Aardrijkskunde inhouden (PO-havo/vwo)

Transcriptie

1 Aardrijkskunde inhouden (PO-havo/vwo) Sectoren kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden Kernen 1. Burgerschap 36: hoofdzak de Nederlandse en Europese staatsinrichting en hun rol als burger. 47: de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met die in omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven landschap, wonen, werken, bestuur, verkeer, recreatie, welvaart, cultuur en levensbeschouwing. In ieder geval wordt daarbij aandacht besteed aan twee lidstat de Europese Unie en twee landen die in 2004 lid worden/ werden, de Verenigde Staten en een land in Azië, Afrika en Zuid- Amerika. over rest van de en beeld. 42: De leerling leert in eigen ervaringen en in de eigen omgeving effecten te herkenn keuzes op het gebied van werk en zorg, wonen en recreëren, consumeren en budgetteren, verkeer en 43: De leerling leert over overeenkomsten, verschillen en veranderingen in cultuur en levensbeschouwing in Nederland, leert eigen en andermans leefwijze daarmee in verband te brengen, en leert de betekenis voor de samenleving te zi respect voor elkaars opvattingen en leefwijzen, en leert respectvol om te gaan met de seksualiteit en met diversiteit binnen de samenleving, waaronder seksuele diversiteit. AK/H Domein D: Ontwikkelingsland Gebiedskenmerken 9. De kandidaat kan gebiedskenmerk een nader - sociaal- geografische en fysisch- geografische kenmerk het ; sociaaleconomische positie van het in de macroregio én in de. Actuele actuele in het in subdomein D1 bedoelde - van landdegradatie en milieuverontreiniging; - conflicten in het die verband houden met de etnische en culturele diversiteit in het land. AK/H Domein E: 11. De kandidaat kan zich een - actuele van soorten inrichting van 12. De kandidaat kan ruimtelijke AK/V Domein B: Wereld Samenhang en 3. De kandidaat kan ten aanzi samenhang en : begrippen 'mondialisering' en 'tijdruimtecompressie' in onderling verband en perspectief analyseren; - mondiale spreidingspatron economische, culturele, demografische, sociale en politieke beschrijven, in hoofdlijnen verklaren en aan elkaar relateren; - grootstedelijke gebieden in een nader postindustrieel land analyseren in het licht van process mondialisering. 4. De kandidaat kan met vanuit het perspectief van het subdomein 'Samenhang en ' (B1): analyseren als een maatschappelijk ; kritisch beoordelen en relaties leggen met relevante natuurlijke AK/V Domein D: Gebieden Afbakening en gebiedskenmerken 7. De kandidaat kan ten aanzi een nader macroregio: afbakening van de macroregio analyseren, gebruikmakend van combinaties van

2 - een geografische vergelijking maken tussen de macroregio en een andere ontwikkelingsregio in de op grond van ontwikkelingsprocessen in de macroregio in hoofdlijnen aangeven en verklaren met gebruikmaking van economische, politieke,, fysisch- geografische, historische, interne en externe factoren. Actuele 8. De kandidaat kan actuele in de in subdomein D1 bedoelde macroregio perspectief beschrijven, analyseren en verklaren. Het betreft: - milieu gebruik van natuurlijke hulpbronnen en natuurlijke gevaren samenhangend met natuurrampen; - kenmerk de hedendaagse ontwikkeling in de steden en op het platteland van de proces van mondialisering; - conflicten in de voor zover ze verband houden met de etnische en culturele diversiteit in de regio. AK/V Domein E: 9. De kandidaat kan zich een - actuele van soorten inrichting van ruimtelijke 2. Duurzaamheid 39: met 30: De leerling leert dat AK/H Domein B: Wereld AK/V Domein B: Wereld

