Eigentijds en innovatief polderen. Evaluatie van en vooruitblik op het Collegeprogramma augustus 2017.

Transcriptie

1 Evaluatie van en vooruitblik op het Collegeprogramma Registratienummer Datum 29 augustus 2017 Status Definitief

2 Inhoud 1. Inleiding 3 2. Uitgangspunten van beleid 4 3. Speerpunten 5 4. Waterveiligheid 9 5. Wateroverlast Watertekort Gezond water (Kaderrichtlijn Water) Schoon water (waterketen) Wegenbeheer Financiën Organisatieontwikkeling Cultuurhistorisch erfgoed Maatschappelijk verantwoorde overheid (MVO) Communicatie Tot slot 18 2

3 Op 13 mei 2015 heeft het college van hoofdingelanden het Collegeprogramma ( ) vastgesteld. Nu, medio 2017, is het een goed moment om terug te kijken op de afgelopen twee jaar. Daarnaast kijken we vooruit zodat het Collegeprogramma eventueel op onderdelen bijgesteld kan worden. Het voorliggende stuk is modulair opgebouwd. Elk hoofdstuk begint met de koers zoals deze in 2015 door het CHI is vastgesteld. Vervolgens worden respectievelijk de evaluatie (A) en de vooruitblik (B) in times new roman en vetgedrukt weergegeven. 1. Inleiding Polderen : compromissen sluiten en samenwerken als kernpunt van beleid. Zo omschrijft het woordenboek de begrippen polderen en het poldermodel. In waterschapsland is polderen een activiteit die al eeuwenlang de dagelijkse praktijk is. In de huidige tijd moet een modern waterschap nog steeds uitvoerig polderen: compromissen sluiten en samenwerken. Maar de samenleving is tegenwoordig complex en dynamisch. Dat vraagt om een eigentijdse aanpak, met respect voor de bestaande werkwijzen en met oog voor nieuwe mogelijkheden en innovatieve technieken. Met dit collegeprogramma zet het hoogheemraadschap in op een actief beleid op basis van een aantal kernbegrippen: samenwerkend vanuit de eigen verantwoordelijkheid, met een gebiedsgerichte aanpak om optimaal gebruik te kunnen maken van lokale kennis en ervaring, toekomstgericht en duurzaam. Zo kunnen wij ons gebied bewoonbaar en werkbaar houden voor burgers en bedrijven, agrariërs en natuurbeheerders tegen maatschappelijk zo laag mogelijke kosten. 1.A Evaluatie Afgelopen jaren is de samenwerking met collega-overheden, organisaties, burgers en het bedrijfsleven geïntensiveerd. De omgeving wordt steeds nauwer betrokken bij de keuzes die we maken en de manier waarop wij ons werk doen. Deze integrale aanpak is nodig om de uitdagingen die op ons af komen samen aan te gaan zoals het veranderende klimaat en de Omgevingswet. In de verdere evaluatie worden meerdere voorbeelden aangegeven ter onderschrijving van dit beleid. 1.B Vooruitblik Samenwerkend vanuit ieders eigen verantwoordelijkheid. Dat wordt steeds nadrukkelijker het uitgangspunt van ons beleid. We werken samen omdat we op die manier de beste resultaten kunnen behalen, maar ook omdat we door omstandigheden, zoals de Omgevingswet, steeds vaker moeten samenwerken. Als functionele overheid is het daarbij voor ons belangrijk om uit te gaan van onze eigen verantwoordelijkheid. Daarnaast voelen en zijn wij nauw betrokken bij aspecten waarvoor andere partijen verantwoordelijk zijn, zoals ruimtelijke ordening, waterrecreatie en klimaatadaptatie. 3

4 2. Uitgangspunten van beleid Het hoogheemraadschap heeft een drietal kerntaken, water beheren, water keren en water zuiveren, en een neventaak, het wegenbeheer. Het schap is verantwoordelijk voor deze kerntaken, maar wil bij de uitvoering daarvan werkzaamheden van andere partijen meenemen om tot maatschappelijk zo laag mogelijke kosten te komen. Zo kunnen wij in samenwerking met anderen, taken oppakken die breder zijn dan de onze, maar daarbij blijft iedere partij wel verantwoordelijk voor de eigen taken en betaalt iedere partij voor het eigen deel. Vanuit onze eigen verantwoordelijkheid kiezen wij nadrukkelijk voor samenwerking met alle betrokken partijen: andere overheden, maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en met de individuele burger. Zo menen wij de beste resultaten te kunnen bereiken, met het beste draagvlak en tegen maatschappelijk zo laag mogelijke kosten. Die samenwerking is breed: beleidsmatig en uitvoerend, initiërend en stimulerend, maar ook luisterend en ondersteunend aan initiatieven vanuit de maatschappij. Het werkgebied van het hoogheemraadschap is omvangrijk en divers: van veenweide tot binnenduinrand, van aangedijkte kleigebieden tot diepe droogmakerijen. Daarom kiest het schap voor een gebiedsgerichte aanpak, samenwerkend met alle bij het gebied betrokken partijen. Daarbij wordt waar mogelijk aangesloten op ontwikkelingen en activiteiten van anderen en faciliteert het schap waar mogelijk de verschillende functies binnen het gebied. In landbouwgebieden staat een landbouwkundig waterbeheer voorop, in natuurgebieden is het watersysteem ingericht om deze functie te ondersteunen. Een nuttige vorm van een gebiedsgerichte samenwerking is de samenwerking met lokale bedrijven en aannemers. Daarmee kan ook lokale kennis en ervaring worden ingezet. Voor zover de aanbestedingsregels dat mogelijk maken, kiezen wij voor lokaal als het kan en centraal als het moet. Het hoogheemraadschap heeft de taak Hollands Noorderkwartier bewoonbaar te houden, voor nu en in de toekomst. Klimaatverandering, zeespiegelstijging en bodemdaling hebben dan ook grote invloed op het werk van het schap. Bij de ontwikkeling van ons beleid en bij de uitvoering van ons werk houden wij dan ook nadrukkelijk rekening met deze toekomstige ontwikkelingen. Daarmee streven wij naar een toekomstbestendig waterbeheer voor een gezonde en economisch sterke landbouw en voor een waardevolle en krachtige natuur. De ontwikkelingen in het veenweidegebied hebben daarbij onze speciale aandacht. Het hoogheemraadschap heeft een voorbeeldfunctie als het gaat om te anticiperen op de gevolgen van de klimaatverandering. Duurzaamheid, energiebesparing, groene energie en een verantwoord gebruik van grondstoffen behoren dan ook als vanzelfsprekend tot de uitgangspunten van een integraal en organisatiebreed beleid. Om dat te accentueren is in het dagelijks bestuur een specifieke portefeuille duurzaamheid toegewezen. Wij streven naar een doelgericht en transparant beleid, dat zo concreet mogelijk is geformuleerd. In de kwartaalrapportages en het jaarverslag leggen wij daarover verantwoording af. 4

