Samenvatting Economie Module 4

Transcriptie

1 Samenvatting Economie Module 4 Samenvatting door een scholier 2007 woorden 29 juni keer beoordeeld Vak Methode Economie Praktische economie Hoofstuk 1 1 productiegroei, trend en conjunctuur Het blijkt dat tussen 1930 en 1996 de waarde van het binnenlands product bijna 100 keer zo groot is geworden. We zijn niet 100 keer zo rijk geworden want met een euro kon je vroeger meer kopen dan nu. Het binnenlands product moet dus gecorrigeerd worden op ten eerste inflatie. Reële cijfers: gecorrigeerd op geldontwaarding Reële inkomen per inwoner: reële waarde van het binnenlands product per inwoner Jaar BBP index We hebben 1990 als basisjaar genomen, in het basisjaar stellen we de index op 100. Je gaat als volgt te werk om de index van de andere jaren te berekenen. BBP waarde van het te berekenen jaar BBP waarde van het basisjaar x 100 Er zijn jaren met een snelle groei en jaren waarin de productie maar weinig toeneemt. Het is ook denkbaar de productie helemaal niet groeit of zelfs afneemt Trend: De over een reeks van jaren gemeten gemiddelde groei Conjunctuurbeweging: de veranderingen in het groeipercentage van de productie Laagconjunctuur: verkeren we ons in wanneer er sprake is van vertraagde groei of van inkrimping Hoogconjunctuur: periode waarin de groei van de productie boven de trend ligt Recessie: een situatie waarin twee kwartalen achtereen de productie afneemt Pagina 1 van 8

2 Depressie: een nog langduriger daling van de productie Herstel: de productie komt weer op gang Overspanning: versnelde groei waarbij de macro-vraag het macro-aanbod overtreft Crisis: punt waarop de hoogconjunctuur omslaat Voor heel wat mensen is het verloop van de conjunctuur van belang. Met de conjunctuur hangt de ontwikkeling van hun inkomen samen, en soms kan in een tegenzittende conjunctuur hun baan op de tocht komen te staan Conjunctuurindicator: voorspelling van de conjunctuur die een half jaar vooruit kijkt. 2. Hoe ontstaat productiegroei Groei van productie verklaren we door 3 groepen groeifactoren - de niet-economische factoren - de vraagfactoren - de aabodsfactoren de niet-economische factoren zijn zaken als godsdienstige opvattingen, de cultuur en de manier waarop de maatschappij is ingericht de vraagfactoren: er moet natuurlijk voldoende vraag naar goederen zijn, anders hebben de producenten geen aanleiding om hun aanbod uit te breiden aanbodfactoren: hierbij gaat het m de productiecapaciteit, je kunt dit groter maken door -investeren -scholing -ontwikkeling van de techniek Investeren: het kopen van nieuwe masjienes Breedte-investeringen: meer masjienes, meer arbeiders (de arbeidproductiviteit per arbeider blijft gelijk) Diepte-investeringen: meer masjienes, minder arbeiders (de arbeidproductiviteit per arbeider neemt toe) Scholing: door scholing worden vaardigheden bijgebracht. Bij onderwijs investeer je in kennis. Ontwikkeling van de techniek: de manier waarop goederen en dienster worden geproduceerd verandert in de loop van de tijd Innovaties: de ontwikkeling en succesvolle introductie van nieuwe of verbeterde goederen, diensten, productie- en distributieprocessen. Innovaties zijn te onderscheiden in 3 soorten: -basisinnovaties --> stoommachine, lopende band, auto, telefoon, vliegtuig, radio, tv, transistor -verteringsinnovaties --> stuurbekrachtiging -schijninnovaties --> nieuwe uiterlijke vormgeving Bij nieuwe en verbeterde productie- en distributieprocessen is meestal sprake van een doelmatiger gebruik van productiemiddelen. Soms wordt op arbeid bespaard, soms ook op kapitaal, soms worden Pagina 2 van 8

