Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1

Transcriptie

1 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1 Samenvatting door Jasmijn 35 woorden 1 november keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Paragraaf : globalisering: one world? Aardrijkskunde samenvatting BuiteNLand 5 havo Hoofdstuk 1 Globalisering -Globalisering of mondialisering is het proces waarbij verschillen landen, mensen en dingen met elkaar mengen. --> economisch, culturele en politieke integratie op mondiaal niveau --> goederen (kleding, telefoons) --> informatie (NOS-nieuws over de hele wereld) --> toerisme --> studie & werk (vrij verkeer binnen de EU -Globalisering is niet nieuw, al jaren geleden rezen mensen uit Europa naar Azië en waar ze westerse goederen brachten en oosterse goederen meenamen. -De motor achter dit proces zijn de multinationale ondernemingen (mno s), multinationals. Zij verbinden de hele aardbol. Het is een soort mondiaal netwerk. De mno s worden gesteund door een paar dingen: De enorme verbetering van de transport- en communicatietechnologie. Daardoor is vervoer sneller en goedkoper. De relatieve afstand van gebieden neemt af. Die ontwikkelingen waarbij tijd en ruimte dus kleiner worden noem je tijd-ruimtecompressie, de wereld wordt kleiner en je noemt dat global village. Er worden veel handelsbelemmingen opgeruimd, dan is er meer ruimte voor goede handel. -Globalisering zorgt voor meer eenheid in de wereld maar ook voor tegenstellingen. Bedrijven zoeken naar de beste locaties om hun bedrijven te laten vestigen. Dat laten ze afhangen van vier factoren: 4. De arbeidsmarkt; loon- en kennisniveau. Lagelonenlanden zijn erg interessant voor bedrijven De ligging; hoe toegankelijk een gebied is De opkomst van nieuwe markten; of er concurrentie is of samenwerkingen mogelijk De politieke stabiliteit van een land; investeren in gevaarlijke landen is niet goed voor de handel en kan voor veel problemen zorgen. -Veel gebieden proberen bedrijven te lokken met goede vestigingsvoorwaarden in de exportproductiezones (EPZ s). Daardoor kunnen er ook grote verschillen binnen een land ontstaan. Bijvoorbeeld China, de kustzone heeft zich in een korte tijd goed ontwikkeld tot een moderne, industriële regio. Maar het binnenland is nog steeds straatarm. Paragraaf 3: Economische globalisering: productie -Multinationals gaan zitten waar zij de meeste winst kunnen behalen. Het gevolg is dat de productieketen van goederen wordt opgedeeld en verspreid. De wereldhandel groeit sneller dan de productie van goederen. Pagina 1 van 7

2 -Globalisering heeft geleid tot een verandering van de internationale arbeidsverdeling, de verdeling van de economische taken in de wereld. Kop- (Managment, Research & Development, Marketing). Zit in het thuisland, de MNO s. Romp- de productie, zit meestal in een lagelonenland in Azië Staart- distributie en verkoop, zit weer in het thuisland door de koopkrachtige mensen -Dit zorgt wel voor een verslechterende ruilvoet; de verhouding tussen de gemiddelde prijzen van import- en exportartikelen van een land. Prijzen van grondstoffen stegen minder snel dan die van eindproducten. -Door groeide wereldbevolking en stijgende welvaart neemt de vraag naar grondstoffen toe, het gevolg is dat d eprijzen ook stijgen. De winnaars daarvan zijn grondstoflanden zoals Brazilië, Rusland en sommige Afrikaanse landen. De verliezers zijn de landen die die dure grondstoffen moet importeren. De prijzen in de winkels stijgen dus ook. -Vroeger ging het zo; armere landen en streken leveren grondstoffen en goedkope arbeid en de rijke produceren hoogwaardige goederen en diensten. Dit is voorbij. Veel regio s moeten opzoek naar nieuwe