Aangrijpingspunten van antibiotica in de prokaryoten. - Celwandsynthese - DNA, RNA en eiwitsynthese

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Aangrijpingspunten van antibiotica in de prokaryoten. - Celwandsynthese - DNA, RNA en eiwitsynthese"

Transcriptie

1

2

3 Aangrijpingspunten van antibiotica in de prokaryoten - Celwandsynthese - DNA, NA en eiwitsynthese

4 Dwarsdoorsnede celwand micro-organisme Gram-negatief Gram-positief

5 Algemene mechanismen van antibioticum resistentie verlaging van de intracellulaire antibioticum concentratie verlaagde opname verhoogde efflux onwerkzaam maken van het antibioticum door enzymatische modificatie of degradatie vermindering van de affiniteit van het doeleiwit voor het antibioticum overproductie van het getroffen doeleiwit of van het substraat

6 Klasse van antibiotica bèta-lactams penicillines aminoglycosiden gentamicine,tobramycine quinolonen ciprofloxacin, ofloxacin macroliden erythromycine tetracyclines doxycycline glycopeptiden vancomycine, teicoplanine folaat remmers sulfa/trimethoprim

7 Mechanismen van resistentie tegen bèta-lactam antibiotica enzymatische hydrolyse van de bèta-lactam ring veranderde doorlaatbaarheid van de buitenmembraan voor bèta-lactams veranderde Penicillin Binding Proteins (PBPs) met andere affiniteit voor de bèta-lactams

8 afbraak penicilline molecuul door bèta-lactamase N O N N H CH 3 CH 3 Penicillin (active) O N COOH N O N N H CH 3 CH 3 Penicilloate (inactive) HN COOH COOH

9 Mechanismen van resistentie tegen bèta-lactam antibiotica enzymatische hydrolyse van de bèta-lactam ring veranderde doorlaatbaarheid van de buitenmembraan voor bèta-lactams veranderde PBP s met andere affiniteit voor de bèta-lactams

10 How ß-lactamase & impermeability combine Outer membranehas porins Periplasm has ß lactamase Cytoplasmic membrane has targets

11 Mechanismen van resistentie tegen bèta-lactam antibiotica enzymatische hydrolyse van de bèta-lactam ring veranderde doorlaatbaarheid van de buitenmembraan voor bèta-lactams veranderde PBP s met andere affiniteit voor de bèta-lactams

12 Target mutation in Penicillin Binding Proteins (PBP) Outer membranehas porins Periplasm has ß lactamase Cytoplasmic membrane has targets

13 Eigenschappen antibioticum resistentie I Natuurlijke resistentie v.b. treptoccen zijn resistent tegen aminoglycosiden

14 Eigenschappen antibioticum resistentie II Verworven resistentie door mutatie en selectie o.i.v antibiotica

15 Eigenschappen antibioticum resistentie II Verworven resistentie door mutatie en selectie o.i.v antibiotica chromosomaal v.b. rifampicine resistentie bij taphylococcen spec.

16 Eigenschappen antibioticum resistentie II Verworven resistentie door opname van vreemd DNA transformatie vrij DNA ingebouwd in het chromosoom v.b. Penicilline resistentie bij. pneumoniae conjugatie plasmidaal DNA (extrachromosomaal) v.b. amoxicilline resistentie bij E. coli, N. gonorrhoea, H. influenzae

17 Conjugatie

18 plasmiden kunnen coderen voor: esistentie factoren: antibiotica Virulentie factoren: adhesinen e.a. Productie van bacteriocines

19 Antibioticum resistentie via plasmiden deling plasmiden onafhankelijk deling van bacteriën deling kan snel zijn uitwisseling tussen bacteriesoorten is mogelijk vaak resistentie genen tegen meerdere klassen van antibiotica

20 MA doemscenario Methicilline resistente taphylococcus aureus Enterococcus species erythromycine resistent clindamycine resistent methicilline resistent flucloxacilline resistent gentamicine resistent vancomycine gevoelig vancomycine resistent

21

22 Escherichia coli WT WT + TEM-1 EBL EBL + integron EBL + integron+ OMP def (CTX-M) (CTX-M) (CTX-M) Ampicillin Amoxy/clav. acid Piperacillin Cefuroxim Ceftazidime Cefotaxim Cefepime Imipenem Meropenem Gentamicin Tobramycin Norfloxacin Ciprofloxacin Trimethoprim/sulfa colistin

23 Antibioticum resistentie via plasmiden deling plasmiden onafhankelijk deling van bacteriën deling kan snel zijn uitwisseling tussen bacteriesoorten is mogelijk vaak resistentie genen tegen meerdere klassen van antibiotica

24 ampicilline augmentin cefuroxim ceftazidime ceftriaxon imipenem gentamicine nitrofurantoine ciprofloxacin norfloxacin cotrimoxazol Proteus mirabilis WT + integron + integron +EBL (CTX-M) colistine

25 Karen Bush & George Jacoby Updated functional classification of β-lactamases. Antimicrob Agents Chemother. 54:

26 Worldwide increase in resistance worldwide spread of EBL CTX-M-15 in E. coli (mix of multi-clonal and clonal spread; clone A) prevalence in Thailand 50% metallo-β-lactamase in Pseudomonas (VIM/IMP) and Acinetobacter Klebsiella pneumoniae carbapenemase (KPC) New Delhi Metallo-β-lactamase OXA-48 in Klebsiella pneumoniae

27 β-lactamase classification Class A β-lactamases (serine) penicillins & cephalosporins carbapenems TEM-1 HV-1 TEM-3 HV-2 CTX-M-15 KPC GE Class B metallo β- lactamases (zinc) carbapenems VIM IMP NDM-1 Class C Cephalosporinases cephalosporins AmpC FOX-1 CMY-2 MI-1 Class D β-lactamases (serine) cloxacillin carbapenems cephalosporins OXA

