Samenvatting Geschiedenis De republiek in een tijd van vorsten hoofdstuk 2

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis De republiek in een tijd van vorsten hoofdstuk 2 Samenvatting door een scholier 1819 woorden 7 jaar geleden 7,8 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 2.1 groeiende onrust. Na aftreden Karel V komt zijn zoon Filips II aan de macht. - Zet centralisatie politiek voort à conflict Nederlandse edelen en met bestuurders gewesten en steden. - Zag zichzelf als de door god aangewezen koning. - Zag de lage landen als bijzaak à stak veel energie in de bestrijding van de islamitische Turken. De Nederlandse gewesten en steden vonden dat Filips hun privileges niet mocht aantasten. De onrust in de Nederlanden nam toe door de verspreiding van de reformatie en armoede als gevolg van de hongersnood en de handelsblokkades was zelfs een hongersjaar. Het bestuur - Drie adviesraden bleven bestaan. - Margaretha van Parma werd landvoogdes. Filips gunde haar weinig speling. Ieder besluit moest door hem worden goedgekeurd. Ze kon nooit snel handelen. - Elk gewest kreeg een stadhouder (plaatsvervanger) die verantwoordelijk was voor de rust en orde in het gewest. Dit waren hoge edelen. - Gewesten behielden Statenvergaderingen (adel, burgerij en geestelijkheid). Zij adviseerden de stadhouder en namen beslissingen over bv. De bedes. - De vertegenwoordigers van de gewestelijke staten kwamen bijeen in de Staten-Generaal. Altijd op verzoek van de landvoogdes. Ging meestal over geldzaken. Het geld was voor nodig om de oorlogen te financieren. Dit was in de ogen van de Staten-Generaal alleen maar in het belang van Spanje en niet van de Nederlanden. Pagina 1 van 6

2 Willem van Oranje - Probeerde krachten te bundelen tegen de vorst àonder zijn leiding verenigden de edelen zich in een voorbond dat krachtig protesteerde tegen onder meer de benoemingspolitiek en dat meer macht opeiste voor de Staten- Generaal. - Hij was ook tegen dat de koning het geloof kon bepalen à voorstander gewetensvrijheid. - Hij pleitte voor verdraagzaamheid. Hij wilde rust in de Nederlanden en dit zou nooit lukken als mensen zo in hun geloofsovertuiging werden tegengewerkt. - Hij vond niet alleen steun bij de adelen maar ook bij het stadsbestuur,die het optreden van de inquisitie beschouwden als een aantasting van hun rechtsprekende macht. Filips ging verder met het hard optreden tegen ketters. 2.2 Geboorte van een nieuwe staat. In 1566 werd het smeekschrift aangeboden aan de landvoogdes. Waarin stond dat er oproer zou uitbreken. Directe aanleiding was een plakkaat van Filips om de kettervervolging strenger voort te zetten. Ze nam dit smeekschrift echter niet serieus Beeldenstorm - Margaretha had in eerste instantie beloofd de vervolging voorlopig te matigen à sein voor calvinisten om openlijk hun geloof in praktijk te brengen godsdienstige bijeenkomsten in de openlucht (hagenpreken) augustus à begin beeldenstorm (Steenvoorde, Vlaanderen) - Weken daarna in Vlaanderen, Brabant en noordelijke Nederlanden kerken en kloosters bestormd à Soms deden ze ook een echte greep naar de macht. - Angst en woede rond de vervolgingen was een belangrijke drijfveer maar ook de armoede en de ellende. De Komst van Alva. - Het geweld was ook voor de Nederlandse bestuurders onaanvaardbaar. De landvoogdes kreeg steun van ze * met behulp van de stadhouders had de regering in Brussel in het voorjaar van 1567 de touwtjes weer stevig in handen. - Toen Filips over de beeldenstorm hoorde besloot hij voor eens en altijd een einde te maken aan de onrust in de Nederlanden à Stuurde Alva met als opdracht de ketterij en het verzet tegen Spanje uit te roeien - Bij de komst van Alva in 1567 bood Margaretha haar ontslag in. Alva werd de nieuwe landvoogd. - Hij voerde de tiende penning in. Filips had namelijk meer geld nodig voor oorlogen. Pagina 2 van 6

