Samenvatting Geschiedenis De republiek in een tijd van vorsten

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis De republiek in een tijd van vorsten Samenvatting door een scholier 3274 woorden 5 februari ,7 10 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 1. Verenigd en verscheurd ( ) Wat waren in de jaren de politieke, economische en godsdienstige ontwikkelingen in de Nederlanden en de omringende landen? 1555: Karel V doet afstand van de troon. Dit was bijzonder voor die tijd, de meeste koningen/vorsten bleven regeren tot hun dood. Tijdsbalk bladzijde 8 belangrijk! 1.1 De koningen van Engeland en Frankrijk Politiek Engeland: Centralisatie. De vorst verstevigde de macht van zijn centrale regering ten koste van de macht van adel en steden. Maar: Het parlement bleef een sterk teamwicht vormen tegenover de vorstelijke macht. Frankrijk: Ook centralisatie. Maar de Staten-Generaal had weinig te vertellen. De vorst kreeg echter nog geen absolute macht, daarvoor waren de adel en de hoge burgerij nog te sterk. Religie Door de hervorming viel het christendom uiteen in 2 vijandige kampen. Koningen stonden maar één geloof toe. Geloofsverdeeldheid zou alleen maar tot chaos en burgeroorlog leiden. Engeland: Koning Hendrik VIII brak om privé redenen (om te trouwen met z'n 2e vrouw) met de rooms-katholieke kerk. Hij stichtte in 1534 een eigen kerk: De Anglicaanse kerk (een staatskerk). Andere geloven (ketters) werden verboden. Hendrik VIII, koning van Engeland. Hoofd Anglicaanse kerk Pagina 1 van 15

2 Frankrijk: De Franse koningen bleven katholiek. De koning mocht van de paus de belangrijkste geestelijken benoemen. De protestanten werden vervolgd. 1.2 De Nederlanden onder de Bourgondiërs en de Habsburgers. Politiek De Nederlanden onder de Bourgondiërs. Tot 1477 de meeste Nederlanden deel van Bourgondische rijk. Bourgondische vorsten werden politiek van centralisatie. De Nederlanden onder de Habsburgers. Door erfopvolging zuidelijke Nederlanden vanaf 1477 deel Habsburgse rijk. Door veroveringen vanaf 1543 ook alles noordelijke Nederlanden deel van dit rijk. In 1515 Karel V heer der Nederlanden. Hij respecteerde de privileges van de gewesten (doet concessies aan het particularisme= het stellen van het plaatselijke en gewestelijke belang boven het algemeen belang), maar zet de politiek van centralisatie voort. Hij vormde in Brussel 3 nieuwe centrale bestuursinstellingen: 1. De Raad van State: Leden: de belangrijkste edelen Taak: hoogste adviescollege 2. De Geheime Raad: Leden: hoge ambtenaren, rechtsgeleerden Taak: wetten opstellen, toezicht houden op gewesten en lokale besturen. 3. De Raad van Financiën: Taak: vaststellen hoeveel geld er nodig was, ervoor zorgen dat de staten de belastingen innen. Hij voerde centrale beslissingen in (de Tiende Penning en accijns op bier). Omdat Karel V niet vaak in de Nederlanden was stelde hij in Brussel een plaatsvervanger aan: de landvoogdes. In de gewesten benoemd hij als plaatsvervanger een stadhouder. In 1555 werd Karel V opgevolgd door zijn zoon Filips II 1.3 Karel V en de reformatie Onvrede over de katholieke kerk: te rijk, te inhalig (aflaathandel) 1517: Luther begon in Duitsland de reformatie (de hervorming). Aanleiding: de aflaathandel. Door de boekdrukkunst werden zijn ideeën snel verspreid. Pagina 2 van 15