28

29 WT K. pneumoniae

30 NDM K. pneumoniae

31 usceptibility results of NDM isolate NDM-1

Resistentieop uwic. Lennie Derde Internist-intensivist UMC Utrecht

Resistentieop uwic. Lennie Derde Internist-intensivist UMC Utrecht Resistentieop uwic Lennie Derde Internist-intensivist UMC Utrecht lderde@umcutrecht.nl @Lennie333 Resistentie in Nederland Indeling van bacteriën G+ G- Coccen Staphylococcen Streptococcen Enterococcen

Nadere informatie

Bijzonder Resistente Micro Organismen (BRMO) Wat is het probleem

Bijzonder Resistente Micro Organismen (BRMO) Wat is het probleem Bijzonder Resistente Micro Organismen (BRMO) Wat is het probleem Regionale nascholing Samen krachtig tegen BRMO! Hoe pakken we dat aan? 29 januari 2015 dr F. Vlaspolder, arts microbioloog Maasstad ziekenhuis

Nadere informatie

Resistentie. Toegespitst naar onze regio. Een internationaal probleem

Resistentie. Toegespitst naar onze regio. Een internationaal probleem Resistentie Toegespitst naar onze regio Een internationaal probleem 19 e Grande Conférence Verona 2013 Indeling bacteriën Indeling bacteriën Coccen Staven Gram positief Staphylococcen Streptococcen Pneumococ

Nadere informatie

Gegeven Onbekende waarde Aantal Soort. AFDELING E_EZG3 2 monsters 1 1 10E081574-1.1 1 1 10E082902-1.2 1 1 10E079812-1.2 1 1 10E084583-1.

Gegeven Onbekende waarde Aantal Soort. AFDELING E_EZG3 2 monsters 1 1 10E081574-1.1 1 1 10E082902-1.2 1 1 10E079812-1.2 1 1 10E084583-1. Aanlevering Lab-code Maand Juli Jaar Aanlevering-D Datum -- Onbekende sleutelwaarden Gegeven Onbekende waarde Aantal oort AFDELNG E_EZG monsters Totaal Overzichten #solaten #solaten #Patienten #Patienten

Nadere informatie

Overzicht Aanlevering. Onbekende Codes

Overzicht Aanlevering. Onbekende Codes 10:51 dinsdag, juli 21, 2015 1 Overzicht Aanlevering Laboratorium code ISIS005 Maand - Jaar Februari-2015 Aanlever ID 7594 Datum ingelezen 27/05/2015 Aantal patiënten 1208 Aantal isolaten 2056 Aantal isolaten

Nadere informatie

Welke antibiotica horen op de lijst reserve antibiotica? Prof. Dr. Johan W. Mouton MD PhD FIDSA

Welke antibiotica horen op de lijst reserve antibiotica? Prof. Dr. Johan W. Mouton MD PhD FIDSA Welke antibiotica horen op de lijst reserve antibiotica? Prof. Dr. Johan W. Mouton MD PhD FIDSA Welke antibiotica horen op de lijst reserve antibiotica? 1. Wat zijn dat, reserve antibiotica? 2. Wat is

Nadere informatie

Overzicht Aanlevering. Onbekende Codes

Overzicht Aanlevering. Onbekende Codes 01:45 maandag, februari 09, 2015 1 Overzicht Aanlevering Laboratorium code ISIS005 Maand - Jaar September-2014 Aanlever ID 7337 Datum ingelezen 02/02/2015 Aantal patiënten 1158 Aantal isolaten 2002 Aantal

Nadere informatie

ampc Wat moet je ermee? Tobias Engel AIOS MMB

ampc Wat moet je ermee? Tobias Engel AIOS MMB ampc Wat moet je ermee? Tobias Engel AIOS MMB S is goed (?) SDD kweek rectum: Enterobacter aerogenes, Piptazo gevoelig Advies MMB: Bij ernstige sepsis à Start meropenem (?????) BRMO MRSA VRE ESBL Carbapenemases

Nadere informatie

Overzicht Aanlevering. Onbekende Codes

Overzicht Aanlevering. Onbekende Codes 04:43 donderdag, oktober 09, 2014 1 Overzicht Aanlevering Laboratorium code ISIS005 Maand - Jaar Februari-2014 Aanlever ID 6858 Datum ingelezen 11/07/2014 Aantal patiënten 1202 Aantal isolaten 2194 Aantal

Nadere informatie

Aanlevering. Jaar 2010 Aanlevering-ID 2404 Datum Totaal Overzichten. #Isolaten ISIS #Isolaten #Patienten ISIS #Patienten

Aanlevering. Jaar 2010 Aanlevering-ID 2404 Datum Totaal Overzichten. #Isolaten ISIS #Isolaten #Patienten ISIS #Patienten Aanlevering Lab-code 5 Maand Februari Jaar Aanlevering-D Datum 5-- Totaal Overzichten #solaten #solaten #Patienten #Patienten 6 6 6 amenvatting Bijzondere esistenties Antibiotica-pathogeen combinaties

Nadere informatie

Overzicht Aanlevering. Onbekende Codes

Overzicht Aanlevering. Onbekende Codes 01:40 vrijdag, januari 22, 2016 1 Overzicht Aanlevering Laboratorium code ISIS005 Maand - Jaar Juni-2015 Aanlever ID 8052 Datum ingelezen 18/11/2015 Aantal patiënten 1037 Aantal isolaten 1786 Aantal isolaten

Nadere informatie

Doorlooptijden voor ontvangst, verzending en reactie lab per bestand

Doorlooptijden voor ontvangst, verzending en reactie lab per bestand 01:09 dinsdag, januari 16, 2018 1 Overzicht Aanlevering Laboratorium code ISIS005 Maand - Jaar September-2017 Aanlever ID 11242 Datum ingelezen 22/11/2017 Aantal patiënten 1266 Aantal isolaten 2092 Aantal

Nadere informatie

Overzicht Aanlevering

Overzicht Aanlevering 02:03 donderdag, december 01, 2016 1 Overzicht Aanlevering Laboratorium code ISIS005 Maand - Jaar April-2016 Aanlever ID 9348 Datum ingelezen 18/10/2016 Aantal patiënten 1188 Aantal isolaten 2025 Aantal

