SAMENVATTING UITSPRAAK

Transcriptie

1 SAMENVATTING Instemmingsgeschil verbod gezichtssluier in deelnemersstatuut ROC De MR heeft geweigerd in te stemmen met een voorgenomen wijziging van het deelnemersstatuut, inhoudende de opname van een verbod op het dragen van gezichtsbedekkende kleding binnen het ROC. De MR wenst een gebodsbepaling op passend kledinggedrag. De Commissie overweegt dat het oordeel van de Commissie Gelijke Behandeling dat een verbod op het dragen van de nikaab binnen het ROC geen verboden indirect onderscheid naar godsdienst oplevert, niet automatisch met zich brengt dat het voorgenomen besluit de toets van art. 20 lid 3 WMO kan doorstaan. Voor de redelijkheidstoets van de Commissie is niet alleen de gelijkebehandelingswetgeving van belang maar dienen alle betrokken belangen te worden meegewogen, waaronder de argumenten van de MR. Op grond van onder meer het verhandelde ter zitting is de Commissie gebleken dat tussen bevoegd gezag en MR een wezenlijk verschil van inzicht bestaat over het dragen van een gezichtsbedekkende sluier binnen het ROC: het bevoegd gezag wenst een algeheel verbod binnen het ROC terwijl de MR vindt dat wanneer het dragen van een nikaab in een individueel geval een probleem oplevert, dit via de dialoog dient te worden opgelost. Criterium dient dan te zijn de passendheid bij het beroep waarvoor de desbetreffende deelnemer in opleiding is. De Commissie is van oordeel dat dit criterium geen of onvoldoende rekening houdt met het belang van het ROC, zijn personeel en deelnemers, dat wordt voldaan aan de voorwaarden waaronder aan het ROC goed onderwijs kan worden verzorgd. Onder die voorwaarden behoren een open communicatie en een veilig schoolklimaat. Belemmering in de communicatie heeft zijn weerslag op de in het onderwijs noodzakelijke interactie tussen docenten en deelnemers en tussen deelnemers onderling. Voorts acht de Commissie het van belang dat binnen het ROC op alle plaatsen eenvoudig kan worden vastgesteld dat een bepaald persoon deelnemer van het ROC is. Een verbod is duidelijk en voorkomt dat de rust binnen het ROC en dus het onderwijsleerproces telkens opnieuw worden verstoord door discussies over de vraag óf de gezichtssluier in een bepaald geval een probleem vormt en wat in dat geval passend kledinggedrag is. De Commissie acht een verbod niet disproportioneel. Het bevoegd gezag heeft bij afweging van de betrokken belangen in redelijkheid tot zijn voorstel kunnen komen UITSPRAAK in het geschil tussen: het College van bestuur van het A, gevestigd te B, hierna te noemen het bevoegd gezag gemachtigde: mr W. Brussee en de sraad van het A, hierna te noemen de MR of de raad gemachtigde: mr B.A. Voermans 1. HET VERLOOP VAN DE PROCEDURE Bij verzoekschrift van , ingekomen op , heeft het bevoegd gezag een instemmingsgeschil aan de Commissie voorgelegd. Het geschil heeft betrekking op een voorgenomen besluit van het bevoegd gezag om in het Deelnemersstatuut een verbod op het dragen van gezichtsbedekkende kleding op te nemen. De MR heeft op een verweerschrift ingediend. Pagina 1 van 6

2 Het geschil is behandeld ter zitting van de Commissie d.d Het bevoegd gezag werd vertegenwoordigd door C, lid van het College van bestuur, bijgestaan door zijn gemachtigde en vergezeld van D, senior beleidsmedewerker dienst Algemene Zaken. De MR werd vertegenwoordigd door E, voorzitter, F en G, leden, bijgestaan door de gemachtigde. Het bevoegd gezag heeft een pleitnotitie overgelegd. De MR heeft een pleitnotitie overgelegd. Op verzoek van de Commissie heeft het bevoegd gezag bij brief van een aanvullend stuk overgelegd met betrekking tot de datum van vaststelling van het sreglement. De inhoud van voornoemde stukken geldt als hier herhaald en ingelast. 