3 De hervormers vonden o.a. : Dat het ware geloof alleen in de bijbel te vinden was. Dat alles wat de kerk er later bij verzon, bijgeloof was. Dat priesters geen aparte stand waren. Karel V probeerde, als Duitse Keizer, het protestantisme te onderdrukken. Zonder eenheid van geloof zou zijn rijk in chaos ten onder gaan. Moest in 1555 vrede sluiten met de protestantse Duitse vorsten. Vrede van Augsburg -> elke Duitse vorst bepaald zelf het geloof van zijn onderdanen. In de Nederlanden trad Karel V hard op tegen het protestantisme. Elke speciale rechtbank (de inquisitie) spoorde ketters op (1200 executies). Geestelijke en lokale besturen werkten niet mee met deze rechtbank (centralisatie <-> particularisme) In de Nederlanden -> calvinisme belangrijkste protestantse stroming. Calvijn: God had al voor de geboorte bepaald wie in de hemel en wie in de hel zou komen (predestinatie) De mens diende hard te werken en een somber en vroom leven te leiden. De gelovigen moesten de overheid gehoorzamen. Maar: als de overheid de gelovigen ging vervolgen, mochten zijn in opstand komen. 1.4 Economie en Maatschappij in de Nederlanden Economie Vlaanderen + Brabant Rijkste gewesten met enkele grote steden. Hadden belangrijke positie in Europees handelsnetwerk. (Contacten met: Oost-zee gebied, Italië, Frankrijk en Engeland) Na ontdekking van zeeroute naar Azië (1498) werd Antwerpen het centrum van de wereldhandel. Holland Verstedelijkt: vele kleine steden Grond te drassig voor graanverbouw Handel: haalden graan uit Oostzeegebied (= de moedernegotie: alle andere handel was hiervan afhankelijk en kwam hier uit voort) Landbouw: Door aanvoer graan ging de landbouw: Specialiseren (tuinbouw, zuivel, vlees, handelsgewassen) Commercialiseren (produceren voor de handel) Graan werd ingevoerd dus boeren schakelden over op: vlees, zuivel, handelsgewassen (Koolzaad, vlas, hennep) De Hollandse boeren zijn vrij (geen feodale traditie, geen verplichtingen aan de landheer), dus profiteerde ze zelf van Pagina 3 van 15

4 de winst. Landbouw zeer winstgevend. Welvaart nam toe. Holland kon hoge belastingen opbrengen. Holland vroeg Karel V in ruil veel regionale autonomie (= zelfstandigheid, recht op eigen wetten). Hollandse steden en het gewest bleven behoorlijk zelfstandig tegenover centraal bestuur. (Centralisme <-> particularisme) 2. De Nederlandse Opstand ( ) 1555: Karel V doet afstand van de troon. 2.1 Rust in Engeland, oorlog in Frankrijk Engeland: Na de dood van Hendrik VIII: Edward VI (protestants, jong overleden) Mary (Bloody Mary, katholiek -> kettersverbrandingen) Elisabeth (de Virgin Queen) Protestants, maar: geen vervolgingen van katholieken en protestantse dissidenten Zorgde voor rust en orde Wist aanval Filips II af te slaan 1588 de Armada (Spaanse oorlogsvloot) verslagen. Frankrijk: Burgeroorlog: Katholieken <-> Hugenoten (Franse Calvinisten) Hugenoten: Veel aanhang onder adel en ontwikkelde burgers en ambachtslieden. De Franse koning deed een poging strijd te sussen: Hendrik van Navarra (hugenotenleider) getrouwd met de zus van de koning. Maar: Angst voor hugenoten leidde tot Bloedbruiloft. Katholieke leiders lieten met instemming van de koning de hugenootse bruiloftsgasten afslachten. Hendrik van Navarra ontkwam. Na overlijden kinderloze koning werd de Franse troon inzet van de burgeroorlog. 2.2 Opstand in de Nederlanden ( ) Politiek Vorst: Filips II (1559, verliet de Nederlanden) Landvoogdes: Margaretha van Parma (zijn halfzus, ) Onvrede over: Strenge godsdienstpolitiek (kettervervolgingen) Hoge belastingen Centralisatiepolitiek (regenten en adel bang voor verlies privileges) 1566: Edelen overhandigen Margaretha van Parma een smeekschrift -> verzoek om matiging van kettervervolgingen. Gevolg: Pagina 4 van 15