3 zorg om te gaan met het 47: de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met die in omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven landschap, wonen, werken, bestuur, verkeer, recreatie, welvaart, cultuur en levensbeschouwing. In ieder geval wordt daarbij aandacht besteed aan twee lidstat de Europese Unie en twee landen die in 2004 lid worden/ werden, de Verenigde Staten en een land in Azië, Afrika en Zuid- Amerika. over rest van de en beeld. mensen, dieren en planten in wisselwerking staan met elkaar en hun omgeving (milieu), en dat technologische en natuurwetenschappelijke toepassingen de duurzame kwaliteit daarvan zowel positief als negatief kunnen beïnvloeden. 32: De leerling leert te werken met theorieën en modellen door onderzoek te doen naar natuurkundige en scheikundige als elektriciteit, geluid, licht, beweging, energie en materie. 42: De leerling leert in eigen ervaringen en in de eigen omgeving effecten te herkenn keuzes op het gebied van werk en zorg, wonen en recreëren, consumeren en budgetteren, verkeer en Gebieden op de grens van arm en rijk 3. De kandidaat kan de situatie in een nader gebied waar één of meer rijke landen en één of meer arme landen aan elkaar grenzen, - economische, gebiedskenmerken en de relaties daartussen; (grensoverschrijdende) relaties tussen beide soorten landen en de gunstige en ongunstige effecten daarvan. verschillen in de 4. De kandidaat kan ten aanzi verschillen in de : - mondiale spreidingsen relatiepatron economische, in hoofdlijnen verklaren; - het proces van mondialisering en in hoofdlijnen verklaren. Subdomein B3: Mondiale processen en lokale effecten 5. De kandidaat kan aan beoordelen hoe mondialisering uitwerkt in een lokale Hij - sociaal- en fysischgeografische aspecten; AK/H Domein C: Aarde Subdomein C1: verschillen op regionaal niveau 6. De kandidaat kan voor een nader door de school te kiezen fysischgeografische regio: - spreidingspatronen van natuurlijke en beschrijven; - relaties leggen tussen natuurlijke processen en. Subdomein C2: verschillen op aarde 7. De kandidaat kan met betrekking tot verschillen op aarde: - natuurlijke aan het aardoppervlak en in de atmosfeer Samenhang en 3. De kandidaat kan ten aanzi samenhang en : begrippen 'mondialisering' en 'tijdruimtecompressie' in onderling verband en perspectief analyseren; - mondiale spreidingspatron economische, culturele, demografische, sociale en politieke beschrijven, in hoofdlijnen verklaren en aan elkaar relateren; - grootstedelijke gebieden in een nader postindustrieel land analyseren in het licht van process mondialisering. 4. De kandidaat kan met vanuit het perspectief van het subdomein 'Samenhang en ' (B1): analyseren als een maatschappelijk ; kritisch beoordelen en relaties leggen met relevante natuurlijke AK/V Domein C: Aarde Subdomein C1: De aarde als natuurlijk systeem; diversiteit 5. De kandidaat kan met betrekking tot de aarde als natuurlijk systeem: aarde als een uniek natuurlijk systeem deze kennis toepassen bij het analyser veranderingen aan het aardoppervlak op verschillende ruimte- en tijdschalen; kenmerk landschapszones op aarde en de veranderingen hierin beschrijven, analyseren en aan elkaar relateren; natuurlijke en kenmerk een nader fysisch- geografische macroregio in onderlinge samenhang en in relatie tot de samenlevingen in

4 en verklaren, rekening houdend met verschillende tijden ruimteschalen; kenmerk de landschapszones op aarde en de veranderingen hierin beschrijven, analyseren en aan elkaar relateren. Subdomein C3: De aarde als natuurlijk systeem en lokale effecten 8. De kandidaat kan aan beoordelen hoe mondiale natuurruimtelijke processen uitwerken in een lokale Hij - fysisch- en sociaalgeografische aspecten; AK/H Domein D: Ontwikkelingsland Gebiedskenmerken 9. De kandidaat kan gebiedskenmerk een nader - sociaal- geografische en fysisch- geografische kenmerk het ; sociaaleconomische positie van het in de macroregio én in de. Actuele actuele in het in subdomein D1 bedoelde - van landdegradatie en milieuverontreiniging; - conflicten in het die verband houden met de etnische en culturele diversiteit in het land. de macroregio analyseren. Subdomein C2: milieuvraagstuk 6. De kandidaat kan met mondiaal milieuvraagstuk, vanuit het perspectief van subdomein 'De aarde als natuurlijk systeem' (C1): analyseren als natuurlijk vraagstuk; kritisch beoordelen, daarbij onderscheid maken tussen oorzaken en gevolgen en relaties leggen met relevante maatschappelijke AK/V Domein D: Gebieden Afbakening en gebiedskenmerken 7. De kandidaat kan ten aanzi een nader macroregio: afbakening van de macroregio analyseren, gebruikmakend van combinaties van - een geografische vergelijking maken tussen de macroregio en een andere ontwikkelingsregio in de op grond van ontwikkelingsprocessen in de macroregio in hoofdlijnen aangeven en verklaren met gebruikmaking van economische, politieke,, fysisch- geografische, historische, interne en externe factoren. Actuele 8. De kandidaat kan actuele in de in subdomein D1 bedoelde macroregio perspectief beschrijven, analyseren en verklaren. Het betreft: - milieu gebruik van natuurlijke hulpbronnen en natuurlijke gevaren samenhangend met natuurrampen; - kenmerk de hedendaagse ontwikkeling in de steden en op het platteland van de

