Nederlandse Samenvatting
|
|
- Nathalie Bosmans
- 4 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift beschrijft de epidemiologie van antibioticaresistente bacteriën in ziekenhuizen en in het bijzonder op intensive care-afdelingen (IC s). Deze bacteriën reageren niet of onvoldoende op antibiotische therapie en vormen dus een bedreiging voor de behandeling van patiënten met infecties veroorzaakt door deze bacteriën. Patiënten die in een ziekenhuis worden opgenomen lopen het risico om drager te worden van antibioticaresistente bacteriën, een fenomeen wat kolonisatie wordt genoemd. Niet alle patiënten die gekoloniseerd raken met antibioticaresistente bacteriën krijgen ook daadwerkelijk een infectie, dit is slechts het topje van de ijsberg. Gezien dit feit is de prevalentie van kolonisatie van patiënten met deze bacteriën en de verspreiding ervan op ziekenhuisafdelingen niet direct zichtbaar en niet eenvoudig te controleren. Vele factoren dragen bij aan de ontwikkeling en verspreiding van antibioticaresistentie en de onderlinge interacties tussen deze factoren maken de kolonisatiedynamiek zeer complex. Teneinde de ontwikkeling en verspreiding van resistentie te beperken met de juiste maatregelen, is kennis van de onderliggende bacteriële genetica, bacteriële populatiedynamiek, interacties tussen bacteriën, gasheer en omgeving en kennis van de klinische epidemiologie, onmisbaar. In dit proefschrift ligt de nadruk op het beschrijven van de verschillende factoren betrokken bij de kolonisatie met antibioticaresistente bacteriën op IC s. Hiervoor hebben we gebruik gemaakt van zowel het bestuderen van de bestaande literatuur op dit gebied, als van studies naar de kolonisatiedynamiek 193
2 van Staphylococcus aureus en Enterobacteriaceae, met als doel om gaten in de huidige kennis te achterhalen en deze waar mogelijk aan te vullen. Uit de huidige literatuur blijkt dat de kolonisatiedynamiek op IC s vooral afhankelijk is van de complexe interacties tussen bacterie-gerelateerde en medewerker-gerelateerde eigenschappen, hoofdstuk 1. Patiënten kunnen drager worden doordat al aanwezige bacteriën veranderingen in het DNA ondergaan tijdens antibioticumgebruik (mutatie) en vervolgens wordt uitgeselecteerd. Antibioticaresistente bacteriën kunnen ook bij het starten van antibiotische therapie al in kleine hoeveelheden aanwezig zijn in het lichaam bij opname (introductie) en vervolgens verder worden uitgeselecteerd. Antibiotische selectie is in dit proefschrift gedefinieerd als endogene kolonisatie. Tevens kunnen de handen van ziekenhuismedewerkers (verpleegkundigen en artsen) tijdelijk gekoloniseerd raken op die manier van patiënt naar patiënt worden overbracht. Dit proces wordt exogene kolonisatie of kruistransmissie genoemd en is over het algemeen het gevolg van het falen van infectiepreventiemaatregelen; Figuur 1, hoofdstuk 1. Contact rates, cohorting (de mate van één op één verpleging) en de naleving van handhygiëne voorschriften zijn belangrijke factoren die in de cascade die kan leiden tot kruistransmissie (of het kunnen voorkomen). Kennis van deze factoren en van de belangrijkste kolonisatieroute (endogeen of kruistransmissie) en antibioticumgebruik is onmisbaar voor het implementeren van de juiste controlestrategieën ter preventie van verspreiding van antibiotica- resistentie. Vooral in (interventie)studies is het daarom van groot belang dat alle determinanten zorgvuldig worden gemeten voor (baselineperiode) en na het implementeren van een interventie, om het werkelijke effect van de interventie te bepalen. Tevens is de meest ideale 194
3 situatie dat slechts een van de determinanten wordt aangepast en het effect ervan te bepalen, terwijl alle anderen gelijk blijven of in ieder geval zorgvuldig worden gemeten, hoofdstuk 1. Om dit illustreren, hebben we een beschouwing gemaakt van de mate waarin bovengenoemde methodologische aspecten aanwezig waren in 19 studies die het effect van een interventie in het antibioticumgebruik op de kolonisatiedynamiek op IC s hebben onderzocht. Deze beschouwing laat zien dat de meerderheid van de studies slechts gedeeltelijk voldoen aan de eerdergenoemde methodologische voorwaarden voor interventiestudies. Als gevolg hiervan lijkt de validiteit van de conclusies getrokken in deze studies, beperkt (hoofdstuk 1). In hoofdstuk 2 wordt de noodzaak van isolatiemaatregelen op geleide van kweekuitslagen in de preventie van kruistransmissie besproken. Het effect van microbiologische surveillance als enige interventie (dus zonder rapportage van de kweekuitslagen en daaropvolgende isolatie) op kolonisatie met methicilline-gevoelige en methicilline-resistente Staphylococcus aureus (MSSA en MRSA) werd gedurende 10 weken bestudeerd in een IC in Cook County Hospital, Chicago. Van alle met MSSA of MRSA gekoloniseerde patiënten, verwierven slechts twee patiënten kolonisatie tijdens verblijf op de IC (MSSA). In beide gevallen bleek na genotypering dat dit niet het gevolg was van kruistransmissie. Rapportage met daaropvolgende isolatie, zoals geadviseerd in vele richtlijnen, zou in deze setting onterecht tot de conclusie hebben kunnen leiden dat zij succesvol waren in het voorkomen van kruistransmissie terwijl er in werkelijkheid zonder deze maatregelen geen kruistransmissie plaatsvond. Het 195