Nadere informatie

Overzicht Aanlevering. Onbekende Codes

Overzicht Aanlevering. Onbekende Codes 01:45 maandag, februari 09, 2015 1 Overzicht Aanlevering Laboratorium code ISIS005 Maand - Jaar Oktober-2014 Aanlever ID 7338 Datum ingelezen 02/02/2015 Aantal patiënten 1266 Aantal isolaten 2301 Aantal

Nadere informatie

Overzicht Aanlevering. Onbekende Codes

Overzicht Aanlevering. Onbekende Codes 01:37 vrijdag, januari 22, 2016 1 Overzicht Aanlevering Laboratorium code ISIS005 Maand - Jaar April-2015 Aanlever ID 8050 Datum ingelezen 18/11/2015 Aantal patiënten 1120 Aantal isolaten 1889 Aantal isolaten

Nadere informatie

Doorlooptijden voor ontvangst, verzending en reactie lab per bestand

Doorlooptijden voor ontvangst, verzending en reactie lab per bestand 01:09 dinsdag, januari 16, 2018 1 Overzicht Aanlevering Laboratorium code ISIS005 Maand - Jaar Augustus-2017 Aanlever ID 11241 Datum ingelezen 22/11/2017 Aantal patiënten 1149 Aantal isolaten 1904 Aantal

Nadere informatie

Carbapenemases. Maurine A. Leverstein-van Hall

Carbapenemases. Maurine A. Leverstein-van Hall Carbapenemases Maurine A. Leverstein-van Hall Medische Microbiologie, University Medical Centre Utrecht Centrum voor Infectieziekten en Epidemiologie, RIVM Bacterie indeling: onderscheid naar celwand D.m.v.

Nadere informatie

Doorlooptijden voor ontvangst, verzending en reactie lab per bestand

Doorlooptijden voor ontvangst, verzending en reactie lab per bestand 12:49 donderdag, juli 27, 2017 1 Overzicht Aanlevering Laboratorium code ISIS005 Maand - Jaar Januari-2017 Aanlever ID 10690 Datum ingelezen 29/06/2017 Aantal patiënten 1156 Aantal isolaten 2026 Aantal

Nadere informatie

Doorlooptijden voor ontvangst, verzending en reactie lab per bestand

Doorlooptijden voor ontvangst, verzending en reactie lab per bestand 01:19 vrijdag, maart 23, 2018 1 Overzicht Aanlevering Laboratorium code ISIS005 Maand - Jaar December-2017 Aanlever ID 11650 Datum ingelezen 15/02/2018 Aantal patiënten 1267 Aantal isolaten 2304 Aantal

Nadere informatie

1 1 12E E Escherichia coli Klebsiella pneumoniae

1 1 12E E Escherichia coli Klebsiella pneumoniae Aanlevering Lab-code ISIS005 Maand September Jaar 2012 Aanlevering-ID 5616 Datum 24-10-2012 Totaal Overzichten #Isolaten ISIS #Isolaten #Patienten ISIS #Patienten 1832 1832 1151 1151 Samenvatting Bijzondere

Nadere informatie

Gegeven Onbekende waarde Aantal Soort

Gegeven Onbekende waarde Aantal Soort Aanlevering Lab-code ISIS005 Maand Augustus Jaar 2013 Aanlevering-ID 6408 Datum 21-11-2013 Onbekende sleutelwaarden Gegeven Onbekende waarde Aantal Soort ORGANISME =aecspp? 1 isolaten ORGANISME =agns?

Nadere informatie

Antibiotica voor dummies Annemieke Mes-Rijkeboer infectioloog-intensivist

Antibiotica voor dummies Annemieke Mes-Rijkeboer infectioloog-intensivist Antibiotica voor dummies Annemieke Mes-Rijkeboer infectioloog-intensivist Doel Basisprincipes antibiotica Generaliserend Geen microbioloog/infectioloog Leuk! Puzzel! Centrale vraag Antibiotica: wat dekt

Nadere informatie

Gegeven Onbekende waarde Aantal Soort. ORGANISME =U_encspp? 5 isolaten ORGANISME >agps 4 isolaten ORGANISME mycboa 1 isolaten E

Gegeven Onbekende waarde Aantal Soort. ORGANISME =U_encspp? 5 isolaten ORGANISME >agps 4 isolaten ORGANISME mycboa 1 isolaten E Aanlevering Lab-code ISIS005 Maand December Jaar 2013 Aanlevering-ID 6538 Datum 28-01-2014 Onbekende sleutelwaarden Gegeven Onbekende waarde Aantal Soort ORGANISME =U_encspp? 5 isolaten ORGANISME >agps

Nadere informatie

Algemene richtlijnen voor de detectie van carbapenemases bij multi-resistente Pseudomonas aeruginosa* en Acinetobacter spp. in Belgische laboratoria

Algemene richtlijnen voor de detectie van carbapenemases bij multi-resistente Pseudomonas aeruginosa* en Acinetobacter spp. in Belgische laboratoria Algemene richtlijnen voor de detectie van carbapenemases bij multi-resistente Pseudomonas aeruginosa* en Acinetobacter spp. in Belgische laboratoria Andere Pseudomonas spp. (bv: P. putida, P. monteilii,

Nadere informatie

BRMO. Bijzonder Resistent Micro-Organisme. dr. M.C.A. Wegdam-Blans, arts-microbioloog, Stichting PAMM. Bedside teaching 18 NOV 2014

BRMO. Bijzonder Resistent Micro-Organisme. dr. M.C.A. Wegdam-Blans, arts-microbioloog, Stichting PAMM. Bedside teaching 18 NOV 2014 BMO Bijzonder esistent Micro-Organisme dr. M.C.A. Wegdam-Blans, arts-microbioloog, Stichting PAMM Bedside teaching 18 NOV 2014 Hoezo BMO? Bedside teaching 18 NOV 2014 bacteriële resistentie zieken huis

Nadere informatie

Antibioticumbeleid in tijden van toenemende resistentie

Antibioticumbeleid in tijden van toenemende resistentie Antibioticumbeleid in tijden van toenemende resistentie Kees Verduin, arts-microbioloog Laboratorium voor microbiologie en infectiepreventie, Amphia ziekenhuis, Breda Wat is het probleem? Antibioticum

Nadere informatie

20 e Grande Conférence Istanbul 2014

20 e Grande Conférence Istanbul 2014 Hoezo BMO? dr. N.L.A.. (Niek) Arents, arts-microbioloog, Stichting PAMM 20 e Grande Conférence Istanbul 2014 BMO Bijzonder esistent Micro-Organisme 20 e Grande Conférence Istanbul 2014 bacteriële resistentie

Nadere informatie

De superbacterie verlaat het ziekenhuis en komt naar u toe Wat gaat u doen? Wat kunt u doen?