functies. Bedrijven sluiten en mensen worden ontslagen. Deze de-industrialisatie leidt tot werkloosheid en armoede. Paragaaf 4: Economische globalisering: handel -Staatsgrenzen met strenge controles gaan slecht samen met globalisering. Onder invloed van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) wordt de vrijhandel gestimuleerd. Een open, vrije markt wordt het eerst gevormd binnen grote handelsblokken zoals de NAFTA en de EU. Deze vrijhandel maakt het uitwisselen van goederen een stuk sneller en handiger, wat het ook goedkoper maakt. -Globalisering wordt mogelijk gemaakt door de transport- en informatietechnologie. Bij de transporttechnologie gaat het om alle technologie die nodig is om het vervoer van grondstoffen, goederen en mensen mogelijk te maken. Met informatietechnologie bedoelen we de technologie om de uitwisseling van informatie mogelijk te maken. Allebei die dingen zijn de afgelopen 5 jaar heel veel beter geworden. Sinds 1980 zijn drie ontwikkelingen van belang: Reis-en vervoertijden zijn veel gedaald Transport en communicatie zijn goedkoper geworden De infrastructuur rond transport en dataverkeer (wegen, havens, vliegvelden en telecommunicatie) is enorm verbeterd. Het gevolg is wel dat tijd-ruimtecompressie in het ene gebied veel sneller verloopt dan in het andere omdat er daar veel meer geld voor infrastructuur wordt uitgegeven. -De internationale goederen- en kapitaalstroom verloopt vooral tussen drie gebieden: Noord-Amerika, de Eu en Japan. Die gebieden beheren de wereldeconomie en wordt de triade genoemd. -De triade veranderd, invloed van landen in de semi-periferie neemt toe. Vooral in Azië. In dat verband wordt er van een global shift gesproken. Dat is het verschuiven van het economisch zwaartepunt in de wereld. -Voordat er handel en uitwisseling van goederen tussen twee gebieden plaatsvindt, moet er aan een aantal basisvoorwaarden zijn voldaan. De Amerikaanse geograaf Ullman noemt er in zijn interactietheorie drie Complementariteit: het ene gebied moet iets leveren waar de ander vraag naar is. Transporteerbaarheid: goederen moeten tegen een redelijke prijs en binnen een redelijke tijd vervoerd kunnen worden. Er mogen ook geen politieke barrières zijn. Er mogen geen tussenliggende mogelijkheden zijn. Paragraaf 6: Culturele globalisering -Globalisering draagt bij aan de homogenisering van materiële kenmerken zoals hotels, winkels en supermarkten, maar ook films en theater. Cultuur gaat ook over immateriële kenmerken zoals normen, waarden en geloven. De levensstijl van mensen veranderen minder snel. Ook toerisme, handel en migratie groeit ook, en de groei van Pagina van 7

3 informatietechnologie speelt ook een grote rol in de mondialisering van culturen. -Je kunt overal en altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws over de hele wereld. Als je goed kijkt naar de richting van informatiestromen, blijkt dan ook dat deze in grote lijnen hetzelfde patroon vertonen als de handel- en kapitaalstromen over wereld. Twee derde van de internationale informatie-uitwisseling vindt plaats binnen het triadische netwerk. Dit ligt ook aan de rijkdom van het land, een rijk land kan internet en digitale stuff gebruiken, een arm land niet. -Culturen veranderen en cultuurgebieden verschuiven. De verspreiding of diffusie van cultuur vind op drie schaalniveaus plaats: Mondiaal. Van Noord naar Zuid, van Zuid naar Noord. (import van muziek en eten) Tussen landen. Frans eten in een Nederlandse straten. Binnen landen. Import van vreemde cultuurelementen begint in de grote steden en spreid zich dan uit. Op allerlei manieren wordt het traditionele leven beïnvloed. -De laatste twintig jaar hebben de nieuwe media ervoor