Tijd van regenten en vorsten ( ) / 17e eeuw

Transcriptie

1 Tijdvakken

2 Tijd van regenten en vorsten ( ) / 17e eeuw K.A. * Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie * De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek * Het streven van vorsten naar absolute macht * De wetenschappelijke revolutie

3 Wie heeft de macht in handen? Engeland 1215 Magna Carta 1534 > Hendrik VIII > stichting Anglicaanse kerk Voor opvolgers geldt: vorst bepaalt geloof! vb: Eduard VI (prot) vervolgt RK Mary Stuart (RK) vervolgt prot - gehuwd/gescheiden van Filips II - sterft kinderloos - halfzus Elisabeth volgt op (prot)

4 Karel I * 1625 koning * goddelijk recht * protestant (= Anglicaan), maar godsdienstvrijheid voor katholieken Gevolg: ruzie met parlement burgeroorlog 1649 Karel I onthoofd Cromwell aan de macht > Lord Protector (tussenperiode) 1685 Jacobus II (absolutisme + RK) > SG wil dat dochter opvolgt = Mary Stuart X Willem III 1688 Glorious Revolution Bill of Rights Eng + Republiek > Personele Unie nuttig ivm coalitieoorlogen tegen Fr. Koning Lodewijk XIV

5 Frankrijk Hendrik IV was eerste absoluut vorst ( ) Edict van Nantes = godsdienstvrijheid voor Hugenoten Hendrik IV werd opgevolgd door zijn zoon Lodewijk XIII ( ) - eerste jaren regeerde zijn moeder namens hem (te jong) - later ondersteuning van kardinaal Richelieu * opheffen Staten Generaal * koning alle macht

6 Lodewijk XIV ( ) - ook te jong om te regeren - eerst hulp van zijn moeder, later door kardinaal Mazarin * neerslaan van opstanden * tegenwerking van de adel * verhogen van de belastingen - Verplichte adel om aan het hof te wonen - kon ze nu in de gaten houden - adel heeft nu alleen een adviesfunctie, maar de koning beslist - Droit Divin (= goddelijk recht) - L etat c est moi (= de staat, dat ben ik!) - Zonnekoning - terugdraaien van het Edict van Nantes (1685) Hugenoten vluchten naar de Republiek

7 Republiek der Nederlanden 1648 Vrede van Munster > particularisme dus statenbond GS hadden de hoogste macht (vetorecht) Tegenstellingen: - zeegewesten <> landgewesten * economisch gebied * militair - stadhouder <> raadpensionaris * Maurits <> Oldenbarnevelt * Frederik Hendrik <> Johan de Witt 1672 rampjaar Bestuur in handen van regenten

8 Bestuur in handen van regenten > oligarchie De bevolking van de Republiek is op te delen in ruwweg vijf sociale lagen: - Adel: veel aanzien, relatief kleine groep met weinig invloed (2%) - Gegoede burgerij (regenten, artsen, predikaten, etc.) 6-10 % - Kleine burgerij (zelfstandige ambachtlieden, leraren) 25 % - Volksklasse (arbeiders, zeelieden,soldaten) % - Het grauw: zwervers, weduwen, daklozen

9 Wetenschappelijke revolutie Onverklaarbare verschijnselen werden vroeger toegeschreven aan God. Nu zelf onderzoeken. Hoe? a. Zelf waarnemen (= observeren) = nieuw, want in middeleeuwen: - gebruik van teksten van monniken - gebruik van Griekse teksten b. Beschrijven van de waarneming, leidt tot experimenten of beredeneren c. Verklaren > men gaat op zoek naar natuurwetten.

10 Enkele voorbeelden: Anthonie van Leeuwenhoek ( ) - afkomstig uit de middenklasse (ambachtslieden) - geboren en begraven in Delft (Oude Kerk) - verbetering van bestaande lenzen microscoop - volgeling van methode van Descartes Ontdekking van micro-organismen, zoals: - rode bloedcellen - kaasmijt (leeft in oude kaas) - zaadcellen man - facetoog libelle

11 Isaac Newton ( ) - hoogleraar wiskunde aan universiteit Cambridge - volgde de theorieën van Galileo Galilei * sterrenkunde * zon is middelpunt zonnestelsel - bedenker van de gravitatiewet = zwaartekracht zag appel van de appelboom vallen vroeg zich af: waarom valt de maan niet naar de aarde? - bedenker van de wet: actie is reactie

12 Wetenschappers + kunstenaars > hof Lodewijk XIV - aanzien - verheerlijking van de vorst - kortom, stimulans voor de wetenschap en kunsten Engeland > geldt hetzelfde Republiek > geen hofcultuur, wel grote bloei kunst - Jan Steen - Rembrandt - Vermeer - Hals

13 Vermeer, meisje met de parel Rembrandt, zelfportret

14 Jan Steen Pieter de Hoogh

15 Hendrick Avercamp