en sector onder vuur Ontwikkelingssamenwerkingsorganisaties strategieën in een veranderende wereld Marieke de Wal

Transcriptie

1 Als je denkt dat je te klein en onbeduidend bent om het verschil te maken, denk dan eens aan slapen met een mug Dalai Lama De wereld verandert en wordt complexer. Dat is ook merkbaar in de ontwikkeling van ontwikkelingssamenwerking. Het geloof in OS als alomvattend antwoord op de armoedeproblematiek in de wereld brokkelt af. Er worden andere eisen gesteld, zowel hier als daar. Wat betekent dit voor de heersende OS-structuur? Hoe luidt het antwoord van OS-organisaties op de verschuivingen om hen heen? Aan de hand van een uitgebreid onderzoek onder Nederlandse particuliere OS-organisaties analyseert auteur Marieke de Wal de manier waarop OS-organisaties omgaan met deze veranderingen en wat hun opstelling betekent voor de toekomst. Marieke de Wal (1968) studeerde Wijsbegeerte, in het bijzonder Filosofie van Organisatie en Management, aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en is sinds 2000 werkzaam als consultant bij Berenschot. Zij schreef eerder samen met co-auteurs het boek Ondernemende brancheorganisaties,balanceren tussen belangen (2003) en publiceerde verschillende artikelen over de effectiviteit en toekomst van ontwikkelingssamenwerking. E en sector onder vuur Ontwikkelingssamenwerkingsorganisaties en hun strategieën in een veranderende wereld Marieke de Wal E en sector Ontwikkelingssamenwerkingsorganisaties onder vuur en hun strategieën in een veranderende wereld Marieke de Wal

2 Een sector onder vuur Ontwikkelingssamenwerkingsorganisaties en hun strategieė. n in een veranderende wereld Marieke de Wal KIT Publishers Amsterdam

3 Inhoud 1 Veranderende tijden 11 De gevolgen van een veranderende wereld voor ontwikkelingssamenwerking 11 De discussie is kritisch. Wat gaat er mis? 16 Doelrationele versus waarderationaliteit 19 Hoe gaan OS-organisaties om met een veranderende wereld? 21 Over wie gaat dit boek en voor wie is het bedoeld? 23 Veranderingsperpectieven bepalen de OS-strategie 26 Introductie van de case-organisaties 32 2 Rollen van OS-organisaties 41 Zes typeringen 41 De consultant 42 De bankier 43 De netwerker 45 De hulpverlener 46 De actievoerder 48 De ondernemer 48 3 Historische ontwikkeling 51 Ontwikkeling in perioden 51 Verzuilde hulp 55 De derdewereldbeweging 57 Verzakelijkte samenleving 62 De grote verschuivingen 66 Nieuwe thema s 70 De grenzen bereikt? 79

4 4 De strategische stand van zaken 81 Strategisch inzicht 81 Onderscheidend vermogen 81 Wat maakt het verschil? 84 Wie bepaalt de strategie van OS-organisaties? 92 Wie betaalt, bepaalt? 99 Ontwikkelingen die de strategie van OS-organisaties bepalen Over strategische dilemma s en verschuivende rollen 111 Veranderingen leveren dilemma s op 111 Dilemma s in relatie tot elkaar 112 Dilemma s in relatie tot de samenleving 119 Dilemma s in relatie tot de partnerorganisaties 129 Dilemma s in relatie tot de overheid 136 Dilemma s in relatie tot de markt 142 Verschuiving van rollen: van vaste structuren naar open verbanden en netwerken 148 Toegift: Strategische dialoog 169 Hulp bij het ontwikkelen van een strategie 169 Succesfactoren 170 Strategische dialoog stap voor stap 172 Iteratief en creatief proces 183 Bijlagen 185 Noten 185 Onderzoeksverantwoording 192 Geraadpleegde bronnen 197 Gesproken personen 202 Dankwoord 205 Over de auteur Strategie van OS-organisaties en hun maatschappelijke betekenis 155 Bevindingen en conclusies 155 Ingrijpende veranderingen als uitgangspunt 155 Optimisme veranderde in vertwijfeling 158 Prioriteiten stellen is moeilijk 160 Balanceren tussen dilemma s 161 Strategie van OS-organisaties is onzeker 162 De maatschappelijke betekenis van OS-organisaties 163 Een nieuw houvast is nodig 166

5 HOOFDSTUK 1 Veranderende tijden De gevolgen van een veranderende wereld voor ontwikkelingssamenwerking De wereld om ons heen verandert ingrijpend. De wereld wordt kleiner, grenzen vervagen, dankzij de globalisering worden we steeds meer wereldburgers. Dat heeft verregaande gevolgen voor de verhoudingen in de wereld; op politiek, maatschappelijk, economisch en cultureel gebied ontstaat steeds meer integratie. Globalisering betekent dat de economische activiteit verschuift, zichtbaar in de opkomst van Aziatische economieën, gekoppeld aan een toename van consumenten in deze landen, een sterke groei van private investeringsfondsen en het verplaatsen van bedrijfsactiviteiten naar lagelonenlanden. Het betekent ook dat economieën meer dan ooit met elkaar verbonden zijn. Sinds enkele maanden ervaren we dat indringend door de wereldwijde gevolgen van de kredietcrisis die in de loop van 2008 in volle omvang losbarstte. Ieder land ondervindt daar momenteel de negatieve gevolgen van: recessie en oplopende werkloosheid leiden tot grote onzekerheid. Als gevolg van globalisering veranderen ook demografische en sociale patronen: mensen in de hele wereld maken een enorme transformatie door in hun wijze van communiceren en samenleven. Meer dan de helft van de wereldbevolking bezit een mobiele telefoon en via internet ontstaan sociale netwerken zonder geografische beperkingen. Er wordt virtueel samengewerkt en baanbrekend onderzoek verricht over grenzen heen. Globalisering brengt ook machtsverschuivingen met zich mee. De leidersrol van de Verenigde Staten in de wereld staat al enige tijd flink onder druk en met de opmars van economische machten in Oost- en Zuid-Azië zal de politieke macht in de wereld verschuiven. Deze landen winnen aan invloed en hebben een ander idee over hoe de maatschappij geordend moet worden. Westerse begrippen als democratie en mensenrechten blijken niet zo universeel als wij misschien graag denken. D E G E V O L G E N V A N E E N V E R A N D E R E N D E W E R E L D 11