7,3. Samenvatting door R woorden 3 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde

Transcriptie

1 Samenvatting door R woorden 3 april ,3 9 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 samenvatting BuiteNland VWO 5 Globalisering Paragraaf 2, Globalisering: economisch bekeken. Globalisering of mondialisering is het proces waarbij de verwevenheid tussen gebieden en samenlevingen op aarde toeneemt. Het wereldwijde netwerk van Wal-Mart levert bijdrage aan de verweving. Dit proces heeft invloed op de inrichting en functie van gebieden en ruimtelijk gedrag van mensen. Globalisering speelt over het algemeen zich af op economische, sociale, politieke en culturele dimensies. Economische globalisering: -Doordat het communisme instortte en het toetreden van China tot de WTO (Wereldhandelsorganisatie) is de markteconomie (kapitalisme) het leidende economische systeem geworden. à liberalisering van de wereldhandel enorm toegenomen. Tariefmuren zoals extra heffingen op importgoederen en importbeperkingen nemen af. - De motor achter dit proces zijn de MNO s (multinationale ondernemingen), die de hele aardbol omspannen. De MNO s worden hierbij gesteund door: - De enorme verbetering van de transport- en communicatietechnologie, waardoor vervoer sneller en goedkoper is dan ooit te voren. - Het wegvallen van veel handelsbelemmeringen. De gevolgen van de globalisering kun je aflezen aan de snelle toename van de export in de wereld, de sterke stijging van buitenlandse investeringen en de groei van het internationale transport- en communicatieverkeer. MNO s zijn met hun internationale aandeelhouders steeds minder gekoppeld aan een nationale thuisbasis. Zij kiezen voor de locaties waar zij met hun ondernemingen de meeste winst kunnen behalen. De productieketen van goederen(de route die een product aflegt van grondstof tot bij de consument) wordt daarbij opgedeeld en verspreid over tal van gebieden. Daardoor zijn de handel en het vervoer veel sneller gegroeid dan de productie. Meedoen of niet? Globalisering verbindt gebieden maar zorgt tegelijkertijd voor verbrokkeling. (1) de opdeling van het productieproces, maar het blijkt ook uit de nieuwe internationale arbeidsdeling. Door globalisering verschuift ook de rolverdeling, veel banen, zoals arbeiders, gaan naar lagelonenlanden. (2)Ten slotte treedt ook verbrokkeling op doordat globalisering niet overal doordringt alleen in gebieden die voor internationale bedrijven interessant zijn met Pagina 1 van 6

2 een goede ligging etc. Paragraaf 3, Globalisering: politiek bekeken. De staat beslist steeds minder Door de globalisering is de macht van de soevereine staat gedaald. Een deel van zijn invloed is, overigens met instemming van die staten verschoven naar: - Supranationale organisaties zoals de Verenigde Naties(VN), de Wereldbank en op Europese schaal de EU. Als een land in aanmerking wil komen voor een van deze organisaties moet aan allerlei voorwaarden worden voldaan, zoals afschaffing van subsidie op voedsel, bestrijding corruptie en inkrimpen van het ambtenarenkorps. - Ngo s (niet-gouvernementele organisaties) zoals het Rode Kruis, Oxfam etc. deze ngo s zijn in armere, slecht georganiseerde landen voor de gewone burgers vaak van groter belang dan de falende nationale overheid. - Ook treden organisaties op een lager bestuursniveau steeds zelfstandiger op, doordat de overheden steeds minder van bovenaf geregeld willen hebben. Grote steden presenteren zich hierdoor als een zelfstandig bestuursorgaan, dat bedrijven en instituten naar de stad wil lokken. De manier waarop op lokaal niveau wordt gereageerd op mondiale ontwikkelingen noem je lokalisering. Lokalisering hangt dus nauw samen met globalisering. op weg naar een wereldregering? Doordat in de wereld allerlei regimes en rijken ten ondergaan, zoeken landen aansluiting en steun bij elkaar om hun posities op de wereldmarkt te versterken: er treedt blokvorming op. Zo ontstaan grote internationale organisaties zoals de VN en de EU. Deze organisaties gaan zich steeds meer gedragen als wereldregeringen. Regionaal bewustzijn groeit Door de sterke globalisering ontstaan er tegenbewegingen zo gaan groepen mensen en gebieden hun eigen identiteit en regionale kenmerken koesteren oftewel regionalisme. Dit uit zich vaak in de vorm van het promoten van streekproducten en het weren van Engelse worden uit hun taal. Paragraaf 4, Globalisering: cultureel bekeken. Globalisering verandert de cultuurkaart Door toerisme, internationale migratie en moderne communicatiemiddelen vindt er een versnelde verspreiding van cultuurelementen plaats. Globalisering heeft twee effecten: - Homogenisering. Door de verwestering vervagen de grenzen tussen de cultuurgebieden. Overal ter wereld kan je wel cola drinken of een hamburger eten. Engels is de lingua franca(voertaal) van de globaliserende wereld en steeds meer talen dreigen te verdwijnen. - Heterogenisering. Door de wereldwijde migratie ontstaat vooral in de grote steden een mix van westerse en nietwesterse cultuurelementen. Je ziet dit aan de inrichting van de multiculturele wijken, de taal en de muziek. Lokalisering versus globalisering Pagina 2 van 6