2. DE FEITEN De Commissie gaat op grond van de overgelegde stukken en het verhandelde ter zitting uit van de volgende, tussen partijen vaststaande of onvoldoende weersproken feiten. Het ROC is een instelling die beroepsonderwijs en volwasseneneducatie als bedoeld in art van de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB) verzorgt. De instelling is onderverdeeld in Werkmaatschappijen. In november 2002 zijn enkele deelneemsters van een Werkmaatschappij met gezichtsbedekkende sluier op school gekomen, hetgeen door een aantal docenten als problematisch werd ervaren. Hierop heeft het bevoegd gezag gesprekken met de desbetreffende deelneemsters gevoerd teneinde hen te bewegen het gezicht binnen de instelling en op stages onbedekt te houden. Tevens heeft het bevoegd gezag met ingang van voor alle gebouwen van de instelling een verbod op het dragen van een gezichtsbedekkende sluier ingevoerd. Twee deelneemsters, die bleven weigeren het gezicht onbedekt te laten tijdens de pauzes en in de gangen van het schoolgebouw, is sinds de toegang tot de school ontzegd. Daarop hebben deze deelneemsters de Commissie Gelijke Behandeling verzocht een oordeel te geven over de vraag of het bevoegd gezag door het hanteren van een verbod op het dragen van een gezichtsbedekkende sluier binnen zijn instellingen, jegens hen verboden onderscheid naar godsdienst maakt. In haar oordeel nr d.d heeft de Commissie Gelijke Behandeling uitgesproken dat het bevoegd gezag door het hanteren van het verbod jegens de verzoeksters geen verboden onderscheid op grond van godsdienst maakt. Daarbij heeft de Commissie Gelijke Behandeling overwogen dat het verbod wel indirect onderscheid naar godsdienst oplevert omdat het in overwegende mate personen treft die vanuit hun geloofsovertuiging een nikaab dragen. Dit onderscheid is volgens de Commissie Gelijke Behandeling echter objectief gerechtvaardigd omdat het doel van het onderscheid (communicatie, vaststellen identiteit en voldoen aan wettelijke taken ROC) legitiem is en het verbod een passend en noodzakelijk middel is om dat legitieme doel te bereiken. Bij brief van heeft het bevoegd gezag de MR verzocht in te stemmen met zijn voorgenomen besluit om het verbod op het dragen van gezichtsbedekkende kleding vast te leggen in het Deelnemersstatuut dat via een verwijzing in de onderwijsovereenkomst op de deelnemers van het ROC van toepassing is. De brief bevat het voorstel om in het Deelnemersstatuut een artikel met de volgende tekst op te nemen: Het A kan zijn onderwijstaak zowel in pedagogisch-didactisch als in maatschappelijk opzicht pas naar behoren vervullen als sprake is van open en respectvolle communicatie tussen deelnemers en medewerkers alsmede tussen deelnemers onderling. Open en respectvolle communicatie betreft zowel verbale als non-verbale uitingen. Dientengevolge gelden de volgende regels: 1. Uitingen en gedragingen die de verbale of non-verbale communicatie belemmeren, zijn verboden. 2. In ieder geval is verboden het dragen van kledingstukken (of anderszins) die het gezicht geheel of gedeeltelijk onzichtbaar maken. 3. Het verbod geldt voor alle ruimten en terreinen waar het A gebruik van maakt en die voor de deelnemers toegankelijk zijn. Bij brief van heeft de MR medegedeeld niet in te stemmen met het voorstel. Daarbij heeft de MR verwezen naar zijn standpunt als verwoord in zijn eerdere brief aan het bevoegd gezag van , dat als volgt luidt: Pagina 2 van 6