4 baseren van richtlijnen op basis van de locale epidemiologie geniet waarschijnlijk de voorkeur. Aangezien er een complexe interactie bestaat tussen contact rates, cohorting en handhygiëne (hoofdstuk 1) en de kwantitatieve waarde van de individuele factoren verschillend is voor artsen en verpleegkundigen, is het moeilijk te bepalen wie de belangrijkste vector is in de overdracht van antibioticaresistente bacteriën. Verpleegkundigen hebben waarschijnlijk meer lichamelijke contacten met patiënten dan artsen en dus meer kans op tijdelijke kolonisatie van hun handen. Over het algemeen hebben zij contact met minder verschillende patiënten gedurende hun diensten (hogere cohortingsgraad) dan artsen. Daarnaast houden verpleegkundigen zich over het algemeen ook beter aan handhygiëne voorschriften. In hoofdstuk 3 hebben we bovengenoemde factoren zorgvuldig gemeten door middel van observaties van patiënten en personeel en vervolgens het risico op kruistransmissie voor zowel artsen als verpleegkundigen berekend. Hieruit bleek dat artsen, op deze IC, een 1.6 keer grotere kans hadden om bacteriën te verspreiden dan verpleegkundigen, mede door het grotere aantal patiënten waarmee artsen contact hadden en doordat zij zich minder goed hielden aan de handhygiëne voorschriften (43% vs. 59%). Uit deze observationele studie blijkt dus eens te meer de complexiteit van de interacties tussen de determinanten van kolonisatie. Overdracht van antibioticaresistentie kan via verschillende wegen plaatsvinden: de overdracht van de gehele bacterie (kruistransmissie) of slechts van de elementen die resistentiegenen bevatten (horizontale overdracht). Dit laatste gebeurt zowel tussen bacteriën behorend tot dezelfde 196
5 soort (intraspecies) maar ook tussen verschillende soorten (interspecies). Integronen zijn een voorbeeld van mobiele genetische elementen die resistentiegenen bevatten en van de ene bacterie naar de andere kunnen worden overgedragen. In hoofdstuk 4 hebben we de prevalentie van integronen in en de bijdrage van kruistransmissie en horizontale overdracht binnen verschillende leden van de Enterobacteriaceae met verminderde gevoeligheid voor cefalosporinen (ERSC) bepaald op twee IC s. Hiertoe werden de resultaten van surveillance, genotypering (AFLP) in combinatie met epidemilogische linkage en integronenanalyse aangewend. Tijdens de studieperiode waren 121 van de 457 patiënten gekoloniseerd met ERSC (27%) en in 34 isolaten van 31 patiënten werden integronen aangetoond. Deze konden worden onderverdeeld in negen verschillende epidemiologische clusters. Overdracht van de gehele bacterie (kruistransmissie) was verantwoordelijk voor 38% tot 73% van de gevallen van resistentieoverdracht, intraspecies overdracht voor 8% en interspecies voor 4%. Op basis van surveillance en genotypering hadden we deze setting qua ERSC gekarakteriseerd als een low-level endemisch met slechts enkele circulerende clonen, maar na het combineren met integronenanalyse bleek er sprake te zijn van meerdere mini-epidemieën. Hoewel overdracht van resistentie vooral door kruistransmissie plaatsvond, waren niet alle gevallen aantoonbaar met genotypering alleen. Een gecombineerde aanpak is dus zeker relevant voor het beschrijven van resistentie-epidemiologie. Bacteriële genotypering wordt tot op heden beschouwd als de gouden standaard voor het aantonen van verwantschap van bacteriële isolaten. Het nadeel van deze methode is echter dat het tijdrovend, arbeidsintensief en kostbaar is. Recent is er een Markov model ontwikkeld waarmee, op basis van 197
6 verschillen tussen lineaire processen (zoals endogene selectie) en non-lineaire processen (zoals kruistransmissie), kan worden voorspeld wat het aandeel van beide routes van kolonisatie is in een bepaalde setting zonder de noodzaak van genotypering. In hoofdstuk 5, evalueren wij de accuraatheid van een aangepast Markov model voor het schatten van het aandeel endogene selectie en kruistransmissie in kolonisatie met derdegeneratie cefalosporinen-resistente Enterobacteriaceae (CRE) op twee IC s. Op basis van opname- en ontslagdata en longitudinale surveillance werden de proporties endogene selectie en kruistransmissie eerst door het model geschat en vervolgens vergeleken met die berekend met behulp van de gouden standaard (surveillance en genotypering). De bijdrage van beide routes aan kolonisatie met CRE op deze twee IC s werd door het model accuraat gekwantificeerd, met endogene selectie als de belangrijkste route, en dus lijkt deze methode veelbelovend voor het analyseren van kolonisatiedynamiek in de ziekenhuissetting zonder de noodzaak van een kostbare en tijdrovende techniek als genotypering. Verschillende mechanismen kunnen leiden tot resistentie tegen β-lactams waaronder de productie van Extended-spectrum Bèta-lactamases, oftewel ESBLs. Dit zijn plasmide-gecodeerde enzymen die β-lactams, inclusief derdegeneratie cefalosporinen, kunnen afbreken. Binnen de Enterobacteriaceae zijn zij veelvuldig beschreven in Escherichia coli en Klebsiella pneumoniae, maar worden ook geproduceerd door andere leden van deze groep. Het aantonen van ESBLs blijkt tot op heden geen eenvoudige taak. De twee meest gebruikte methoden zijn de double disk diffusion test (DDT) en de ESBL E-test. De eerste is simpel in gebruik en goedkoop, de tweede is meer 198
