Kwijtschelding ondernemers

Transcriptie

1 Afdeling Financiën, Control & Belastingen

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Huidig kwijtscheldingsbeleid Evaluatie huidig beleid Nationale ombudsman 4 3 Beleid gemeenten en andere waterschappen Beleid gemeenten Beleid andere waterschappen Instructie behandeling kwijtscheldingsverzoeken ondernemers 5 4 Verruiming kwijtscheldingsbeleid Financiële gevolgen Samenwerking met gemeenten 6 5 Conclusie 7

3 3 van 7 1 Inleiding Ondernemers met een inkomen op bijstandsniveau kwamen voorheen niet in aanmerking voor kwijtschelding van lokale belastingen. Met ingang van 1 april 2011 kunnen waterschappen (en gemeenten) ervoor kiezen om deze groep wel kwijtschelding te verlenen. In het collegeprogramma van het dagelijks bestuur is opgenomen dat eventuele kwijtschelding voor zzp'ers dusdanig complex is dat extra onderzoek noodzakelijk is, voordat een besluit over dit punt kan worden genomen. Op 21 september 2016 heeft het algemeen bestuur van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) besloten het kwijtscheldingsbeleid met ingang van 1 januari 2017 te verruimen voor natuurlijke personen die een bedrijf of zelfstandig beroep uitoefenen en op grond van het Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (Bbz) een periodieke uitkering ontvangen ( ). Dit naar aanleiding van een aangenomen motie waarin het dagelijks bestuur verzocht werd een kwijtscheldingsregeling voor deze groep uit te werken. Op 17 oktober 2018 is de evaluatie van de Kwijtscheldingsregeling HHNK 2017 besproken in het algemeen bestuur en is besloten de regeling te continueren ( ). Echter is hierbij een motie aangenomen waarin het dagelijks bestuur verzocht wordt te onderzoeken of de voorwaarden voor kwijtschelding voor ondernemers kunnen worden aangepast door af te zien van de eis van het ontvangen van een Bbz-uitkering en de resultaten van dit onderzoek vóór de aanstaande Waterschapsverkiezingen van 20 maart 2019 in het algemeen bestuur te bespreken. In dit rapport worden de onderzoeksresultaten gepresenteerd. De opbouw van dit rapport is als volgt: in hoofdstuk 2 komt het huidige kwijtscheldingsbeleid voor ondernemers aan de orde. In hoofdstuk 3 wordt het kwijtscheldingsbeleid voor ondernemers van inliggende gemeenten en andere waterschappen besproken en in hoofdstuk 4 volgt een uiteenzetting van de mogelijke effecten als het kwijtscheldingsbeleid voor ondernemers verder wordt verruimd. Hoofdstuk 5 sluit af met de conclusie en een antwoord op de vraag of de voorwaarden voor ondernemers kunnen worden aangepast.

4 4 van 7 2 Huidig kwijtscheldingsbeleid Het algemeen bestuur van HHNK is op grond van artikel 28, eerste lid, onderdeel b, van de Uitvoeringsregeling Invorderingswet 1990 bevoegd de mogelijkheid tot kwijtschelding open te stellen voor natuurlijke personen die een bedrijf of zelfstandig beroep uitoefenen. Hiertoe heeft het bestuur op 21 september 2016 besloten met als voorwaarde dat de aanvrager een Bbz-uitkering ontvangt. Het stellen van deze voorwaarde zorgt ervoor dat de behandeling van kwijtscheldingsverzoeken van ondernemers sterk wordt vereenvoudigd. De doorlooptijd per verzoek blijft beperkt tot gemiddeld zes weken. Ondernemers die geen Bbz-uitkering ontvangen worden gewezen op de mogelijkheid deze aan te vragen bij hun gemeente. 2.1 Evaluatie huidig beleid Uit de Evaluatie Kwijtscheldingsregeling HHNK 2017 ( ) bleek dat de verruiming van het kwijtscheldingsbeleid voor ondernemers geen effect heeft gehad op het totaalbedrag dat jaarlijks wordt kwijtgescholden. Ook heeft het niet geleid tot extra benodigde personele inzet. In 2018 hebben 270 ondernemers kwijtschelding aangevraagd. Het verzoek is in 70 gevallen toegewezen. Het totale bedrag dat is kwijtgescholden bedroeg Het aantal aanvragen is ten opzichte van 2017 met 17% gestegen. Mogelijk ligt de oorzaak hiervan in de vereenvoudigde kwijtscheldingsaanvraag voor ondernemers via Mijn HHNK en de stijging van het aantal zelfstandigen zonder personeel. 2.2 Nationale ombudsman De voorwaardelijke kwijtschelding voor ondernemers staat al een aantal jaren landelijk ter discussie. In 2013 concludeerde de Nationale ombudsman dat de gemeente Haarlemmermeer een verzoek om kwijtschelding niet had mogen afwijzen op de enkele grond dat de aanvrager geen Bbz-uitkering had aangevraagd. Deze gedraging werd als niet behoorlijk beschouwd en de klacht werd gegrond verklaard wegens strijd met het vereiste van een betrouwbare overheid. 1 Naar aanleiding van deze conclusie hebben meerdere gemeenten binnen het beheergebied van HHNK en andere waterschappen besloten om de voorwaarde niet op te nemen in het eigen kwijtscheldingsbeleid. In het volgende hoofdstuk wordt uiteengezet welk beleid deze gemeenten en waterschappen wel hanteren. 1 Nationale ombudsman 23 september 2013, 2013/0129.