5 2.A Evaluatie Het hoogheemraadschap heeft samenwerking centraal gezet in het collegeprogramma. Deze samenwerking is gericht op integraliteit bij het uitvoeren van de kerntaken, maar overstijgt deze taken ook. De afgelopen jaren hebben wij steeds nauwer samengewerkt met andere partijen. Dit heeft zich onder andere geuit in gebiedsvisies, het mogelijk maken van recreatief medegebruik en gemeenteoverstijgende plannen. Vorig jaar is een start gemaakt met het Waterinnovatiefonds. Dit fonds is een unicum voor de waterschapswereld. Ook is in afgelopen periode een nieuw Inkoop- en aanbestedingsbeleid vastgesteld. Daar waar mogelijk, betrekken we regionaal gebonden ondernemingen daarbij en maken we gebruik van de kennis en ervaring van het lokale bedrijfsleven. Ook leveren we met het nieuwe beleid een bijdrage aan de Participatiewet, namelijk door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk te helpen. Verder anticipeert het hoogheemraadschap op de gevolgen van klimaatverandering. Hiertoe is in mei een ambitieus Klimaat- en Energieprogramma vastgesteld waarbij gestreefd wordt naar 100% CO 2- en energieneutraliteit in Daarnaast is ook ingezet op een reductie van het gebruik van fossiele brandstoffen. 2.B Vooruitblik Door samen te werken kunnen we de dingen waarin we goed zijn onze kerntaken- optimaal uitvoeren, terwijl we daarbij de gelegenheid bieden aan andere organisaties, bedrijven en burgers om die activiteiten uit te voeren waarin zij goed zijn. Zo spitsen we onze werkzaamheden steeds meer toe op onze kerntaken, terwijl we toch nadrukkelijk invulling geven aan ons maatschappelijk verantwoord functioneren. Daarbij gaan we steeds meer en steeds beter rekening houden met de klimaatverandering, zeespiegelstijging en bodemdaling. Voorbeelden daarvan komen in de volgende hoofdstukken aan de orde. 3. Speerpunten De afgelopen jaren heeft het hoogheemraadschap goede ervaringen opgedaan met programmatisch werken. Ondertussen zijn er programma s voor de wateropgave (WO), de Kaderrichtlijn Water (KRW), het hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), de verbetering van de boezemkaden (VBK), ICT en de waterketen. Ook op andere terreinen wordt programmatisch gewerkt, zoals bij baggeren en het wegbeheer. Het is dan ook verstandig om op een programmatische wijze nieuwe activiteiten te ontplooien. Speerpunten daarbij zijn: Speerpunt a: Door middel van gebiedsprocessen, nieuwe ruimtelijke instrumenten en innovatieve technieken het landelijk gebied aan te passen aan de gewijzigde omstandigheden. Voor een gezonde en economisch sterke landbouw en een florerende natuur; 5

6 Evaluatie speerpunt a: Samen met de Provincie Noord-Holland, LTO Noord en de collectieven agrarisch natuurbeheer werken we er hard aan om het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) nader in te vullen via de samenwerking Bodem en Water. De samenwerkingspartners hebben de ambitie uitgesproken om in de periode tot en met 2021 bij 30% van de agrarische bedrijven in Noord-Holland maatregelen te nemen op het gebied van waterkwaliteit, duurzaam bodemgebruik, zoetwatermaatregelen en het terugdringen van af- en uitspoeling van gewasbeschermingsmiddelen naar het oppervlaktewater. Vooruitblik speerpunt a: De plannen liggen er om samen met de partners aan de slag te gaan met de samenwerking Bodem en Water. De grote uitdaging voor de komende jaren zal het in praktijk brengen van deze plannen zijn. De betrokkenheid die de samenwerkingspartijen tonen, zal moeten worden overgebracht naar de ondernemers die met de uitvoering aan de slag gaan. De hand zal nu aan de schop moeten. Speerpunt b: Door middel van gebiedsprocessen, nieuwe ruimtelijke instrumenten en innovatieve technieken het stedelijk gebied te ontwikkelen tot een klimaatbestendige stad; Evaluatie speerpunt b: De afgelopen jaren heeft HHNK veel energie gestopt in het vergroten van het bewustzijn van klimaatverandering bij gemeenten. Met bijna alle gemeenten zijn klimaatworkshops georganiseerd, zowel ambtelijk als bestuurlijk. HHNK heeft de Klimaatatlas (hhnk.klimaatatlas.net) ontwikkeld, hiermee kunnen alle betrokken partijen gebruikmaken van dezelfde basisinformatie over extreme wateroverlast en hittestress. Met twaalf gemeenten is een intentieverklaring ruimtelijke adaptatie ondertekend. De afgelopen jaren zijn verschillende gebiedsprocessen opgestart, waaronder Texel, West-Friesland en regio Alkmaar. HHNK heeft daarin een proactieve rol, omdat de waterbelangen groot zijn. In 2017 worden de eerste vijf gebieden nader geanalyseerd met een nieuwe brede methodiek voor het identificeren en aanpakken van klimaatknelpunten. In de nieuwe Omgevingswet staat een integrale benadering van de fysieke omgeving centraal, met water als belangrijk onderdeel. Vooruitlopend daarop experimenteren veel gemeenten met het maken van Omgevingsvisies. Wij proberen daarbij zoveel mogelijk aan te sluiten. Dit levert naast goede producten (H2O West Friesland en H2O Regio Alkmaar) een positie op die zelfs landelijk begint op te vallen. 6