3 Door de media zijn veel elementen van de westerse cultuur doorgedrongen tot de verste uithoeken van de wereld dit proces wordt ook wel amerikanisering genoemd. Maar wij zijn nog niet op weg naar een wereldcultuur. Hiervoor zijn een paar redenen: - De overname van westerse(amerikaanse) cultuurelementen beperkt zich vooral tot materiële zaken. De diepere, immateriële elementen worden veel minder snel opgenomen zoals normen en waarden. Het opgeven van de eigen culturele identiteit gaat vaak te ver en wordt niet getolereerd. - De westerse cultuurelementen worden in een niet-westerse cultuur vaak alleen door de elite van de bevolking overgenomen. De massa van de bevolking kan het zich vaak niet permitteren. - de westerse wereld staat ook onder invloed van niet-westerse culturen zoals de Mexicaan en de Thai - De lokale en regionale culturen vullen de invloeden van buitenaf steeds op een andere manier in, vaak worden dan de originele culturen gebruikt als toeristische uithangborden. Paragraaf 6, Globalisering: as the World turns. Verschuivende machtscentra: van Zuidwest- naar Noordwest-Europa Globalisering is geen nieuw proces, met de ontdekkingsreizen in de 16e eeuw was er ook al sprake van globalisering. Hierdoor ontstonden hegemoniale staten oftewel een land dat gedurende een bepaalde periode grote delen van de wereld domineert op economisch, militair, financieel en cultureel gebied. Van handelspost tot kolonie Engeland was van 1666 tot 1920 een hegemoniale staat, om de banden tussen gebieden in de wereld te verstevigen zijn er 2 factoren van belang geweest: - De industriële revolutie, door de sterke toename van de vraag naar grondstoffen, en die niet in het eigen land te vinden zijn, moeten de grootmachten dit halen uit hun koloniën. Zo blijven de banden behouden tussen gebieden. - De verbetering van transportmiddelen, door deze verbeteringen nemen de reikwijdte en invloeden van moederlanden op koloniën toe. Waardoor ze meer verweven raken. Het proces waarbij landen hun macht in andere delen van de wereld willen vergroten door veroveringen en controles heet imperialisme. De Nieuwe Wereld aan de macht Door de destructieve gevolgen van de tweede wereldoorlog raken veel moederlanden in Europa hun koloniën kwijt, echter blijven de banden tussen deze twee wel bestaan. Het proces waarbij de moederlanden hun koloniën kwijtraken heet dekolonisatie. Paragraaf 7, Globalisering: ontwikkelingen na Pagina 3 van 6

