4.4. Samenvatting door K woorden 17 november keer beoordeeld

Transcriptie

1 Samenvatting door K woorden 17 november keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Aardrijkskunde Hoofdstuk 1 Paragraaf 2 Globalisering: Het proces waarbij de verwevenheid tussen gebieden en samenlevingen op aarde toeneemt. Bijv. In Shanghai zijn 50 Mc Donalds vestigingen Waarom heeft globalisering met aardrijkskunde te maken? Omdat het proces invloed heeft op de inrichting en de functie van gebieden Bijv Shanghai. Tot 1980 was de havenstad een Chinese stad, sterk gericht op China. Nu is het een metropool, met westerse uitstraling (Inrichting ) en een belangrijk knooppunt ( Functie ) In de internationale economie. Globalisatie: - Ontdekkingsreizen - Koloniseren Motor achter globalisatie: - Multinationale ondernemingen ( Mno s ) Multinationals worden gesteund door: - Verbetering transport- en communicatie technologie ( Sneller en goedkoper vervoer ) De relatieve afstand tussen gebieden neemt af ( Tijdruimte compressie ) - Handelsbelemmeringen zoals importheffingen worden opgeruimd door overheden Toeneming wereldhandel Pagina 1 van 16

2 Tijdruimte compressie: De ontwikkeling waarbij tijd en ruimte als het ware in elkaar worden gedrukt Global village: Wereld word als het ware steeds kleiner 4 factoren voor de beste locatie van een mno: - Arbeidsmarkt: Loon- en kennisniveau - De ligging: Toegankelijkheid van een gebied - De opkomst van nieuwe (afzet)markten - De politieke stabiliteit van een land Ook een reden: Exportproductiezones ( EPZ ) Hierdoor kunnen ook binnen een land, grote verschillen in ontwikkeling ontstaan. Een opvallende nieuwkomer in de wereld van het kapitaal is de groep van vroegere communistische landen in Oost-Europa en de Sovjet-Unie. Tot > Planeconomie Na > Viel het communistische blok uit een en nu maken deze transitielanden een overgang naar een markteconomie. Dit is een lastig proces waarbij de sociale en regionale ongelijkheid binnen deze landen groeit. Paragraaf 3 Na het instorten van het communisme in de Sovjet-Unie -> Vrijemarkteconomie De multinationals gaan met de verschillende onderdelen van hun onderneming dáár zitten waar ze de meeste winst kunnen behalen. Dat de productieketen van goederen word opgedeeld en verspreid over tal van gebieden. De wereldhandel groeit sneller dan de productie van goederen. Globalisering heeft geleid tot een verandering van de internationale arbeidsverdeling. Tot 1970: Periferielanden: Leverde grondstoffen Centrum landen: Productie van hoogwaardige goederen en diensten Pagina 2 van 16

3 De ruilvoet: De prijzen van grondstoffen ( Uitzondering olie ) steeg minder snel dan die van de eindproducten Door de groeiende wereldbevolking en de stijgende welvaart Vraag naar grondstoffen neemt toe Prijs stijgt Tast koopkracht aan Winnaars: Grondstoflanden Verliezers: De landen die de dure grondstoffen en voedsel moeten importeren De-Industrialisatie: Heeft geleid tot werkloosheid en armoede BRIC-Landen: Brazilie, Rusland NAFTA: Canada, VS, Mexico en de EU 1e grote vrije markt -> NAFTA Paragraaf 4 Wereldhandelsorganisatie( WTO ) stimuleert vrijhandel en beperkingen worden afgeschaft - Tariefmuren en importquota worden afgeschaft: Hierbij mag je maar een beperkte hoeveelheid van een product importeren. - Een open vrije markt word het eerst gevormd binnen grote handelsblokken Importquota: Hierbij mag je maar een beperkte hoeveelheid van een product importeren Transporttechnologie: Alle technologie die nodig is om het vervoer van grondstoffen, goederen en mensen mogelijk te maken Informatie- of communicatietechnologie: De technologie om de uitwisseling van informatie mogelijk te maken. 3 Belangrijke ontwikkelingen sinds 1980: Pagina 3 van 16