5 1566: Uitbarsting Beeldenstorm. Hagenpreek (Calvinistische preek in open veld), leidde tot bestorming katholieke kerken. Gevolg: 1567: Filips stuurde Alva naar de Nederlanden om schuldigen te straffen (ook de hoge adel) Vervolgingen namen toe (de Bloedraad). Veel calvinisten, ook Willem van Oranje, vluchtten. Belastingen werden verhoogd (de Tiende Penning op handel in roerende goederen) 1568: Nederlandse Opstand onder leiding van Willem van Oranje (begin Tachtigjarige Oorlog). Oranje kreeg met hulp van de geuzen, in 1572, Holland+Zeeland in handen. Eerste (toevallige) succes: Den Briel (1 april 1572) 1576: Spaanse leger muitte (geen loon). Brabant+Vlaanderen geplunderd, Antwerpen uitgemoord (de Spaanse furie). 1576: Alle gewesten sloten een vredesakkoord (tegen de wil van Filips II) de Pacificatie van Gent. Inhoud: Samen Spaanse troepen verjagen In Holland en Zeeland alleen calvinisme toegestaan In andere gewesten alleen katholicisme toegestaan Maar: niemand zou om zijn geloof vervolgd worden (gewetensvrijheid) 2.3 Een calvinistische Republiek ( ) Politiek Calvinisten grepen de macht in Vlaamse+Brabantse steden -> in strijd met de Pacificatie van Gent. Gevolg: 1579 De Zuidelijke Nederlanden sloten een verbond met de Spaanse landvoogd Parma: de Unie van Atrecht. Om zich hiertegen de verdedigen sloten de noordelijke gewesten een militair bondgenootschap: de Unie van Utrecht (de kern van de nieuwe staat) 1580 Filips II verklaarde Willem van Oranje vogelvrij Gevolg: De noordelijke gewesten zetten Filips II af: Plakkaat van Verlatinghe. Zij zoeken een nieuwe vorst met nauwe banden met een sterke staat -> Anjou (broer van Franse koning), Leicester (vertrouweling van koningin Elisabeth) -> geen succes. Willem van Oranje vermoord (1584) Dus: 1588 de noordelijke gewesten verklaarden zichzelf soeverein (hebben de hoogste macht). De noordelijke gewesten noemden zich de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Religie Willem van Oranje -> godsdienstige verdraagzaamheid (tolerantie) -> zou orde herstellen. Staat diende zich niet met het geloof te bemoeien. Pagina 5 van 15

6 Maar: Gereformeerden (calvinisten/orthodox-protestanten) -> godsdienstvrijheid alleen voor calvinisten. Deze kleine groep speelde een grote rol in de opstand, Willem van Oranje had hun steun nodig Unie van Utrecht: Holland+zeeland calvinistisch Andere gewesten/steden mochten zelf geloof bepalen Gewetensvrijheid (geen geloofsvervolging) Maar: Calvinisten wilden dat de Gereformeerde kerk staatskerk werd, waarvan iedereen lid moest zijn -> mislukt. Gereformeerde kerk werd wel publieke kerk -> om overheidsbaan te krijgen moest je lid van deze kerk zijn. In de praktijk verschilde de situatie per plaats. Meeste steden voor vrijheid van geweten, maar: vrijheid van eredienst hadden alleen de calvinisten (dus geen godsdienstvrijheid). Andere geloven werden gedoogd. 2.4 Het begin van de Gouden Eeuw Economie Vanaf 1576: Noordelijke Nederlanden -> rust Zuidelijke Nederlanden -> oorlog Gevolg: In noordelijke zeegewesten (Holland, Zeeland, Friesland) -> economische groei en welvaart (de Gouden Eeuw) Oostzeehandel + groei steden -> uitbouw commerciële landbouw Ontbreken feodale traditie -> boeren breidden bedrijven uit (schaalvergroting). Groeiende handel -> opbloei nijverheid (bijv. scheepsbouw, houtzagerijen) Oorlogsgeweld in Zuiden val van Antwerpen (Spaanse verovering) -> enorme vluchtelingenstroom naar Holland/Zeeland. Deze protestantse vluchtelingen namen kennis+kapitaal mee. Gevolgen: Amsterdam nam positie van Antwerpen als Europees handelscentrum over. Opbloei textielnijverheid in Leiden. Republiek -> flinke economische voorsprong op Engeland op Frankrijk. Engeland: Lage adel -> commerciële landbouw + handel. Maar: grootgrond bezit op platteland belangrijkste bron van welvaart (pachtsommen). Zeehandel op levant (Oostkust Middelandse zee). Frankrijk: Machtige adel -> traditionele (niet commerciële) landbouw. De Republiek bestond uit vele stedelijke+regionale economieën die elkaar beconcurreerden (tolrechten, in- en uitvoerrechten)= particularisme. Maar: Het bestuur door kooplieden - regenten zorgde er wel voor dat Holland + Zeeland een eenheidsmarkt vormden, want: de met elkaar verwante regentenfamilies hielden ook de gemeenschappelijke belangen in het oog. Pagina 6 van 15