De superbacterie verlaat het ziekenhuis en komt naar u toe Wat gaat u doen? Wat kunt u doen? De superbacterie verlaat het ziekenhuis en komt naar u toe Wat gaat u doen? Wat kunt u doen? Arend-Jan Meinders, internist-intensivist Resistente ziekenhuisbacteriën MRSA = Resistente S. aureus 30-40%

Nadere informatie

Innocent NDM? De genetische achtergrond van een NDM positieve, meropenem gevoelige E. coli

Innocent NDM? De genetische achtergrond van een NDM positieve, meropenem gevoelige E. coli Innocent NDM? De genetische achtergrond van een NDM positieve, meropenem gevoelige E. coli Van Infectieziekten-Surveillance Naar Respons 28 mei, 2013, RIVM, Bilthoven Laura van Dommelen Stichting PAMM,

Nadere informatie

Resistentie aan antibiotica. Waarom? Mechanismen Toestand in België

Resistentie aan antibiotica. Waarom? Mechanismen Toestand in België Resistentie aan antibiotica Waarom? Mechanismen Toestand in België 4A-1 Het waarom van de antibioticaresistentie Een eenvoudige toepassing van Darwin s theorie... gen Selectiedruk enzyme / nucleoproteïne

Nadere informatie

Disclosure slide. (potentiële) belangenverstrengeling. Geen

Disclosure slide. (potentiële) belangenverstrengeling. Geen BRMO Disclosure slide (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder

Nadere informatie

Evolutie van ESBLs in dieren. Dik Mevius

Evolutie van ESBLs in dieren. Dik Mevius Evolutie van ESBLs in dieren Dik Mevius Inhoud Beta-lactam antibiotica Wat zijn ESBLs Waar komen ze vandaan Hoe verloopt de verspreiding Wat zijn de prikkels Beta-lactam antibiotica Eerste (1928 ontdekt):

Nadere informatie

Antibiotica. Thecla A.M. Hekker, arts-microbioloog 28 mei 2008

Antibiotica. Thecla A.M. Hekker, arts-microbioloog 28 mei 2008 Antibiotica Thecla A.M. Hekker, arts-microbioloog 28 mei 2008 Inhoud Historie Klassen/groepen en werkingsmechanismen/ Aangrijpingspunten Gevoeligheidsbepalingen Resistentie toekomst Oplossingen: preventie

Nadere informatie

Naar een optimale workflow voor de detectie van carbapenemase-producerende Enterobacteriaceae vanuit screeningsstalen

Naar een optimale workflow voor de detectie van carbapenemase-producerende Enterobacteriaceae vanuit screeningsstalen Naar een optimale workflow voor de detectie van carbapenemase-producerende Enterobacteriaceae vanuit screeningsstalen Simon Degandt ASO klinische biologie 14 mei 2013 Supervisor: Dr. J. Colaert CPE = Carbapenemase-producerende

Nadere informatie

Ron de Groot Deskundige infectiepreventie. Bijzonder Resistente Micro-organismen

Ron de Groot Deskundige infectiepreventie. Bijzonder Resistente Micro-organismen Ron de Groot Deskundige infectiepreventie Bijzonder Resistente Micro-organismen Antibiotica Ontdekt door Alexander Flemming in 1928 (penicilline) Na 10 jaar pas actie ondernomen tot zuivering Rondom de

Nadere informatie

Microbiologie en Urineweginfectie. Joost Hopman, arts-microbioloog, Hoofd HIP

Microbiologie en Urineweginfectie. Joost Hopman, arts-microbioloog, Hoofd HIP Microbiologie en Urineweginfectie Joost Hopman, arts-microbioloog, Hoofd HIP Resistentie 2010: Kind 16 jaar, verlamming na trauma Rec. UWI Opname Co-trimoxazol, Augmentin, Ciprofloxacine Klebsiella pneumoniae

Nadere informatie

Cultuur M/12958 was een Klebsiella pneumoniae die resistentie vertoonde tegen verschillende antibioticaklassen (beta-lactams, aminoglycosiden,

Cultuur M/12958 was een Klebsiella pneumoniae die resistentie vertoonde tegen verschillende antibioticaklassen (beta-lactams, aminoglycosiden, Cultuur M/12958 was een Klebsiella pneumoniae die resistentie vertoonde tegen verschillende antibioticaklassen (beta-lactams, aminoglycosiden, chinolonen, ) waaronder de carbapenems. De stam vertoonde

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32006 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Paltansing, Sunita Title: Antimicrobial resistance in Enterobacteriaceae : characterization

Nadere informatie

ANTIBIOTICA. Resistentiemechanismen Prevalenties en therapeutische opties Nieuwe antibiotica IGGI. W. Peetermans. Les ASO IG 30 januari 2019

ANTIBIOTICA. Resistentiemechanismen Prevalenties en therapeutische opties Nieuwe antibiotica IGGI. W. Peetermans. Les ASO IG 30 januari 2019 ANTIBIOTICA Resistentiemechanismen Prevalenties en therapeutische opties Nieuwe antibiotica IGGI W. Peetermans Les ASO IG 30 januari 2019 Vraag 1 Welk antibioticum is voorkeurstherapie bij een ernstige