3 milieuvriendelijke productieprocessen gekozen. Vaak is het een kwestie van kosten Arbeidsbesparende technieken: een machine ontwerpen die een gegeven productie nu met 2 werknemers voortbrengt in plaats van zes Kapitaalbesparende technieken: (vb) de micro-computer, die dezelfde capaciteit kan leveren als een grote computer maar tegen veel lagere kosten, ook wat ruimtebeslag betreft. Natuur- of milieubesparende tenische ontwikkeling: naarmate energiebronnen en andere grondstoffen duurder worden, krijgen technici meer verzoeken hun research te richten op besparingen in die sfeer (vb) toen de olieprijs steeg werden auto s ontwikkeld die minder brandstof gebruiken. Hoofdstuk 2 1. De effectieve vraag Effectieve vraag: de bestedingen van consumenten, investeerders, overheid en buitenland samen Particuliere consumptie: de bestedingen van alle gezinnen samen in een economie De consumenten kopen een deel van de productie die met de gegeven capaciteit kan worden voortgebracht Ook producenten doen bestedingen, zij kopen kapitaal: machines, terreinen, kantoren Producenten kopen nieuwe machines en leggen daarmee beslag op een stukje productiecapaciteit van die leverancier. Inversteringen hebben dus niet alleen een capaciteitseffect (vergroten van de capaciteit dus ipv van 300 stuks 400 produceren) maar ook een bestedingseffect (je legt beslag op een stukje van de productiecapaciteit) Overheidsbestedingen: bestedingen van de overheid, zij leggen ook beslag op een deel van de beschikbare productiecapaciteit. Ze kopen (bv) een hele grote tank, laten snelwegen leggen, park aanleggen enz. Uitvoersaldo: het verschil tussen uitvoer en invoer Als een Duitser een biertje op het strand koopt noemen we dit export Als een Nederlander een biertje in Duitsland koopt noemen we dit inmport 2. Volledige werkgelegenheid, onderbesteding en overbesteding Het zou mooi zijn als de vraag van de besteders precies aansloot ibj wat de productiecapaciteit aan aanbod kan leveren. Dan zou er een situatie bestaan waarin alle beschikbare arbeidskrachten zijn ingeschakeld. Econoom Keynes Klassieken De lonen zullen niet zo soepel omlaag gaan en als dat het geval was, zou de consumenten zo weinig koopkrachtige vraag kunnen uitoefenen dat de onderbesteding alleen maar verergerd zou worden. In zijn visie moest de overheid ingrijpen en de bestedingen stimuleren Werkloosheid wil zeggen dat er een overschot aan arbeidskrachten bestaat. Als er op een markt te veel aanbod is gaat de prijs dalen, dus zal de arbeidsmarkt bij werkloosheid de prijs van de arbeid, het loon, dalen. Tegen lagere lonen zullen Pagina 3 van 8