7 Vooruitblik speerpunt b: In het kader van de nieuwe watersysteemanalyse wordt de gebiedsgerichte aanpak verder uitgewerkt, zowel waterstaatskundig als maatschappelijk. Daarbij is het de bedoeling om in een zo vroeg mogelijk stadium aan te sluiten bij de activiteiten van de andere partners zoals gemeenten en provincie. Speerpunt c: Door middel van innovatieve technieken vanuit de waterketen de afvalwaterzuivering om te vormen tot een grondstoffen- en energiefabriek; Evaluatie speerpunt c: Het hoogheemraadschap ziet de afvalwaterzuivering meer en meer als grondstoffen- en energiefabriek. Cellulose wordt bijvoorbeeld op de rwzi Geestmerambacht teruggewonnen. Momenteel wordt onderzocht of struviet uit de sliblijn van de rwzi Den Helder kan worden teruggewonnen. Ook is HHNK trekker van het concept Aquafarm. Hierbij worden via natuurlijke processen producten geproduceerd in zuiveringsinstallaties. Vooruitblik speerpunt c: De ontwikkelingen binnen de waterketen gaan hard. Hierdoor ontstaan er nieuwe kansen en betere technieken om de afwaterzuivering om te zetten in een grondstoffen- en energiefabriek. Binnen de financiële en technische mogelijkheden zetten we daarop volop in. Speerpunt d: Door veel aandacht te besteden aan de duurzaamheid van beleid en uitvoering en aan een duurzame gebiedsontwikkeling, waaronder een duurzame veenweideontwikkeling, een bijdrage te leveren aan een gezond waterbeheer; Evaluatie speerpunt d: De afgelopen periode is de urgentie rondom veenweideproblematiek toegenomen. We hebben de feiten over de problematiek in beeld gebracht en besproken in de bestuurlijke themabijeenkomst van 12 april De bodemdalingsproblematiek is een maatschappelijk probleem, waarin de waterschappen een belangrijke maar beperkte rol spelen. Oplossingen voor het vraagstuk moeten worden gevonden in het maatschappelijk domein en zijn integraal 1 van karakter. Bovendien zien die oplossingen er in het landelijk gebied anders uit dan in het stedelijk gebied. Het is daarom van belang dat alle partijen hun deel van de verantwoordelijkheid oppakken. Samen met AGV en Rijnland is HHNK hierover de dialoog met de provincie gestart. 1 Integraal is een aanpak die meerdere facetten tegelijkertijd aanpakt. In het landelijk gebied denken wij aan een aanpak gericht op bodemdaling, toekomst van het gebied, energietransitie, CO2 kostendrager, waterkwantiteit en -kwaliteit. 7

8 HHNK speelt een actieve rol in de dialoog over bodemdaling. We zijn lid van en bestuurlijk verbonden met het platform slappe bodems 2 en dragen in Unie van Waterschappenverband actief bij aan de positionering van de waterschappen op dit dossier. Vooruitblik speerpunt d: Duurzaamheid zal de komende jaren verder moeten worden opgepakt, vanuit verschillende achtergronden en binnen uiteenlopende beleidsterreinen: klimaat- en energiebeleid, ruimtelijke adaptatie, bodemdaling en meer. Voor een deel doen we dat omdat we er verantwoordelijk voor zijn, deels omdat we ons erbij betrokken voelen zonder er een eerste verantwoordelijkheid voor te hebben, zoals bij de bodemdaling. Speerpunt e: Door een innovatieve en proactieve aanpak van het hoogwaterbeschermingsprogramma en het programma verbetering boezemkaden voorop te lopen op dit terrein; Evaluatie speerpunt e: Wij spelen een zeer belangrijke rol in het landelijk domein in het HWBP-2. Ook oogsten wij lof van de omgeving en andere waterbeheerders over onze aanpak bij boezemkades. Vooruitblik speerpunt e: Wij blijven een goede samenwerking met andere waterschappen nastreven middels kennisuitwisseling. Speerpunt f: Door te werken aan een gezonde bedrijfsvoering door de werkzaamheden tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten te kunnen uitvoeren. Evaluatie speerpunt f: We hebben gewerkt aan een gezonde bedrijfsvoering door onder andere de leningenportefeuille en het activeringsbeleid te herzien en de activa op de balans op te schonen. Daarnaast hebben we de belastingdruk voor onze inwoners de afgelopen jaren beperkt kunnen houden. Vooruitblik speerpunt f: Een gezonde bedrijfsvoering tegen maatschappelijk zo laag mogelijke kosten blijft constant aandacht vragen. In hoofdstuk 10 gaan we hier nader op in. 2 Samenwerkingsverband van gemeenten en waterschappen op het gebied van bodemdaling dat zich o.a. bezighoudt met kennisuitwisseling en landelijke lobby. 8