gezorgd dat elementen van vooral westerse culturen doordringen in de verste uithoeken van de wereld. Amerikaanse series zijn ontzettend populair in Nederland en Japan, maar ook in India en China. Engels is de lingua franca (voertaal) van de globaliserende wereld. Meer dan de helft van de zesduizend talen is aan het uitsterven. De ouders geven het niet meer door aan hun kinderen en dan verdwijnt het dus. We spreken wel van amerikanisering van de wereld. Ook zijn er groepen tegen deze globalisering omdat ze vinden dat hun woongebied zijn regionale identiteit verliest en dat de wereld een grote rotzooi wordt. De typische cultuur van een land verdwijnt dan langzaam. In Europa zie je de laatste jaren een versterking van de regionale eigenheid. Je voelt je eerder Fries dan Nederlander en liever Schot dan Brit. Ook steeds meer bands zingen in hun eigen streektaal. Dit merk ik zelf to be honest niet echt, maar het boek zegt van wel dus prima. Paragraaf 7: Sociale globalisering -Verhuizen van de ene naar de andere plek doen mensen al eeuwen lang, maar pas in de 1 e eeuw is migratie massaler geworden dan ooit. Echt bijna alle landen hebben te maken met dit begrip. De helft van de migratie vind plaats tussen landen in het Zuiden, maar de economische migrantenstroom verloopt toch vooral van Zuid naar Noord. De pushfactor is het gebrek aan werk en een goede toekomst, de pullfactor gaat vooral om het betere leven met goede banen in het rijke Noorden. -Tussen 1990 en 010 is het aantal internationale migranten met 45 miljoen toegenomen. Door vier manieren wordt deze toename nog meer versterkt: De welvaartsverschillen zijn in de wereld toegenomen. Dit is een grote reden voor mensen om te vertrekken. Het demografische verschil tussen arme en rijke landen verhoogt ook de druk om te verkassen. Westerse landen vergrijzen, maar armere landen juist niet. Het grijze Europa wordt in het zuiden en oosten begrensd door landen met een jonge bevolking waardoor de druk op de arbeidsmarkt toeneemt. Migranten uit niet-westerse gebieden worden bedreigend gezien, ze hebben een andere cultuur en hebben moeten met aanpassen. Door de verbetering van de transport- en communicatietechnologie zijn meer gebieden verbonden. Landen hebben contact met elkaar. 4. Door deregulering vindt er ontschotting plaats tussen landen, grenzen verdwijnen als het ware. Dit is en handig, maar ook gevaarlijk omdat het vervoeren van mensen en drugs een stuk makkelijker is. -De meeste internationaal migranten gaan naar de grote steden. Amsterdam is super multicultureel geworden. Sommige migranten nemen de cultuur van, in dit geval Nederland, over. Maar de meeste blijven verbonden met hun geboorteland. --> ze maken geld over naar hun families thuis --> er is ook een sterke sociaal-culturele band; transnationale netwerken; contact tussen migranten en Pagina 3 van 7

4 achterblijvers. Migranten trouwen met iemand uit eigen land en nemen die mee terug. --> in sommige steden ontstaan wijken met mensen van dezelfde afkomst. --> er vind ook uitwisseling plaats tussen goederen en diensten. Paragraaf 8: Gevolgen van economische, sociale en culturele globalisering -Als je wat nauwkeuriger kijkt naar de economische verwevenheid van gebieden blijkt al snel dat niet de hele wereld meedoet. Het speelt zich vooral af tussen drie economische kerngebieden van de triade, zij vormen de fast world. De inwoners van deze wereld zijn door hun wijze van produceren, consumeren en communiceren sterk verbonden met de rest van de wereld. Daar tegenover staat de slow world, daarin woont 80% van de wereldbevolking. Hun deelname aan de wereldeconomie is beperkt of is er gewoon helemaal niet. Landen in Afrika, Centraal-Azië