4 werkgevers weer arbeidskrachten aantrekken, waarna de werkloosheid vanzelf verdwijnt Onderbesteding: de effectieve vraag is te gering om wat er kan worden geproduceerd, ook daadwerkelijk af te nemen. Een deel van de productiecapaciteit wordt niet benut Conjunctuurwerkloosheid: werkloosheid ten gevolge van tekortschietende bestedingen, te berekenen als het verschil tussen het gegeven arbeidsaanbod en de door de bestedingen bepaalde vraag naar aanbod Prijsinflatie: het stijgen van gemiddelde prijsniveau van goederen 5.2 De betekenis van de theorie van Keynes Econoom Keynes Klassieken Wel overheidsingrijpen Geen overheidsingrijpen Loonsverhogingen Loonverlagingen Een loonsverlaging zou minder koopkracht voor de consumenten betekenen waardoor de werkloosheid alleen maar erger wordt Werkloosheid is niets anders dan een overschot op de arbeidsmrkt; dat zou leiden tot dalen van de prijs van de arbeid (het loon), waardoor de goedkoper geworden arbeid opnieuw zou worden ingeschakeld Niet eens met de wet van Say Eens met de wet van Say Wet van Say: bij de productie van goederen en diensten wordt een inkomen verdiend; dat inkomen wordt besteed aan de geproduceerde goederen en diensten oftewel iedere productie schept zijn eigen vraag (keynes stelt dat in een depressie de consumenten en producenten zulke sombere vooruitzichten hebbenen dus zullen ze hun aankopen uitstellen) Hoofdstuk 3 1. De beroepsbevolking Beroepsgeschikte bevolking: bevolkingsgroep van 15 tot en met 64 jaar Beroepsbevolking: Alle inwoners tussen 15 en 65 jaar die in staat en bereid zijn betaalde arbeid te verrichten Afhankelijke beroepsbevolking: de totale beroepsbevolking verminderd met de zelfstandigen Zelfstandige beroepsbevolking: slager, bakker, kruidenier enz. (lui die eigen zaakje hebben) Participatiegraad: aandeel van de beroepsbevolking in de beroepsgeschikte bevolking Arbeidsjaren: personen met een volle baan Deeltijdbanen: banen waarbij een deel van een volledige betrekking wordt vervuld 2. Werk of werkgelegenheid Werknemer: iemand met een betaalde baan bij de overheid of bij een particuliere onderneming Arbeidscontract: overeenkomst met daarin rechten en plichten voor de werkgever en werknemer soms wordt er een individuele overeenkomst gesloten maar meestal bestaat er al een collectieve arbeidsovereenkomst (CAO). Pagina 4 van 8

5 Behalve werknemer kan iemand ook als zelfstandig ondernemer werken (vb: bakker, slager, aptoheek enz.) Onbetaalde arbeid wordt niet meegeteld bij de bepaling van het bruto binnenlands product omdat er geen geld bij te pas komt De economie valt te splitsen in officiële en een niet-officiele economie. Over de officiële worden belastingen en sociale premies afgedragen bij niet-officiele niet. De niet-officiele economie valt weer te splitsen in 2 dingen namelijk in onbetaalde werk en zwartwerk. Bij het onbetaalde werk wordt geen beslatingen enzo afgedragen omdat er geen geld mee wordt verdiend. Bij zwartwerken wordt er wel geld verdiend alleen er worden geen belastingen en socialeverzekeringspremies betaald hierbij kun je denken aan ali illigali die in de shoarma zaak werkt ofzo. Nadelen van zwartwerken: -het is moeilijk de werkgever te dwingen het minimumjeugdloon en vakantiegeld te betalen; zwartwerkers krijgen vaak minder loon; -wie ziek wordt, heeft geen recht op een uitkering; -bij een ongeluk op het werk is het heel moeilijk de schade vergoed te krijgen; -de zwartwerker kan van de ene dag op de andere dag ontslagen worden Wit werken kun je aan de volgende dingen herkennen -er moet een loonbelastingverklaring zijn ingevuld -er moet een kopie zijn verkregen van het meldingsformulier voor de bedrijfsvereniging, door werknemer en werkgever ondetekend; -bij de betaling van het loon wordt een loonstrookje ontvangen Door zwartwerken wordt de belasting alleen maar hoger. De overheid heeft een bepaald bedrag nodig, als een deel niet mee betaald aan dat bedrag dan moeten de mensen die wel betalen meer betalen. Ongeschoold werk: zware arbeid, minder prettige omstandigheden, eentonig werk, laag betaald Je kunt op verschillende manieren werk vinden: -navragen bij familie, vrienden en kenissen -je kunt naar een restaurant ofzo gaan en vragen naar werk -je kunt je laten inschrijven bij een commercieel uitzendbureau -naar arbeidsbureau gaan -op internet kijken Het arbeidsaanbod veranderd door: -de groeiende bevolking -vergrijzing van de bevolking -deelname van vrouwen neemt toe Pagina 5 van 8

