Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2

Transcriptie

1 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting door een scholier 1788 woorden 27 september ,8 54 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Aardrijkskunde samenvatting H2 2: Globalisering: economisch bekeken Globalisering/mondialisering = Het proces waarbij de verwevenheid tussen gebieden en samenlevingen op aarde toeneemt heeft invloed op inrichting en functies gebieden, ruimtelijk gedrag mensen. Dimensie Ontwikkeling Economisch Vorming wereldmarkt Sociaal Wereld als global village Politiek Vorming wereldstaat (global governance) Cultureel Amerikanisering Instorten communisme toetreding China tot WTO markteconomie leidend economisch systeem. WTO = Internationale organisatie, in 1995 door de westerse landen opgericht, met als doel de bevordering van de internationale handel, beslechting van handelsconflicten en opheffing handelsbarrières. WTO heeft liberalisering van wereldmarkt hoog in vaandel staan motor achter dit proces: MNO s Multinationale onderneming (MNO) = Onderneming met vestigingen in meerdere landen, wordt gesteund door: Enorme verbetering transport- en communicatietechnologie goedkoper en sneller. Wegvallen van handelsbelemmeringen. Doel MNO s: maximale winst behalen opdeling productieketen. Productieketen = De route die een product aflegt van grondstof tot bij de consument. Gevolgen globalisering: Snelle toename export Sterke stijging buitenlandse investeringen Groei internationale transport- en communicatieverkeer Verbrokkeling = Proces waarbij er als gevolg van de globalisering grote verschillen in welvaart en toegang tot moderne hulpmiddelen ontstaan tussen gebieden en groepen mensen treedt op bij opdeling productieketen en niet overal doordringen van globalisering (ongelijkheid). Internationale arbeidsdeling = Een globale verdeling van welke taken elk deel van de wereld voor zijn rekening neemt in het economische verkeer. 3: Globalisering: politiek bekeken Pagina 1 van 5

2 Globalisering leidt tot daling macht soevereine staat invloed verschoven naar: 1) Supranationale organisaties 2) Niet-gouvernementele organisaties 3) Lagere overheidsniveaus deregulering Manier waarop op lokaal niveau gereageerd wordt op mondiale ontwikkelingen lokalisering. Wereldorde = De manier waarop de wereld op economisch, politiek en sociaal-cultureel terrein is georganiseerd. De wereldorde maakt ook zichtbaar wie in een bepaalde periode de grootste invloed heeft. Blokvorming = Landen zoeken aansluiting en steun bij elkaar om hun positie (vooral economisch en militair) te versterken. Er is meer behoefte aan supranationale organisaties die op aantal terreinen de wereldregering vormt, zoals VN nadeel: diepgeworteld in rijke werelddelen, dus weinig aanhang/invloed in arme delen. Global village = De populaire opvatting dat de wereld door de tijdruimtecompressie een dorp wordt. Tegenreacties globalisering: Regionalisering = Groepen mensen en gebieden koesteren hun identiteit en proberen de regionale kenmerken te behouden en te benadrukken. Anders-globalisten = Groep internationale actievoerders die zich verzetten tegen de huidige, sterk door MNO s vormgegeven globalisering. 4: Globalisering: cultureel bekeken Effecten globalisering op cultuur: 1) Homogenisering = Grenzen tussen cultuurgebieden vervagen en lingua franca = De voertaal in een gebied waar meerdere talen worden gesproken. 2) Heterogenisering = Ontstaan mix van westerse en niet-westerse cultuurelementen. Amerikanisering = De verbreiding van de Amerikaanse (westerse) cultuur over niet-westerse gebieden. Geen wereldcultuur omdat: 1) Overname van westerse cultuurelementen beperkt zich vooral tot materiële zaken mensen willen culturele identiteit niet opgeven = Centrale waarden van een cultuur waaraan een volk zijn eigenheid ontleent. 2) Westerse cultuurelementen worden in een niet-westerse cultuur vaak alleen door bovenlaag bevolking overgenomen. 3) Westerse wereld staat ook onder invloed van niet-westerse culturen. 4) Lokale en regionale culturen vullen de invloeden van buitenaf steeds op andere manier in. : Globalisering: as the world turns Begin globalisering: ontdekkingsreizen Hegemoniale staat = Een land dat gedurende een bepaalde periode grote delen van de wereld domineert op economisch, militair, financieel en cultureel gebied. Portugal Spanje Nederland Engeland VS China, India, MNO s? Driehoekshandel = Handel tussen Europa, Afrika en Amerika in katoen, suiker, tabak, textiel, wapens en slaven. Engeland was een hegemoniale staat van banden tussen gebieden verstevigd door: 1) Industriële revolutie; vraag naar grondstoffen en afzetgebieden neemt sterkt toe. Pagina 2 van 5