9 4. Waterveiligheid Het hoogheemraadschap is al een aantal jaren actief bezig met de realisatie van het hoogwaterbeschermingsprogramma, het HWBP2 en het nhwbp. Tevens wordt het programma tot verbetering van diverse boezemkaden uitgevoerd. Enerzijds voldoen wij daarbij aan de normen, maar anderzijds willen wij een zo hoog mogelijk maatschappelijk rendement realiseren. Dat doen wij onder andere door innovatieve technieken zoals de oeverdijk, nieuwe onderzoeken zoals dijken op veen en moderne aanbestedingsvormen zoals de Alliantie voor de Markermeerdijken. Daarnaast betrekken wij in gebiedsprocessen alle betrokkenen bij de dijkverzwaring en voeren in samenwerking met de andere overheden ook aansluitende projecten voor hen uit, zoals het stadsstrand in Hoorn. Dit beleid bestendigen wij verder. 4.A Evaluatie Het HWBP2-programma is doorontwikkeld. Met het PB-HWBP en de directies is afgesproken dat koppelstukken als integraal onderdeel mee worden genomen bij dijkversterkingsprojecten, bijvoorbeeld op Texel of de Markermeerdijken. Het NIOZ-dossier is positief doorlopen, met de samenwerkingspartners is overeenstemming bereikt over financiering van de kering buitenom. Deze zal hoogstwaarschijnlijk eind 2018 in uitvoering komen. Het nhwbp is geënt via urgentiestelling. Wij verkennen de opgave om de omvang duidelijker te krijgen en hier een nieuwe planning voor te maken. We streven ernaar de projecten eerder in uitvoering te krijgen waardoor wij zelf de voorfinanciering moeten dragen. Dit schept duidelijkheid en heeft tot nu toe positieve ervaringen met het programmabureau opgeleverd waardoor snellere uitbetaling wordt gerealiseerd dan eerder gedacht. We streven een goede samenwerking met de markt na, ook al in de planvorming. Hierdoor maken we gebruik van de kennis van de markt. Voorbeeld hiervan is het zandsproeien bij de Nauernasche Vaart en de Alliantie (Markermeerdijken). Gewerkt is aan het inhoud geven aan de zorgplicht die vanuit het Rijk is opgesteld. Daarin zijn wij medetrekker geweest samen met twee andere waterschappen om een goede invulling te geven aan de verslaggeving over de zorgplicht. HHNK heeft de audit van mei 2017 van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) glansrijk doorstaan. De samenwerking met de STOWA over onderzoek van regionale keringen is geïntensiveerd. 4.B Vooruitblik De Prins Hendrikzanddijk zal binnenkort in uitvoering komen. In de komende jaren blijven we burgers en overige belanghebbenden vroegtijdig betrekken bij versterkingswerken om zo maatregelen uit te voeren die kunnen rekenen op draagvlak. Op deze manier geven wij invulling aan de beleidsuitgangspunten om mee te gaan of zelfs voorop te lopen op ontwikkelingen, samenwerken en kennisborging. Daarnaast zullen we innovaties blijven toepassen op onze projecten. De kennis die we hebben opgedaan in samenwerking met de STOWA zullen wij ook met de andere waterschappen delen. Een zorgpunt blijft om voldoende aandacht te houden voor het op orde houden van de interne informatiesystemen. Dit om in de toekomst te kunnen blijven voldoen aan de zorgplicht. 9

10 Ook is de nieuwe normering voor het beoordelen van dijktrajecten vanuit het Rijk van kracht geworden (van overschrijdingsnorm naar overstromingsnorm). Dit zal de komende periode een extra inspanning van HHNK vereisen. Voorbeeld hiervan is de Nieuwe Diep bij Den Helder. 5. Wateroverlast Het regent tegenwoordig steeds meer en in steeds heftiger buien. Om ons watersysteem op orde te houden, komen wij de afspraken in het Nationaal Bestuursakkoord Water 2003 na. In het kader van de Deltavisie van het hoogheemraadschap en het Waterprogramma onderzoeken wij verder hoe wij ons watersysteem ook in de toekomst klimaatbestendig en robuust kunnen houden. Het bestaande beleid ten aanzien van de overname van het onderhoud van het openbaar stedelijk water wordt bestendigd. 5.A Evaluatie We hebben een QuickScan uitgevoerd naar de grootste risico's op wateroverlast. Daarnaast is het dataproces voorbereid om, geautomatiseerd vanuit de basisgegevens van het watersysteem, zeer gedetailleerde modellen in 3Di te kunnen vervaardigen. De brondata van vijf deelgebieden is daarvoor gereedgemaakt om zo een stresstest te kunnen doen. 5.B Vooruitblik We maken een plan van aanpak om de hierboven genoemde deelgebieden klimaatrobuuster te maken. De conclusies en leerpunten uit dit proces nemen wij mee bij ruimtelijke planvorming. Vervolgens zullen we de stresstest over het gehele gebied uitrollen om heel Hollands Noorderkwartier klimaatbesteding te maken. 6. Watertekort Door de klimaatverandering nemen de periodes van droogte toe en worden zij langer. Daarnaast neemt de kweldruk met vooral brak grondwater toe als gevolg van een stijgende zeespiegel en een dalende bodem. De beschikbaarheid van schoon, zoet water komt daardoor steeds meer onder druk te staan. Actieve verbrakking, zoals door derden gewenst ten behoeve van bijvoorbeeld natuurontwikkeling of vismigratie, is mogelijk zolang het geen of slechts een zeer beperkte invloed heeft op de beschikbaarheid van schoon en zoet oppervlakte- en grondwater. Het hoogheemraadschap stimuleert een spaarzaam gebruik van zoet oppervlakte- en grondwater. Daarnaast zet het schap zich in om de beschikbaarheid van voldoende zoet water zoveel mogelijk zeker te stellen en indien mogelijk te vergroten. Daarbij werken we samen met andere overheden en ondernemers en ondersteunen wij innovatieve projecten zoals Spaarwater en de Schoonwatervallei. 10