5 proces van mondialisering; - conflicten in de voor zover ze verband houden met de etnische en culturele diversiteit in de regio. 3. Bevolking en ruimte 47: de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met die in omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven landschap, wonen, werken, bestuur, verkeer, recreatie, welvaart, cultuur en levensbeschouwing. In ieder geval wordt daarbij aandacht besteed aan twee lidstat de Europese Unie en twee landen die in 2004 lid worden/ werden, de Verenigde Staten en een land in Azië, Afrika en Zuid- Amerika. over rest van de en beeld. 38: De leerling leert een eigentijds beeld van de eigen omgeving, te gebruiken om en ontwikkelingen in hun eigen omgeving te plaatsen. 42: De leerling leert in eigen ervaringen en in de eigen omgeving effecten te herkenn keuzes op het gebied van werk en zorg, wonen en recreëren, consumeren en budgetteren, verkeer en AK/H Domein B: Wereld Gebieden op de grens van arm en rijk 3. De kandidaat kan de situatie in een nader gebied waar één of meer rijke landen en één of meer arme landen aan elkaar grenzen, - economische, gebiedskenmerken en de relaties daartussen; (grensoverschrijdende) relaties tussen beide soorten landen en de gunstige en ongunstige effecten daarvan. verschillen in de 4. De kandidaat kan ten aanzi verschillen in de : - mondiale spreidingsen relatiepatron economische, in hoofdlijnen verklaren; - het proces van mondialisering en in hoofdlijnen verklaren. Subdomein B3: Mondiale processen en lokale effecten 5. De kandidaat kan aan beoordelen hoe mondialisering uitwerkt in een lokale Hij - sociaal- en fysischgeografische aspecten; AK/H Domein D: Ontwikkelingsland Gebiedskenmerken 9. De kandidaat kan gebiedskenmerk een nader - sociaal- geografische en fysisch- geografische kenmerk het ; sociaaleconomische positie van AK/V Domein B: Wereld Samenhang en 3. De kandidaat kan ten aanzi samenhang en : begrippen 'mondialisering' en 'tijdruimtecompressie' in onderling verband en perspectief analyseren; - mondiale spreidingspatron economische, culturele, demografische, sociale en politieke beschrijven, in hoofdlijnen verklaren en aan elkaar relateren; - grootstedelijke gebieden in een nader postindustrieel land analyseren in het licht van process mondialisering. 4. De kandidaat kan met vanuit het perspectief van het subdomein 'Samenhang en ' (B1): analyseren als een maatschappelijk ; kritisch beoordelen en relaties leggen met relevante natuurlijke AK/V Domein D: Gebieden Afbakening en gebiedskenmerken 7. De kandidaat kan ten aanzi een nader macroregio: afbakening van de macroregio analyseren, gebruikmakend van combinaties van - een geografische vergelijking maken tussen de