7 3. Een Gouden Eeuw voor de Republiek ( ) 3.1 Burgeroorlog in Engeland, godsdienstvrede in Frankrijk. Engeland: 1596: Engeland (Elisabeth) bedreigd door Spanje (Filips II). Engeland sloot met Frankrijk en de Republiek een bondgenootschap tegen Spanje: het Drievoudig Verbond. beide landen erkenden dus de soevereiniteit van de Republiek. Na de dood van Elisabeth (Tudor) vorsten uit het huis Stuart (uit de Stuart familie): Jacobus I (James I) Karel I (Charles I) streefden naar absolutisme, ontstond machtstrijd met parlement. Vorsten vonden dat zij hun macht van God hadden gekregen en dat zij onafhankelijk van het parlement mochten regeren. Zij wilden niet langer financieel afhankelijk zijn van het parlement. Karel I liet dochter (Mary) trouwen met de zoon van de stadhouder (Willem II) in hoop op steun van de Republiek (steun kwam niet). Aanzien Oranjes verhoogd. Burgeroorlog ( ) parlement <-> koning Parlement won -> Koning Karel I onthoofd (1649) Engeland werd een Republiek onder leiding van Oliver Cromwell. Frankrijk: Hendrik van Navarra (hugenotenleider) werd Koning Hendrik IV, moest daarvoor wel eerst katholiek worden. Hij maakte een eind aan de godsdienstoorlog met Edict van Nantes (1598) Inhoud: Frankrijk was katholiek Maar: Hugenoten hielden vrijheid van godsdienst in steden die ze al hadden + ze hadden recht op 100 garnizoensplaatsen en troepen om zich te verdedigen. Na de dood van Hendrik IV, nieuwe koning: Lodewijk XIII. Hij liet bestuur aan kardinaal Richelieu over. Richelieu beperkte de macht van de adel (centralisatie) + voerden anti-habsburgse (Spanje + Oostenrijk) politiek. Is bang voor omsingeling van Frankrijk. In Duitsland oorlog tussen katholieken en protestanten (Dertigjarige Oorlog, ). Spanje + Oostenrijk vochten mee aan katholieke kant, dus Frankrijk aan de protestantse kant. Frankrijk won. 3.2 De Eerste twintig jaar van de Republiek. Politiek Deducatie van Vrancken -> de soevereiniteit lag bij de Gewestelijke Staten. Republiek= statenbond van zelfstandige steden. Staten- Generaal besliste over: Buitenlandse politiek + defensie. Alle gewesten één stem maar: Holland overheerste (-> veruit grootste financiële bijdrage >50%) Pagina 7 van 15

8 Bestuur Republiek: Na ondergang Armada (1588) + door oorlog Spanje <-> Frankrijk werd Republiek gered. Spanje in geldnood, Republiek rijk -> Maurits (zoon Willem van Oranje) veroverde Oost-Nederland. Spanje en Republiek sloten Twaalfjarig bestand ( ) In de Republiek 2 machtige figuren: 1. De stadhouder, ambtenaar in dienst van de Gewestelijke Staten. Maar: Ook opperbevelhebber van leger en vloot + mochten regenten benoemen. Maurits stadhouder van 5 gewesten (niet: Friesland en Groningen) 2. De landsadvocaat (latere naam Raadspensionaris) van Holland. Ambtenaar in dienst van de Staten van Holland, maar ook een soort regeringsleider in de Staten-Generaal. 3.3 Van Twaalfjarig Bestand naar Vrede van Munster Tijdens bestand politieke en godsdienstige tegenstellingen. Het Twaalfjarige bestand is de wapenstilstand tussen Spanje en de Republiek. Godsdienst: Strengen (orthodoxe) richting binnen de kerk won. Maurits sloot zich hierbij aan. Politiek: Machtsstrijd stadhouder Maurits & landsadvocaat Oldenbarnevelt. Oldenbarnevelt kwam op voor handelsbelangen van Holland. Hij wilde het Twaalfjarig bestand verlengen en hij vond dat de Staten-Generaal zich niet met de godsdienst mocht bemoeien. Maurits kwam op voor de belangen van de andere gewesten. Hij wilde het Twaalfjarige bestand niet verlengen. Hij vond dat de Staten-Generaal zich wel mocht bemoeien met de godsdienst. 1619: Oldenbarnevelt werd op het Binnenhof onthoofd. 1621: Maurits hervat de oorlog met Spanje einde Twaalfjarige bestand. Halfbroer Frederik Hendrik was zijn opvolger. Bijnaam: De stedendwinger, hij veroverde o.a. Maastricht, Brede en Den Bosch. Hij veroverde: Zeeuws-Vlaanderen, Noord-Brabant en Limburg de generaliteitslanden. Zij werden bestuurd door de Staten-Generaal. Kregen geen zelfbestuur. Ze zijn bufferzone tegen aanval vanuit het zuiden. Frederik Hendrik begon zich als een vorst te gedragen (paleizen bouwen, hofhouding, huwelijk zoon Willem en Mary Stuart) Vrede van Münster: Republiek sloot vrede met Spanje. Einde 80-jarige oorlog. Republiek werd internationaal erkend als een onafhankelijke staat. 3.4 De Gouden Eeuw Gouden eeuw (+/ ) Pagina 8 van 15