7 tijdsintensief (m.n. de interpretatie van de resultaten) en duurder. In hoofdstuk 6 vergelijken we de accuraatheid van beide testen in het aantonen van ESBLs in 404 potentieel ESBL-producerende Enterobactriaceae-isolaten. DDT identificeerde 56% en E-test 51% van de isolaten als ESBLproducerend, met een concordantie van 69%. Er werd geen moleculaire identificatie uitgevoerd en dus blijft de werkelijke prevalentie van ESBLs in deze populatie onbekend. De interpretatie van de resultaten met E-test bleek vaak niet mogelijk, een praktisch probleem dat ontbreekt bij DDT en dus lijkt de laatste, zeker ook met het oog op de gebruikersvriendelijkheid en de kosten, de voorkeur te hebben voor het identificeren van ESBLs. Hoofdstuk 7 is een beschrijving van de prevalentie van β-lactam resistentie in Enterobactericeae in Europa. De gevoeligheid voor 15 verschillende β- lactam antibiotica werd bepaald in 5000 isolaten (Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Klebsiella oxytoca, Enterobacter cloacae en Proteus mirabilis) afkomstig uit 25 Europese ziekenhuizen in Uit deze analyse blijkt dat de meerderheid van de Enterobacteriaceae in Europa nog goed gevoelig zijn voor piperacilline-tazobactam (>78%) en derdegeneratie cefalosporinen (>76%), die frequent als eerste keus empirische therapie voor ziekenhuisinfecties veroorzaakt door deze groep, worden gebruikt. De productie van ESBLs werd bepaald zoals beschreven in hoofdstuk 6 en de prevalentie hiervan lag rond de 4.9%. Echter, er bestaan grote regionale verschillen binnen Europa en voornamelijk de landen in Zuid- Europa laten hogere prevalenties zien dan de landen in Noord- en West- Europa (>13% versus <9%).De gevoeligheden van Enterobacteriaceae (inclusief ESBL-producerende isolaten) voor cefepime en carbapenems lagen rond de 95% en 99%, wat deze antibiotica zeer bruikbare alternatieven maakt in de behandeling van infecties veroorzaakt door Enterobacteriaceae met een 199
8 verlaagde gevoeligheid voor de eerdergenoemde middelen. Hoewel deze analyse een aardig beeld geeft van de situatie in Europa, is het regionale resistentiepatroon van bovengenoemde pathogenen meest indicatief voor de keuze van de juiste therapie. In hoofdstuk 8 beschrijven we de resultaten van een studie met een tweeledig doel: ten eerste het bepalen van de kolonisatiedynamiek van derdegeneratie cefalosporine-resistente Enterobacteriaceae (CRE) op twee intensive care-afdelingen in het UMC Utrecht (baseline periode) en ten tweede het effect van een interventie in het antibioticumgebruik op het verwerven van kolonisatie met CRE (interventieperiode). Tijdens de baselineperiode bleek kolonisatie voornamelijk via endogene selectie verworven te zijn met als belangrijkste risicofactor het gebruik van amoxicilline-clavulaanzuur. De geïmplementeerde interventie had als doel de blootstelling aan β-lactam antibiotica in het algemeen en aan amoxicillineclavulaanzuur in het bijzonder, te verminderen. Alle relevante determinanten van kolonisatie werden zorgvuldig gecontroleerd en gemeten. Een heterogeen (3 maanden) en een homogeen (3 maanden) restrictiebeleid werden in een gerandomiseerd cross-over design geïmplementeerd. Tijdens het heterogene beleid was de eerste keus voor empirische therapie in week 1 ceftriaxon, in week 2 amoxicilline-clavulaanzuur en week 3 een quinolon. Na drie weken begon deze cyclus weer opnieuw. Tijdens het homogene beleid was de eerste keus een quinolon. Een stapsgewijze vermindering in het gebruik van amoxicilline-clavulaanzuur en ceftriaxon, ten koste van een toename in het quinolon-gebruik maar met gelijktijdige controle van alle relevante confounders, leidde niet tot een vermindering van het aantal verworven gevallen van kolonisatie met CRE. Echter, het toegenomen gebruik van 200
9 quinolonen resulteerde wel in een aanzienlijke toename in ciprofloxacineresistente CRE-isolaten. In de literatuur zijn de resultaten van studies die het effect van antibiotische cycling en rotatie designs op kolonisatiedynamiek bestuderen, tot op heden teleurstellend. Dit is mede het gevolg van methodologische tekortkomingen zoals beschreven in hoofdstuk 1 van dit proefschrift. Ondanks het feit dat bovenstaande studie ook enige beperkingen ondervindt, komen we tot de conclusie dat een voordelig effect van cycling/rotatie op kolonisatie met β- lactam resistente bacteriën ook hier niet definitief kan worden aangetoond. Dit in acht genomen, is er dus geen onomstotelijk bewijs voor het implementeren van cycling/rotatie designs als strategie in de strijd tegen antibioticaresistente pathogenen. Inmiddels is waarschijnlijk duidelijk dat de vraag met welke strategieën antibioticaresistentie te controleren zou zijn, niet eenvoudig maar ook niet onmogelijk te beantwoorden is. Om deze vraag te kunnen beantwoorden is het belangrijk dat er betrouwbare data beschikbaar komen uit goed opgezette observationele en interventiestudies. Microbiologische surveillance, genotypering, registratie van antibioticumgebruik en observatie van infectiepreventiemaatregelen zijn hierin onmisbaar. Modelering zoals beschreven in dit proefschrift zou een waardevolle toevoeging hieraan kunnen zijn. 201
10
Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Eenvoudig verhaal De laatste 20 jaar zijn ziekenhuisuitbraken en infecties veroorzaakt door de tot dan toe als onschuldig beschouwde darmbacterie Enterococcus faecium sterk toegenomen.
Nadere informatieDe superbacterie verlaat het ziekenhuis en komt naar u toe Wat gaat u doen? Wat kunt u doen?
De superbacterie verlaat het ziekenhuis en komt naar u toe Wat gaat u doen? Wat kunt u doen? Arend-Jan Meinders, internist-intensivist Resistente ziekenhuisbacteriën MRSA = Resistente S. aureus 30-40%
Nadere informatieSamenvatting. Detectie en typeringsmethoden
amenvatting 176 amenvatting amenvatting Resistentie veroorzaakt door EBL producerende Enterobacteriaceae neemt, over de gehele wereld, snel toe. De oorzaken van deze toename zijn nog niet geheel opgehelderd.