4 De motor achter de economische globalisering Zoals je al weet is globalisering al eeuwen aan de gang maar nog nooit verliep het zo snel als na 1980 hiervoor zijn 3 dingen verantwoordelijk: - Multinationals zijn door fusies en overnames zo groot geworden, dat ze een wereldwijd netwerk hebben opgebouwd. - Veel landen, hebben hun grenzen open gegooid waardoor de internationale handel enorm is gestegen, maar de uitwisseling van goederen tussen multinationals is belangrijker geworden dan de import en export van een land zelf. - De enorme ontwikkeling van de transport- en communicatietechnologie, kijk maar naar de computer en de telefoon. Dit stimuleert globalisering maar veroorzaakt het niet. De ruimtelijke gevolgen van globalisering Door globalisering zijn er natuurlijk ook geografische gevolgen: - De maakindustrie verschuift naar de lagelonenlanden in de semiperiferie en de periferie en de commandocentra van de MNO s blijven in de centrumlanden, dit proces heet uitschuiving.- - MNO s proberen ook regionale en nationale markten te veroveren door niet alleen productieafdelingen te verplaatsen maar ook winkelketens. - Hierna gaan de bedrijven doorschuiven: ze raken steeds sneller aangepast aan de gewijzigde regionale of lokale situatie. - Globalisering is overal merkbaar, als de olieprijs stijgt in het Midden-Oosten, stijgt de olieprijs overal ter wereld. - Globalisering leidt ook tot verbrokkeling. De fast world en de slow world. Fast world versus slow world Als je de wereldmarkt bekijkt, zie je dat het vooral verloopt tussen Noord-Amerika, de EU en Oost-Azië oftewel de Triade. Zij vormen de fast world, de burgers van deze wereld zijn door hun wijze van produceren, consumeren, recreëren en zich informeren sterk en snel verbonden met de rest van de moderne wereld. Hier tegenover staat de slow world, Hun deelname aan de wereldeconomie en modernisering is beperkt of zelfs afwezig. Binnen een land kan er ook fast world en slow world ontstaan. Je hebt dan moderne landbouw tegenover traditionele landbouw, dit heet fragmentarische modernisering. Paragraaf 8 Door globalisering verschuift het economische en politieke zwaartepunt in de wereld. Dit is een Global shift. Dat de kracht van China als economische grootmacht toeneemt, blijkt ook uit de snelle toename van de Chinese investeringen in het buitenland. Ook India ontwikkeld zich snel, het land heeft een hightech industrie met biotechnologie, ICT en farmaceutische industrie door alle ingenieurs. Er liggen in dit gebied enkele Aziatische tijgers zoals Zuid-Korea, Maleisië, en Singapore die al een snelle economische ontwikkeling kennen. Wat zijn de gevolgen van de global shift? Pagina 4 van 6

5 1. 2. Politiek. Het politieke machtscentrum zal vanuit Eu naar de VS verschuiven en naar Zuid-Oost Azië, en zo nemen niet westerse gebieden de leiding. Economisch. De economische wereldorde veranderd, steeds meer bedrijvigheid zal naar de Pacific schuiven. Eerst alleen laagwaardige industrie maar later hoogwaardige goederen. Shanghai ontwikkeld zich tot nieuw zakencentrum. 3. geografisch. Op de nieuwe wereldkaart liggen de Stille Oceaan en de aangrenzende Indische Oceaan met de twee rijkste landen centraal. Het economische zwaartepunt zal voor de VS naar het westen schuiven. Slaagt Europa zich erin zich aan te passen aan de nieuwe wereldorde. Kan de Eu zich opstellen als een economische en politieke eenheid. Wanneer de landen afzonderlijk gaan werken zijn ze geen partij voor de grootmachten. Sinds het instorten van de USSR in 1989 is de markteconomie het leidende economische systeem in de wereld geworden. Volgens de WTO (wereldhandelsorganisatie) en de Wereldbank zullen door de liberalisering van de handel alle burgers in de wereld hoge welvaart bereiken. Sommigen mensen zijn tegen de vrije markt dit zijn andersglobalisten. Zij zijn niet tegen globalisering maar wel tegen sommige delen zoals: tegen de grote macht van de multinationals en maken zich zorgen over de ondergang van lokale bedrijven.. bezorgd over milieuverontreiniging door de vestiging van vervuilende bedrijven, en tegen milieu uitputting door winning van grondstoffen. niet eens met het beleid van de Wereldbank en WTO die schuldlanden strenge bezuinigingsprogramma s opleggen waarvan de armen de dupe worden. Paragraaf 9 Door globalisering krijgen gebieden en mensen veel meer met elkaar te maken en beïnvloeden elkaar. Door de toenemende vervlechting van gebieden wordt de wereld een global village genoemd. De relatieve afstand tussen gebieden neemt af door snelle daling van reis- en vervoerstijden en kosten. We spreken van tijd-ruimtecompressie het wordt in elkaar gedrukt hierin spelen 3 processen een rol: - de ligging veranderd: Elke plaats heeft een unieke ligging deze absolute ligging veranderd niet. Wat wel kan veranderen is de relatieve ligging: de ligging van een plaats of gebied t.o.v. andere gebieden. Door globalisering veranderd de relatieve ligging sneller. (zoals de tunnel naar Engeland: Engeland dichterbij). En dus ook het gebied of stad: 1. De positie van een gebied t.o.v. belangrijke economische centra. (noord Mexico was arm maar door de VS bedrijven konden ze werken in arbeidsintensieve industrieën ) 2. De ligging t.o.v. een belangrijke vervoersas (corridor). Bedrijven kunnen snel hun producten over een groot gebied distribueren, maar ze moeten wel belangrijke economische centra s verbinden. Zoals een mainport (luchthaven) voor verder transport. -Nu met cyberspace alles gaat informatie geld ideeën snel over de wereld. Maar niet de goederenstromen vervoer wordt goedkoper en sneller. De relatieve afstand wordt steeds minder. Maar afstandsverval geldt nog steeds: de interactie tussen gebieden neemt af naarmate de afstand toeneemt. De remmende factor is de vervoerskosten en dus toch de absolute afstand. Multinationals trekken zich minder van grenzen aan sommigen landen proberen informatiestromen nog te reguleren via internet. Maar de vrije uitwisseling komt wel, deze openheid en de ermee verbonden toegenomen geografische mobiliteit blijkt alleen niet voor iedereen gelijk. Een ongeschoolde Afrikaan komt de Eu niet binnen. De tijd- Pagina 5 van 6

