Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Samenvatting door een scholier 2238 woorden 10 juni ,2 72 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Fenisk hoofdstuk 5, vwo De Portugese prins Hendrik de zeevaarder ( ) heft veel betekent voor de Europese overzeese expansie. Hij zette een onderzoek centrum op in Sagres Zuid-Portugal waar hij informatie en kaarten verzamelde voor ontdekkingstochten. Na zijn overname van Ceuta kwam hij in contact met andere handelaren en wilde hij de onbekende kusten van Afrika onderzoeken. Niet alleen voor handel wilde hij dit doen maar ook om het rijk van Johannes te vinden om de moslims helpen te verslaan. De Azoren(Canarische eilanden+ Madeira) gebruikte hij als uitvalsbasis. In 1482 zette de nieuwe koning van Portugal, Johan 2, de onderzoeken voort. In 1485 vond Diogo Cao Angola, en in 1488 vond Bartholomeus Diaz Kaap de Goede Hoop. In 1492 vond Colombus Amerika. Hij dacht dat dit India was en noemde de mensen Indianen. Het was een verkeerde gok omdat hij dacht dat Azië groter was dan men dacht en dat het maar 4400 km was, dit is eigenlijk 4x zoveel. Hij kreeg geen geld van Portugal maar wel van Spanje, waarvan ze heel erg profiteerde. Amerika leverde heel veel op en Spanje zette een bureaucratie op. Spanje vestigde zich in Mexico en Peru, waar de indianen voor hun werkte. De route van Amerika naar Spanje hield Spanje in leven maar was een doel voor de kapers. Spanje en Portugal hadden veel ruzie, en moest vaak door de Paus worden opgelost. Portugal kreeg heerschap over Azië, en Spanje over Latijns-Amerika. In 1497 vond Vasco da Gama de weg naar India, maar omdat de handelaren niet wilde handelen omdat Portugal niet genoeg middelen had moest hij zonder veel specerijen terug. Toen Pablo Vabral met veel troepen India ging aanvallen belande hij in Brazilië die hij in kaart bracht. In India zette hij handels verdragen op en in 1505 werd het een onderrijk van Portugal. Hierna versterkte de invloed van Portugal in die regio sterk. Achter de soldaten en handelaren kwamen missionarissen die de gebieden Katholiek wilde maken. Magalhaes vond een route van de Atlantische oceaan naar de Stille oceaan maar hij en veel boten sneuvelde. Hierna concentreerde Spanje zicht vooral op Amerika. 5.2 In de Middeleeuwen dachten mensen dat de aarde het middelpunt was en dat de sterren om de aarde draaide. Buiten planeten en sterren zat het empyreum, het oneindige waar god zat. Lucifer zat in de het midden van de aarde. Alleen wat op het noordelijk halfrond was bekend. Ergens op aarde was het Pagina 1 van 5

2 paradijs. Er waren toen 2 soorten kaarten, de 1e was de zonale kaart: die de aardbol verdeelde in 7 zones: bevroren, gematigd, heet, de evenaar en weer terug. Alleen in de gematigde zones kon je wonen. De anderen was de OT-kaart. Dit was meer een kaart mythes, legendes en religieuze informatie, hierop stond ook het fictieve land van koning jan, die hulp bood aan de Paus. De Arabieren hadden wel kaarten die een beter beeld hadden van hoe de wereld er uit zag, maar de kerk verbood die in europa. Ptolemaeus, schreef in de 2e eeuw na Chr. La Geographia waarin belangrijke maatstaven voor het maken van kaarten stonden: de coördinaten en de bolle vorm van de aarde. Dit werd gebruikt door Al Idris om een nieuwe kaart op te stellen die veel gekopieerd was. Door de boekdrukkunst werd deze kaart, met zijn fouten, gekopieerd. Hierdoor dachten ze dat europa en Azië 180 graden van de aarde beslaan, de reden waarom Columbus de reis verkeerd inschatte. In de Middeleeuwen gebruikte pelgrims vaak kaarten waar handige reisinformatie op stond. Zeevaarders in de 13e eeuw gebruikte portolaankaarten, kaarten waar vooral de kust en ondieptes op stonden. Vaak werden de kustlijnen geheim omdat ze veel winst opleverde voor de landen. Juan de la Costa maakte een kaart waarop de Caraïben, Noord-Amerika en de westkust van Afrika heel goed opstonden. De andere stukken waren minder waar en vager. Vespucci merkte pas dat Amerika een ander continent was dan Azië. Waldseemuller maakte een kaart met Amerika los van Azië en hij gaf het zijn naam. Gebieden die eerst staatsgeheim kwamen toch vrij en er kwamen steeds meer kaarten voor lucratieve doel einde. Atlassen werden mooi gebundeld en er werden ook Globes gemaakt 5.3 Het humanisme en Renaissance verwijzen naar een stroming die eind 14e eeuw in noordwest Italië ontstond. Deze benadrukte de individualiteit van de mens en het schoonheid van het leven en het menselijk lichaam en gingen verder op het erfgoed van de klassieke oudheid. De Renaissance gaat over het