6 het in de macroregio én in de. Actuele actuele in het in subdomein D1 bedoelde - van landdegradatie en milieuverontreiniging; - conflicten in het die verband houden met de etnische en culturele diversiteit in het land. macroregio en een andere ontwikkelingsregio in de op grond van ontwikkelingsprocessen in de macroregio in hoofdlijnen aangeven en verklaren met gebruikmaking van economische, politieke,, fysisch- geografische, historische, interne en externe factoren. Actuele 8. De kandidaat kan actuele in de in subdomein D1 bedoelde macroregio perspectief beschrijven, analyseren en verklaren. Het betreft: - milieu gebruik van natuurlijke hulpbronnen en natuurlijke gevaren samenhangend met natuurrampen; - kenmerk de hedendaagse ontwikkeling in de steden en op het platteland van de proces van mondialisering; - conflicten in de voor zover ze verband houden met de etnische en culturele diversiteit in de regio. AK/V Domein E: 9. De kandidaat kan zich een - actuele van soorten inrichting van ruimtelijke 4. Globalisering 47: de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met die in 38: De leerling leert een eigentijds beeld van de eigen omgeving, AK/H Domein B: Wereld Gebieden op de grens van arm en rijk 3. De kandidaat kan de AK/V Domein B: Wereld Samenhang en

7 omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven landschap, wonen, werken, bestuur, verkeer, recreatie, welvaart, cultuur en levensbeschouwing. In ieder geval wordt daarbij aandacht besteed aan twee lidstat de Europese Unie en twee landen die in 2004 lid worden/ werden, de Verenigde Staten en een land in Azië, Afrika en Zuid- Amerika. over rest van de en beeld. te gebruiken om en ontwikkelingen in hun eigen omgeving te plaatsen. 42: De leerling leert in eigen ervaringen en in de eigen omgeving effecten te herkenn keuzes op het gebied van werk en zorg, wonen en recreëren, consumeren en budgetteren, verkeer en 46: De leerling leert over de verdeling van welvaart en armoede over de, hij leert de betekenis daarvan te zien voor de bevolking en het milieu en relaties te leggen met het (eigen) leven in situatie in een nader gebied waar één of meer rijke landen en één of meer arme landen aan elkaar grenzen, - economische, gebiedskenmerken en de relaties daartussen; (grensoverschrijdende) relaties tussen beide soorten landen en de gunstige en ongunstige effecten daarvan. verschillen in de 4. De kandidaat kan ten aanzi verschillen in de : - mondiale spreidingsen relatiepatron economische, in hoofdlijnen verklaren; - het proces van mondialisering en in hoofdlijnen verklaren. Subdomein B3: Mondiale processen en lokale effecten 5. De kandidaat kan aan beoordelen hoe mondialisering uitwerkt in een lokale Hij - sociaal- en fysischgeografische aspecten; AK/H Domein D: Ontwikkelingsland Gebiedskenmerken 9. De kandidaat kan gebiedskenmerk een nader - sociaal- geografische en fysisch- geografische kenmerk het ; sociaaleconomische positie van het in de macroregio én in de. Actuele actuele in het in subdomein D1 bedoelde - van landdegradatie en milieuverontreiniging; - conflicten in het 3. De kandidaat kan ten aanzi samenhang en : begrippen 'mondialisering' en 'tijdruimtecompressie' in onderling verband en perspectief analyseren; - mondiale spreidingspatron economische, culturele, demografische, sociale en politieke beschrijven, in hoofdlijnen verklaren en aan elkaar relateren; - grootstedelijke gebieden in een nader postindustrieel land analyseren in het licht van process mondialisering. 4. De kandidaat kan met vanuit het perspectief van het subdomein 'Samenhang en ' (B1): analyseren als een maatschappelijk ; kritisch beoordelen en relaties leggen met relevante natuurlijke AK/V Domein D: Gebieden Afbakening en gebiedskenmerken 7. De kandidaat kan ten aanzi een nader macroregio: afbakening van de macroregio analyseren, gebruikmakend van combinaties van - een geografische vergelijking maken tussen de macroregio en een andere ontwikkelingsregio in de op grond van ontwikkelingsprocessen in de macroregio in hoofdlijnen aangeven en verklaren met gebruikmaking van economische, politieke,, fysisch- geografische, historische, interne en externe factoren.