en delen van Latijns-Amerika lijden juist onder de invloed van de fast world. Hun zwakke, traditionele economie heeft geen schijn van kans op de internationale markt. -Niet alleen de plattelandsbevolking in de periferie, maar ook mensen in de achtergebleven gebieden in westerse landen behoren tot de slow world. -Wanneer sommige gebieden of sectoren van de economie modern-westers zijn en andere niet, spreek je van fragmentarische modernisering. Dit is typisch voor een ontwikkelingsland. -Een wereldstad is een grote stad die voor een deel van de wereld belangrijk is als economisch, politiek en cultureel centrum. Die zijn op een heleboel manieren verbonden en maken dan een soort netwerk. De samenhang van de wereld neemt sterk toe. -Het proces waarbij de tegenstelling tussen bevolkingsgroepen bewust wordt versterkt, noemen we polarisatie. Dit kan terrorisme oproepen omdat politieke leiders meer steun willen binnen hun eigen land. Als een minderheid voortdurend door de meerderheid wordt gediscrimineerd ontstaat er ruzie. -Door globalisering maken grote delen van de wereldbevolking kennis met een internationaal maar vooral westers gekleurd aanbod van producten, levensstijlen, symbolen, muziek en bouwstijlen. -Toch worden deze dingen in het land aangepast, dat het Franse Disneyland in Japan op Japanse regels en cultuurelementen wordt aangepast. Deze aanpassingen zijn een van de redenen dat we niet één wereldcultuur zullen krijgen. Paragraaf 10: Groot-Brittannië en India: economisch -In de negentiende eeuw was Groot-Brittannië, ook wel het Verenigd Koninkrijk genoemd een grootmacht. Rond 1914 besloeg het Britse rijk maar liefst een kwart van de wereld -De grootste kolonie was Brits-Indië -De relatie tussen het koloniale moederland en de kolonie vertoonde alle kenmerken van het centrum-periferiemodel: --> Brits-Indië leverde grondstoffen en nam goedkope grondstoffen af -GB maakte door de industrialisatie een snelle ontwikkeling door. Steden groeiden in korte tijd uit tot belangrijke centra. Brits-Indië is een goed voorbeeld van een exploitatiekolonie. -Australië, vroeger ook een Britse kolonie, is meer een voorbeeld van een vestigingskolonie werd door kolonisten gezien als nieuw vaderland. De kolonisten, de Britten, pikten het land in en richten het opnieuw in volgens hun eigen regels. Dat ging vaak ten koste van de huidige bewoners; -->Aboriginals in Australië en indianen in de VS. -Na de Tweede Wereldoorlog verloor GB zijn rol als wereldleider en al snel al zijn kolonies (dekolonisatie). -Brits-Indië werd in 1947 onafhankelijk, de kolonie viel uiteen in Pakistan en India. De banden tussen GB en India is Pagina 4 van 7

5 verzwakt, maar zowel economisch als sociaal-cultureel blijft de historische relatie zichtbaar. -Net als alle westerse landen kon ook GB zijn hoge lonen niet staande houden, weel mijnen en bedrijven in de zware industrie hebben hun poorten de afgelopen dertig jaar moeten sluiten. Dat kwam door de forse uitschuiving van arbeidsintensieve bedrijven naar lagelonenlanden zoals India. --> industrialisatie van de economie -Sommige industriesteden lukt het om nieuwe arbeidsplaatsen te maken en nieuwe, moderne dingen te bedenken, maar de meeste bedrijven zijn nog aan het zoeken hoe ze economisch het sterkst kunnen staan. -Intussen verschuift het land steeds meer naar het zuidoosten, en Londen vormt hier een belangrijk knooppunt in de mondiale economie. Vooral de zakelijke dienstverlening (financiering, verzekeringen, advisering) gaat snel. Het zuidoosten ligt geografisch het meest gunstig ten opzichte van het vasteland. -India is nog duidelijk een ontwikkelingsland, meer dan de helft van de bevolking werkt in de landbouw en 