Nadere informatie

Cefalosporineresistentie en ESBL s bij huisdieren

Cefalosporineresistentie en ESBL s bij huisdieren Cefalosporineresistentie en ESBL s bij huisdieren Dr. Davy Persoons 21/04/2011 Inleiding Cefalosporines: ß-lactam antibiotica Ook penicillines, cefamycines, carbapenems, monobactams & ß-lactamase inhibitoren

Nadere informatie

Antibacteriële therapie: diagnose, behandeling en therapieduur

Antibacteriële therapie: diagnose, behandeling en therapieduur Antibacteriële therapie: diagnose, behandeling en therapieduur (Bron: Dr. N.C. Hartwig et al, Vademecum Pediatrische Antimicrobiele therapie, 3 e editie, 2005) In deze tabel wordt, uitgaande van een diagnose

Nadere informatie

Het optimaliseren van het (selectief) rapporteren van antibiotica. Van Aelst Sophie Supervisor: Laffut Wim H.-Hartziekenhuis Lier

Het optimaliseren van het (selectief) rapporteren van antibiotica. Van Aelst Sophie Supervisor: Laffut Wim H.-Hartziekenhuis Lier Het optimaliseren van het (selectief) rapporteren van antibiotica. Van Aelst Sophie Supervisor: Laffut Wim H.-Hartziekenhuis Lier INLEIDING Waarom? toenemende resistentie verminderde output nieuwe antibiotica

Nadere informatie

Leidt antibioticumgebruik in dieren tot risico's voor de volksgezondheid? Dik Mevius

Leidt antibioticumgebruik in dieren tot risico's voor de volksgezondheid? Dik Mevius Leidt antibioticumgebruik in dieren tot risico's voor de volksgezondheid? Dik Mevius Antibioticumgebruik in mensen en dieren in Europa kg active ingredient x 1.000 Antibioticumgebruik in dieren in NL (Bron

Nadere informatie

DEFINITIEF JAARRAPPORT MICRO/SERO/PARA 2012

DEFINITIEF JAARRAPPORT MICRO/SERO/PARA 2012 scope EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE

Nadere informatie

MIC bepalingen: fenotype of genotype? W.H.F. Goessens Erasmus Universitair Medisch Centrum Rotterdam Afd. Medische Microbiologie en Infectieziekten

MIC bepalingen: fenotype of genotype? W.H.F. Goessens Erasmus Universitair Medisch Centrum Rotterdam Afd. Medische Microbiologie en Infectieziekten MIC bepalingen: fenotype of genotype? W.H.F. Goessens Erasmus Universitair Medisch Centrum Rotterdam Afd. Medische Microbiologie en Infectieziekten WWW.EUCAST.ORG Susceptible (S) A micro-organism is defined

Nadere informatie

Empirische antibiotica therapie

Empirische antibiotica therapie Empirische antibiotica therapie Daniël C. Knockaert Algemene Inwendige Geneeskunde UZ Gasthuisberg, Leuven November 2013 De prognose van bacteriële infecties De balans: kiem- gastheer- behandelaar kiem:

Nadere informatie

Het juiste antibioticum bij meningo-encephalitis. Dr. Danielle Van der beek

Het juiste antibioticum bij meningo-encephalitis. Dr. Danielle Van der beek Het juiste antibioticum bij meningo-encephalitis Dr. Danielle Van der beek Huisartsensymposium 12 maart 2016 Bacteriële meningitis Empirische therapie Volwassenen > 18 jaar en < 50 jaar Volwassenen > 50

Nadere informatie

Protocol Orthopedische Prothese Infecties UMCG, maart 2008

Protocol Orthopedische Prothese Infecties UMCG, maart 2008 Woord vooraf Dit afdelingsprotocol is opgesteld door vertegenwoordigers van de afdelingen orthopedie, medische microbiologie en infectiologie. Het is specifiek van toepassing op de patientenpopulatie van

Nadere informatie

BRMO - Verpleeg/verzorging/kleinschalig wonen - Openbare gezondheidszorg

BRMO - Verpleeg/verzorging/kleinschalig wonen - Openbare gezondheidszorg BRMO 8 september 2014 BRMO - Verpleeg/verzorging/kleinschalig wonen - Openbare gezondheidszorg Ron de Groot Deskundige Infectiepreventie Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Empirische antibiotica therapie

Empirische antibiotica therapie Empirische antibiotica therapie Daniël C. Knockaert Algemene Inwendige Geneeskunde UZ Gasthuisberg, Leuven April 2013 De uitkomst van bacteriële infecties De balans: kiem- gastheer- behandelaar kiem: pneumokokken,

Nadere informatie

Antibioticaresistentie (ABR)

Antibioticaresistentie (ABR) Antibioticaresistentie (ABR) Wat kan ík daaraan doen? Inspiratiedag 21 maart 2019 Ingeborg Groothuis, antibioticaverpleegkundige UMCU / RZN ABR Eefje Jong, internist-infectioloog Meander MC 21maart 2019

Nadere informatie

DIENST ZORGINFECTIES. Surveillance van antibioticaresistente bacteriën in Belgische ziekenhuizen: Jaarrapport 2015

DIENST ZORGINFECTIES. Surveillance van antibioticaresistente bacteriën in Belgische ziekenhuizen: Jaarrapport 2015 $$ DIENST ZORGINFECTIES Surveillance van antibioticaresistente bacteriën in Belgische ziekenhuizen: Jaarrapport 215 Surveillance van antibioticaresistente bacteriën In Belgische ziekenhuizen: Jaarrapport

Nadere informatie

Beheersen van BRMO in de regio

Beheersen van BRMO in de regio Beheersen van BMO in de regio Miriam Beerens specialist ouderengeneeskunde Laura van Dommelen arts-microbioloog Danielle van Oudheusden arts infectieziektebestrijding Marjolijn Wegdam- Blans arts-microbioloog

Nadere informatie

Opmars van resistente gramnegatieve bacteriën

Opmars van resistente gramnegatieve bacteriën Stand van zaken Opmars van resistente gramnegatieve bacteriën Ed J. Kuijper en Jaap T. Van Dissel Gerelateerd artikel: Ned Tijdschr Geneeskd. 2010;154:A2526, A2575, B629 Sinds enkele jaren is er een wereldwijde