8 die verband houden met de etnische en culturele diversiteit in het land. Actuele 8. De kandidaat kan actuele in de in subdomein D1 bedoelde macroregio perspectief beschrijven, analyseren en verklaren. Het betreft: - milieu gebruik van natuurlijke hulpbronnen en natuurlijke gevaren samenhangend met natuurrampen; - kenmerk de hedendaagse ontwikkeling in de steden en op het platteland van de proces van mondialisering; - conflicten in de voor zover ze verband houden met de etnische en culturele diversiteit in de regio. 5. Arm en rijk 47: de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met die in omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven landschap, wonen, werken, bestuur, verkeer, recreatie, welvaart, cultuur en levensbeschouwing. In ieder geval wordt daarbij aandacht besteed aan twee lidstat de Europese Unie en twee landen die in 2004 lid worden/ werden, de Verenigde Staten en een land in Azië, Afrika en Zuid- Amerika. over 38: De leerling leert een eigentijds beeld van de eigen omgeving, te gebruiken om en ontwikkelingen in hun eigen omgeving te plaatsen. 42: De leerling leert in eigen ervaringen en in de eigen omgeving effecten te herkenn keuzes op het gebied van werk en zorg, wonen en recreëren, consumeren en budgetteren, verkeer en 46: De leerling leert over de verdeling van welvaart en armoede over de, hij leert de betekenis daarvan te zien voor de bevolking en het milieu en relaties te leggen met het (eigen) leven in AK/H Domein B: Wereld Gebieden op de grens van arm en rijk 3. De kandidaat kan de situatie in een nader gebied waar één of meer rijke landen en één of meer arme landen aan elkaar grenzen, - economische, gebiedskenmerken en de relaties daartussen; (grensoverschrijdende) relaties tussen beide soorten landen en de gunstige en ongunstige effecten daarvan. verschillen in de 4. De kandidaat kan ten aanzi verschillen in de : - mondiale spreidingsen relatiepatron economische, in hoofdlijnen verklaren; - het proces van mondialisering en in hoofdlijnen verklaren. Subdomein B3: Mondiale processen en lokale effecten 5. De kandidaat kan aan beoordelen hoe mondialisering uitwerkt in een lokale Hij - sociaal- en fysisch- AK/V Domein B: Wereld Samenhang en 3. De kandidaat kan ten aanzi samenhang en : begrippen 'mondialisering' en 'tijdruimtecompressie' in onderling verband en perspectief analyseren; - mondiale spreidingspatron economische, culturele, demografische, sociale en politieke beschrijven, in hoofdlijnen verklaren en aan elkaar relateren; - grootstedelijke gebieden in een nader postindustrieel land analyseren in het licht van process mondialisering. 4. De kandidaat kan met vanuit het perspectief van het subdomein 'Samenhang en ' (B1): analyseren als een maatschappelijk ; kritisch beoordelen en relaties leggen met relevante natuurlijke

9 geografische aspecten; AK/H Domein D: Ontwikkelingsland Gebiedskenmerken 9. De kandidaat kan gebiedskenmerk een nader - sociaal- geografische en fysisch- geografische kenmerk het ; sociaaleconomische positie van het in de macroregio én in de. Actuele actuele in het in subdomein D1 bedoelde - van landdegradatie en milieuverontreiniging; - conflicten in het die verband houden met de etnische en culturele diversiteit in het land. AK/H Domein E: 11. De kandidaat kan zich een - actuele van soorten inrichting van 12. De kandidaat kan ruimtelijke AK/V Domein D: Gebieden Afbakening en gebiedskenmerken 7. De kandidaat kan ten aanzi een nader macroregio: afbakening van de macroregio analyseren, gebruikmakend van combinaties van - een geografische vergelijking maken tussen de macroregio en een andere ontwikkelingsregio in de op grond van ontwikkelingsprocessen in de macroregio in hoofdlijnen aangeven en verklaren met gebruikmaking van economische, politieke,, fysisch- geografische, historische, interne en externe factoren. Actuele 8. De kandidaat kan actuele in de in subdomein D1 bedoelde macroregio perspectief beschrijven, analyseren en verklaren. Het betreft: - milieu gebruik van natuurlijke hulpbronnen en natuurlijke gevaren samenhangend met natuurrampen; - kenmerk de hedendaagse ontwikkeling in de steden en op het platteland van de proces van mondialisering; - conflicten in de voor zover ze verband houden met de etnische en culturele diversiteit in de regio. AK/V Domein E: 9. De kandidaat kan zich een - actuele van soorten