Nadere informatieUrineweginfecties (UWI s): Antibiotica en resistentie bij microorganismen
Urineweginfecties (UWI s): Antibiotica en resistentie bij microorganismen in verpleeghuizen - SNIV 2012 -, De Reehorst, Driebergen Dr. Ine Frénay, arts-microbioloog RLM Dordrecht- Gorinchem 1 Indeling
Nadere informatieCarbapenemase producerende enterobacteriaceae (CPE)
Carbapenemase producerende enterobacteriaceae (CPE) informatie voor patiënten WAT IS CPE? CPE staat voor carbapenemase (C) producerende (P) enterobacteriaceae (E). Enterobacteriaceae zijn een grote familie
Nadere informatieSamenvatting in. het Nederlands
11 Samenvatting in het Nederlands Chapter Samenvatting 1 in het Nederlands Naast therapeutische effectiviteit zijn kostenbeheersing en het verminderen van onnodig antibioticumgebruik belangrijke aspecten
Nadere informatieResistentie. Toegespitst naar onze regio. Een internationaal probleem
Resistentie Toegespitst naar onze regio Een internationaal probleem 19 e Grande Conférence Verona 2013 Indeling bacteriën Indeling bacteriën Coccen Staven Gram positief Staphylococcen Streptococcen Pneumococ
Nadere informatiePersconferentie MRSA in de rusthuizen, WIV, vrijdag 27/5/2005
Persconferentie MRSA in de rusthuizen, WIV, vrijdag 27/5/2005 Wat is MRSA? Methicilline-resistente Staphylococcus aureus (MRSA) is een belangrijke ziekteverwekkende kiem in de geneeskunde en tevens een
Nadere informatieDISCUSSIE EN SAMENVATTING
166 Chapter 9 DISCUSSIE EN SAMENVATTING Wereldwijd neemt de kolonisatie-prevalentie en incidentie van infecties met Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMOs) toe. Zonder adequate maatregelen is de
Nadere informatieEpidemiologie van carbapenemase producerende enterobacteriaceae (CPE) en aanbevelingen in België:
Epidemiologie van carbapenemase producerende enterobacteriaceae (CPE) en aanbevelingen in België: Jaar 2012 B. Jans en Y. Glupczynski etenschappelijk Instituut Volksgezondheid (IV), OD Volksgezondheid
Nadere informatieBRMO. lessen uit het verleden & toekomstperspectief. Dr. (L.E.) Ina Willemsen Amphia ziekenhuis VHIG congres 11 april 2013
BRMO lessen uit het verleden & toekomstperspectief Dr. (L.E.) Ina Willemsen Amphia ziekenhuis VHIG congres 11 april 2013 BRMO: ESBL IN PLUIMVEE & EIERSCHILLEN Knapp C.W. Environ. Sci Technol. 2010, 44,
Nadere informatieRestrictief antibioticumgebruik: waarom?
Faculteit Diergeneeskunde Veterinair Microbiologisch Diagnostisch Centrum Restrictief antibioticumgebruik: waarom? Els Broens Infectiepreventiedag mei 2015 over feiten, meningen & vooroordelen STEMMINGMAKERIJ
Nadere informatieINHOUDSTAFEL INHOUDSTAFEL... 1 LIJST VAN TABELLEN EN FIGUREN... 2
INHOUDSTAFEL INHOUDSTAFEL... 1 LIJST VAN TABELLEN EN FIGUREN... 2 LUIK 1: ENTEROBACTER AEROGENES... 3 1- DEELNAME... 3 2- ENTEROBACTER AEROGENES (E. A.)... 4 3- MULTIRESISTENTE ENTEROBACTER AEROGENES (MREA)...
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting De laatste jaren wordt in steeds meer zorginstellingen aandacht besteed aan infectiepreventie en patiëntveiligheid. Een van de redenen is de toenemende antibiotica resistentie van bacteriën
Nadere informatieEpidemiologie van carbapenemase producerende enterobacteriën in België: 01/01/ /10/2012
Epidemiologie van carbapenemase producerende enterobacteriën in België: 0/0/202 3/0/202 B. Jans en Y. Glupczynski Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV), Volksgezondheid en surveillance, Brussel,
Nadere informatie9 e Post-O.N.S. Meeting
9 e Post-O.N.S. Meeting Neutropenie & Antibiotica resistentie Heleen Klein Wolterink Research verpleegkundige Medische Oncologie UMC Utrecht Schiphol introductie Neutropenie: Definitie Symptomen MASSC
Nadere informatieTwee jaar na Maasstad - Hoe staan Carbapenemases in Nederland op de kaart? Daan Notermans
Twee jaar na Maasstad - Hoe staan op de kaart? Daan Notermans Centrum Infectieziekteonderzoek, diagnostiek en screening (IDS) Div. Bacteriologie en Parasitologie 1 Symposium van infectieziektensurveillance
Nadere informatieKleine beestjes, zwaar gewicht Antibioticumresistentie op de IC. Jeroen Keijman, arts-microbioloog
Kleine beestjes, zwaar gewicht Antibioticumresistentie op de IC Jeroen Keijman, arts-microbioloog Inhoud Wat is resistentie? Hoe komt een resistente bacterie bij patiënten op de IC? Hoe voorkom je resistentie?