40 % van de bevolking is alfabeet. --> toch gaat het land sinds 1991 een snelle ontwikkeling door. -De Indische overheid heeft vanaf 1991 gekozen voor een markteconomie. --> tariefmuren zijn afgeschaft --> subsidies op voedsel afgeschaft --> staatsbedrijven zijn opgeheven -Sindsdien groeit het bnp jaarlijks met 5 tot 8 procent en raakt India steeds meer verweven met de wereld, hoe blijkt dat? Veel mno s komen naar India en investeren in de speciale economische zones. Ook nemen veel Indiase mno s bedrijven in het buitenland over. India gaat steeds meer handelsrelaties aan met andere regio s, speciaal met Afrika. Steeds meer mno s laten hun kantoorwerk uitvoeren in India. Daar profiteert India heel veel van, er zijn steeds meer goed opgeleide, Engelssprekende Indiërs -Het gaat niet altijd goed --> er zijn veel protesten tegen corruptie en de snel stijgende voedselprijzen --> regionale ongelijkheid is heel groot -Dus zowel India als GB toont aan dat door globalisering de sociale en regionale ongelijkheid toeneemt. Paragraaf 11: Groot-Brittannië en India: demografisch -De verstedelijkingsgraad in India is met 30% nog best laag, maar het urbanisatietempo is hoog. De grote steden zuigen het plattenland leeg. In 010 had India drie steden met meer dan tien miljoen inwoners en dat zijn Mumbai, Delhi en Kolkata. Zo n stad noem je een megastad. -Het gevolg van deze groei is dat veel steden overbevolkt zijn. --> honderdduizend zwervers en daklozen -Mumbai wilt in de toekomst het financiële centrum zijn tussen Europa, het Midden-Oosten en Azië. -Mumbai en Bangalore zijn de steden in India die door de globalisering het meest zijn verweven met de rest van de wereld. -In GB is de urbanisatiegraad met 90% veel hoger, maar zoals in de meeste rijke landen groeien door suburbanisatie de steden nauwelijks meer. --> In Londen is een soort van kroon van New Towns ontstaan. --> Londen is én een megastad, maar ook een wereldstad --> de stad speelt een belangrijke rol in de wereld. Pagina 5 van 7

6 -In India houden de inwoners zich al jaren aan het kastenstelsel. Dat is een systeem met vier lagen (kasten), waarin zaken als huwelijk en beroep zijn vastgelegd. Zo ziet het er ongeveer uit: Priesters en intellectuele elite hoge ambtenaren en officieren Landeigenaren en zakenlui Arbeiders en pachters Kanslozen of onaanraakbaren: Bijvoorbeeld vuilnismannen en straatvegers. -Officieel is dit allang afgeschaft, maar het zit zo in de cultuur dat nog bijna iedereen het naleeft. Er zijn wel dingen veranderd, vroeger was het onmogelijk een kasten omhoog te klimmen. Je werd geboren in een kasten en dat bleef je voor altijd. Nu trouwen mensen uit verschillende kasten met elkaar en word dat langzamerhand door iedereen geaccepteerd en normaal gevonden. De Indiërs zijn er van overtuigd geworden dat een goede opleiding je leven beter maakt, het kastenstelsel past daar slecht bij. -GB heeft natuurlijk geen kastenstelsel, maar kent wel klassenverschillen, dat ziet er ongeveer zo uit: Upper class oude adel, nieuwe rijken Middle class: hoger opgeleiden en ondernemers lower class laaggeschoolden, arbeiders en werklozen -Vroeger waren deze klassen heel belangrijk, toen kwamen er steeds meer rijken mensen die de verschillen tussen upper classen middle class verminderden. Maar dat veranderde al snel in grote sociale ongelijkheid in plaats van vermenging. -Ongeveer twintig miljoen Indiërs verdienen de kost in het buitenland. Naast de rijke olielanden in het Midden-Oosten zijn de VS en GB de favoriete bestemmingen. --> goed opgeleide Indiërs verlaten ook het land --> maar ook veel ondernemers komen terug uit het buitenland. IT-stad Bangalore is opgezet door Indiase IT ers uit de VS -Migratiestromen tussen GB en India bestaan al sinds de koloniale tijd. --> bedrijven sturen personeel naar Brits-Indië en de overheid stuurde ambtenaren, militairen en leraren. --> rijke Indiërs gingen naar GB voor studie en opleidingen. -na de onafhankelijkheid ging deze uitwisseling gewoon door. Na een aantal jaren groeien het aantal Britten in India weer. Er wonen zo n twee miljoen Indiërs in Engeland. Paragraaf 1: Groot-Brittannië en India: cultureel -India en GB hebben beiden een totaal andere cultuur en komen uit een totaal ander cultuurgebied. Toch kom je in India veel Engeland tegen en andersom, dat komt door het koloniale verleden. --> Engels is de voertaal in Engels Pagina 6 van 7

7 --> het onderwijssysteem, wijze van besturen in het land en gebouwen zijn hetzelfde of gebaseerd op Engelse cultuur in India. --> er is ook India in Engeland --> zoals voedsel en kleding -Globalisering heeft dus veel invloed gehad op de cultuur in beiden landen. -Geen enkel land ter wereld kent zo n grote culturele diversiteit als India. --> kan leiden tot uiteenvallen van de samenleving -Na de onafhankelijkheid werd Brits-Indië opgesplitst in India en Pakistan. Miljoenen hindoes uit Pakistan kwam naar India, en miljoenen moslims gingen de andere kant op. Er kwamen miljoen mensen om bij deze verhuizing. --> er komen regelmatig conflicten voor tussen moslims en hindoes. Het belangrijkste conflictgebied is de noordelijke deelstaat Kashmir. Hier wonen vooral moslims, maar het zuidelijke deel heeft een hindoebestuur. Het gaat hier om een grensgebied van twee grote culturen, wat zorgt dat het overwaait naar de rest van het land. --> internationale moslimfundamentalisten steunen de strijders en het conflict is regionaal uitgegroeid tot een internationale strijd. --> zowel Pakistan als India beschikt over zware kernwapens, maar toch hoeft dit conflict de eenheid van India niet in gevaar te brengen --> hier een paar redenen: 4. In het algemeen zie e dat een gezamenlijke vijand (Pakistan) het volk eerder samensmeed dan uit elkaar drijft. Het hindoeïsme is voor een levenswijze die gericht is op vrede en rust in plaats van polarisatie (ruzie en gevechten). India is een democratisch land met een los bestuur, dat betekend dat deelstaten op veel terreinen hun eigen zeggen hebben over hun gebied. Dat verminderd de wil om weg te gaan en ruzie te zoeken. Verbindingen en communicatie in India is goed ontwikkeld. Door de vele uitwisseling van mensen, goederen en ideeën raken de gebieden sterk met elkaar verbonden. -Cultuurgebieden worden vooral ingedeeld op basis van taal en geloof. GB vormt op beiden terreinen een eenheid, maar dat neemt niet weg dat er geen verschillen in het Britse cultuurgebied zijn. --> een Welshman beledig je door he aan te zien als een Engelsman --> Schotten vinden zichzelf eerst een Schot en met wat aarzeling toch een Brit. --> deze regionale verschillen leiden toch zelden tot conflicten. --> behalve in Noord-Ierland --> de katholieken (45% vd bevolking) en de protestanten (55% vd bevolking) hebben al heel lang ruzie. Het katholieke deel wilt dat Noord-Ierland zich losmaakt van Groot-Brittannië en verenigen met het katholieke Ierland --> protestanten willen juist bij GB blijven, want daar wonen hun geloofsgenoten. --> er is op het moment niet echt ruzie, de geloven leven door elkaar en ze maken samen afspraken. -De stad Leicester is de meest multiculturele stad van het land, ruim 40% van de jeugd is allochtoon. Ook Londen kent wijken waarin meer allochtonen dan autochtonen wonen. -Globalisering laat de culture diversiteit in steden groeien, maar wel een stuk minder als op bijvoorbeeld het écht Britse plattelandsleven. Pagina 7 van 7