10 inrichting van ruimtelijke 6. Grenzen en identiteit 36: hoofdzak de Nederlandse en Europese staatsinrichting en hun rol als burger. over rest van de en beeld. 29: De leerling leert kennis te verwerven over en inzicht te verkrijgen in sleutelbegrippen uit het gebied van de levende en niet- levende natuur, en leert deze sleutelbegrippen te verbinden met situaties in het dagelijks leven. 30: De leerling leert dat mensen, dieren en planten in wisselwerking staan met elkaar en hun omgeving (milieu), en dat technologische en natuurwetenschappelijke toepassingen de duurzame kwaliteit daarvan zowel positief als negatief kunnen beïnvloeden. 31: De leerling leert o.a. door praktisch werk kennis te verwerven over en inzicht te verkrijgen in processen uit de levende en nietlevende natuur en hun relatie met omgeving en 32: De leerling leert te werken met theorieën en modellen door onderzoek te doen naar natuurkundige en scheikundige als elektriciteit, geluid, licht, beweging, energie en materie. AK/H Domein B: Wereld Gebieden op de grens van arm en rijk 3. De kandidaat kan de situatie in een nader gebied waar één of meer rijke landen en één of meer arme landen aan elkaar grenzen, - economische, gebiedskenmerken en de relaties daartussen; (grensoverschrijdende) relaties tussen beide soorten landen en de gunstige en ongunstige effecten daarvan. verschillen in de 4. De kandidaat kan ten aanzi verschillen in de : - mondiale spreidingsen relatiepatron economische, in hoofdlijnen verklaren; - het proces van mondialisering en in hoofdlijnen verklaren. Subdomein B3: Mondiale processen en lokale effecten 5. De kandidaat kan aan beoordelen hoe mondialisering uitwerkt in een lokale Hij - sociaal- en fysischgeografische aspecten; AK/H Domein D: Ontwikkelingsland Gebiedskenmerken 9. De kandidaat kan gebiedskenmerk een nader - sociaal- geografische en fysisch- geografische kenmerk het AK/V Domein B: Wereld Samenhang en 3. De kandidaat kan ten aanzi samenhang en : begrippen 'mondialisering' en 'tijdruimtecompressie' in onderling verband en perspectief analyseren; - mondiale spreidingspatron economische, culturele, demografische, sociale en politieke beschrijven, in hoofdlijnen verklaren en aan elkaar relateren; - grootstedelijke gebieden in een nader postindustrieel land analyseren in het licht van process mondialisering. 4. De kandidaat kan met vanuit het perspectief van het subdomein 'Samenhang en ' (B1): analyseren als een maatschappelijk ; kritisch beoordelen en relaties leggen met relevante natuurlijke AK/V Domein D: Gebieden Afbakening en gebiedskenmerken 7. De kandidaat kan ten aanzi een nader macroregio: afbakening van de macroregio analyseren, gebruikmakend van combinaties van

11 ; sociaaleconomische positie van het in de macroregio én in de. Actuele actuele in het in subdomein D1 bedoelde - van landdegradatie en milieuverontreiniging; - conflicten in het die verband houden met de etnische en culturele diversiteit in het land. - een geografische vergelijking maken tussen de macroregio en een andere ontwikkelingsregio in de op grond van ontwikkelingsprocessen in de macroregio in hoofdlijnen aangeven en verklaren met gebruikmaking van economische, politieke,, fysisch- geografische, historische, interne en externe factoren. Actuele 8. De kandidaat kan actuele in de in subdomein D1 bedoelde macroregio perspectief beschrijven, analyseren en verklaren. Het betreft: - milieu gebruik van natuurlijke hulpbronnen en natuurlijke gevaren samenhangend met natuurrampen; - kenmerk de hedendaagse ontwikkeling in de steden en op het platteland van de proces van mondialisering; - conflicten in de voor zover ze verband houden met de etnische en culturele diversiteit in de regio. 7. Systeem aarde 43: hoe je weer en klimaat kunt beschrijven met behulp van temperatuur, neerslag en wind. over rest van de en beeld. 29: De leerling leert kennis te verwerven over en inzicht te verkrijgen in sleutelbegrippen uit het gebied van de levende en niet- levende natuur, en leert deze sleutelbegrippen te verbinden met situaties in het dagelijks leven. 30: De leerling leert dat mensen, dieren en planten in wisselwerking staan met elkaar en hun omgeving (milieu), en dat technologische en natuurwetenschappelijke toepassingen de duurzame kwaliteit daarvan zowel positief als negatief kunnen beïnvloeden. 31: De leerling leert o.a. door praktisch werk kennis te verwerven over en inzicht te verkrijgen in processen uit de levende en nietlevende natuur en hun relatie met omgeving en AK/H Domein C: Aarde Subdomein C1: verschillen op regionaal niveau 6. De kandidaat kan voor een nader door de school te kiezen fysischgeografische regio: - spreidingspatronen van natuurlijke en beschrijven; - relaties leggen tussen natuurlijke processen en. Subdomein C2: verschillen op aarde 7. De kandidaat kan met betrekking tot verschillen op aarde: - natuurlijke aan het aardoppervlak en in de atmosfeer en verklaren, rekening houdend met verschillende tijden ruimteschalen; AK/V Domein C: Aarde Subdomein C1: De aarde als natuurlijk systeem; diversiteit 5. De kandidaat kan met betrekking tot de aarde als natuurlijk systeem: aarde als een uniek natuurlijk systeem deze kennis toepassen bij het analyser veranderingen aan het aardoppervlak op verschillende ruimte- en tijdschalen; kenmerk landschapszones op aarde en de veranderingen hierin beschrijven, analyseren en aan elkaar relateren; natuurlijke en kenmerk een nader fysisch- geografische macroregio in onderlinge samenhang en in relatie tot de samenlevingen in de macroregio analyseren.