3 - het is gewenst dat deelnemers zich gedragen en kleden op een wijze die passend is voor het beroep waarvoor zij in opleiding zijn; - het is niet gewenst om door middel van een verbodsbepaling kleedgedrag te reguleren; - in een overeenkomst tussen instituut en deelnemer zou, als gebod, dus niet als verbod, een niet geëxpliciteerde afspraak moeten worden opgenomen met een formulering zoals onder het eerste gedachtestreepje. Vervolgens heeft op overleg tussen partijen plaatsgevonden, hetgeen niet tot overeenstemming heeft geleid, waarna het bevoegd gezag de MR bij brief van heeft medegedeeld het geschil aan de Commissie te zullen voorleggen, hetgeen is gebeurd bij brief van STANDPUNTEN VAN PARTIJEN Het bevoegd gezag Het bevoegd gezag heeft aangegeven het verbod te willen invoeren om de volgende drie redenen: A. binnen de instelling dient sprake te zijn van goede verbale en non-verbale communicatie; B. identificatie van de deelnemers dient, mede in het kader van de veiligheid, op ieder moment en zonder problemen plaats te kunnen vinden; C. de wetgeving verplicht het A om onderwijs te verzorgen dat mede gericht is op maatschappelijke behoeften en dat bijdraagt aan het maatschappelijk functioneren en de sociale redzaamheid van de deelnemers. Volgens het bevoegd gezag kan niet worden volstaan met een gebodsbepaling zoals door de MR voorgesteld, omdat deze minder afdwingend is en daadkrachtig optreden door middel van een verbod noodzakelijk is. Immers, het verbod wordt ingevoerd om potentiële deelnemers duidelijk te maken dat zij niet welkom zijn indien zij van plan zijn zich te gedragen op een wijze die de communicatie belemmert. Tevens maakt het verbod aan de huidige deelnemers duidelijk welke uitingen en gedragingen niet worden getolereerd. Een gebodsbepaling zal aanleiding geven tot interpretatieverschillen omdat niet expliciet is aangegeven wat niet geoorloofd is. De noodzaak tot het treffen van een verbod is uitgebreid aan de orde geweest in de procedure voor de Commissie Gelijke Behandeling. Door het oordeel van de Commissie Gelijke behandeling is komen vast te staan dat het verbod noodzakelijk is ter verwezenlijking van het drieledig doel. Anders dan de MR meent, wordt de proportionaliteit van het verbod niet bepaald door het aantal gevallen waarin het verbod van toepassing is, maar door de verhouding tussen doel en middel. Het bevoegd gezag acht het opmerkelijk dat de MR zelf aangeeft dat het niet-naleven van het gebod uiteindelijk kan worden afgedwongen door middel van een verbod, waardoor er dan nog slechts verschil van mening over de juridische grondslag van het verbod zou bestaan. De door de MR voorgestelde gebodsformulering is echter een onvoldoende juridische basis om tot een verbod te kunnen overgaan. Het verbod betekent niet dat niet in gesprek zal worden gegaan met een deelnemer die ondanks het verbod overgaat tot gedrag of uitingen die de communicatie belemmeren: in zo een geval zal het ROC maatregelen nemen (waarschijnlijk schorsing) en tegelijkertijd met de deelnemer in gesprek gaan om hem of haar tot ander gedrag aan te sporen. Pas als de dialoog zonder resultaat blijft, zullen verdergaande maatregelen worden overwogen, waaronder verwijdering. Het bevoegd gezag bestrijdt niet dat in het Deelnemersstatuut een voorkeur bestaat voor geboden doch voert aan dat de nagestreefde doelen zo zwaarwegend zijn, dat een verbodsbepaling noodzakelijk is. De Commissie Gelijke Behandeling heeft het drieledig doel zelfs zodanig zwaarwegend geoordeeld dat op grond daarvan indirect onderscheid objectief gerechtvaardigd wordt geacht. De onderhavige materie moet dus op één lijn worden gesteld met de overige verboden in het Deelnemersstatuut. Pagina 3 van 6