9 Holland economisch aan de top: Grootste handelsvloot. Volume handel bleef groeien, niet alleen met Europa maar ook met andere werelddelen. Amsterdam centrum handelskapitalisme (winst maken + opnieuw investeren). Nieuwe instellingen om de handel te vergemakkelijken: De Wisselbank geld overboeken, wisselen of in bewaring geven. De Beurs daar werden de goederen verhandeld Wekelijks verschenen er prijzenlijsten van goederen. Republiek profiteerde van: Kleinschaligheid Nauwe contacten tussen kooplieden en regentenfamilies. Handelsvolume Engeland + Frankrijk groeide minder sterk richtten zich op traditionele kostbare producten. De Republiek was een oligarchie. Verwante families van kooplieden-regenten zorgen voor economische eenheid De Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) opgericht. Ze volgden voorcompagnieën op van samenwerkende kooplieden die elkaar beconcurreerden. De VOC was een publiekprivate organisatie: Gefinancierd met aandelen Met handelsmonopolie in Azië Met overheidstaken (het publieke deel) Mochten forten bouwen, verdragen sluiten, oorlog voeren en land besturen. Tegelijkertijd richtte Engeland de publiekprivate East India Company op, maar die was minder succesvol. De rechtsgeleerde Hugo de Groot publiceerde Mare Liberum (de vrije zee). De zee was geen eigendom van een staat VOC mocht dus meedoen aan overzeese handel de West-Indische Compagnie (WIC) opgericht naar voorbeeld van de VOC, handelsmonopolie op Amerika en West-Afrika. De WIC zette de driehoekshandel op: De WIC deed ook aan kaapvaart tegen Spanje & Portugal. ( Spaans). deed functioneren handel geen goed. De WIC was geen succes. Republiek, Engeland en Frankrijk kregen door handelskapitalisme nederzettingen en koloniën in Azië en Amerika. Hoofdstuk 4 De Republiek verliest haar voorsprong ( ). 4.1 De opkomst van Engeland en Frankrijk 1661 Lodewijk XIV absolute monarchie (koning met onbeperkte macht). Bijnaam: de Zonnekoning, L Etat c est moi (de staat, dat ben ik). Paleis: Versailles. Bestuur: gecentraliseerd (groot ambtenaren apparaat, enorm staand leger). Pagina 9 van 15