5 5 van 7 3 Beleid gemeenten en andere waterschappen Door verschillende verruimingsmogelijkheden is van een landelijk uniform kwijtscheldingsbeleid weinig overgebleven. De mogelijkheden worden door iedere gemeente en elk waterschap afzonderlijk beoordeeld en al dan niet ingevoerd. Ook het kwijtscheldingsbeleid voor ondernemers verschilt per gemeente en waterschap. 3.1 Beleid gemeenten 25 van de 30 inliggende gemeenten verlenen kwijtschelding aan ondernemers. 2 Met HHNK stellen zes gemeenten de voorwaarde dat de aanvrager een Bbz-uitkering ontvangt. Dit zijn relatief kleine gemeenten, inclusief Hollands Kroon, Opmeer en Texel waar HHNK de kwijtscheldingverzoeken voor beoordeelt. Het afgelopen jaar hebben slechts 10 ondernemers uit deze gemeenten kwijtschelding aangevraagd. 85% van de ondernemers die kwijtschelding aanvragen is woonachtig in een van de gemeenten waar de Bbz-uitkering geen vereiste is, waaronder Alkmaar, Hoorn en Zaanstad. 3.2 Beleid andere waterschappen Van de 21 waterschappen verlenen acht waterschappen kwijtschelding aan ondernemers. Delfland hanteert als enige waterschap hetzelfde kwijtscheldingsbeleid voor ondernemers als HHNK. Het merendeel van de waterschappen heeft de belastingheffing en invordering ondergebracht bij een samenwerkingsverband met gemeenten. Ten behoeve van een efficiënte samenwerking tussen de betrokken gemeenten en waterschappen is het van belang dat de beleidsregels op elkaar zijn afgestemd. Het is daarom mede afhankelijk van het beleid van de partnergemeenten of een waterschap wel of geen kwijtschelding verleend aan ondernemers. 3.3 Instructie behandeling kwijtscheldingsverzoeken ondernemers De Landelijke Vereniging Lokale Belastingen (LVLB) heeft voor gemeenten en waterschappen een instructie opgesteld voor de behandeling van kwijtscheldingsverzoeken van ondernemers. 3 Deze werkwijze is ontwikkeld door de gemeente Rotterdam en wordt landelijk toegepast. De instructie houdt in dat bij ontvangst van het kwijtscheldingsverzoek automatisch uitstel van betaling wordt verleend. De ondernemer wordt geïnformeerd dat het verzoek nog enige tijd wordt aangehouden omdat het inkomen en vermogen nog niet beoordeeld kan worden. Omstreeks juli van het volgende jaar worden de benodigde stukken voor beoordeling opgevraagd, waaronder de balans, de winst- en verliesrekening en een kopie aangifte inkomstenbelasting van het jaar van de aanvraag. Na ontvangst van deze stukken wordt het kwijtscheldingsverzoek beoordeeld. Anders dan waterschappen beschikken gemeenten over een afdeling die is belast met de uitvoering van het Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (Bbz). Specifiek benodigde kennis en expertise om een kwijtscheldingsverzoek van een ondernemer te beoordelen is daarom vaak al in huis. De beoordeling wordt dan ook uitbesteed aan deze afdeling. Hierdoor blijft het aantal uren dat gemoeid is met een verzoek beperkt tot 2,5 uur. Overigens moet wel rekening gehouden worden met indirecte uren die worden besteed aan afstemming, overleg en dossieroverdracht. 2 De gemeenten Edam-Volendam, Heemskerk, Heiloo, Medemblik en Uitgeest verlenen geen kwijtschelding aan ondernemers. 3 Instructie behandeling kwijtschelding ondernemers versie 11 januari 2018, LVLB.