3 2) Sterke verbetering transport; reikwijdte en invloed moederlanden in kolonies nemen toe. Imperialisme = Het proces waarbij landen hun macht in andere delen van de wereld willen uitbreiden door gebieden te veroveren en te controleren. Na WO II Dekolonisatie = Proces waarbij kolonies zelfstandig worden. Verschil VS als wereldmacht en Europese koloniale mogendheden: VS oefent niet zozeer macht uit, maar probeert controle te houden over cruciale gebieden op aarde. 7: Globalisering: ontwikkelingen na 1980 Ontwikkelingen die verantwoordelijk zijn voor toename globalisering: 1) MNO s zijn door fusies en overnames zo groot geworden, dat ze een wereldwijd netwerk hebben opgebouwd. 2) Veel landen hebben grenzen geopend voor internationale handel uitwisseling goederen tussen MNO s belangrijker dan im- en export tussen landen. 3) Snelle ontwikkeling transport- en communicatietechnologie. Geografische gevolgen snelle globalisering: 1) Ontstaan nieuwe internationale arbeidsdeling door verplaatsing van een deel van maakindustrie vanuit het centrum naar de semiperiferie en periferie Uitschuiving = Proces van verplaatsing van bedrijven en functies vanuit een centrum naar buiten. Dit proces kan zich op meerde schaalniveaus voordoen. 2) MNO s proberen regionale en nationale markten in landen te veroveren. 3) Uitschuiving wordt doorschuiving locatie bedrijven wordt sneller aangepast aan de gewijzigde regionale of lokale situatie. 4) Globalisering is overal merkbaar. 5) Globalisering leidt tot verbrokkeling tweedeling: fast en slow world. Triade = Het geheel van verbanden tussen de drie belangrijkste economische machtblokken (VS, Japan, EU) en de wereld. Fast World = Het deel van de wereld dat sterk betrokken is bij mondiale processen die samenhangen met globalisering. (centrum) Slow World = Het deel van de wereld dat niet of zeer beperkt deelneemt aan mondiale processen die samenhangen met globalisering. (periferie) Fragmentarische modernisering = Gedeeltelijke modernisering waardoor er in een land moderne en traditionele gebieden en productiewijzen naast elkaar blijven bestaan. Regionale ongelijkheid = Grote en ongewenste verschillen in welvaart en ontwikkeling tussen gebieden. Backwash-effecten = Negatieve invloed van een gebied (centrum) op de economische ontwikkeling van een ander gebied (periferie). Door afroming van hulpbronnen, arbeidskrachten (braindrain) en kapitaal stagneert de economische groei in de regio. Spread-effecten = De positieve invloed van een gebied op een ander gebied, zoals externe investeringen en overdracht van kennis, waardoor de welvaart in het gebied toeneemt. 8: Globalisering: een blik in de toekomst Global shift = Een (mogelijke) verschuiving van het economische en politieke zwaartepunt van de landen rond de Atlantische Oceaan naar gebieden rond de Stille Oceaan (Pacific Rim) China, India, Japan zijn belangrijkste economische grootmachten Pacific Rim. Pagina 3 van 5

