6,6. Samenvatting door R woorden 15 december keer beoordeeld. Aardrijkskunde

Transcriptie

1 Samenvatting door R woorden 15 december ,6 6 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Paragraaf 2: Een grens tussen rijk en arm Koopkracht= de hoeveelheid goederen of diensten die je in een land voor één dollar kunt kopen. Beroepsbevolking= dat deel van de bevolking dat tegen een betaling een beroep uitoefent plus de werklozen. (hiermee kun je het verschil in welvaart mee onderscheiden) Veel mensen in landbouw arm land. Handel, transport, de financiële sector, onderwijs en gezondheidszorg: hoog ontwikkeld. Mexico: veel mensen in dienstensector, maar dan in de informele sector= de niet-officiële economie. Bevolkingsdichtheid=gemiddeld aantal inwoners per km2. zegt niet veel, omdat mensen onregelmatig over het land verdeeld zijn. Bevolkingsspreiding=de manier waarop de bevolking over een gebied is verdeeld. geeft beter beeld. Arme landen: jonge, snelgroeiende bevolking. (Mexico) Geboortecijfer= het aantal levendgeborenen per duizend inwoners per jaar. Sterftecijfer= het aantal sterfgevallen per duizend inwoners per jaar. VS & Mexico: cultuurgrens. VS: Westerse cultuurgebied, Mexico: Latijns-Amerikaanse cultuurgebied. Kenmerken: verschil in taal, godsdienst, bouwstijl en gebruiken. (Mexico en een groot deel van het zuidwesten van de VS waren een Spaanse kolonie. Cultuurelementen=kenmerken waaraan je een cultuur kunt herkennen, bijvoorbeeld taal, godsdienst en gewoonten. Grensregio= grensgebied dat vaak een eigen cultuur en identiteit ontwikkeld (mengcultuur) Paragraaf 3: Relaties, handel en investeringen Handelsbalans= overzicht van de waarde van de goederen die in- en uitgevoerd worden: bepalen economische relatie tussen 2 landen verschil zichtbaar: waarde van geïmporteerde en geëxporteerde goederen Noorden van Mexico: General Motors of Detroit South. In de grensregio grote assemblagebedrijven (Maquiladora s), hier worden onder andere: automotoren en andere onderdelen in elkaar gezet (tot 1 gemaakt). De VS maakt gebruik van de lage lonen in Mexico. Door de gunstige ligging (aan de grens) zijn de maquiladora s een groot succes, de arbeiders zijn goedkoop (laaggeschoold), gunstige belastingen. 1994: Verdrag tussen Canada, VS en Mexico, een vrijhandelszone (hierdoor werd het ook mogelijk maquiladora s buiten de grenszone te stichten.) Hoe verder je naar het zuiden gaat in Mexico, hoe lager de lonen worden. Het word niet verder uitgebreid want: Mexicanen kosten 2 per uur, Chinezen 50 cent! Pagina 1 van 6

2 Slechte natuurlijke omstandigheden, winter; koud en zomer; heet. Ligt aan de grens: dus veel maquiladora s. In 1965 onwijs veel mensen komen daarheen, economie stukken beter! Maar veel arbeiders leven in krotjes, en in 2001 liep de werkgelegenheid terug. Toename/afname van de bevolking: Geboorte en sterfte Migratie: immigratie en emigratie Paragraaf 4: Go north, Young Mexican Illegale Mexicaanse immigranten werken in de landbouw, bouw en horeca. Vrouwen werken in huishoudens. Herkomstgebieden: - Grenszone - Arme en overbevolkte regio ten noorden van Mexico City Pushfactor: armoede. Verhuizen vaak naar eenzelfde dorp waar familie ook woont. (volgmigratie=migratie die het gevolg is van eerdere migratie, bijvoorbeeld als na de eerste migranten later ook familieleden overkomen) Afstandsverval =situatie waarbij het voorkomen van een ruimtelijk verschijnsel afneemt naarmate de afstand tot het brongebied toeneemt. (bijv. hoe verder je in de VS van de grensregio tussen de VS en Mexico afgaat, hoe minder het percentage hispanics). Dubbelstad=situatie waarbij twee dicht bij elkaar gelegen steden, soms gescheiden door een internationale grens, op een aantal terreinen een eenheid vormt. Door migratie en komst van maquiladora s zijn ingedutte grensplaatsjes in Mexico uitgegroeid tot forse steden. El Paso ligt in Amerika, maar 70% vd bevolking is van Mexicaanse afkomst: - Door toestroom van mexicaanse migranten - Sterke culturele en sociaal-economische banden met buurland (Mexico) - Ciudad Juárez: industriestad, El Paso: dienstencentrum Juárez maakt het, maar El Paso maakt het mogelijk! Migratie: - Arbeidsmigratie : voor werk - Seizoensmigratie: verhuizen voor werk in bepaald seizoen - Cirkelmigratie: verhuizen voor werk, later moment terugkomen - Volgmigratie: ene persoon verhuist (werk), andere persoon volgt Arbeidsintensief = vooral handwerk en er is heel lang over gedaan. Paragraaf 5: Mexico en de VS voor eeuwig verbonden Migranten: Migrantengeld is 2e bron van inkomsten in Mexico, na de olie-export, wat wordt verdient in de VS. VS profiteert Goedkoop Doen het vuile werk Probleem: de illegalen verdringen de legale arbeidskrachten Rio grande: ligt op grensgebied. Pagina 2 van 6