Nadere informatieWat betekent antibioticaresistentie in de verpleeghuispraktijk
Wat betekent antibioticaresistentie in de verpleeghuispraktijk Paul Geels, arts-adviseur 24 januari 2018 Disclosure relevante belangen Potentiële belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieInfectie RIsico Scan (IRIS) risico s in beeld
ABR Netwerk, 5 september Vucht Infectie RIsico Scan (IRIS) risico s in beeld dr Ina (LE) Willemsen Consultant Infectiepreventie Amphia ziekenhuis Breda Werkpakket verantwoordelijke IRIS Amphia ziekenhuis
Nadere informatieDisclosure slide. (potentiële) belangenverstrengeling. Geen
BRMO Disclosure slide (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatieInformatiefolder BRMO voor patiënt en familie
Informatiefolder BRMO voor patiënt en familie BIJZONDER RESISTENTE MICRO-ORGANISMEN, WAT ZIJN DIT? Bij u is aangetoond dat u een Bijzonder Resistent Micro-organisme heeft. In deze folder leest u algemene
Nadere informatieampc Wat moet je ermee? Tobias Engel AIOS MMB
ampc Wat moet je ermee? Tobias Engel AIOS MMB S is goed (?) SDD kweek rectum: Enterobacter aerogenes, Piptazo gevoelig Advies MMB: Bij ernstige sepsis à Start meropenem (?????) BRMO MRSA VRE ESBL Carbapenemases
Nadere informatieAangrijpingspunten van antibiotica in de prokaryoten. - Celwandsynthese - DNA, RNA en eiwitsynthese
Aangrijpingspunten van antibiotica in de prokaryoten - Celwandsynthese - DNA, NA en eiwitsynthese Dwarsdoorsnede celwand micro-organisme Gram-negatief Gram-positief Algemene mechanismen van antibioticum
Nadere informatieInnocent NDM? De genetische achtergrond van een NDM positieve, meropenem gevoelige E. coli
Innocent NDM? De genetische achtergrond van een NDM positieve, meropenem gevoelige E. coli Van Infectieziekten-Surveillance Naar Respons 28 mei, 2013, RIVM, Bilthoven Laura van Dommelen Stichting PAMM,
Nadere informatieAanbevelingen voor de aanpak van Carbapenemase Producerende Enterobacteriaceae (CPE)
Aanbevelingen voor de aanpak van Carbapenemase Producerende Enterobacteriaceae (CPE) o Dit probleem vergt dringende maatregelen voor een snelle aanpak van CPE teneinde overdracht te beperken en epidemieën
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE MRSA. Meticilline Resistente Staphylococcus aureus. Informatie voor dragers MRSA
PATIËNTEN INFORMATIE MRSA Meticilline Resistente Staphylococcus aureus Informatie voor dragers MRSA 2 PATIËNTENINFORMATIE U bent, of uw naaste is, drager van een voor antibiotica ongevoelige bacterie,
Nadere informatieScreening BRMO na opname in een buitenlands ziekenhuis
Infectiepreventie Screening BRMO na opname in een buitenlands ziekenhuis www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl INF006 / Screening BRMO na opname
Nadere informatieBijzonder Resistente Micro Organismen (BRMO) Wat is het probleem
Bijzonder Resistente Micro Organismen (BRMO) Wat is het probleem Regionale nascholing Samen krachtig tegen BRMO! Hoe pakken we dat aan? 29 januari 2015 dr F. Vlaspolder, arts microbioloog Maasstad ziekenhuis
Nadere informatieOVERZICHT BIJZONDER RESISTENTE MICRO-ORGANISMEN (BRMO)
OVERZICHT BIJZONDER RESISTENTE MICRO-ORGANISMEN (BRMO) 0-07 EEN TOENEMEND PROBLEEM? OVERZICHT BIJZONDER RESISTENTE MICRO-ORGANISMEN (BRMO) 0-07 INTRODUCTIE Doel rapportage Het doel van deze rapportage
Nadere informatieContactonderzoek BRMO
Contactonderzoek BRMO In deze folder krijgt u uitleg over wat contactonderzoek is en wat dit voor u betekent. Ook leest u algemene informatie over een bacterie, resistente bacteriën en mogelijke gevolgen
Nadere informatieResistentieop uwic. Lennie Derde Internist-intensivist UMC Utrecht
Resistentieop uwic Lennie Derde Internist-intensivist UMC Utrecht lderde@umcutrecht.nl @Lennie333 Resistentie in Nederland Indeling van bacteriën G+ G- Coccen Staphylococcen Streptococcen Enterococcen
Nadere informatieSurveillance septicemieën in Belgische ziekenhuizen
Surveillance septicemieën in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2014 Surveillance gegevens 2000 2014 Minimale ziekenhuis gegevens 2000-2012 OD Volksgezondheid en Surveillance Dienst: Zorginfecties en antimicrobiële
Nadere informatieDe ziekenhuisbacterie MRSA. Maatregelen tegen besmetting
De ziekenhuisbacterie MRSA Maatregelen tegen besmetting Inleiding U heeft van uw arts gehoord dat u (mogelijk) met de ziekenhuisbacterie MRSA besmet bent. De afkorting MRSA staat voor de naam van de bacterie:
Nadere informatieBRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie
BRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie Bijzonder Resistente Micro-Organismen Bij u is aangetoond dat u een Bijzonder Resistent Micro-Organisme heeft. In deze folder leest u algemene
Nadere informatieBRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie
BRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie Bijzonder Resistente Micro-Organismen Bij u is aangetoond dat u een Bijzonder Resistent Micro-Organisme heeft. In deze folder leest u algemene informatie
Nadere informatieBRMO-positief, en dan?