artistieke kant, die zich niet tot een discipline maar ook de architectuur, techniek en wetenschap. Het humanisme ging over het literaire en de filosofische kant, grondlegger hiervan is Francesso Petrarca( ). Het humanisme hield voor hem in onafhankelijkheid van de kerk en dingen kon discussiëren. In 1341 werd hij gekroond tot koning der dichters. Door reizende geleerden, studenten kunstenaars en de boekdrukkunst verspreide de ideeën van de Humanisten zich heel snel in europa. Humanisten willen dat de mensen zelf over de bijbel na gaan denken, God heeft je een denkvermogen gegeven en die moet je gebruiken om de eigen spirituele identiteit te ontwikkelen. Humanisten willen los van kerkelijke richtlijnen. De kennis uit de oudheid word veel bestudeerd, ad fontes betekend terug naar de bron(de oudheid). De studie van de antieke wereld heet studia humanitatis. Guttenberg vond de boekdrukkunst uit rond Hierdoor kon kennis veel sneller verspreiden en langer bewaard blijven. Boeken werden ook handelswaar. Omdat kennis buiten universiteiten en kloosters kwam nam de vraag om leesles toe. Omdat de boekdrukkunst ontstond kon de ideeën van Erasmus zuiver verspreid worden. Ook kon hij andere werken bekritiseren. Zo werd hij europa s belangrijkste humanist Lof der Zotheid is zijn bekendste werk. Ook vond hij fouten in de vertaling in de bijbel en verbeterde die meerdere malen. Erasmus zette het drietalencollege op in Leuven in Leuven had al in 1425 een universiteit waar theologie, kerkelijk en burgerlijk recht, geneeskunde en de vrije kunsten werd onderwezen. Vrije kunsten kregen is in het trivium (grammatica, retorica en logica) en het quadrivium (aritmetica, geometrie, Pagina 2 van 5

3 astronomie en muziek). In de Renaissance lagen de universiteiten onder vuur omdat bestaande kennis niet kritisch werd uitgediept. Erasmus liet specialisten in het Grieks, Latijn en Hebreeuws apart college geven en de werken moesten persoonlijk worden onderzocht. Erasmus vreesde wel voor de kerk. Hij wilde niet dat de kerk uit elkaar zou vallen maar hij wilde het geloof veilig stellen. Hij was bang dat mensen het heidendom en het Jodendom over zouden nemen. Ook vond hij dat de christenen te veel ceremonies en uiterlijk vertoon hadden overgenomen. Hij was bang dat als de kerk uit elkaar zou vallen dat het de samenleving ernstige schade aan zou doen. In Erasmus leven bekritiseerde Luther het Katholicisme, hij was tegen het aflaat en al het geld in de kerk. Alleen god kon vergeven De kerk luisterde niet dus daarom vond de Reformatie plaats. Anders dan Luther bleef Erasmus trouw aan de katholieke kerk, maar was eens met Luther over de uiterlijke vorm en dat het op persoonlijk geloof moet zijn. Katholieken en hervormers waren beide boos op Erasmus, katholieken omdat hij de aanzet gaf tot hervorming en hervormers omdat hij niet over ging tot hervormer. Erasmus bleef trouw aan katholieke kerk als ze centraal zouden stellen dat als je via goed geloof en hard werken de hemel in zou komen. 5.4 Luther vond de kerk te ver afgedwaald van de oorsprong. De geestelijken waren rijk, de priesters konden niet goed genoeg Latijn en ze leefde samen met vrouwen. 20 jaar na luther veroorzaakte Calvijn een 2e hervorming. Calvijn vond dat: De mens God niet kon doorgronden, de gelovige moest God accepteren, de mens diende God door zijn werk, eenvoud en zijn mede mens bij te staan. Verlossing voor de mens was voorbestemd - predestinatie. Bijbel moet in landstaal, als je bijbel onderzoekt leer je Gods wil. Geen muziek in de kerk, geen mooie gewaden, geen beelden meer. Maar 2 sacramenten, kinderdoop en avondmaal op zondag. Calvijn zette zijn theorieën in de praktijk in Genève waar de inwoners de kerk hadden verjaagd. De kerk werd bestuurd door een kerkenraad met ouderlingen, diakenen, doctoren en predikanten. Doctoren -> onderwijs en predikanten opleiding Diakenen -> financiën en arme en zieken verzorging Bijbel was kern van het geloof. Gezin besteed veel tijd aan zingen en vader leest uit de bijbel. Vrijgezellen werden aangespoord tot gezinsvorming en hoeren werden vervolgd. De ouderlingen en predikanten controleerde of de gemeentelingen zich aan de regels hielden. Als je je niet aan de regels hield, en maar iets kleins fout deed kon je al verbannen worden. Luther vond dat god de macht aan de vorst had gegeven en daarom de vorst beslissing had over de kerk. Calvijn vond het omgekeerde, de kerk had macht over de vorst. Als de vorst zich niet aan de bijbel houd mag het volk ongehoorzaam zijn. De kerk hield wel een contrareformatie. Het celibaat werd weer ingesteld, betere opleidingen voor geestelijke. Maar ze hielden vol dat er geen andere geloof interpretatie was, bijbel alleen in het Latijn, vereren beelden en pelgrimage waren vrome daden en vervolging andersdenkenden OLV de jezuïeten. 5.5 Karel5 wilde de Nederlanden vanuit Brussel besturen. Hiervoor riep hij de raad van financiën(die de beden (belastingen) regelden) de geheime raad( die met nieuwe wetten en regels opstelde) en de raad van state(die advies gaven). In de raden zaten vooral geschoolde juristen, omdat zij beter geschoold waren maar ook omdat ze trouwer waren en ze gewoon ontslagen konden worden; hierdoor verloren de adel veel Pagina 3 van 5