6 6 van 7 4 Verruiming kwijtscheldingsbeleid Het algemeen bestuur kan besluiten om het kwijtscheldingsbeleid voor ondernemers te verruimen door de voorwaarde van Bbz-uitkering te laten vervallen. Er kleven geen juridische risico's aan dit besluit. Het besluit zal echter niet zonder financiële gevolgen zijn. In de uitvoering zullen de nodige aanpassingen gedaan moeten worden om alle ondernemers op gelijke wijze te kunnen behandelen. 4.1 Financiële gevolgen Het afgelopen jaar zijn 200 ondernemers afgewezen voor kwijtschelding. Of deze ondernemers wel in aanmerking komen voor kwijtschelding als het beleid verruimd wordt is niet onderzocht en daarom niet bekend. Een ondernemer kan ook afgewezen worden op andere gronden dan het niet ontvangen van een Bbz-uitkering. De aanwezigheid van privévermogen is hier een voorbeeld van. Wel is zeker dat de behandeling van de kwijtscheldingsverzoeken van ondernemers meer tijd zal vergen dan nu het geval is. De gemiddelde doorlooptijd zal oplopen van zes weken tot minimaal anderhalf en maximaal twee jaar met opeenstapeling van belastingaanslagen als gevolg. 4 Dit omdat op het moment van het verzoek het inkomen en vermogen van een ondernemer niet te bepalen is. De tijdsbesteding per verzoek zal stijgen naar ongeveer 2 tot 4 uur, waar het nu beperkt blijft tot maximaal een half uur. Dit betekent jaarlijks een toename van 300 tot 700 uur exclusief naar schatting 100 uur voor afstemming, interne opleiding, overleg en dossieroverdracht. In deze berekening is overigens geen rekening gehouden met een mogelijke toename van het aantal verzoeken van ondernemers die voorheen geen kwijtschelding hebben aangevraagd. Op basis van het voorgaande kan geconcludeerd worden dat bij een uurtarief van 83 (inclusief overheadkosten) de te verwachten extra uitvoeringskosten bedragen. Wanneer alle 200 ondernemers in aanmerking zouden komen voor kwijtschelding neemt het bedrag aan kwijtschelding met maximaal toe. De totale kosten van een eventuele verruiming zullen derhalve niet meer dan per jaar bedragen. Het effect op de belastingtarieven is te verwaarlozen. 4.2 Samenwerking met gemeenten HHNK werkt op het gebied van kwijtschelding samen met 22 van de 30 inliggende gemeenten. 5 Deze samenwerking houdt in dat burgers slechts bij één instantie kwijtschelding hoeven aan te vragen. Bij een gelijkluidend kwijtscheldingsbeleid wordt in de meeste gevallen de beslissing over en weer overgenomen. Hierdoor blijven de maatschappelijke kosten beperkt. 11 van de 22 gemeenten verlenen kwijtschelding aan ondernemers zonder de voorwaarde van Bbz-uitkering. Ruim 60% van de ondernemers die het afgelopen jaar is afgewezen is woonachtig in deze gemeenten. Wanneer het beleid voor ondernemers wordt verruimd zou HHNK met deze gemeenten afspraken kunnen maken over het beoordelen van de kwijtscheldingsverzoeken van ondernemers. Het gebruikmaken van de kennis en expertise van deze 11 gemeenten kan een besparing van 300 tot 400 uur opleveren. 4 Bij een afwijzing van het kwijtscheldingsverzoek moet de ondernemer plotseling niet één maar twee aanslagen tegelijk betalen. 5 HHNK werkt niet samen met de acht gemeenten die onderdeel uitmaken van het samenwerkingsverband Cocensus.

7 7 van 7 5 Conclusie Vanaf 2017 kunnen ondernemers die op grond van het Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (Bbz) een periodieke uitkering ontvangen kwijtschelding aanvragen voor de waterschapsbelastingen voor de door hem of haar bewoonde woonruimte. Het algemeen bestuur is van mening dat de huidige regeling een ongelijkheid met zich meebrengt. De Nationale ombudsman concludeerde in 2013 al dat een dergelijke regeling niet behoorlijk is. Veel gemeenten en ook waterschappen hebben naar aanleiding van deze conclusie de voorwaarde niet opgenomen in het kwijtscheldingsbeleid. Op 17 oktober 2018 heeft het algemeen bestuur een motie aangenomen waarin het dagelijks bestuur verzocht werd te onderzoeken of de voorwaarden voor kwijtschelding voor ondernemers kunnen worden aangepast door af te zien van de eis van het ontvangen van een Bbz-uitkering. In dit rapport zijn de onderzoeksresultaten besproken. Uit het onderzoek blijkt dat geen juridische risico's kleven aan een verruiming van het kwijtscheldingsbeleid voor ondernemers. De verruiming zal echter wel financiële gevolgen hebben die worden geraamd op maximaal per jaar. De helft van dit bedrag bestaat uit extra uitvoeringskosten als gevolg van een langere tijdsbesteding per verzoek, afstemming, interne opleiding, overleg en dossieroverdracht. Daarnaast treedt opeenstapeling van belastingaanslagen op door een langere doorlooptijd van het verzoek. Vooral de grote inliggende gemeenten hanteren een ruim kwijtscheldingsbeleid voor ondernemers zonder voorwaarden. Samenwerking op het gebied van kwijtschelding met deze gemeenten zou daarom kunnen zorgen voor een kostenbesparing welke de hierboven genoemde kosten kunnen drukken. Vanzelfsprekend is deze besparing sterk afhankelijk van de bereidheid van de gemeenten.