Infectiepreventie BRMO-positief, en dan? www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl INF005 / BRMO-positief, en dan? / 10-04-2015 2 BRMO-positief, en
Nadere informatieAcinetobacter (resistent)
Acinetobacter (resistent) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Uit onderzoek is gebleken dat u drager bent van een resistente Acinetobacter. Het Albert Schweitzer
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting
Chapter 9 Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Geschat wordt dat ongeveer 20-30% van de bevolking drager is van Staphylococcus aureus (S. aureus), een Gram-positief
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32006 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Paltansing, Sunita Title: Antimicrobial resistance in Enterobacteriaceae : characterization
Nadere informatieCefalosporineresistentie en ESBL s bij huisdieren
Cefalosporineresistentie en ESBL s bij huisdieren Dr. Davy Persoons 21/04/2011 Inleiding Cefalosporines: ß-lactam antibiotica Ook penicillines, cefamycines, carbapenems, monobactams & ß-lactamase inhibitoren
Nadere informatiePrevalentie en karakteristieken
ESBLAT Symposium 2018 Prevalentie en karakteristieken Veilig voedsel produceren in dierlijke reservoirs De heer Dik Mevius Wageningen Bioveterinary Research Inhoud ESBLs Wat zijn ESBLs Hoe verspreiden
Nadere informatieIntroductie. Doel van dit proefschrift
Samenvatting 222 Introductie Staphylococcus aureus (S. aureus) is een bacterie die op de huid en slijmvliezen (onder andere keel en neus) van mensen leeft. Ongeveer 1 op de 3 mensen draagt deze bacterie
Nadere informatieSurveillance van ABR. 17 sept 2015
Surveillance van ABR 17 sept 2015 1 2 Advies carbapenemresistentie gedeeld met Tweede kamer dataverzameling is relatief langzaam, versnipperd niet toekomstbestendig onopgemerkte verspreiding tussen zorginstellingen
Nadere informatieMRSA. Contactonderzoek. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op
MRSA Contactonderzoek Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Op de afdeling waar u verblijft of opgenomen bent geweest, is bij een patiënt de MRSA (Methicilline Resistente
Nadere informatie*PDOC01/229801* PDOC01/ De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Prins Clauslaan 8 2595 AJ DEN HAAG Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG www.rijksoverheid.nl/eleni
Nadere informatieBijzonder Resistente Micro-Organismen. Isolatiemaatregelen infectiepreventie bij BRMO
Bijzonder Resistente Micro-Organismen Isolatiemaatregelen infectiepreventie bij BRMO In deze folder vindt u meer informatie over Bijzonder Resistente Micro Organismen (BRMO) en Extended Spectrum Beta-Lactamase
Nadere informatieMRSA. Maatregelen tegen verspreiding. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op
MRSA Maatregelen tegen verspreiding Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U heeft van uw arts gehoord dat u drager bent van de MRSA. De afkorting MRSA staat voor Meticilline
Nadere informatieReferentiecijfers : Prevalentieonderzoek verpleeghuizen SNIV versie: oktober 2017 Documentversie: 1.0
Referentiecijfers -6: Prevalentieonderzoek verpleeghuizen SNIV versie: oktober 7 Documentversie:. VERSIE DEFINITIEF Pagina van 9 Inhoudopgave Samenvatting kernpunten... 3 Inleiding... 4. Achtergrond prevalentieonderzoek...
Nadere informatieBijzonder Resistent Micro-Organismen (BRMO)
Bijzonder Resistent Micro-Organismen (BRMO) 2 Bij u is vastgesteld dat u een verhoogde kans heeft om drager te zijn van een Bijzonder Resistent Micro-Organisme (BRMO) of er is bij u vastgesteld dat u drager
Nadere informatieBijzonder Resistent Micro-Organisme
Bijzonder Resistent Micro-Organisme (BRMO en MRSA) In deze folder krijgt u uitleg over een Bijzonder Resistent Micro-Organisme (BRMO) en wat gevolgen hiervan zijn. Ook leest u algemene informatie over
Nadere informatieMRSA staat voor Methicilline (M) resistente (R) Staphylococcus (S) aureus (A).
MRSA MRSA staat voor Methicilline (M) resistente (R) Staphylococcus (S) aureus (A). Stafylokokken zijn bacteriën die ongemerkt leven bij vele mensen, bij voorkeur in de neus of op de huid. Deze bacteriën
Nadere informatieONDERZOEK NAAR BRMO EN MRSA INFORMATIE VOOR PATIËNTEN
ONDERZOEK NAAR BRMO EN MRSA INFORMATIE VOOR PATIËNTEN Inleiding In deze folder leest u informatie over Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMO) en MRSA (Methicilline Resistente Staphylococcus aureus)
Nadere informatieDe ziekenhuisbacterie MRSA. Contactonderzoek
De ziekenhuisbacterie MRSA Contactonderzoek Inleiding Op de afdeling waar u verblijft of opgenomen bent geweest, is bij een patiënt de ziekenhuisbacterie MRSA aangetoond. Om te controleren of de bacterie
Nadere informatieBijzonder Resistent Micro-Organisme
Bijzonder Resistent Micro-Organisme (BRMO en MRSA) In deze folder krijgt u uitleg over een Bijzonder Resistent Micro-Organisme (BRMO) en wat gevolgen hiervan zijn. Ook leest u algemene informatie over
Nadere informatieLeidt antibioticumgebruik in dieren tot risico's voor de volksgezondheid? Dik Mevius
Leidt antibioticumgebruik in dieren tot risico's voor de volksgezondheid? Dik Mevius Antibioticumgebruik in mensen en dieren in Europa kg active ingredient x 1.000 Antibioticumgebruik in dieren in NL (Bron
Nadere informatieBRMO (MRSA/VRE/ESBL) Bacteriën die niet reageren op standaard gebruikte antibiotica
BRMO (MRSA/VRE/ESBL) Bacteriën die niet reageren op standaard gebruikte antibiotica Inhoud Inleiding 3 Wat is een BRMO? 3 MRSA 3 VRE 3 ESBL en CPE 4 Wanneer verhoogde kans om drager van een BRMO te zijn?
Nadere informatieDe extractie van bacterieel en fungaal DNA uit verschillende lichaamsvloeistoffen
Een grote verscheidenheid aan bacteriën, virussen, schimmels en parasieten is verantwoordelijk voor de naar schatting 15 miljoen sterfgevallen per jaar als gevolg van infectieziekten. Infectieziekten gaan
Nadere informatiePatiënteninformatie (CPE)
Patiënteninformatie Carbapenemaseproducerende enterobacteriën (CPE) Inhoud Inhoud... 2 Inleiding... 3 Informatie over CPE... 3 Wat zijn enterobacteriën?... 3 Wat zijn Carbapenemase-Producerende Enterobacteriën
Nadere informatieWat is een bijzonder Resistent Micro-Organisme (BRMO)?