4 De MR De MR heeft voorop gesteld dat thans niet aan de orde is of het verbod op het dragen van gezichtsbedekkende kleding wettelijk is toegestaan. Over die vraag heeft de Commissie Gelijke Behandeling geoordeeld. In die procedure is echter niet voorgelegd of een gebod dan wel een verbod de geëigende methode is om de problematiek te hanteren. Indien ieder voorgenomen besluit van het ROC dat binnen het wettelijk toelaatbare blijft de redelijkheidstoets zou doorstaan, dan zou het instemmingsrecht van de MR een wassen neus zijn. Vervolgens heeft de MR aangevoerd dat het ROC deelnemers telt en het hier om een beperkt probleem gaat aangezien het oorspronkelijk slechts 4 deelneemsters - en inmiddels slechts één deelneemster betreft die met gezichtsbedekkende kleding op school wensten te komen. De MR acht het pedagogisch niet verantwoord dat een onderwijsinstelling via een verbod tot gewenst gedrag tracht te komen. Aanbevelingen en geboden spreken leerlingen aan op eigen verantwoordelijkheid en stimuleren het overleg. Het ROC wordt dagelijks geconfronteerd met problemen ten gevolge van het feit dat het een multiculturele samenstelling van deelnemers heeft. Die problemen worden opgelost via de dialoog. Handhaving van een gebod is zeer wel mogelijk: wanneer het aanspreken op het niet-naleven van het gebod niet tot het gewenste resultaat leidt, kan het ROC alsnog de afdwingbaarheid bereiken door de deelnemer in het individuele geval een verbod met een eraan verbonden sanctie op te leggen. Een verbod is het ultimum remedium en het is pedagogisch onverantwoord daarnaar te grijpen zolang het probleem beheersbaar is en niet gebleken is dat een minder drastische maatregel geen effect heeft. Het huidige Deelnemersstatuut ademt het gedachtegoed van de MR dat geboden de sterke voorkeur hebben boven verboden: het statuut kent maar drie verboden, namelijk het verbod op discriminatie, het verbod op het bezit en handel/gebruik van drugs en het verbod op misbruik van voorzieningen van het ROC. Het oplossen van individuele problemen met verbodsinstrumenten, betekent binnen het ROC een cultuuromslag met het risico dat in nieuwe situaties sneller gegrepen zal worden naar disproportionele maatregelen. De MR besluit dat het grijpen naar een generiek verbod ter oplossing van het specifieke probleem in de onderhavige kwestie gelegitimeerd noch proportioneel is. Het ROC heeft nagelaten eerst minder verstrekkende maatregelen te nemen. Wanneer in de tijd zou blijken dat een gebod niet de geëigende weg is om het probleem op te lossen en het aantal meisjes dat de wens heeft een gezichtsbedekkende sluier te dragen, drastisch zou toenemen, dan kan alsnog worden bezien of het noodzakelijk is om een verbodsbepaling in te stellen. 4. OVERWEGINGEN VAN DE COMMISSIE De bevoegdheid en de ontvankelijkheid De instelling is aangesloten bij deze Commissie. De MR heeft op grond van art. 4.6 lid 1 aanhef en onder i van het geldende sreglement instemmingsrecht ten aanzien van een voorgenomen besluit tot vaststelling of wijziging van het Deelnemersstatuut. Het voorgenomen besluit d.d van het bevoegd gezag, strekkende tot het invoeren van een verbod op het dragen van gezichtsbedekkende kleding, betreft een wijziging van het Deelnemersstatuut. Nu de MR bij brief van heeft medegedeeld niet met het voorstel in te stemmen en het bevoegd gezag na overleg met de MR zijn voorstel wenst te handhaven, is de Commissie bevoegd van het geschil kennis te nemen. Het bevoegd gezag heeft de MR bij brief van dit is binnen de gestelde termijn van 3 maanden als bedoeld in art. 20 lid 1 Wet onderwijs (WMO) - medegedeeld het geschil aan de Commissie te zullen voorleggen. Vervolgens heeft het bevoegd gezag het geschil bij brief van aan de Commissie voorgelegd. Dientengevolge is het bevoegd gezag in zijn verzoek ontvankelijk. Toetsingskader Op grond van art. 20 lid 3 WMO 1992 dient de Commissie te beoordelen of het bevoegd gezag bij afweging van de betrokken belangen in redelijkheid tot zijn voorstel heeft kunnen komen. Pagina 4 van 6