10 Lodewijk XIV voerde politiek van mercantilisme. Doel economie versterken door: Bevorderen export (subsidies aan handel en nijverheid). Bescherming eigen productie door afremmen import (invoerrechten op buitenlandse producten). Lodewijk XIV: geen godsdienstvrijheid. Alleen katholieke geloof toegestaan. 1685: Edict van Nantes (1598) ingetrokken hugenoten vluchtten naar de Republiek. Engeland 1649: Karel I onthoofd, Engeland werd een Republiek. Cromwell, dictator, (Lord Protector=beschermheer). 1660: Restauratie= parlement herstelde de monarchie. Karel II koning van Engeland, maar financieel afhankelijk van het parlement. Lodewijk XIV wilde een groter Frankrijk met natuurlijke grenzen (de Rijn) wilde Zuidelijke (Spaanse) Nederlanden. 1670: Geheim verdrag tussen Frankrijk en Engeland. Karel II kreeg van Frankrijk enorm geldbedrag, hij moest daarvoor meedoen met de aanval op de Republiek (het 4.2 Het eerste Stadhouderloze Tijdperk Frederik Hendrik overlijdt in parlement wist van niets). Willem II overlijdt in 1650 en in 1650 (8 dagen later) wordt zijn zoon Willem III geboren. Regenten: geen nieuwe stadhouder omdat stadhouders oorlogszuchtig waren oorlogen waren duur en slecht voor de handel. Dus Eerste Stadhouderloze Tijdperk. Stadhouder Willem III was ook nog even de koning van Engeland. Twee regentengroepen: staatsgezinden (erfelijke stadhouder is een bedreiging voor de vrijheid en de Gewestelijke Staten moeten soeverein zijn) en de oranjegezinden (Stadhouder is het hoofd van de Republiek en de soevereiniteit van de Gewestelijke Staten beperken). In de Republiek: Rijke burgerij (regenten) toonaangevend. Regenten voor gewetensvrijheid. Ook geen censuur en vervolgingen door ontbreken centraal bestuur, steden zelfstandig. De staatsgezinde raadspensionaris ( ) Johan de Witt leidde de buitenlandse politiek. Hij had vooral oog voor de belangen van Holland. Landsverdediging: zeegewesten landgewesten Pagina 10 van 15

11 Sterke vloot om handel te beschermen. Sterk leger om de grenzen te beschermen. De Witt verwarloosde het leger. Buitenlande politiek van de Witt Frankrijk en Engeland tegen elkaar uitspelen door wisselende bondgenootschappen. haalden de Republiek economisch in door mercantilistische maatregelen. Frankrijk en Engeland Frankrijk verhoogde de importtarieven. Engeland 1651: Acte van Navigatie Buitenlandse schepen mochten alleen goederen naar Engeland brengen die in hun eigen land waren geproduceerd. Dit was tegen de Republiek gericht omdat de Republiek veel aan tussenhandel deed en zelf niet veel producten maakte. Gevolg: handelsoorlogen met Engeland Eerste Engelse zeeoorlog Tweede Engelse zeeoorlog Grote overwinning voor de Republiek. 4.3 Stadhouder-koning Willem III 1672: Rampjaar, buitenlandse politiek van de Witt mislukt: Engeland, Frankrijk, Keulen en Münster vielen de Republiek aan!! Paniek! Johan de Witt en zijn broer werden vermoord. Willem III tot stadhouder benoemt. De Republiek was gered dankzij: de Hollandse Waterlinie, militair vernuft van Willem III en vlootvoogd Michiel de Ruyter. Willem III kreeg meer macht (mocht belangrijke regenten benoemen), maar hij liet het staats-bestel van de Republiek onveranderd. Hij richtte zich vooral op de internationale situatie wilde Franse (Lodewijk XIV) hegemonie (overmacht) in Europa voorkomen. Willem III voerde vele coalitieoorlogen ( ) tegen het katholieke Frankrijk. Engeland 1685: Karel II overlijdt. Jacobus II (James II) katholiek, wilde absolute heerser worden ( ) Het parlement (protestants) zocht steun bij Willem II tegen Jacobus II. Willem III trouwde met de dochter van Jacobus II, Mary Stuart. Het parlement bood Willem III en Mary Stuart de troon af. Ze moesten dus hun vader/schoonvader en ook oom afzetten. Pagina 11 van 15

12 In 1688 Willem III landde met zijn leger in Engeland en hij verdreef met steun van het Engelse parlement Jacobus II die naar Frankrijk vluchtte Glorious Revolution Willem III moest met Bill of Rights de rechten van het parlement erkennen. Engeland werd een parlementaire monarchie met Willem III en Mary Stuart als koning en koningin. 4.4 Het einde van de gouden eeuw na rampjaar gouden eeuw ten einde Oorzaken: 1. De vele dure oorlogen zorgden voor grote schulden 2. Mercantilistische maatregelen zorgden voor teruglopen van de handelsinkomsten Teruglopende handel veroorzaakte teruggang nijverheid à ontstond neergaande spiraal: achteruitgang ene sector versterkte/veroorzaakte neergang andere sector Spanje grootste vijand republiek 1702 Willen II stierf kinderloos Tweede stadhouderloze tijdperk Bestuur in handen van kleine regentenkliek(oligarchie) Decentraal(7 gewesten) bestuur (particularisme) republiek kon niet op tegen centraal bestuur Frankrijk en Engeland Republiek kan schulden niet meer aflossen Geen geld meer om oorlog te voeren Gevolgen: moest neutraal blijven in internationale politiek kan zich nauwelijks nog verdedigen Tijdlijn geschiedenis; Hoofdstuk 1 : 1477: : tijd van ontdekkers en hervormers : tijd van regenten en vorsten : tijd van pruiken en revoluties 1461: Lodewijk VI werd tot koning gekroond in Frankrijk 1464: Staten-Generaal gevormd 1477: Laatste Bourgondische vorst stierf 1477: Nederlanden onder Habsburgse huis 1477: Vlaanderen en Brabant waren veruit de rijkste en economisch meest ontwikkelde Pagina 12 van 15