12 32: De leerling leert te werken met theorieën en modellen door onderzoek te doen naar natuurkundige en scheikundige als elektriciteit, geluid, licht, beweging, energie en materie. kenmerk de landschapszones op aarde en de veranderingen hierin beschrijven, analyseren en aan elkaar relateren. Subdomein C3: De aarde als natuurlijk systeem en lokale effecten 8. De kandidaat kan aan beoordelen hoe mondiale natuurruimtelijke processen uitwerken in een lokale Hij - fysisch- en sociaalgeografische aspecten; AK/H Domein E: 11. De kandidaat kan zich een - actuele van soorten inrichting van 12. De kandidaat kan ruimtelijke Subdomein C2: milieuvraagstuk 6. De kandidaat kan met mondiaal milieuvraagstuk, vanuit het perspectief van subdomein 'De aarde als natuurlijk systeem' (C1): analyseren als natuurlijk vraagstuk; kritisch beoordelen, daarbij onderscheid maken tussen oorzaken en gevolgen en relaties leggen met relevante maatschappelijke AK/V Domein E: 9. De kandidaat kan zich een - actuele van soorten inrichting van ruimtelijke 8. Landschappen (en menselijke activiteit) 47: de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met die in omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven landschap, wonen, werken, bestuur, verkeer, recreatie, welvaart, cultuur en levensbeschouwing. In ieder geval wordt daarbij aandacht besteed aan twee lidstat de Europese Unie en twee landen die in 2004 lid worden/ werden, de Verenigde Staten en een land in Azië, Afrika en Zuid- Amerika. 29: De leerling leert kennis te verwerven over en inzicht te verkrijgen in sleutelbegrippen uit het gebied van de levende en niet- levende natuur, en leert deze sleutelbegrippen te verbinden met situaties in het dagelijks leven. 32: De leerling leert te werken met theorieën en modellen door onderzoek te doen naar natuurkundige en scheikundige als elektriciteit, geluid, licht, beweging, energie en materie. AK/H Domein C: Aarde Subdomein C1: verschillen op regionaal niveau 6. De kandidaat kan voor een nader door de school te kiezen fysischgeografische regio: - spreidingspatronen van natuurlijke en beschrijven; - relaties leggen tussen natuurlijke processen en. Subdomein C2: verschillen op aarde 7. De kandidaat kan met betrekking tot AK/V Domein C: Aarde Subdomein C1: De aarde als natuurlijk systeem; diversiteit 5. De kandidaat kan met betrekking tot de aarde als natuurlijk systeem: aarde als een uniek natuurlijk systeem deze kennis toepassen bij het analyser veranderingen aan het aardoppervlak op verschillende ruimte- en tijdschalen; kenmerk landschapszones op aarde en de veranderingen hierin beschrijven, analyseren en aan elkaar relateren;