5 Het geschil De Commissie stelt voorop dat het oordeel van de Commissie Gelijke Behandeling met betrekking tot het aan twee deelneemsters opgelegde verbod op het dragen van gezichtsbedekkende kleding op het ROC, nog niet automatisch met zich brengt dat het voorgenomen besluit van het bevoegd gezag, om in het Deelnemersstatuut een algeheel verbod op het dragen van gezichtsbedekkende kleding op te nemen, de redelijkheidstoets van art. 20 lid 3 WMO 1992 kan doorstaan. Immers, voor de beoordeling van het bestreden voorgenomen besluit door de Commissie is niet alleen de gelijkebehandelingswetgeving van belang maar dienen alle betrokken belangen te worden meegewogen. Bij die belangen horen ook de argumenten die de MR naar voren heeft gebracht. De MR heeft als belangrijkste argument aangevoerd dat een gebodsbepaling het meest geëigende middel is om de sluierproblematiek op te lossen: een kledinggebod leidt tot oplossing via de dialoog en is passend bij het pedagogisch klimaat van de instelling, aldus de MR. Uit de door de MR voorgestelde formulering van het door hem gewenste gebod, in combinatie met het verhandelde ter zitting, is de Commissie echter gebleken, dat de weigering van de MR om met het voorstel in te stemmen, niet alleen gebaseerd is op het gegeven dat het bevoegd gezag het door hem passend geacht kledinggedrag namelijk het onbedekt laten van het gezicht - heeft geformuleerd in een verbod in plaats van in een gebod. De weigering van de MR is mede ingegeven door een andere opvatting over wat passend kledinggedrag is. Immers, de door de MR voorgestelde gebodsbepaling houdt in dat het gewenst is dat deelnemers zich gedragen en kleden op een wijze die passend is voor het beroep waarvoor zij in opleiding zijn. De Commissie heeft de MR ter zitting gevraagd of dit naar zijn mening kan betekenen dat een deelneemster op het ROC een gezichtssluier mag dragen. Daarop heeft de MR gereageerd dat het in principe niet gewenst is dat men op het ROC een gezichtssluier draagt maar dat de omvang van het probleem bijzonder klein is. Daar waar het dragen van een gezichtssluier in een individueel geval een probleem blijkt te zijn, kan dit worden opgelost via de dialoog, aldus de MR. Daarbij heeft de MR de vergelijking gemaakt met een internationale luchthaven waar mensen zich ook in dergelijke kleding bewegen en waar dit blijkbaar weinig problemen geeft terwijl men ook door de douane moet. Op de vraag van de Commissie wat de MR vindt van een gebod dat is geformuleerd als iedere deelnemer van het ROC draagt er zorg voor dat zijn/haar gezicht binnen het ROC onbedekt is, heeft de MR aangegeven een dergelijk gebod een wassen neus te achten omdat dit in de verbodssfeer ligt. Uit het voorgaande blijkt naar de mening van de Commissie dat er tussen partijen een wezenlijk verschil van inzicht bestaat over het dragen van een gezichtsbedekkende sluier binnen het ROC: het bevoegd gezag vindt dat dit onder alle omstandigheden verboden dient te worden terwijl de MR van mening is dat, wanneer dit een probleem vormt voor docenten en/of deelnemers, dit per individueel geval dient te worden bekeken. Gelet op het door de MR geformuleerde gebodsvoorstel, is het criterium op grond waarvan volgens de MR zou dienen te worden bepaald of het dragen van een gezichtssluier is toegestaan, de passendheid daarvan bij het beroep waarvoor de betrokken deelnemer wordt