Nadere informatie

Antibiotica; van werkingsmechanismen naar antibacteriële therapie

Antibiotica; van werkingsmechanismen naar antibacteriële therapie Antibiotica; van werkingsmechanismen naar antibacteriële therapie Deel I (van IV) Marielle Melchior I en Jobke van Hout-van Dijk II inleiding Het weloverwogen gebruik van antibiotica, het verminderen van

Nadere informatie

Referentiecijfers : Prevalentieonderzoek verpleeghuizen SNIV versie: oktober 2017 Documentversie: 1.0

Referentiecijfers : Prevalentieonderzoek verpleeghuizen SNIV versie: oktober 2017 Documentversie: 1.0 Referentiecijfers -6: Prevalentieonderzoek verpleeghuizen SNIV versie: oktober 7 Documentversie:. VERSIE DEFINITIEF Pagina van 9 Inhoudopgave Samenvatting kernpunten... 3 Inleiding... 4. Achtergrond prevalentieonderzoek...

Nadere informatie

Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen

Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2017 Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2017 Gegevens tot en met 2016 AUTEURS Els Duysburgh,

Nadere informatie

Resultaten resistentiesurveillance voor E. coli: periode

Resultaten resistentiesurveillance voor E. coli: periode Resultaten resistentiesurveillance voor E. coli: periode 2011-2015 Bénédicte Callens Adviesraad AMCRA 30 juni 2016 Resistentiesurveillance Escherichia coli bij dieren in België 2 Staalname o Indicatorbacterie

Nadere informatie

Resistentie-ontwikkeling: hoe kunnen wij ons weren?

Resistentie-ontwikkeling: hoe kunnen wij ons weren? Resistentie-ontwikkeling: hoe kunnen wij ons weren? L.H.M. Verhoef, arts-microbioloog Inleiding Naast SARS, vogelpest en bioterreur is er nog een vierde microbiologisch probleem: resistentie-ontwikkeling.

Nadere informatie

MICRO/SERO/PARA ENQUETE 2015

MICRO/SERO/PARA ENQUETE 2015 EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE DEFINITIEF

Nadere informatie

Reservemiddelen bij antibioticumresistentie in het ziekenhuis

Reservemiddelen bij antibioticumresistentie in het ziekenhuis Reservemiddelen bij antibioticumresistentie in het ziekenhuis prof. dr J.E. Degener, dr W.L. Manson Nr 2 1998 (32) Pagina 15-21 Hoofdartikel De ontwikkeling van nieuwe antimicrobiële middelen is de afgelopen

Nadere informatie

Enterobacteriaceae die carbapenemasen produceren

Enterobacteriaceae die carbapenemasen produceren Enterobacteriaceae die carbapenemasen produceren Definitie Carbapenemasen zijn β-lactamasen die de penicillinen, de cefalosporinen (in de meeste gevallen), en in wisselende mate carbapenems en monobactams

Nadere informatie

Multiresistente bacteriën: waar komen ze vandaan, en waar gaan we naar toe?

Multiresistente bacteriën: waar komen ze vandaan, en waar gaan we naar toe? Multiresistente bacteriën: waar komen ze vandaan, en waar gaan we naar toe? Herman Goossens Universiteit Antwerpen Universitair Ziekenhuis Antwerpen Voorzitter BAPCOC Voorzitter Technical Advisory Committee

Nadere informatie

Antibioticabeleid kinderen VU medisch centrum

Antibioticabeleid kinderen VU medisch centrum Antibioticabeleid kinderen VU medisch centrum I. Inleiding Voorwoord Voor u ligt de vernieuwde uitgave van het antibioticabeleid kinderen van het VUmc. Dit formularium is bedoeld om snel inzicht te krijgen

Nadere informatie

Het Nederlandse Model model voor reductie van antibioticumgebruik in de veehouderij Waarom, Hoe and Wat. Dik Mevius

Het Nederlandse Model model voor reductie van antibioticumgebruik in de veehouderij Waarom, Hoe and Wat. Dik Mevius Het Nederlandse Model model voor reductie van antibioticumgebruik in de veehouderij Waarom, Hoe and Wat Dik Mevius Antibioticumgebruik in mensen en dieren in Europa Antibioticumgebruik in dieren in NL

Nadere informatie

TDM van betalactam antibiotica op de IC: toekomstmuziek

TDM van betalactam antibiotica op de IC: toekomstmuziek TDM van betalactam antibiotica op de IC: toekomstmuziek Jan J. De Waele MD PhD Surgical ICU Ghent University Hospital Ghent, Belgium. Jan.DeWaele@UGent.be @CriticCareDoc TDM OUTCOME Agenda Het concept

Nadere informatie

Restrictief antibioticumgebruik: waarom?

Restrictief antibioticumgebruik: waarom? Faculteit Diergeneeskunde Veterinair Microbiologisch Diagnostisch Centrum Restrictief antibioticumgebruik: waarom? Els Broens Infectiepreventiedag mei 2015 over feiten, meningen & vooroordelen STEMMINGMAKERIJ

Nadere informatie

Breed-spectrum β-lactamase producerende Enterobacteriaceae bij hond en kat

Breed-spectrum β-lactamase producerende Enterobacteriaceae bij hond en kat UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT DIERGENEESKUNDE Academiejaar 2012 2013 Breed-spectrum β-lactamase producerende Enterobacteriaceae bij hond en kat door Robin VAES Promotor: Dr. Ir. Annemieke Smet Medepromotor:

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift beschrijft de epidemiologie van antibioticaresistente bacteriën in ziekenhuizen en in het bijzonder op intensive care-afdelingen (IC s). Deze bacteriën reageren

Nadere informatie

Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen

Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2016 Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2016 Gegevens tot en met 2015 AUTEURS Els Duysburgh,

Nadere informatie

Frapper fort et frapper vite

Frapper fort et frapper vite Antibacteriële therapie van volwassenen met sepsis Frapper fort et frapper vite Jeroen van der Hilst Internist-infectioloog Frapper fort et frapper vite Paul Ehrlich, address to the 17th International