13 Nederlandse gewesten 1477: Holland was meer verstedelijkt dan Brabant en Vlaanderen : centralisatie 1485: Hendrik Tudor (Hendrik VII) als overwinnaar uit de strijd in Engeland 1498: De Portugezen ontdekten een zeeroute naar Indië (Zuid- en Oost-Azië) 1500: Honderden Hollandse schepen vaarden naar Oostzee havens 1500: Karel V geboren 1515: Karel V meerderjarig : Karel V heer der Nederlanden 1516: Koning Frans I had het recht om de belangrijkste geestelijken in de Franse kerk te benoemen 1517: Luther begint de Reformatie (actie tegen de aflatenhandel) : Reformatie 1521: Hendrik VIII schreef een boek tegen de hervormer Maarthen Luther 1521: Honderden Lutherse boeken werden in het openbaar verbrand 1523: Eerste executies op de grote markt van Brussel 1530: Hollandse schepen waren beter dan die van Engeland en Frankrijk samen 1530: Tante van Karel V werd landvoogd, daarna zijn zus 1531: Vorming Raad van State, Geheime Raad en Raad van Financiën 1534: Hendrik VIII sticht Anglicaanse kerk 1534: Koning Frans I veranderde van gematigd katholiek in een fel vervolger van de protestanten 1543: Karel verovert Gelderland; alle gewesten onder zijn gezag 1548: Karel bracht alle 17 Nederlanden onder in één staatkundige eenheid 1555: Elke Duitse vorst mocht zelf het geloof in zijn gebied bepalen (Vrede van Augsburg) 1555: Vrede van Augsburg 1555: Karel doet afstand van de troon Hoofdstuk 2 : : Er werd genoeg uit de Oostzee aangevoerd om 650 duizend mensen te voeden : Maria (Bloody Mary) op de troon in Engeland Pagina 13 van 15

14 1555: Filips II heer der Nederlanden : Elisabeth (Virgin Queen) op de troon in Engeland 1559: Filips II verlaat de Nederlanden 1559: Filips II benoemde Willem van Oranje tot stadhouder in Holland, Zeeland en Utrecht : Margeretha van Parma landvoogdes 1562: In Frankrijk burgeroorlog vanaf toen, tussen katholieken en protestanten 1566: Smeekschrift der edelen; Beeldenstorm 1568: Begin Opstand : Hertog van Alva landvoogd ijzeren hertog 1572: Bloedbruiloft 1572: Willem van Oranje wist met hulp van de geuzen het grootste deel van Holland en Zeeland in handen te krijgen 1576: Pacificatie van Gent 1579: Unie van Atrecht. Unie van Utrecht. 1580: Filips II verklaarde Willem van Oranje vogelvrij 1581: Plakkaat van Verlatinghe 1584: Willem van Oranje vermoord 1585: Val van Antwerpen 1588: Ondergang Spaanse Armada 1588: Reupubliek der Zeven Verenigde Nederlanden Hoofdstuk 3 : : Militaire successen Republiek 1596: Drievoudig verbond (Republiek, Engeland, Frankrijk) 1598: Edict van Nantes 1602: Oprichting VOC : Twaalfjarig Bestand : Dertigjarige Oorlog 1619: Executie Oldebarnevelt 1621: Oprichting WIC Pagina 14 van 15

15 1625: Maurits dood 1625: Frederik Hendrik stadhouder 1640: Portugal los van Spanje 1642: Begin Engelse burgeroorlog 1647: Frederik Hendrik dood 1648: Vrede van Münster Pagina 15 van 15