opgeleid. Dit criterium houdt naar het oordeel van de Commissie echter niet, althans onvoldoende, rekening met het belang van het ROC, zijn personeel en zijn deelnemers, dat wordt voldaan aan de voorwaarden waaronder aan het ROC goed onderwijs kan worden verzorgd. Onder die voorwaarden behoren een open communicatie en een veilig schoolklimaat. Het onderwijsleerproces is er niet mee gediend wanneer docenten en deelnemers zich in hun functioneren en contacten belemmerd kunnen voelen doordat een of meer deelnemers het gezicht bedekt heeft. In het verleden is gebleken dat in ieder geval docenten daar problemen mee kunnen hebben, hetgeen de Commissie begrijpelijk acht. Een dergelijke belemmering in de communicatie zal zijn weerslag hebben op de in het onderwijs noodzakelijke interactie tussen docenten en deelnemers en tussen deelnemers onderling. De Commissie acht het voorts voor het bevoegd gezag als eindverantwoordelijke voor de goede gang van zaken binnen het ROC ook van belang dat binnen het ROC altijd op alle plaatsen eenvoudig kan worden vastgesteld dat een bepaalde persoon deelnemer van het ROC is, mede in verband met de veiligheid. Belemmeringen in de communicatie en identificatie komen het pedagogisch klimaat en dus de kwaliteit van het onderwijs niet ten goede, zodat de Commissie het standpunt van het bevoegd gezag, dat het dragen van gezichtsbedekkende kleding het ROC belemmert in de uitoefening van zijn wettelijke taken, aannemelijk acht. De Commissie acht het redelijk dat het bevoegd gezag dit voor het hele ROC wenst te voorkomen. Dat het bevoegd gezag daarvoor het middel van het verbod kiest, oordeelt de Commissie redelijk omdat slechts door middel van een verbod voldoende duidelijk wordt gemaakt dat gezichtsbedekkende kleding binnen het hele ROC niet is toegestaan. Tevens wordt door Pagina 5 van 6

6 middel van een verbod voorkomen dat de rust binnen het ROC en dus het onderwijsleerproces telkens opnieuw worden verstoord door discussies over de vraag óf de gezichtssluier in een individueel geval een probleem vormt en wat in dat geval passend kledinggedrag is. Het argument van de MR dat een verbod disproportioneel is, omdat slechts 4 van de deelnemers met een gezichtssluier op school zijn gekomen en slechts één deelneemster daarin heeft gepersisteerd en het dus slechts een probleem van geringe omvang betreft, acht de Commissie niet overtuigend. Naar aanleiding van het dragen van de gezichtssluier door deze deelneemsters is overigens juist gebleken, dat kledinggedrag op een multiculturele onderwijsinstelling een belangrijk thema is waarbij duidelijkheid ten aanzien van de voorschriften daarover, geboden is. De Commissie Gelijke Behandeling heeft het bevoegd in haar oordeel ook aanbevolen om in de toekomst helder en eenduidig te communiceren over de inhoud en de reikwijdte van het verbod. Het voorgenomen besluit voldoet daaraan. Alles overziende is de Commissie van oordeel dat het bevoegd gezag bij afweging van de betrokken belangen in redelijkheid tot zijn voorstel heeft kunnen komen om in het Deelnemersstatuut van het ROC een verbod op het dragen van gezichtsbedekkende kleding op te nemen, zoals geformuleerd in de brief van het bevoegd gezag aan de MR d.d OORDEEL Op grond van bovenstaande overwegingen is de Commissie van oordeel dat het bevoegd gezag bij afweging van de betrokken belangen in redelijkheid tot zijn voorstel heeft kunnen komen. Aldus gedaan te Woerden op 12 december 2003 door mr Chr.H. Stokman-Prins, voorzitter, F.J. Osseweijer en mr G.J. Wubs-Postma, leden, in aanwezigheid van mr H.E. Mertens, secretaris. mr Chr.H. Stokman-Prins voorzitter mr H.E. Mertens secretaris Pagina 6 van 6