Nadere informatie

Antimicrobiele geneesmiddelen: gevoeligheid en resistentie

Antimicrobiele geneesmiddelen: gevoeligheid en resistentie Folia veterinaria Antimicrobiele geneesmiddelen: gevoeligheid en resistentie Antibacteriële geneesmiddelen zijn dikwijls onmisbaar in de diergeneeskundige praktijk, maar hun efficaciteit kan ernstig aangetast

Nadere informatie

Wat betekent antibioticaresistentie in de verpleeghuispraktijk

Wat betekent antibioticaresistentie in de verpleeghuispraktijk Wat betekent antibioticaresistentie in de verpleeghuispraktijk Paul Geels, arts-adviseur 24 januari 2018 Disclosure relevante belangen Potentiële belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

Supraregionale analyse van ABR data

Supraregionale analyse van ABR data Supraregionale analyse van ABR data Vereenvoudigen en versnellen van data-analyse, rapportage en visualisatie Dr. Dennis Souverein Epidemioloog Streeklab Haarlem Streeklab Haarlem Missie: infectieveiligheid

Nadere informatie

SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN

SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL THERIOS 750 mg smakelijke tabletten voor honden 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke tablet bevat: Werkzaam bestanddeel:

Nadere informatie

Prevalentie en controle van carbapenemresistentie bij dieren

Prevalentie en controle van carbapenemresistentie bij dieren WETENSCHAPPELIJK COMITE van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen ADVIES 14 2017 Betreft: Prevalentie en controle van carbapenemresistentie bij dieren (SciCom 2016/08 eigen initiatief)

Nadere informatie

Antibiotica; van werkingsmechanismen naar antibacteriële therapie

Antibiotica; van werkingsmechanismen naar antibacteriële therapie Antibiotica; van werkingsmechanismen naar antibacteriële therapie Deel I Marielle Melchior I en Jobke van Hout-van Dijk II Inleiding Het weloverwogen gebruik van antibiotica, het verminderen van het gebruik

Nadere informatie

DEFINITIEF GLOBAAL RAPPORT MICRO/SERO/PARA ENQUETE 2015/2

DEFINITIEF GLOBAAL RAPPORT MICRO/SERO/PARA ENQUETE 2015/2 EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE DEFINITIEF

Nadere informatie

SURVEILLANCE VAN ANTIBIOTICARESISTENTIE IN VOEDINGSWAREN (RESULTATEN 2018)

SURVEILLANCE VAN ANTIBIOTICARESISTENTIE IN VOEDINGSWAREN (RESULTATEN 2018) SURVEILLANCE VAN ANTIBIOTICARESISTENTIE IN VOEDINGSWAREN (RESULTATEN 2018) 19/09/2019 NRL-AMR-Food & Food producing animals AMR Action Plan-One Health Approach Voedingswaren Surveillance AMR in zoönotische

Nadere informatie

Rationeel empirisch voorschrijven van Antibiotica

Rationeel empirisch voorschrijven van Antibiotica Rationeel empirisch voorschrijven van Antibiotica & omgaan met antimicrobiële resistentie in de klinische praktijk dr. Mark G.J. de Boer m.g.j.de_boer@lumc.nl Outline Bugs & drugs: overzicht en perspectief

Nadere informatie

Surveillance septicemieën in Belgische ziekenhuizen

Surveillance septicemieën in Belgische ziekenhuizen Surveillance septicemieën in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2014 Surveillance gegevens 2000 2014 Minimale ziekenhuis gegevens 2000-2012 OD Volksgezondheid en Surveillance Dienst: Zorginfecties en antimicrobiële

Nadere informatie

DEFINITIEF GLOBAAL RAPPORT MICRO/SERO/PARA ENQUETE 2015/1

DEFINITIEF GLOBAAL RAPPORT MICRO/SERO/PARA ENQUETE 2015/1 EXPERTISE, DIENSTVERLENING EN KLANTENRELATIES KWALITEIT VAN MEDISCHE LABORATORIA COMMISSIE VOOR KLINISCHE BIOLOGIE COMITE VAN EXPERTEN EXTERNE KWALITEITSEVALUATIE VOOR ANALYSEN KLINISCHE BIOLOGIE DEFINITIEF

Nadere informatie

Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5

Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Summary Summary Chapter 1: The commensal microbiota is an indispensable part of the human body. However, it also contains many potential pathogenic microorganisms such as Staphylococcus aureus, Escherichia

Nadere informatie

Kleine beestjes, zwaar gewicht Antibioticumresistentie op de IC. Jeroen Keijman, arts-microbioloog

Kleine beestjes, zwaar gewicht Antibioticumresistentie op de IC. Jeroen Keijman, arts-microbioloog Kleine beestjes, zwaar gewicht Antibioticumresistentie op de IC Jeroen Keijman, arts-microbioloog Inhoud Wat is resistentie? Hoe komt een resistente bacterie bij patiënten op de IC? Hoe voorkom je resistentie?

Nadere informatie

Theoretical foundation for SDD

Theoretical foundation for SDD Theoretical foundation for SDD 1. difference between micro-organisms indigenous flora anaerobic mutualism, low pathogenicity indigenous flora facultative aerobic (E. coli, Proteus spp., S. pneumoniae,

Nadere informatie

SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN. Ceffect LC, 75 mg, zalf voor intramammair gebruik voor melkgevende koeien

SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN. Ceffect LC, 75 mg, zalf voor intramammair gebruik voor melkgevende koeien SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL Ceffect LC, 75 mg, zalf voor intramammair gebruik voor melkgevende koeien 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Iedere voorgevulde

Nadere informatie

Antibiotica. Prem Adhien apotheker/epidemioloog 29 januari Timm, Timm & Timm

Antibiotica. Prem Adhien apotheker/epidemioloog 29 januari Timm, Timm & Timm Antibiotica Prem Adhien apotheker/epidemioloog 29 januari 2018 Timm, Timm & Timm Docent Prem Adhien Apotheker Voorzitter SIG Diabetes NDF Hogeschool Utrecht: docent MPA Universiteit Utrecht: docent Farmaceutische