4 - Reis- en vervoerstijden zijn gedaald - Transport en communicatie zijn goedkoper geworden (Vliegtuigen, schepen en containters) - De infrastructuur rond transport en dataverkeer is verbeterd Triade: 3 economische kerngebieden - Noord-Amerika - EU - Japan Invloed semiperiferie landen neemt toe. Global shift: Het verschuiven van het economische zwaartepunt in de wereld Wittebordenbanen: Administratiekantoren, callcenters, laboratoria Interactietheorie van Ullman: Basisvoorwaarden voor handel en uitwisseling van goederen - Complementariteit: Het ene gebied moet iets kunnen leveren waar in het andere gebied vraag naar is. - Transporteerbaarheid: De goederen moeten tegen een redelijke prijs / tijd kunnen worden vervoerd. - Geen tussenliggende mogelijkheden Paragraaf 5 Het Japanse schrift is gebaseerd op het Chinees. Japan is eilandenrijk dat zelf kan beslissen of het bepaalde buitenlandse invloeden toelaat of weer Het land heeft twee grote uitdagingen: - Het opvangen van de snelle vergrijzing - Het terugdringen van de enorme staatsschuld Paragraaf 6 Globalisering draagt bij aan de homogenisering van materiele cultuurkenmerken: Pagina 4 van 16

5 Zelfde films in bioscoop, Amerikaanse musicals etc. Heterogenisering: Ontstaan van transnationale gemeenschappen Homogenisering: Cultuurgrenzen vervagen Immateriële cultuurkenmerken: Normen en waarden Naast internationale toerisme, de handel, migratie is er ok een snelle groei van de informatietechnologie -> Speelt een rol in mondialisering van culturen. Stimuleren van informatiestromen: - Satellietverbinding - Toepassing van glasvezel als datatransporteur Volksopstand 2011 in Tunesie: Lieten via Facebook en Youtube zien wat er echt gebeurde in hen land. De verspreiding van cultuurelementen vind op 3 schaalniveaus plaats: - Mondiaal: Van het Noorden naar het Zuiden - Tussen landen: Bijv. Frans eten in Nederland - Binnen landen: Import van vreemde cultuurelementen begint vaak in de grote steden en verspreid zich vandaaruit langzaam over een land. Lingua Franca: Voertaal van de globaliserende wereld ( Engels ) -> Steeds meer inlandse talen dreigen te verdwijnen Amerikanisering Regionale identiteit: Eigen cultuur In Europa zie je de laatste jaren een versterking van de regionale eigenheid. Men voelt zich eerder Fries Pagina 5 van 16

6 dan Nederlander. Paragraaf 7 Praktisch alle landen in de wereld hebben, als vertrek, vestegingsgebied of doorgangsland te maken met migratie De migratiestroom gaat van Zuid naar Noord Pushfactor: Gebrek aan werk en een uitzichtloos bestaan. Pullfactor: Vooral kans op beter betaald werd Tussen 1990 en 2010: 4 manieren hoe globalisering word versterkt door migratie: - Door globalisering zijn de welvaartsverschillen in de wereld toegenomen Belangrijkste drijfveer voor migratie: Zoektocht naar meer welvaart ) - Het demografische verschil tussen arme en rijken landen Westerse landen -> Vergrijzen Armen landen: Jongere bevolking groeit Hoewel de rijke landen uit demografische overwegingen de jonge migranten uitstekend te kunnen gebruiken, worden vooral de laaggeschoolden verweerd. Migranten uit niet-westerse landen worden als bedreigend gezien en hebben vaak moeite te integreren in een vestegingsgebied. - Door deregulering Het is makkelijker om grenzen te passeren. Niet voor iedereen. Bijv. Mensensmokkelaars - Verbetering transport en communicatietechnologie De meeste internationale migranten komen terecht in grote steden. Sommige migranten nemen de cultuur van hun nieuwe vaderland over, maar de meeste blijven op allerlei manieren verbonden met hun geboorteland. - Financieel: Geld overmaken naar familie - Transnationale netwerken: Contacten tussen migranten en achterblijvers. - Transnationale gemeenschappen: Binnen sommige steden ontstaan wijken die je elk als apart cultuurgebied kan beschouwen Paragraaf 8 Pagina 6 van 16