11 6.A Evaluatie In 2017 hebben we de verdeling ten tijde van droogte, gebiedsgericht uitgewerkt in beheerprotocollen, conform de vastgestelde verdringingsreeks van de provincie. In gebieden die worden gekort op de waterbeschikbaarheid ten tijde van droogte en/of gebieden die versneld last hebben van verzilting voeren we pilots uit gericht op waterbewustzijn, op vergroting van de zoetwatervoorraad en de implementatie en monitoring van innovatieve technieken. In 2017 lopen pilots in de Oostpolder, Anna Paulowna en Koegras Den Helder. Samen met agrariërs monitoren we de verzilting in de Noordkop en maken de meetgegevens online beschikbaar. Samen met partners, waaronder de gemeente Texel, PWN, RWS, provincie Noord-Holland en het Deltaprogramma zoetwater verkent het hoogheemraadschap een brede samenwerking in Laag Nederland van Zeeland tot en met Groningen rond kennisuitwisseling, innovaties en initiaties zoetzoutproblematiek. De samenwerkende partners hebben de ambitie om een Zoet-Zout-knooppunt (ZZK) op te richten dat fungeert als schakel tussen bedrijfsleven, overheden en tussen onderzoek en praktijk. 6.B Vooruitblik De komende jaren werken we de problematiek van het watertekort gebiedsgericht verder uit, samen met alle betrokken partners. Zo creëren we oplossingen, bouwen we draagvlak op, ontwikkelen we kennis en ervaring en zetten we maatschappelijke ontwikkelingen in gang. Daarbij pakken wij actief de handschoen op en nemen we initiatieven, lokaal, regionaal en waar nodig ook landelijk. 7. Gezond water (Kaderrichtlijn Water) Een goede waterkwaliteit en gezond water is een belangrijk aspect binnen het werk van het hoogheemraadschap. De werkzaamheden vanuit de Kaderrichtlijn Water worden dan ook naar behoren uitgevoerd. Het schap gaat daartoe actief aan de slag in kansrijke gebieden om een zo efficiënt en effectief mogelijk resultaat te behalen. Daar waar de waterkwaliteit negatief wordt beïnvloed door menselijk handelen, wordt ingezet op de bewustwording en gedragsverandering van betrokkenen en op de bestrijding van de verontreiniging aan de bron. Om de waterkwaliteit te verbeteren en om de emissies vanuit de landbouw te verminderen, stimuleert het hoogheemraadschap het verantwoord gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten en faciliteert het waar mogelijk initiatieven vanuit de sector. Zolang niet is aangetoond dat (proef)boringen naar de winning van schaliegas geen negatieve invloed heeft op het waterbeheer, kunnen wij daarmee niet instemmen. 11

12 7.A Evaluatie We zetten via de samenwerking Bodem en Water (zie Speerpunt 3a bij Wateroverlast) in op het terugdringen van gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten in het oppervlaktewater. We monitoren de vooruitgang met het KRW-meetnet en voeren in 2017 en 2018 watersysteemanalyses uit gericht op te behalen doelen. We liggen voor de periode op koers ten aanzien van de aanleg van natuurvriendelijke oevers en het oplossen van vismigratieknelpunten. We monitoren het effect van natuurvriendelijke oevers met vrijwilligers en de vispasseerbaarheid van migratievoorzieningen met beroepsvissers. We ontwikkelen voor scholen lespakketten gericht op waterkwaliteit en voldoende zoetwater. 7.B Vooruitblik De hierboven genoemde watersysteemanalyses zullen van essentieel belang zijn voor het behalen van de KRW-doelen. Ook brengen we de komende periode alle factoren in beeld die invloed hebben op de waterkwaliteit (historische belasting, achtergrondbelasting, RWZI-vervuiling en de landbouw). Dit zal nodig zijn om in 2028 te voldoen aan de normen van de KRW. Daarnaast is het onze eigen ambitie om ons water zo schoon en gezond mogelijk te krijgen en te houden. 8. Schoon water (waterketen) Met de Toekomstvisie (afval)waterketen is een belangrijke stap gezet in de ontwikkeling van een duurzame en kostenefficiënte bedrijfsvoering. Afkoppelen moet zoveel mogelijk worden doorgezet. Door nauw samen te werken met onze partners binnen de waterketen zoals de gemeenten en het Provinciaal Waterleidingbedrijf Noord-Holland (PWN), voldoen wij ruimschoots aan de afspraken zoals deze gemaakt zijn binnen het Bestuursakkoord Water Innovatieve technieken en nieuwe manieren van werken bieden binnen de waterketen steeds meer mogelijkheden. Wij ondersteunen actief nieuwe mogelijkheden waarbij wij samenwerken met onze partners binnen de waterketen, met de kennisinstituten en het bedrijfsleven. In het kader van duurzaamheid en kostenbeheersing wordt verder gewerkt aan de energiebesparingen in de waterketen en wordt het accent verlegd van afvalwaterzuivering naar de ontwikkeling van een grondstoffen- en energiefabriek. 8.A Evaluatie De toekomstvisie (afval)waterketen is vormgegeven langs vier speerpunten: 1. beginnen bij de bron: dit speerpunt gaat over de hoeveelheid afvalwater en de samenstelling ervan, wat er niet in komt hoeft er ook niet uit; 2. toekomstbestendige bedrijfsvoering: ambities op het professionele, duurzame en innovatieve beheer van nu en de toekomst, altijd gericht op het leveren van schoon water tegen de laagst maatschappelijke kosten; 12