3 - Nieuwe rechtbank: Raad van Beroerten (Bloedraad): opstandelingen berechten. - In 1568 werden de protestantse graven Egmond en Hoorne in Brussel onthoofden à ze hadden niet hard genoeg opgetreden tegen de calvinisten. Willem van Oranje begon in 1568 een opstand voor te bereiden. Hij wilde het herstel van de oude privileges van de Adel en een minder dwingende rol va het centrale bestuur. Op zoek naar een nieuwe koning - Na de Unie van Utrecht was het niet de bedoeling om zonder vorst verder te gaan. - Nadat in 1581 de Acte van Verlatinghe de vorst hadden afgezet moesten ze opzoek naar een nieuwe vorst - Willem van Oranje was bang dat hij de oorlog zou verliezen als er geen buitenlandse steun kwam à landvoogd Parma bleek namelijk een bekwaam generaal die onmiddellijk een veldtocht ondernam om de afgescheiden gewesten weer onder Spaans bestuur te krijgen. - De Franse koningen en de Engelse koningin weigerde de soevereiniteit (oppergezag) - De Hertog van Anjou kwam naar de Nederlanden om de Opstand te steunen à kreeg soevereiniteit. à Nederlanden twee landsheren: Parma zuiden, Anjou noorden. Anjou bleek een politiek lichtgewicht en een onbekwaam legerleider. Bovendien was hij katholiek ende calvinisten vertrouwden hem niet. - Willem van Oranje wordt in 1584 vermoord à de Staten-Generaal vroegen nu hulp aan Engeland. De koningin stuurde haar vertrouweling: protestantse graaf Leicester. Hij was geen bekwaam militair en had een dubbele agenda. - Toen uitkwam dat hij contracten onderhield met Parma over een mogelijke vrede werd hij naar huis gestuurd. - De Staten-Generaal zochten geen buitenlandse vorst meer. Namen samen met de Statenvergadering in 1588 zelf de soevereiniteit: Republiek der zeven Nederlandse Gewesten. 2.3 nieuwe politiek in de republiek. - de gewesten wouden wel samenwerken maar geen sterk centraal bestuur. - Ze zouden alleen over zaken van algemeen belang vergaderen. - Elk gewest kreeg het vetorecht in kwesties van oorlog, vrede en belasting. Stadhouder en raadpensionaris. - De stadhouder zou nu werden gekozen door de gewesten en een dienaar zijn van de staten van dat gewest. De functie was niet meer erfelijk. Al kozen ze altijd mensen van de familie van Oranje. In 1588 was dit Maurits. Pagina 3 van 6

4 - De stadhouder was opperbevelhebber van het leger en de vloot. - Hij kon ook zelf bestuurders benoemen en kreeg het recht om veroordeelden gratie te verlenen. - Elk gewest had een rechtsgeleerde als adviseur in dienst. In Holland heette hij landsadvocaat en later raadspensionaris. - Namens alle gewesten hield hij contacten met het buitenland. - Holland was het machtigste gewest, doordat er de meeste mensen woonden en het meeste geld werd verdiend. - Johan van Oldenbarnevelt was tijdens Maurits de raadpensionaris. - De afgevaardigde waren vooral afkomstig van de burgerij en nauwelijks nog uit de adel. Zo was het althans in Holland en Zeeland. - In de oostelijke gewesten hield de adel wel meer macht. - De rol van de katholieke geestelijkheid was in het bestuur voorbij - In de steden lag de macht vooral bij de rijke burgers: Regenten. En uit hun midden kwamen de burgemeesters, schout en schepenen. Calvinisten gaan voor. - De kerk van de calvinisten, de gereformeerde kerk werd de officiële kerk in de Republiek. De katholieke kerk werd als organisatie verboden. - Kerken werden in beslag genomen en gebruikt voor de calvinisten. - Alleen leden van de gereformeerde kerk kwamen in aanraking voor politieke en ambtelijke functies. - In veel steden hadden katholieken schuilkerken. Ook niet-calvinistische protestanten, doopsgezinden en remonstranten, joden hadden dit ook. - Andersdenkenden werden niet vervolgd. - Er was geen staatskerk waarin politieke leiders het hoofd van de kerk waren. - Maar calvinisten werden wel in alle opzichten bevoordeeld en er was zeker sprake van een overheersende calvinistische cultuur. 2.4 economische bloei in Holland. - tussen 1563 en 1570 waren bv. Denemarken en zweden met elkaar in oorlog waardoor de Sont geblokkeerd werd en de Nederlandse graanimport uit het Oostzee gebied stagneerde.à hongersnood. - Ook de onafhankelijkheid van buitenlandse grondstoffen maakten Nederland kwetsbaar. Pagina 4 van 6