7 Triade: 3 economische kerngebieden - Japan - VS - EU Fast world: Door wijze van produceren, consumeren en communiceren zijn ze sterk verbonden met de rest van de moderne wereld. Slow world: 80% Van de wereldbevolking Deelname wereldeconomie is beperkt / afwezig Landen zoals Afrika hebben juist te lijden onder de handelsbarrieres en concurrentie uit de fast world. Binnen 1 land kan er zowel een fast world als een slow world zijn: Mensen die wonen in achtergebleven gebieden in westerse landen. Fragmentarische modernisering: Wanneer sommige gebieden of sectoren van de economie modernwesters zijn en andere niet. Bijv. Marokko: Vruchtbare kustvlakte zeer moderne, voor de export geproduceerde landbouwbedrijven. Terwijl verderop een boer is met een ezel een lapje grond heeft. Hart van de fast world: Wereldsteden / globalcities Wereldstad: Een grote stad die voor een deel van de wereld belangrijk is voor de economisch, politiek en cultureel centrum. Bijv. New York / Londen / Tokyo / Shanghai / Rio de Janeiro Netwerksamenleving: Bijv. Transnationale netwerk Polarisatie: Het proces waarbij de tegenstelling tussen bevolkingsgroepen bewust word versterkt. Politieke leiders: Polarisatie word aangewakkerd om meer steun binnen de eigen groep te krijgen. Dit kan ook terrorisme oproepen: Als een minderheid voortdurend door de meerderheid in kwaad daglicht word gesteld. Globalisering: Pagina 7 van 16

8 Materieel - Producten - Levensstijlen - Symbolen - Popsterren - Bouwstijlen - McDonalds Immaterieel: - Normen - Waarden - Geloof - Taal De vervaging tussen cultuurgrenzen is nog het sterkst in de overgangszone tussen twee cutuurgebieden: Mexico & VS ( Grensregio ) Paragraaf 9 Japan heeft een heel eigen cultuur. Dit is omdat de eilandenstaat van 1600 tot 1850 was afgesloten van vreemde invloeden. Paragraaf 10 Groot-Brittanie / Verenigd Koninkrijk-> Grootmacht 1914: Besloeg het Britse rijk zijn hoogtepunt met maar liefst een kwart van de wereld Door: Beheersing van de wereldzeeen ( net als Nederland ) Grootste kolonie van dit imperium: Brits-Indie Centrum-Periferiemodel: Pagina 8 van 16

9 Brits-Indie: Leveren van grondstoffen en in het afnemen van goedkope eindproducten (Koffie / thee ) Groot-Britannie: Industrialisatie Belangrijke centra ijzer- en staalindustrie, scheepsbouw en textielindustrie: - Manchester - Birmingham - Liverpool Exploitatiekolonie: Bijv. Brits-Indie ( Britse kolonie ) Vestigingskolinie: Bijv. Australie ( Britse kolonie ) Australie: Werd door de kolonisten gezien als hun nieuwe vaderland. Het land werd in zijn geheel in bezit genomen en opnieuw ingereicht. Dit ging vaak ten koste van de lokale bevolking. ( Aboriginals / Indianen ) Na WO2: Groot-Britannie verloor zijn rol als wereldleider en verloor zijn kolonies Dekolonisatie: Brits-Indie -> Pakistan & India Uitschuiven van arbeidsintensieve bedrijven naar lageloonlanden Veel bedrijven moeten hun poorten sluiten. Bijv. India Zakelijke dienstverlening: - Financiering - Verzekeringen - Advisering India 1991: Markteconomie Hoe raakt India verweven met de wereld: - Veel Mno s komen naar India en investeren vooral in speciale economische zones Pagina 9 van 16

10 - Meer handelsrelaties met andere regio s ( Afrika ) - Kantoorwerk in India ( Technologie = Sterk ) China -> Werkplaats India -> Bureau Paragraaf 11 Megastad: Een stad met meer dan 10 miljoen inwoners Bijv. Mumbai Londen is met 8 miljoen inwoners geen megastad, maar wel een wereldstad. Al eeuwenlang beheerst het kastenstelsel het maatschappelijke leven van de hindoes in India. Kastelenstelsel: 4 kasten Hierin zijn bijv. huwelijk en beroep binnen de kaste min of meer vastgelegd. Dit stelsel is allang afgeschaft, maar speelt in het dagelijkse leven nog een belangrijke rol Veel Indiërs zijn ervan overtuigd dat een goede opleiding en hard werken de sleutel vormen naar een beter leven. Het traditionele kastenstelsel past daar slecht bij. Groot-Brittannië heeft geen kastenstelsel maar wel klassenverschillen. Braindrain: Het vertrek van goed opgeleide mensen naar het buitenland Paragraaf 12 Groot-Brittannië en India hebben cultureel veel gemeen: In India is Engels de voertaal en er word cricket gespeeld. Toen Brits-India werd opgedeeld in India en Pakistan ontstond er een grote volksverhuizing, hierbij Pagina 10 van 16