13 over rest van de en beeld. 38: De leerling leert een eigentijds beeld van de eigen omgeving, te gebruiken om en ontwikkelingen in hun eigen omgeving te plaatsen. verschillen op aarde: - natuurlijke aan het aardoppervlak en in de atmosfeer en verklaren, rekening houdend met verschillende tijden ruimteschalen; kenmerk de landschapszones op aarde en de veranderingen hierin beschrijven, analyseren en aan elkaar relateren. Subdomein C3: De aarde als natuurlijk systeem en lokale effecten 8. De kandidaat kan aan beoordelen hoe mondiale natuurruimtelijke processen uitwerken in een lokale Hij - fysisch- en sociaalgeografische aspecten; AK/H Domein D: Ontwikkelingsland Gebiedskenmerken 9. De kandidaat kan gebiedskenmerk een nader - sociaal- geografische en fysisch- geografische kenmerk het ; sociaaleconomische positie van het in de macroregio én in de. Actuele actuele in het in subdomein D1 bedoelde - van landdegradatie en milieuverontreiniging; - conflicten in het die verband houden met de etnische en culturele diversiteit in het land. natuurlijke en kenmerk een nader fysisch- geografische macroregio in onderlinge samenhang en in relatie tot de samenlevingen in de macroregio analyseren. Subdomein C2: milieuvraagstuk 6. De kandidaat kan met mondiaal milieuvraagstuk, vanuit het perspectief van subdomein 'De aarde als natuurlijk systeem' (C1): analyseren als natuurlijk vraagstuk; kritisch beoordelen, daarbij onderscheid maken tussen oorzaken en gevolgen en relaties leggen met relevante maatschappelijke AK/V Domein D: Gebieden Afbakening en gebiedskenmerken 7. De kandidaat kan ten aanzi een nader macroregio: afbakening van de macroregio analyseren, gebruikmakend van combinaties van - een geografische vergelijking maken tussen de macroregio en een andere ontwikkelingsregio in de op grond van ontwikkelingsprocessen in de macroregio in hoofdlijnen aangeven en verklaren met gebruikmaking van economische, politieke,, fysisch- geografische, historische, interne en externe factoren. Actuele 8. De kandidaat kan actuele in de in subdomein D1 bedoelde macroregio perspectief beschrijven, analyseren en verklaren. Het betreft: - milieu gebruik van natuurlijke hulpbronnen en natuurlijke gevaren

14 samenhangend met natuurrampen; - kenmerk de hedendaagse ontwikkeling in de steden en op het platteland van de proces van mondialisering; - conflicten in de voor zover ze verband houden met de etnische en culturele diversiteit in de regio. AK/V Domein E: 9. De kandidaat kan zich een - actuele van soorten inrichting van ruimtelijke

15 9. Water 47: de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met die in omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven landschap, wonen, werken, bestuur, verkeer, recreatie, welvaart, cultuur en levensbeschouwing. In ieder geval wordt daarbij aandacht besteed aan twee lidstat de Europese Unie en twee landen die in 2004 lid worden/ werden, de Verenigde Staten en een land in Azië, Afrika en Zuid- Amerika. over rest van de en beeld. 29: De leerling leert kennis te verwerven over en inzicht te verkrijgen in sleutelbegrippen uit het gebied van de levende en niet- levende natuur, en leert deze sleutelbegrippen te verbinden met situaties in het dagelijks leven. 30: De leerling leert dat mensen, dieren en planten in wisselwerking staan met elkaar en hun omgeving (milieu), en dat technologische en natuurwetenschappelijke toepassingen de duurzame kwaliteit daarvan zowel positief als negatief kunnen beïnvloeden. 38: De leerling leert een eigentijds beeld van de eigen omgeving, te gebruiken om en ontwikkelingen in hun eigen omgeving te plaatsen. 42: De leerling leert in eigen ervaringen en in de eigen omgeving effecten te herkenn keuzes op het gebied van werk en zorg, wonen en recreëren, consumeren en budgetteren, verkeer en AK/H Domein E: 11. De kandidaat kan zich een - actuele van soorten inrichting van 12. De kandidaat kan ruimtelijke AK/V Domein E: 9. De kandidaat kan zich een - actuele van soorten inrichting van ruimtelijke 46: De leerling leert over de verdeling van welvaart en armoede over de, hij leert de betekenis daarvan te zien voor de bevolking en het milieu en relaties te leggen met het (eigen) leven in