BRMO 1 Bij u is vastgesteld dat u een verhoogde kans heeft om drager te zijn van een Bijzonder Resistent MicroOrganisme (BRMO) of er is bij u vastgesteld dat u drager bent van een BRMO. In deze folder
Nadere informatieFrapper fort et frapper vite
Antibacteriële therapie van volwassenen met sepsis Frapper fort et frapper vite Jeroen van der Hilst Internist-infectioloog Frapper fort et frapper vite Paul Ehrlich, address to the 17th International
Nadere informatieDe meest gestelde vragen over MRSA
De meest gestelde vragen over MRSA Inleiding In deze brochure treft u de meest gestelde vragen aan over MRSA en de antwoorden daarop. De brochure is een aanvulling op de ziekenhuisfolder waarin algemene
Nadere informatieEvolution of a manual to an electronic antibiotic prescription
Evolution of a manual to an electronic antibiotic prescription Ingrid Monsieur Inkendaal revalidatieziekenhuis 18/11/2016 Situering Revalidatieziekenhuis met 178 bedden Verwijzingen van veel ziekenhuizen
Nadere informatieDIENST ZORGINFECTIES. Surveillance van antibioticaresistente bacteriën in Belgische ziekenhuizen: Jaarrapport 2015
$$ DIENST ZORGINFECTIES Surveillance van antibioticaresistente bacteriën in Belgische ziekenhuizen: Jaarrapport 215 Surveillance van antibioticaresistente bacteriën In Belgische ziekenhuizen: Jaarrapport
Nadere informatieSurveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen
Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2017 Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2017 Gegevens tot en met 2016 AUTEURS Els Duysburgh,
Nadere informatieBRMO. Bijzonder Resistent Micro-Organisme. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op
BRMO Bijzonder Resistent Micro-Organisme Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Uit onderzoek is gebleken dat u drager bent van een Bijzonder Resistent Micro-organisme
Nadere informatieSummery. Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers
ummery amenvatting Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers 207 Algemene introductie Werkgerelateerde arm-, schouder- en nekklachten zijn al eeuwen
Nadere informatieSamenvatting Nederlands
Samenvatting Nederlands 178 Samenvatting Mis het niet! Incomplete data kan waardevolle informatie bevatten In epidemiologisch onderzoek wordt veel gebruik gemaakt van vragenlijsten om data te verzamelen.
Nadere informatieMRSA. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
MRSA MRSA staat voor Methicilline Resistente Staphylococcus Aureus. Het is een bacterie die via contact en via de lucht kan worden overgedragen. Patiënten in het ziekenhuis zijn erg gevoelig voor de MRSA-bacterie
Nadere informatieSamenvatting. Etiologie. samenvatting
Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene inleiding op dit proefschrift. Luchtweginfecties zijn veel voorkomende aandoeningen, die door een groot aantal verschillende virussen en bacteriën veroorzaakt kunnen
Nadere informatieZiekenhuishygiëne BRMO
Ziekenhuishygiëne BRMO Bij u is een BRMO gevonden. Maar wat is een BRMO? In deze folder leest u meer over BRMO en welke maatregelen genomen moeten worden. WAT IS EEN BRMO? BRMO is de afkorting van Bijzonder
Nadere informatie20 e Grande Conférence Istanbul 2014
Hoezo BMO? dr. N.L.A.. (Niek) Arents, arts-microbioloog, Stichting PAMM 20 e Grande Conférence Istanbul 2014 BMO Bijzonder esistent Micro-Organisme 20 e Grande Conférence Istanbul 2014 bacteriële resistentie
Nadere informatieBRMO (Resistente bacteriën)
BRMO (Resistente bacteriën) Drager van resistente bacteriën Er is geconstateerd dat u drager bent van een bacterie die ongevoelig (resistent) is voor bepaalde antibiotica. Dit is op zich niet ernstig,
Nadere informatieAntibiotica voor dummies Annemieke Mes-Rijkeboer infectioloog-intensivist
Antibiotica voor dummies Annemieke Mes-Rijkeboer infectioloog-intensivist Doel Basisprincipes antibiotica Generaliserend Geen microbioloog/infectioloog Leuk! Puzzel! Centrale vraag Antibiotica: wat dekt
Nadere informatieDIENST ZORGINFECTIES. Surveillance van antibioticaresistente bacteriën In Belgische ziekenhuizen: Jaarrapport 2013
$$ DIENST ZORGINFECTIES Surveillance van antibioticaresistente bacteriën In Belgische ziekenhuizen: Jaarrapport 213 Surveillance van antibioticaresistente bacteriën In Belgische ziekenhuizen: Jaarrapport
Nadere informatieBRMO. Bijzonder Resistent Micro-Organisme. dr. M.C.A. Wegdam-Blans, arts-microbioloog, Stichting PAMM. Bedside teaching 18 NOV 2014
BMO Bijzonder esistent Micro-Organisme dr. M.C.A. Wegdam-Blans, arts-microbioloog, Stichting PAMM Bedside teaching 18 NOV 2014 Hoezo BMO? Bedside teaching 18 NOV 2014 bacteriële resistentie zieken huis
Nadere informatieSurveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen
Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2016 Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2016 Gegevens tot en met 2015 AUTEURS Els Duysburgh,
Nadere informatieMRSA bacterie. Wat betekent dit voor u? Informatie voor patiënten
MRSA bacterie Wat betekent dit voor u? Informatie voor patiënten 2 MRSA bacterie Wat is MRSA? MRSA staat voor Methicilline Resistente Staphylococcus Aureus. MRSA is een bacterie die niet meer gevoelig
Nadere informatieHUISDIEREN EN MULTIRESISTENTE HUIDINFECTIES. Els Broens
HUISDIEREN EN MULTIRESISTENTE HUIDINFECTIES Els Broens Hoofd VMDC Faculteit Diergeneeskunde Kennisnetwerk Zoönosen Midden Nederland 6 juni 2018 DISCLOSURE BELANGEN ELS BROENS Geen (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieMRSA. informatie voor patiënten
MRSA informatie voor patiënten Wat is MRSA en wat zijn de gevolgen voor u, uw familie, artsen, verpleegkundigen, kinesisten en andere patiënten? Deze folder informeert u over het begrip MRSA en is een
Nadere informatieDIS and wiping out central line infections, diffuse intravasale stolling en infecties beter onder controle
DIS and wiping out central line infections, diffuse intravasale stolling en infecties beter onder controle Ingrid de Graaf Docent verpleegkunde/medische kennis Koning Willem 1 College s Hertogenbosch Disclosure
Nadere informatieOnderzoek naar MRSA en andere BRMO
Onderzoek naar MRSA en andere BRMO Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U krijgt een onderzoek om te bepalen of u drager bent van de MRSA (Methicilline Resistente
Nadere informatiePuntprevalentieonderzoek dragerschap resistente bacteriën in verpleeghuizen. Esther van Kleef (RIVM) Emma Rademakers (PPO coördinator RZN Utrecht)
Puntprevalentieonderzoek dragerschap resistente bacteriën in verpleeghuizen Esther van Kleef (RIVM) Emma Rademakers (PPO coördinator RZN Utrecht) Nationale aanpak ABR 1 schakel ontbreekt ISIS-AR 3 10%
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur
Nadere informatieVermindering van ESBLs in de pluimveehouderij: evaluatie van interventies
Vermindering van ESBLs in de pluimveehouderij: evaluatie van interventies Anita Dame-Korevaar Arjan Stegeman 8 November 2018 Gezondheidsraad 2011: antibiotica in de veeteelt en resistente bacteriën bij
Nadere informatieOpsporing? Een ESBL-bacterie kan opgespoord worden door middel van een cultuur of kweekonderzoek.