5 De val van Antwerpen - Het zwaartepunt verplaatste zich van het zuiden naar het noorden van de Nederlanden. - Bij het aantreden van Filips in 1555 beleefden Gent, Brugge en Antwerpen hun gouden tijd. Maar in 1585 werd voor Antwerpen een rampjaar. à de Spaanse bevelhebber Parma belegerde de stad door eerst de rivier de Schelde met drijvende schuiten en kanoneerboten af te sluiten en daarna de stad met soldaten te omringen. - Na maanden van uithongering moest Antwerpen zich uiteindelijk overgeven. - Veel protestantse kooplieden, kunstenaars en intellectuelen verlieten de stad naar het noorden. - 1/3 vertrok naar onder andere Holland en Zeeland à gingen niet alleen weg omdat ze bang waren vervolgd te worden, ook de ineenstorting van de handel en nijverheid was een belangrijke drijfsfeer. Dit omdat de Hollandse en Zeeuwse opstandelingen de Schelde hadden afgesloten voor Spaanse schepen. - Door de komst van kapitaalkrachtige kooplieden ene hooggeschoolde ambachtslieden verplaatste de handel zich naar het noorden. Holland werd een handelskapitalisme met Amsterdam als belangrijkste knooppunt. - Wat ook meewerkte was het feit dat van Frankrijk en Engeland in deze periode op het gebied van handel en nijverheid nog weinig concurrentie te duchten. - Frankrijk: was nog steeds agrarisch en werd geteisterd door burgeroorlogen - Engeland: de handel werd vooral gedreven met vooral het Midden-Oosten, de zogenaamde Levanthandel. Holland vormde het machtige en rijke centrum met als drijvende kracht de regenten. De andere gewesten bleven daar ver bij achter en waren vaak nog ouderwets feodaal. Ook bestond er tussen de gewesten veel onderlinge concurrentie, met onhandige taalbarrières en handelsbelemmeringen. 2.5 Frankrijk en Engeland Frankrijk - Kreeg in de periode te maken met godsdienstoorlogen tussen de katholieken en de Hugenoten. - Twee adellijke families streden om de macht. Een katholieke en een hugenoten. - De katholieken werden gesteund door Filips II. Hugenoten door Engeland en de Nederlandse Opstandelingen. - In 1572 probeerde de Katholieke Franse koning deze strijd te sussen door zij zuster te laten trouwen met een vooraanstaand hugenoot: Hendrik van Navarra - Tegelijkertijd werd een belangrijke Hugenoot vermoord àescaleerde (bloedbruiloft/ bartholomeusnacht). - Dit leidde tot er onder meer toe dat sommige Franse Hugenoten naar de Nederlanden vluchtte. Pagina 5 van 6

6 In je jaren daarna kwam er nog uitbarstingen. Tijdens een meer vreedzame periode leek de gematigde katholieke adel terrein te winnen met ideeën over krachtig herstel van de monarchie die boven de godsdienstige partijen zou kunnen staan. - Maar de in 1584 aangetreden koning Hendrik III deed weinig moeite om daar een bijdrage aan te leveren. Hij maakte zich drukker over het feit dat bij zijn dood de kroon zou vervallen aan Hendrik van Navarra (hugenoot). - Dat vooruitzicht zorgde ervoor dat de strijd tussen katholieken en hugenoten vanaf 1584 opnieuw oplaadde. Dit keer niet meer spontaan maar georganiseerd en met zo veel militaire inzet dat er in feite sprake was van een constante burgeroorlog. Engeland. Het optreden va Hendrik VIII als hoofd van de anglicaanse kerk tegen de paus en de machtige katholieke kerk was voor protestanten in Engeland een stimulans geweest om zich meer te manifesteren, ook in de regeringskringen - Na Hendriks dood in 1547 leidde dat tot veel onrust aan het hof, waar de ene na de andere politieke moord plaatsvond. - De zwakke koning Edward kon daar weinig tegen verrichten. - Voortdurende prijsstijging van eerste levensbehoeften zorgden bovendien voor sociale onrusten en opstanden. - In 1553 werd Edward opgevolgd door zijn halfzuster Maria (Bloody Mary). Die katholiek was en maakte veel werk van de kettervervolgingen. - In 1558 stierf ze en werd ze opgevolgd door haar protestantse halfzuster Elizabeth. - Deze maakte een einde aan de vervolging en draaide de godsdienstpolitiek van Mary weer terug, maar wel met beleid. - Haar doel was om van de anglicaanse kerk een soort protestantse kerk naar katholiek voorbeeld. Wat ze hoopte te bereiken was een kerk die aantrekkelijk zou zijn voor zowel katholieken als protestanten. - De katholieken waren hiervoor niet te porren. - Vanaf 1558 leidde dat tot veel politieke intriges en beschuldigingen van hoogverraad. Binnen de anglicaanse kerk was er veel protest tegen het voortbestaan van alle katholieke restanten in de organisatie. Pagina 6 van 6