13 3. functies van (afval)water: afvalwater als bron van nutriënten, energie en zoet water. Integraal onderdeel van de watercyclus (het water uit de waterketen en het oppervlaktewater vormt samen een geheel); 4. samenwerken in één keten: een overkoepelend speerpunt voor al het werk binnen de waterketen, en vooral gericht op de samenwerking in het kader van het Bestuursakkoord Water. De uitwerking van de speerpunten van de toekomstvisie (afval)waterketen ligt goed op schema. De doelstellingen uit het eerste programma waterketen zijn grotendeels allemaal behaald. Daar waar dit niet het geval is, is sprake geweest van onrendabele business cases, technieken die nog niet volwassen genoeg zijn of resultaten van onderzoeken die meer tijd vragen dan verwacht. Niet voor niets stonden er in het eerste programma naast uitvoeringsmaatregelen nog veel onderzoeksmaatregelen. 8.B Vooruitblik Op grond van de evaluatie van het eerste programma, de herijking van de uitgangspunten van de visie op basis van nieuwe trends (medicijnresten, microplastics) en nieuw beleid (o.a. het klimaat- en energieprogramma) en de verder vorm gekregen samenwerking met de gemeenten en PWN wordt een tweede programma Waterketen ontwikkeld. Hierbij zetten we een volgende stap naar een echte integrale waterketen, integraal in die zin dat hij beheerd en onderhouden wordt als ware het één met de ketenpartners en integraal in die zin dat het water uit de waterketen onderdeel uitmaakt van de gehele watercyclus. Het streefbeeld uit de toekomstvisie (afval)waterketen richt zich op Om tot een integrale keten te komen zal er nog wel wat rioolwater door de zuiveringen moeten stromen, maar we zijn positief over de behaalde resultaten en hebben er vertrouwen in dat het streefbeeld in 2025 werkelijkheid is geworden. 9. Wegenbeheer Het hoogheemraadschap heeft van oudsher in een deel van het werkgebied het wegenbeheer als neventaak. Binnen de huidige situatie ziet het schap dit niet als een kerntaak en is het de bedoeling de wegen over te dragen aan de gemeenten. De wegen binnen de bebouwde kom hebben daarbij de eerste prioriteit. Er komt een nadere uitwerking om te komen tot overdracht. 9.A Evaluatie We zitten op de rit met de overdracht. We zijn druk met de pilot met de gemeente Alkmaar voor de overdracht van wegen buiten de bebouwde kom. Met achttien gemeenten zijn we in gesprek om intentieverklaringen te tekenen en business cases te maken. 9.B Vooruitblik Zo lang we wegbeheerder zijn, zijn we een goede huisvader en staat veiligheid op de eerste plaats. We gaan verder met de implementatie van assetmanagement en er wordt gewerkt aan een strategisch assetmanagementplan wegen om zo verantwoorde en onderbouwde keuzes te kunnen maken voor ons onderhoud. 13

14 Buiten het goed huisvaderschap, staat alles in het teken van de overdracht en om deze zo soepel mogelijk te laten verlopen. We stemmen beleid af op veiligheid en overdracht en we innoveren alleen wanneer het terugverdiend wordt en een positief effect heeft voor de overdracht. 10. Financiën Het hoogheemraadschap werkt aan een gezonde financiële situatie, waarbij we de schuldenlast willen beperken en de belastingdruk voor onze inwoners maar beperkt willen laten stijgen. Daarom willen wij de schulden op termijn (2030) maximeren op tweemaal de belastingopbrengst. De stijging van de belastingdruk voor onze inwoners kan, ondanks een toename van ons takenpakket, voor de jaren 2016 t/m 2019 beperkt blijven tot een gemiddelde stijging van maximaal drie procent per jaar (op basis van belastingopbrengsten). Binnen deze gemiddelde stijging van drie procent mag de wegenheffing met gemiddeld vier procent per jaar stijgen zodat het onderhoudsniveau van de wegen op peil is en de overdracht van de wegen naar de gemeenten kan worden gestimuleerd. Ondanks dat de stijging van de belastingdruk beperkt is, kan deze voor sommige inwoners of categorieën van belastingplichtigen bezwaarlijk zijn. Daarom intensiveren wij bij de kwijtschelding van belastingen de samenwerking met de gemeenten en wordt voor 2016 en verder de kwijtscheldingsnorm voor AOW ers verruimd. Eventuele kwijtschelding voor zzp ers is dusdanig complex dat daarvoor extra onderzoek noodzakelijk is, voordat er een besluit over dit punt kan worden genomen. Daarbij zal gelijktijdig het gehele kwijtscheldingsbeleid worden geëvalueerd. Door een uitspraak van de Hoge Raad inzake de belastingheffing voor natuurterreinen stijgt de belastingdruk voor de categorie ongebouwd onevenredig. Het college zal zich maximaal inspannen om deze stijging tot een aanvaardbaar niveau te verlagen. De Kostentoedelingsverordening zoals deze geldig is tot 1 januari 2019 zal, in afwachting van een nieuwe, landelijke kostentoedelingsmethodiek, niet worden aangepast, tenzij nieuwe majeure ontwikkelingen daartoe aanleiding geven. Binnen het financieel beheer is het belangrijk aandacht te besteden aan auditing en risicomanagement. In dat kader zal de mogelijke instelling van een audit- en riskcommissie worden onderzocht. Op het terrein van de belastingheffing en invordering zal worden onderzocht of door een samenwerking met andere overheden de maatschappelijke kosten kunnen worden verlaagd. 10.A Evaluatie HHNK werkt aan een gezonde financiële situatie. In dit kader hebben we de afgelopen collegeperiode het activeringsbeleid herzien, waardoor we minder lasten activeren en naar de toekomst verschuiven. Daarnaast hebben we de benodigde buffer voor risico's in de algemene reserve verhoogd en hebben we de activa op de balans geschoond. In het kader van de schuldenlast hebben we de leningenportefeuille 14