4 macht en geld. Filips zette in elke gewest ook een stadhouder die ook de centrale lijn van Filips moest volgen. Er was een constante strijd tussen de vorst en de steden en gewesten die hun particularisme wilde behouden( de wens van de gewesten de middeleeuwse voorrechten te behouden). De Nederlanden werden geleid door Margaretha van Parma vanuit Brussel. De adel was hierover ontevreden net zoals de aanpak van hervormers, die werden na het bloedplakaat van 1550 met de dood bedreigd. Dit verergerde nog meer door de kerk herinrichting zodat de vorst de bisschop kon kiezen. Het escaleerde zo erg dat de adel een smeekschrift in 1566 stuurde, het Smeekschrift der Adelen. Margaretha stemde in met het smeekschrift en de hervormers werden min of meer gedoogd. Er waren hagenpreken gehouden (soort kerkdiensten van de hervormers). De hervormers, opgezweept door de hagenpreken, bestormde in 1566 de kerken, de Beeldenstorm. De redenen voor de Beeldenstorm waren: De adel was ontevreden over het bestuur, ze hadden niet genoeg macht en er werd niet naar hun geluisterd De nieuwe kerkhervorming was om de macht van de katholieke kerk te verstevigen, de hervormers werden hard onderdrukt en in de hagenpreken werd hierover geprotesteerd. De economische reden was dat de graanprijzen heel hoog waren en de angst voor een hongersnood ook heel erg hoog was., en de mensen wilde de kerken best gebruiken als onderdak. De reacties op de Beeldenstorm: Margaretha ging samen met Oranje, Egmond en Horne proberen een opstand te voorkomen maar Filips achtte dit onvoldoende en stuurde de hertog van Alva. Hij richtte speciale rechtbanken op speciaal om de aanstichters van de Beeldenstorm te straffen(de raad van Beroerten). Ook was er een angst voor de 10e penning(10% belasting op onroerend goed) om Alva s leger te betalen, maar dit ging uiteindelijk niet door. Willem van Oranje verzette zicht tegen Alva (niet tegen Filips) met een leger van 1568 huurlingen. De inval van 1568 mislukte toen Alva hard terug sloeg. Maar in 1572 lukte het de watergeuzen om den Briel in te nemen en daarna nog andere Hollandse en Zeeuwse steden in. De Hollandse statenvereniging kwam bijeen in Dordrecht in 1572, ze besloten dat de staatsgodsdienst calvinistisch werd en Willen van Oranje stadhouder. De reactie van Spanje hierop was dat Mechelen, Zutphen en Naarden geroofd en geplunderd werden. Haarlem, Alkmaar en Leiden werden belegerd zonder succes. Alva trok zich steeds meer terug uit Holland, maar de soldaten gingen over op muiterijen en plunderingen dat de Spaanse furie genoemd werd( 1576). Dit zorgde voor de pacificatie van Gent. De gewesten werken op algemeen niveau samen, over godsdienst zijn geen definitieve afspraken. In Holland en Zeeland kreeg het calvinisme het alleen recht en elders het katholicisme. Van Parma lukte het om de zuidelijke gewesten van de rest weg te lokken omdat de soldaten weer betaald kregen en ze had beloofd aan de gewesten hun privileges terug te geven, In 1579 tekende ze de unie van Atrecht. De zeven noordelijke staten bonden zich in de unie van Utrecht. In de gewesten was er godsdienstvrijheid, maar de gewesten konden hun geloof zelf kiezen. Bestuur rechtspraak bleef het zelfde maar er kwam meer economische samenwerking en er kwam 1 gezamenlijk leger. Willem werd in de ban gedaan en vogelvrij verklaard door Filips2. IN HET PLAKKAAT VAN VERLATINGHE WEZEN DE GEWESTEN FILIPS AF ALS VORST! Er moest een plaatsvervanger voor de koning maar in 1584 werd Willem vermoord, tot 1487 zochten de gewesten een andere koning maar in de tussentijd nam Spanje veel gebieden over in de Nederlanden tot in 1488 hun situatie hopeloos leek. Maar toen verloor Spanje van Engeland en kon de Republiek hun zaken op orde krijgen. In 1588 werd de Republiek gevormd met de Staten-Generaal als hoofd. Politiek lijder was Pagina 4 van 5

5 Johan van Oldebarnevelt en hoofd van het leger was Willems zoon prins Maurits. Pagina 5 van 5