4 Gevolgen global shift: 1) Politiek politiek machtscentrum verplaatst vanuit Europa en VS naar Zuid- en Oost-Azië. 2) Economisch Economische wereldorde verandert doordat bedrijvigheid zal uitschuiven naar landen rond de Pacific. 3) Geografisch Nieuwe wereldkaart: Stille Oceaan centraal Wereldorde = De manier waarop de wereld op economisch, politiek en sociaal-cultureel terrein is georganiseerd. De wereldorde maakt ook zichtbaar wie in een bepaalde periode de grootste invloed heeft. Markteconomie = Een economisch stelsel waarbij het functioneren van de markt bepaald wordt door het principe van vraag en aanbod en waarbij de rol van de overheid bescheiden is. Standpunten anders-globalisten: Tegen de macht van de multinationals ondergang lokale bedrijven ontwikkelingslanden door concurrentie met westerse bedrijven en producten. Bezorgd over milieuverontreiniging door vestiging vervuilende bedrijven in 3e wereld en tegen milieuuitputting door winning grondstoffen op grote schaal. Oneens met beleid Wereldbank en WTO allebei voorstander handelsvrijheid en schuldenlanden strenge bezuinigingsprogramma s opleggen waarvan armen dupe zijn. 10: Krimpende wereld: wordt de wereld een dorp? Globalisering Vervlechting Afname relatieve afstand (tijdruimtecompressie) Global village Tijdruimtecompressie = Proces waarbij de relatieve afstand tussen plaatsen door de moderne transporten informatietechnologie daalt. Vervlechting = Proces waarbij de contacten tussen gebieden en samenlevingen toenemen zodat er een netwerksamenleving kan ontstaan. Processen die rol spelen bij tijdruimtecompressie: Ligging verandert Absolute ligging verandert niet, relatieve ligging wel. Absolute ligging = De unieke ligging van een plaats in het graadnet. Relatieve ligging = De ligging van een plaats of gebied ten opzichte van andere gebieden. Gebied/stad kan opbloeien of in verval raken door globalisering, beslissend hiervoor zijn: 1) Positie van een gebied ten opzichte van de belangrijke economische centra. 2) Ligging ten opzicht van een belangrijke vervoersas (corridor) mainports. Afstand krimpt Afstand krimpt door kleine relatieve afstand tijdvak van cyberspace. Relatieve afstand = De afstand uitgedrukt in tijd, geld en moeite die het kost om hem te overbruggen. Afstandsverval = Het verschijnsel dat de interactie tussen gebieden afneemt naarmate de afstand toeneemt. Absolute afstand = De afstand uitgedrukt in kilometers. Grenzen verdwijnen Grenzen verdwijnen door drang naar vrije uitwisseling van informatie en toename geografische mobiliteit niet voor iedereen gelijk. Geografische mobiliteit = Stroming van mensen, goederen, informatie en ideeën tussen gebieden. Pagina 4 van 5

5 11: Transporttechnologie: veraf komt dichtbij Belangrijkst motor achter proces van globalisering ontwikkeling transporttechnologie. Transporttechnologie = Technische voorzieningen die samenhangen met het vervoer van goederen en mensen. Ontwikkelingen transport: 1) Daling reis- en vervoerstijden Snelle, massale uitwisseling goederen en stimuleren 2) Goedkoper transport wereldhandel tijdruimtecompressie neemt bij elke 3) Verbetering infrastructuur verbetering toe. Infrastructuur = Het geheel aan verbindingen in een bepaald gebied: wegen, waterwegen, spoorwegen, vliegvelden, telefoon, telex, internet en . Uitwisseling goederen komt tot stand wanneer er voldaan wordt aan: 1) Complementariteit Het ene gebied heeft iets te bieden waar in een ander gebied vraag naar bestaat. 2) Transporteerbaarheid Het kunnen vervoeren van een goed of dienst binnen een redelijke tijd en tegen aanvaadbare kosten. 3) Geen tussenliggende mogelijkheden Geen alternatieve mogelijkheden tussen twee gebieden die complementair zijn. Vervoersstromen nemen toe door: Verbetering infrastructuur Opheffen politieke barrières Innovaties op transportgebied containers Transportnetwerk = Het geheel van transportlijnen met elkaar verbonden door knooppunten (mainports). 12: De eeuw van de informatie Andere motor achter proces globalisering moderne informatietechnologie. Informatietechnologie = Alle technieken die het mogelijk maken informatie van het ene punt naar het andere punt te verspreiden. Factoren die richting en intensiteit van internationale communicatie bepalen: 1) Economische factoren; Internationale informatie-uitwisseling vindt plaats tussen triadische netwerk rijkste landen dus beschikbaarheid beste informatietechnologie en infrastructuur. 2) Sociaalgeografische factoren; Naarmate afstand tot land toeneemt, daalt de intensiteit van het contact. Regel vervalt als in een land grote groepen migranten wonen onmiddellijke stijging aantal internationale telefoon- en contacten. 3) Culturele factoren; Informatiewisseling tussen landen met zelfde cultuur/taal is groter dan land met andere cultuur/taal. Globalisering is diepst doorgedrongen op internationale financiële markten d.m.v. elektronische snelweg = internet. Moderne informatietechnologie wordt beschouwd als overwinning op de klassieke belemmeringen van grens, afstand en tijd resultaat: netwerksamenleving = Een samenleving die op tal van manieren verbonden is met andere samenlevingen en hiermee een wereldomspannend netwerk vormt. Dit is een kenmerk van de fast world. Fast world onliners Slow world nonliners maar: slaat oude fasen over direct nieuwste technologie. Pagina 5 van 5