11 kwamen naar schatting zo n 1 miljoen mensen om. Het belangrijkste conflictgebied: Deelstaat Kashmir. Het gaat om een grensgebied van twee grote culturen Bovendien word de strijd van de moslimstrijders in Kashmir gesteund door internationale moslimfundamentalisten. Zo is door polarisatie een regionaal conflict ontstaan. Krachten die India bij elkaar houden: - Het hindoeïsme stimuleert een levenswijze die eerder gericht is op verzoening dan polarisatie - India is een democratisch land met een gedecentraliseerd bestuur. De deelstaten hebben op tal van terreinen zeggenschap over hun eigen gebied. De neiging om je af te scheiden is dan niet zo groot. - Verbindingen en communicatie in India zijn goed ontwikkeld. Door voortdurende uitwisseling van mensen, goederen en ideeën raken gebieden onderling met elkaar verbonden. Groot-Brittannië is qua taal en geloof een eenheid, maar er zijn ook grote verschillen. Een Welshman kun je niet erger beledigen dan hem aan te zien voor een Engelsman. Een Schot ziet zich zelf als Schot, daarna pas Brits. Dit leid nauwelijks tot conflicten in tegenstelling tot Noord-Ierland. Hier was er een strijd tussen de Katholieken ( 45% ) en de protestanten ( 55% ) Het Katholieke deel van Noord-Ierland wilde zich losmaken van Groot-Brittannië. De protestanten wilden juist bij Groot-Brittannië blijven. 1998: Vredesakkoord gesloten. Hoofdstuk 4 Paragraaf 1 Tot diep in de vorige eeuw liep er van west naar oost een breuklijn door de wereld. De lijn vormde de grens tussen de welvarende centrumlanden in het noorden en de arme landen in de periferie. Semiperiferie: - Brazilië - China Indicatoren om de ontwikkeling van een land te bepalen: 1. Bnp/hoofd: Alle inkomsten van een land gedeeld door het aantal inwoners - Koopkracht - Alleen de inkomsten van de formele sector tellen bij het vaststellen van het bnp/hoofd, terwijl in arme Pagina 11 van 16

12 landen een groot deel van het inkomen uit de informele sector komt. - Het gemiddelde inkomen verbergt de grote sociale en regionale ongelijkheid. Wil je een zuiverder beeld krijgen van de welvaartsverdeling in een land, dan zul je moeten inzoomen naar een lager schaalniveau. 2. Beroepsbevolking 3. VN-Welzijnsindex: - Koopkracht - Analfabetisme - Levensverwachting Vroeger leverde armen landen vooral grondstoffen, dit maakten die landen kwetsbaar omdat: - De oogst kan mislukken - De prijzen op de wereldmarkt sterk kunnen variëren Redenen waardoor het nu beter gaat in het zuiden: - Stijgen van de grondstofprijzen - Door globalisering verandert de internationale arbeidsverdeling. ( Je ziet dat een steeds groter deel van de productie van goederen en diensten uitschuift van centrumlanden naar de (semi) periferie. Waarom is de welvaart in de wereld zo slecht verdeeld? Interne oorzaken: - Natuurlijke oorzaken ( Ongunstig klimaat, bergachtig, onvruchtbaar ) - Menselijke oorzaken ( Slecht bestuur, oorlogen, corruptie ) Externe oorzaken: Wat voor soort relatie heeft een ontwikkelingsland met de rijken landen -> Centrum periferie model ( Wereldsysteem ) Ongelijke uitwisseling van: - Goederen ( Grondstoffen uit de periferie en kapitaalgoederen uit het centrum ) - Arbeid ( Ongeschoolde arbeidsmigranten <-> hoogopgeleide technici ) - Kapitaal ( Investeringen, leningen en geldovermakingen van migranten uit het centrum en aflossing van schulden uit de periferie ) Belangrijk is dat de centrumlanden al vanaf de koloniale tijd de aard en intensiteit van de relatie bepalen. Pagina 12 van 16