Nadere informatie

Twee jaar na Maasstad - Hoe staan Carbapenemases in Nederland op de kaart? Daan Notermans

Twee jaar na Maasstad - Hoe staan Carbapenemases in Nederland op de kaart? Daan Notermans Twee jaar na Maasstad - Hoe staan op de kaart? Daan Notermans Centrum Infectieziekteonderzoek, diagnostiek en screening (IDS) Div. Bacteriologie en Parasitologie 1 Symposium van infectieziektensurveillance

Nadere informatie

SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN

SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL AMOXICLAV-VMD 250 mg, tabletten voor honden. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Per tablet (900 mg) : Werkzame bestanddelen:

Nadere informatie

De strijd tegen nosocomiale infecties, een multidisciplinaire aanpak

De strijd tegen nosocomiale infecties, een multidisciplinaire aanpak De strijd tegen nosocomiale infecties, een multidisciplinaire aanpak Els Van Mechelen 19 december 2013 Micro organismen Overzicht Inleiding Biomoleculen Virussen : Bouw en vermenigvuldiging Bacteriën :

Nadere informatie

ADVIES VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD nr. 8791. Executive summary: wat men zeker moet weten over CPE

ADVIES VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD nr. 8791. Executive summary: wat men zeker moet weten over CPE ADVIES VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD nr. 8791 Maatregelen te nemen naar aanleiding van de toename van carbapenemase producerende enterobacteriën (CPE) in België 07 December 2011 Executive summary: wat men

Nadere informatie

Carbapenemase Producerende Enterobacteriaceae. Kristien Van Vaerenbergh GAB 26 maart 2013

Carbapenemase Producerende Enterobacteriaceae. Kristien Van Vaerenbergh GAB 26 maart 2013 Carbapenemase Producerende Enterobacteriaceae Kristien Van Vaerenbergh GAB 26 maart 2013 Overzicht 1. Inleiding 2. Epidemiologie CPE 3. Epidemiologie CPE België 4. ZHH aspecten 5. Labo detectie Multidrug-resistentie

Nadere informatie

European Antimicrobial Resistance Surveillance Network. Belgische deelname (EARS Net) M. Goossens IPH/EPI REPORTS D/2011/2505/45

European Antimicrobial Resistance Surveillance Network. Belgische deelname (EARS Net) M. Goossens IPH/EPI REPORTS D/2011/2505/45 European Antimicrobial Resistance Surveillance Network (EARS Net) M. Goossens IPH/EPI REPORTS D/2011/2505/45 1 Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Volksgezondheid en Surveillance Juliette Wytsmanstraat,

Nadere informatie

Aminoglycosiden. Gegevens van het Referentielaboratorium. Analysen verricht in het kader van het referentiecentrum. Referentielaboratorium

Aminoglycosiden. Gegevens van het Referentielaboratorium. Analysen verricht in het kader van het referentiecentrum. Referentielaboratorium Gegevens van het Dr. R. VANHOOF W.I.V. - Dpt Pasteur - Antibiotica Engelandstraat, 642 1180 Brussel Tel. : 02/373.32.61 Fax : 02/373.32.78 E-mail : Rvanhoof@pasteur.be Het referentielaboratorium verantwoordelijk

Nadere informatie

Antibioticaresistentiemechanismen: basisprincipes voor de clinicus

Antibioticaresistentiemechanismen: basisprincipes voor de clinicus Antibioticaresistentiemechanismen: basisprincipes voor de clinicus Auteurs Trefwoorden J. Mebis en Z.N. Berneman antibioticaresistentie, febriele neutropenie, neutropene koorts Samenvatting Patiënten met

Nadere informatie

Astrid Beckers Specialist ouderengeneeskunde Vivium Naarderheem

Astrid Beckers Specialist ouderengeneeskunde Vivium Naarderheem Astrid Beckers Specialist ouderengeneeskunde Vivium Naarderheem (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium

Nadere informatie

Gebruiksvoorschriften NEO-SENSITABS Publicatiedatum: 09.11.2005 Taalversie: Nederlands

Gebruiksvoorschriften NEO-SENSITABS Publicatiedatum: 09.11.2005 Taalversie: Nederlands Gebruiksvoorschriften NEO-ENTAB evisie: DBV0004E Publicatiedatum: 09.11.2005 Taalversie: Nederlands NEO-ENTAB Tabletten voor anti-microbiële gevoeligheidsbepaling Fabrikant osco Diagnostica A/, Taastrupgaardsvej

Nadere informatie

Antibiotic Stewardship. Prof. dr. J.M. Prins

Antibiotic Stewardship. Prof. dr. J.M. Prins Antibiotic Stewardship Prof. dr. J.M. Prins Juni 2012 June 2012 Drie Pijlers Hygiene En Infectiepreven tie Richtlijnen restrictief antibioticabele id Antimicrobial Stewardship 1 1 Restrictief voorschrijfsysteem

Nadere informatie

ESBL in de kliniek: achtergrond, relevantie en epidemiologie

ESBL in de kliniek: achtergrond, relevantie en epidemiologie 4 ESBL in de kliniek: achtergrond, relevantie en epidemiologie ESBLs in the hospital: background, relevance and epidemiology E.A. Reuland, C.M.J.E. Vandenbroucke-Grauls en N. al Naiemi Samenvatting Het

Nadere informatie

BULLETIN INFECTIEZIFKTEN. lf'll Wtilill INHOUD I 7

BULLETIN INFECTIEZIFKTEN. lf'll Wtilill INHOUD I 7 .. lf'll Wtilill I 7 onderzoek in dienst van mens en milieu RIJKSINSTITUUT VOOR VOLKSGEZONDHEID EN MILIEU INFECTIEZIFKTEN BULLETIN INHOUD ntlblotlca realat ntl In A.J. de Neelirtf, W. wocrn Pek, NI.G.A.

Nadere informatie