3 - Bedrijven en steden gebruiken het als open riool - Doordat de rio grande op beide landen ligt, kan alleen internationale aanpak de rivier schoon maken - Grote bedrijven: geen probleem, houden rekening met milieu - Kleine bedrijfjes: hét probleem. Lozen chemisch afval - Mexico heeft goede milieuwetgeving, alleen onvoldoende controle - Te snelle groei van steden, veel mensen hebben geen riolering Paragraaf 6: Arm & Rijk Meten van welvaart: BNP per inwoner (waarde goederen + diensten in een land + inkomsten uit buitenland / aantal inwoners) VN-welzijnsindex niet alleen geld: -alfabetiseringsgraad -levensverwachting Welzijnsindez = van 0 tot 1 Ook bij ontwikkeling van een land: verdeling van beroepsbevolking toegang tot schoon drinkwater, scholing en gezondheidszorg de voedselsituatie nadelen van het gebruiken BNP/hoofd: 1. dollar is niet overal evenveel waard (koopkracht) 2. de informele sector, ruilhandel en zelfvoorziening tellen niet mee 3. het is het gemiddelde, dus dat zegt niets over iedereen daar (sociale ongelijkheid) 4. Welvaart soms ongelijk verdeeld tussen gebieden in een land (regionale ongelijkheid) Paragraaf 7: Centrum-periferie Rijke landen centrum Laatste 20 jaar flinke economische groei semi-periferie Armste landen periferie Verschillen in economische macht (oorzaak) wereld werd verdeeld in centrum, semi-periferie en periferie (gevolg) Welvaart slecht verdeeld: Interne oorzaken - Natuurlijke (ongunstig klimaat, zeer bergachtig) - Menselijke (slecht bestuur, corruptie = niet betrouwbaar: zegt A doet B, oorlogen) Externe oorzaken - Hoe afhankelijk een arm land is van een ander land (goederen, arbeid, kapitaal = leningen uit centrum) Centrum-Periferieverhouding komt door: Koloniaal verleden (koloniën) Centrum vaak koloniaal moederland Periferie vaak voormalige kolonie Koloniën politiek zelfstandig, maar economisch afhankelijk (van centrum) BBP alles wat binnen de landgrenzen wordt geproduceerd/verdiend Pagina 3 van 6

4 Internationale arbeidsindeling= de verdeling van de beroepsbevolking in de verschillende delen van de wereld specialisatie van werkgelegenheid Aflezen aan: - Exportpakket - Samenstelling van beroepsbevolking Fragmentarische modernisering= de ontwikkeling en modernisering blijft beperkt tot bepaalde sectoren of gebieden. Centrum: Rijke westerse landen Economisch overheersend Beslissingen worden genomen Economisch hoogwaardige sectoren (hoofdkantoren, zakelijke diensten) Periferie: In Afrika, sommigen in Azië en een paar in Zuid-Amerika Economisch afhankelijk van centrum Leverancier van: grondstoffen, landbouwproducten en goedkope arbeid Kolonie geweest NIC (Newly Industrial Countries) China, Taiwan, Zuid-Korea, Brazilië & Mexico Hebben belangrijk deel van industriële productie van Westerse landen overgenomen. Paragraaf 9: Bevolkingsspreding en Migratie Bevolkingsspreiding: (vooral bij) - Randen van continenten - Kustvlaktes - Langs rivieren + vruchtbare gebieden Goed beeld krijgen van bevolkingsspreiding van schaalniveau wisselen (vooral inzoomen) Verklaring bevolkingsspreiding: Natuurlijke mogelijkheden - Geschikt klimaat - Vruchtbare bodems - Water - Geen bergen Ligging - Gunstige ligging t.o.v. economische kerngebieden (dichter bevolkt) Koloniale verleden - Vooral in kustgebieden Push- en Pullmodel (migratiemodel) Heeft invloed op elkaar Migratie wordt veroorzaakt door push en pullfactoren Pushfactor=afstotende kracht Pullfactor= aantrekkende kracht Een positief beeld van een land bevordert de migratie (perceptie) Pagina 4 van 6