15 geherstructureerd. Hierdoor wordt het renterisico verlaagd waardoor de rentelasten stabieler en voorspelbaarder worden. Daarnaast sluit de portefeuille hierdoor beter aan bij de afschrijvingsduur van de investeringen. Wanneer we naar de belastingopbrengsten in relatie tot de schuld kijken, zien we dat de schuld binnen de streefwaarde van maximaal tweemaal de belastingopbrengst blijft. De ambitie om de belastingdruk voor de jaren 2016 tot en met 2019 beperkt te houden tot een gemiddelde stijging van maximaal drie procent per jaar is ruimschoots gehaald. Het negatieve effect van het natuurarrest op de belastingdruk van de categorie ongebouwd hebben we zoveel mogelijk beperkt door de gemiddelde belastingstijging (met name de watersysteemheffing) in 2016 te verlagen. Deze belastingverlaging is voornamelijk bekostigd uit de bestemmingsreserve watersysteemheffing. Gemiddelde Belastingstijging MJP % 4% 3,6% 3,6% Begroting/MJP 3% 2% 0% 0% 1% Voor wat betreft kwijtschelding is in deze collegeperiode de norm voor AOW'ers verruimd en is kwijtschelding ook mogelijk voor zzp'ers met een Bbz-uitkering. Op het terrein van de belastingheffing en invordering heeft de afgelopen twee jaar een tweetal onderzoeken naar belastingsamenwerking plaatsgevonden teneinde de maatschappelijke kosten te verlagen. Uit beide onderzoeken is gebleken dat belastingsamenwerking met (een beperkt aantal) gemeenten vooralsnog niet leidt tot besparingen. Met name de grote financiële risico's wegen niet op tegen de voordelen die de samenwerking biedt. Besparingen worden met name gerealiseerd door verdergaande digitalisering en aansluiting met landelijke voorzieningen als het Inlichtingenbureau (geautomatiseerde kwijtscheldingstoets). In februari 2017 is een informele werkgroep risico en audit gestart. Afgesproken is dat de werkgroep een jaar draait als experiment en nadrukkelijk geen formele status heeft. De eerste besprekingen zijn vooral gewijd aan de aanbesteding van een nieuwe accountant en het inventariseren van onderwerpen. Ook is een inventarisatie gedaan hoe andere waterschappen zaken als een auditcommissie, rekenkamer en dergelijke geregeld hebben. 10.B Vooruitblik Komende periode zullen we in overleg met de nieuwe accountant de mogelijkheden onderzoeken om de bestemmingsreserves verder te laten dalen, zonder onze schuld te laten stijgen. Uit het recente meerjarenplan blijkt dat we voornemens zijn de gemiddelde belastingopbrengsten ook in de komende jaren van het college met maximaal 1% laten stijgen. De wegenheffing zal de laatste jaren van het collegeperiode op 4% staan. De huidige kostentoedelingsverordening is geldig tot 1 januari In september 2017 starten we met de voorbereiding voor een nieuwe verordening die uiterlijk 31 december 2018 dient te zijn vastgesteld. 15

16 11. Organisatieontwikkeling Het hoogheemraadschap heeft zich in de afgelopen periode ontwikkeld tot een omgevingsgerichte organisatie en behoorde daarmee bij de verkiezing van de Beste Overheidsorganisatie van het jaar 2014 tot de beste vier. Die ontwikkeling zal verder voortgezet moeten worden, waarbij aandacht kan worden besteed aan de openheid en transparantie, doelgerichtheid en efficiëntie. 11.A Evaluatie De organisatie heeft geïnvesteerd in de kwaliteit van het management met twee opleidingstrajecten. Hiermee is een steviger onderlinge verbinding gecreëerd waardoor de slagkracht van en samenwerking binnen de organisatie is toegenomen. Voorts is een visie op Dienstverlening opgesteld waarvan de uitvoering al is aangevangen, zoals bijvoorbeeld blijkt uit de succesvolle digitale belastingbalie. 11.B Vooruitblik In de komende periode zal er aandacht zijn voor inventieve impulsen voor onze werkwijze, om een passend antwoord te blijven houden op externe ontwikkelingen die in een steeds hoger tempo plaatsvinden. Kernbegrippen daarbij zijn creatief, collectief en effectief, waarmee de nadruk wordt gelegd op innovatiekracht, omgevingsgerichtheid en focus op het gewenste effect bij al ons handelen. 12. Cultuurhistorisch erfgoed Het waterschap als openbaar bestuur kent een eeuwenoude geschiedenis. Het hoogheemraadschap heeft dan ook een veelheid aan cultuurhistorisch erfgoed. De nadrukkelijke intentie van het schap is dit cultureel erfgoed in stand te houden. Daarbij kan het erfgoed eventueel worden ingezet om (de geschiedenis van) het waterschap onder de aandacht te brengen van een breed publiek. In de komende periode onderzoeken wij hoe het cultureel erfgoed het beste kan worden behouden. 12.A Evaluatie In 2016 is het proces gestart om te komen tot een visie op het cultuurhistorische erfgoed (Visie op het Watererfgoed van Hollands Noorderkwartier). De inventarisatie van het watererfgoed resulteerde in een Kwartet Watererfgoed om de diversiteit van ons watererfgoed te illustreren. Vervolgens zijn enkele bijeenkomsten georganiseerd om ervaringen en inzichten uit de omgeving op te halen. Op 12 oktober 2016 is een CHI-themasessie gewijd aan het watererfgoed en hoe het kan dienen ons 'waterverhaal' te vertellen om waterbewustzijn en draagvlak voor ons werk te vergroten. Vervolgens is begin maart 2017 in een tweetal dagen over ons watererfgoed gesproken met dertig erfgoedorganisaties, bestuurders en ambtenaren in het Noorderpolderhuis te Schermerhorn. 12.B Vooruitblik De Visie op het Watererfgoed van Hollands Noorderkwartier wordt in september 2017 ter besluitvorming aan het CHI voorgelegd. 16