6 ruimtecompressie is de wereld misschien een dorp maar niet zomaar inwoner. Paragraaf 11 En belangrijke motor achter globalisering is de ontwikkeling van de transporttechnologie. Zoals vervoer van mensen en informatie, het is in een stroomversnelling geraakt. Het transport heeft 2 ontwikkeling doorgemaakt: reis- en vervoerstijden zijn in de twintigste transport is goedkoper door capaciteit in de infrastructuur rond transport is enorm eeuw gedaald alles gaat sneller. schepen en vliegtuigen. verbeterd. Deze ontwikkelingen zorgen voor een massale uitwisseling van goederen en stimuleren daarmee de WTO. Door verbetering van transport neemt de tijd-ruimtecompressie toe. Uitwisseling van goederen komt tot stand als: 1. complementariteit: het ene gebied moet iets kunnen leveren waar het andere gebied vraag naar heeft. 2. Transporteerbaarheid: de goederen moeten tegen een redelijke prijs kunnen worden vervoerd. Dit hangt af van de waarde van het goed. Bulkgoederen zoals steenkool zijn transportgevoelig want deze worden alleen vervoerd via goede 3. aansluitingen (haven Rotterdam). Geen tussenliggende mogelijkheden: want wanneer er nieuwe mogelijkheden ontstaan verlegd de goederenstroom zich. De goederenloop kan veranderen de infrastructuur verbeterd zich en de bereikbaarheid neemt toe. Deze verandering van transporteerbaarheid betekende overigens een ramp voor de Europese graanboeren. De bereikbaarheid neemt ook toe als politieke barrières worden opgeheven: zoals de val van de muur in 1989 is de vervoerstroom tussen Oosten west toegenomen. Net als innovaties zoals de container via water- spoor- en wegtransport. De havens moesten zich aanpassen aan container anders speel je een rol meer in de internationale goederenvervoer. De transportlijnen zijn verbonden mainports en zijn knooppunten in het transportnetwerk. paragraaf 12 Onder de informatietechnologie verstaan we technieken die het mogelijk maken informatie van het ene punt naar het andere punt te verspreiden. De satellietverbindingen en toepassing van glasvezel hebben datastromen gestimuleerd. Welke factoren beïnvloeden de richting en intensiteit van de international communicatie? : 1. Economische factoren: internationale informatie-uitwisseling vooral in het triadische netwerk. Maar zij zijn ook het rijkst en hebben de beste informatietechnologie en infrastructuur. 2. sociaalgeografische factoren: de regel afstandsverval geldt ook voor communicatie. Hoe meer afstand ergens tussen hoe minder contact. 3. culturele factoren: Er zijn sterke verschillen tussen taal en cultuur de informatiewisseling is veel geringer tussen landen die hetzelfde taal- en cultuurgebied hebben. 4. Als er veel migranten ergens wonen op basis van een koloniaal verleden. Globalisering dringt het diepst door op internationale financiële markten het www laat een financiële status van de wereld zien. We bankieren via de elektronische snelweg. Het centra van de financiële markt ligt in Tokyo, Frankfurt, London en New York het is een 24 uursbusiness geworden. Het is een overzicht waarop je snel kan reageren. De grens tijd en afstand doen er niet meer toe en dit zorgt voor een: netwerksamenleving. Pagina 6 van 6