5 Suburbanisatie= uit de stad weggaan Urbanisatie= naar de stad toe gaan Paragraaf 10: Bevolkingsgroei Arme landen, hoog geboortecijfer redenen : 1. Jonge leeftijdsopbouw - Veel vrouwen in vruchtbare leeftijd 2. Scholing - Vruchtbaarheid daalt meisjes hogere scholing - Vrouwen betere carrièremogelijkheden kinderen passen niet in het patroon 3. Religie - Sommige geloven tolereren voorbehoedsmiddelen niet 4. Cultuur - Groot gezin = aanzien (vrouw) 5. Gezondheidssituatie - Hoge zuigelingensterfte (= aantal baby s per 1000 onder de 1 jaar dat overlijdt) 6. Armoede - Welvaart stijgt kindersterfte daalt, mensen beter opgeleid, invloed godsdienst neemt af, sociale zekerheid (pensioen) wordt groter - Noodzaak om een groot gezin te stichten verdwijnt (hoge welvaart) Demografisch transitiemodel = laat ontwikkeling zien van geboorte- en sterftecijfer (opgedeeld in 4 perioden) Periode 1: - Pre-transitie fase - Hoog geboorte en sterftecijfer - Totale bevolking groeit nauwelijks - Snelheid bevolkingsgroei laag - Vooral stammen in deze fase (ontwikkelingslanden zijn er al doorheen) Periode 2: - Transitie fase - Hoog geboorte cijfer, maar dalend sterftecijfer - Totale bevolking groeit - Jonge, piramidevormige leeftijdsopbouw - Arme landen (periferie) Periode 3: - Transitie fase - Dalend geboortecijfer en laag sterftecijfer - Totale bevolking groeit verder (maar minder snel) - Steeds meer ouderen (leeftijdsopbouw van een klok) - Landen die in ontwikkeling zijn (semi-periferie) Periode 4: - Post-transitie fase Pagina 5 van 6

6 - Laag geboorte- en sterftecijfer - Totale bevolking groeit niet meer - Erg veel ouderen (leeftijdsopbouw vorm van urn) - Landen die goed ontwikkeld zijn (centrum) Paragraaf 12 Cultuur waarden en normen: opvattingen en gebruiken die een groep gemeenschappelijk heeft Krijgt vorm in cultuurelementen (inrichting gebied, bouwstijl, bewerken land, kleding enz.) Immaterieel (onzichtbaar) - Waarden en normen - Taal - Godsdienst - Kan je niet vastpakken Materieel (zichtbaar) - Bouwstijl - Kleding - Inrichting woning - Kan je wel vastpakken Godsdienst bepaalt: eetgewoontes, feesten, rituelen, kleding, bouwstijl Cultuur kaart (waar geloven zijn) in het verleden veranderd door: veroveringen en kolonialisme In moderne tijd: toerisme, migratie, moderne communicatiemiddelen Paragraaf 13 Diffusie= verspreiding vanuit een kerngebied van een ruimtelijk verschijnsel Vaak ingepast in de bestaande cultuur cultuurvermenging 2 tegengestelde bewegingen in de wereldcultuur: 1. Homogenisering - Verwestering vervagen de cultuurgrenzen (het centrum van verschillende steden lijkt op elkaar) - We worden hetzelfde 2. Heterogenisering - Migratie zorgt voor een mix van westerse en niet westerse cultuurelementen (multiculturele wijken) - Transnationale identiteit (mensen die 2 culturen in zich verenigen) - Verharding culturen - Fundamentalisme (mensen die staan voor hun eigen cultuur) Bollywood films: zonder seks, musicalachtig Fundamentalisme = strikt willen leven volgens de regels van het geloof. Bijvoorbeeld islamitisch fundamentalisme (Al Qaida) Pagina 6 van 6