17 13. Maatschappelijk verantwoorde overheid (MVO) Het MVO-beleid is recent door het college van hoofdingelanden aangenomen. Dit beleid wordt bestendigd en zal op korte termijn met een aanvullende notitie concreet worden ingevuld. Wij zetten in op het samenwerken met alle betrokken partijen, om zo betere resultaten en een beter draagvlak te kunnen realiseren. Daartoe moeten wij onze relaties kennen en met hen in contact treden. Toegespitst op onze werkzaamheden realiseren wij deze zoveel mogelijk met behulp van gebiedsprocessen en in samenwerking met betrokkenen. Daarbij staan wij welwillend tegenover initiatieven vanuit de samenleving. Wij werken aan functionele en transparante regelgeving om daarmee een zo groot mogelijk draagvlak te kunnen realiseren. Internationaal bieden wij via de Unie van Waterschappen desgevraagd noodhulp. Ook zetten wij onze kennis en ervaring in de focuslanden van de Unie in, om de opbouw van de noodzakelijke kennis en kunde op het terrein van het waterbeheer en de waterveiligheid daar te ondersteunen. Daartoe willen we in beperkte mate het budget verruimen. 13.A Evaluatie De visie op de Maatschappelijk Verantwoorde Overheid is begin 2015 vastgesteld. We zijn goed op weg om de geformuleerde ambities en doelstellingen waar te maken. Zo is het stagebeleid van de grond gekomen met 57 stagiaires in 2016; is de opgave uit de participatiewet gerealiseerd; zijn onze inspanningen voor internationale samenwerking verdubbeld in 2016 en wordt de werkwijze Duurzaam GWW steeds meer in onze projecten toegepast. 13.B Vooruitblik Vanuit het CHI is een meedenkgroep participatie ingesteld. Ons uitgangspunt daarbij is dat we samen met onze omgeving werken aan maatschappelijke meerwaarde in ons gebied. Daar kunnen we nog veel leren. Onze inzet voor internationale samenwerking continueren we. Als er nieuwe verzoeken binnenkomen, beoordelen we deze volgens de criteria die het CHI heeft vastgesteld en informeren we het bestuur als er nieuwe projecten worden gestart. Begin 2018 bespreken we welke accenten het bestuur voor de komende periode wil leggen in het MVO-beleid. 14. Communicatie Het werk van het hoogheemraadschap is van belang voor alle inwoners van ons gebied, dat grotendeels onder de zeespiegel ligt en alleen door middel van dijken, sloten en gemalen bewoonbaar kan worden gehouden. Om het draagvlak voor onze werkzaamheden te vergroten zetten we dan ook in op het vergroten van het waterbewustzijn. 17

18 Door onze werkzaamheden goed uit te voeren en daarover goed te communiceren, vergroten wij onze bekendheid en verbeteren wij ons imago. Door ons met educatieve programma s, een jeugdbestuurder en specifieke communicatie te richten op jongeren, betrekken wij hen zoveel mogelijk bij ons werk en vergroten wij ook bij hen het waterbewustzijn. 14.A Evaluatie De afgelopen periode is middels een nulmeting en een meting na de campagne herdenking watersnoodramp 2016 geconcludeerd dat het water(veiligheids)bewustzijn is gestegen. Hiervoor zijn campagnes georganiseerd als Wassen op Maat, de prijsvraag plastic soep, meer ruimte voor water in de tuin, Water. Geniet ervan!, de Watersnoodstraat en ons informatiecentrum Zand tegen Zee. Ook vergroten wij het waterbewustzijn bij kinderen en jongeren door bijvoorbeeld de Battle of the Beach, het aanstellen van een nieuwe jeugdbestuurder en allerlei lezingen. Onze communicatie gaat met de tijd mee. Social media worden steeds succesvoller ingezet om inwoners te bereiken. Ook houden we middels een burgerpanel vinger aan de pols over onze communicatiemiddelen. Via geïntegreerde communicatie (actorenanalyses, kernboodschappen, communicatiekalenders, omgevingsgerichte toolkits en de inzet van burgerschapsstijlen) adviseren we de organisatie over het betrekken van de omgeving via burgerparticipatie en effectieve communicatie. We vergroten onze naams- en taakbekendheid door de zichtbare locaties en objecten (wagenpark, bedrijfskleding) herkenbaar te maken in de zichtbaarheidshuisstijl en het plaatsen van vlaggen en tientallen informatiepanelen in ons gebied. 14.B Vooruitblik We verbinden de werkzaamheden van HHNK nog nadrukkelijker aan de effecten veilig, schoon en voldoende water om onze naams- en taakbekendheid te vergroten. Ook gaan we nog meer aansluiting zoeken bij de belevingswereld van onze doelgroepen via de methodiek van de burgerschapsstijlen, slimme framing én social media-kanalen. 15. Tot slot Met dit collegeprogramma en de evaluatie en vooruitblik hierop spraken en spreken wij de ambitie uit dat wij onze taken innovatief en op eigentijdse wijze, doelgericht en kosteneffectief zullen uitvoeren. Samen met u èn voor u!