13 Schaalniveau centrum-periferiemodel: - Wereld - Land - Stad Voordeel: Het ingewikkelde systeem word simpel weergegeven Nadeel: De situatie word te eenvoudig weergegeven Paragraaf 2 Verklaring bevolkingsverspreiding ( natuurlijke en sociaaleconomische factoren ) - De natuurlijke omstandigheden ( Hoge bevolkingsdichtheid = Vruchtbare grond, gunstig klimaat, beschikbaarheid water en een niet te bergachtig gebied ) - De ligging - Het koloniaal verleden ( Kunstzone ) De bevolkingsdichtheid van een gebied kan veranderen door zowel natuurlijke als sociale bevolkingsgroei. Natuurlijke bevolkingsgroei: Als het verschil tussen het geboorte- en sterftecijfer positief is. Absolute groei Veel armen landen kennen no steeds een hoog geboortecijfer: - Demografisch: Jonge leeftijdsopbouw - Sociaal: Jongen vrouwen hebben laag opleidingsniveau - Cultureel: Sommige culturen stimuleren het krijgen van veel kinderen - Economisch: Als de welvaart toeneemt, daalt het geboortecijfer Regel: Wanneer in een land het opleidingsniveau van meisjes stijgt, daalt de vruchtbaarheid. Demografisch transitiemodel: Landen met een hoge demografische druk: - Japan: Meest vergrijsde land - Kenia: Een van de jongste landen van de wereld Pagina 13 van 16

14 Vestigingsoverschot: Wanneer er in een land meer mensen vestigen dan vertrekken Migratie op verschillende schaalniveaus: - Mondiaal: Is de migratie binnen het arme Zuiden het grootst, maar er is ook een forse migratie naar het rijke Noorden. - Continentaal: De vluchtelingen in Afrika. In Europa is er een sterke economische migratie van Oost naar West - Nationaal: Verstedelijking ( Platteland -> Steden ) Arbeidsmigranten vestigen zich soms definitief in hun nieuwe vaderland, soms tijdelijk. In arme landen neemt de verstedelijking toe. In rijke landen is er eerder sprake van suburbanisatie. Oorzaken hoog tempo urbanisatie in arme landen: - De trek van het platteland naar de stad - De groei van de grote steden, waarbij zij omringde plaatsen opslokken. - Het hoge geboorteoverschot in steden Factoren pushfactor: - Politiek ( Onderdrukking ) - Sociaal ( Gezinsvorming / hereniging ) - Ecologisch ( Natuur / milieurampen ) De belangrijkste migratiefactor: Het verschil in welvaart en ontwikkelingsmogelijkheden tussen het vertrek- en vestigingsgebied. Paragraaf 3 De cultuur van een groep herken je aan cultuurelementen: - Elementen die te maken hebben met je verstand ( Taal, geloof ) - Elementen die bepalen hoe je met elkaar samenleeft (Wetten, familiebanden, opvoeding) - Zichtbare / materiele kenmerken: ( Inrichting gebied, bouwstijl huizen, kleding ) De wereld kun je indelen in cultuurgebieden, hierbij let je op de cultuurelementen godsdienst en taal. 4 Wereldgodsdiensten: Pagina 14 van 16

15 - Christendom ( Bereikte zijn grootste uitbreiding na de ontdekkingsreizen ) - Islam ( Snelst groeiend ) - Hindoeïsme - Boeddhisme Kolonialisme: Als een land zijn macht uitbreidt over een ander land met de bedoeling het gebied te exploiteren. Taal: Zonder een gemeenschappelijke taal kan de cultuur van een volk niet worden doorgegeven naar de volgende generatie of verbreid worden over andere gebieden ( Hierdoor zal de cultuur verdwijnen ) Ook is in dit tijdperk taal belangrijk voor wereldwijde uitwisseling van informatie en ideeën. Door de koloniale periode werden talen en godsdienst verspreid ( Diffusie ) hierdoor worden nieuwe cultuurelementen verwezen met de ontvangende cultuur. - Internationale migratie - Toerisme - Moderne communicatiemiddelen Twee tegenstellende bewegingen op wereldniveau: - Homogenisering: Cultuurgrenzen vervagen - Heterogenisering: Mix van cultuurelementen Transnationale identiteit: Mensen die twee culturen in zich verenigd hebben Mainstream Aantekeningen Regel: Ook na de dekolonisatie blijven koloniale invloeden nog lang bestaan. Hoe blijkt dat als je India bezoekt? Economisch: Sociaal: Cultureel: Pagina 15 van 16

16 India: kolonie Regel: Na dekolonisatie blijven relaties bestaan Relaties: Handel, taal, vliegverbindingen Pagina 16 van 16