ESBL BACTERIE Uit kweekonderzoek is gebleken dat u drager bent of een infectie heeft opgelopen met een ESBL bacterie. Via deze folder willen wij u en uw familie graag meer informatie geven over deze bacterie.
Nadere informatieVraag en Antwoord NDM Klebsiella Pneumoniae Voor aanvullingen zie onderaan, laatste update 18 december 2015
Vraag en Antwoord NDM Klebsiella Pneumoniae Voor aanvullingen zie onderaan, laatste update 18 december 2015 Algemene vragen 1 Wat is BRMO? BRMO is de afkorting van Bijzonder Resistent Micro-organisme.
Nadere informatieBijlage: overzicht van ESBL gerelateerd onderzoek dat op dit moment wordt uitgevoerd in opdracht van de rijksoverheid.
Bijlage: overzicht van ESBL gerelateerd onderzoek dat op dit moment wordt uitgevoerd in opdracht van de rijksoverheid. Het RIVM-CIb onderzoekt continu en systematisch het vóórkomen van antimicrobiële resistentie
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) 165 166 INLEIDING Sinds de jaren veertig van de twintigste eeuw zijn antibiotica op grote schaal beschikbaar; hierdoor kunnen voorheen dodelijke bacteriële infecties effectief
Nadere informatieSurveillance van multiresistente kiemen in Belgische ziekenhuizen:
Surveillance van multiresistente kiemen in Belgische ziekenhuizen: Enterobacter aerogenes en cloacae, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Acinetobacter baumannii en Pseudomonas aeruginosa tweede semester
Nadere informatieMRSA. Wat is MRSA, wat zijn de gevolgen voor u, uw familie, voor medewerkers en andere patiënten?
MRSA Wat is MRSA, wat zijn de gevolgen voor u, uw familie, voor medewerkers en andere patiënten? 2 Wat is MRSA? MRSA staat voor Methicilline Resistente Staphylococcus Aureus. Stafylokokken zijn bacteriën
Nadere informatieMRSA. Rini Eringfeld Specialist ouderengeneeskunde De Zorgboog
MRSA Rini Eringfeld Specialist ouderengeneeskunde De Zorgboog MRSA in het verpleeghuis Op 1-8-2008 wordt bij een medewerker werkzaam op de dubbelzorgafdeling de Wich op St. Jozefsheil te Bakel een MRSA
Nadere informatieAfdeling hygiëne en infectiepreventie MRSA-bacterie? Voorkomen is beter
Afdeling hygiëne en infectiepreventie MRSA-bacterie? Voorkomen is beter Bent u de afgelopen 2 maanden in een buitenlands ziekenhuis opgenomen of behandeld geweest? Hebt u beroepsmatig contact met varkens
Nadere informatieControle op Bijzonder Resistente Micro- Organismen
Controle op Bijzonder Resistente Micro- Organismen BRMO In deze folder staat algemene informatie over bijzonder resistente micro-organismen (bacteriën). En waarom en hoe u hierop wordt gecontroleerd. Deze
Nadere informatieMRSA en patiënt in het Maasziekenhuis
MRSA en patiënt in het Maasziekenhuis Tijdens uw opname of consult in Maasziekenhuis Pantein worden extra maatregelen getroffen, omdat u mogelijk de moeilijk te bestrijden bacterie MRSA bij u draagt. In
Nadere informatieOverzicht van de belangrijkste wijzigingen in het concept van de MRSA richtlijn na verwerking van het landelijk commentaar.
Overzicht van de belangrijkste wijzigingen in het concept van de MRSA richtlijn na verwerking van het landelijk commentaar. 3 1 Inleiding Uitgebreid: Het risico op MRSA-transmissie is afhankelijk van verschillende
Nadere informatieSamenvatting. Nederlandse samenvatting
Page 143 Samenvatting Onder normale omstandigheden inhaleert een volwassen menselijke long zo n 11.000 liter lucht per dag. Naast deze normale lucht worden er ook potentieel toxische stoffen en micro-organismen,
Nadere informatiechapter TWELVE Nederlandse samenvatting
chapter TWELVE Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING TWELVE Bacteriurie, de aanwezigheid van bacteriën in de urine, is een veel voorkomende bevinding bij vrouwen. Bacteriurie wordt onderverdeeld
Nadere informatieOverzicht Aanlevering. Onbekende Codes
10:51 dinsdag, juli 21, 2015 1 Overzicht Aanlevering Laboratorium code ISIS005 Maand - Jaar Februari-2015 Aanlever ID 7594 Datum ingelezen 27/05/2015 Aantal patiënten 1208 Aantal isolaten 2056 Aantal isolaten
Nadere informatie