6 -er vindt emigratie en immigratie plaats -mensen worden arbeidsongeschikt of treden vroegtijdig uit Groei productie (bij gegeven techniek) vraak naar werkkrachten neemt toe Arbeidsintensievere productie meer vraag Kapitaalintensievere productie afname arbeid Werkgelegenheid: vraag naar arbeid Flexibilisering: werk zonder vaste arbeidsverhouding, soms op ongeregelde tijden 3. werkloosheid: cijfers en oorzaken Als op de arbeidsmarkt het aanbod groter is dan de vraag, is er werkloosheid. De geregistreerde werkloosheid omvat de bij een arbeidsbureau geregistreerde personen die: -geen betaald werk hebben voor 12 uur per week of meer -beschikbaar zijn voor een baan van ten minste 12 uur per week Het centraal planbureau hanteert de volgende definitie -mensen zonder betaald werk voor 12 uur of meer per week -actief zoeken en beschikbaar zijn voor een werkkring van minstens 12 uur per week Officiële cijfers onderscahtten de feitelijke werkloosheidsproblemen, omdat ze geen inzicht geven in de verborgen werkloosheid die komt voor wanneer: -mensen, vooral jongeren en gehuwde vrouwen wel zouden willen werken maar zich niet als werkzoekende bij het arbeidsbureau hebben opgegeven, omdat ze verwachten bij de bestaande arbeidsmarktsituatie toch geen baan te zullen vinden (ontmoedigingseffect) -mensen volledig arbeidsongeschikt zijn verklaard, terwijl ze bij een minder problematische arbeidsmarkt wel degelijk een (aangepaste) baan zouden kunnen hebben; zo zitten er honderdduizenden verborgen werklozen in de WAO -werknemers vervroegd uittreden, in de vut gaan Het landelijk gemiddeld werkloosheidspercentage verbergt veel informatie, je kunt bijvoorbeeld niet zien in welke regio de werkloosheid het grootst is. Uitstroomkans: kans om binnen 6 maanden uit het werklozenbestand te komen (de kans is kleiner naarmate de werkloze ouder en langer werkloos is) Er is een voorraad werklozen waar voortdurend mensen bijkomen en afgaan. Belangrijk is de doorstroomsnelheid van het bestand. Een gemiddelde werkloosheidsduur van 3 maanden betekent dat het werklozenbestand gemiddeld 4 keer per jaar van samenstelling veranderd Oorzaken van werkloosheid: Pagina 6 van 8

7 1 conjunctuurwerkloosheid heeft te maken met onderbesteding (vraagkant). Het is mogelijk dat er bij een gegeven productiecapaciteit (aanbod) voldoende vraag is. De bestedingen schieten te kort om het machinepark volop te laten draaien en om voldoende werkgelegenheid voor de mensen te scheppen. Er bestaat dan conjunctuurwerkloosheid of onderbestedingwerkloosheid 2 daarnaast kan structuurwerkloosheid zijn, een gevolg van veranderingen in deaanbodkant. Veranderingen van de manier waarop de productie is ingericht, de proudcitestructuur, kunnen mensen werkloos maken A de werkloosheid van minder geschikten is te vinden onder gehandicapten die niet in het reguliere arbeidsproces kunnen draaien B frictiewerkloosheid bestaat er wrijving op de arbeidsmarkt tussen het ontstaat van een vacature en vervullen ervan gaat tijd verloren door langdurige ontslagprocedures en het zoek- en sollicitatieproces C seizoenwerkloosheid is een gevolg van het wegvallen van bepaalde producties in bepaalde jaargetijden (pretpark enzo) D kwalitatieve structuurwerkloosheid is een gevolg van het niet op elkaar aansluiten van de vraag naar en het aanbod van verschillende beroepen, landelijk en ook regionaal E kwantitatieve structuurwerkloosheid kan een gevolg zijn van -onvoldoende investeringen waardoor niet genoeg arbiedsplaaten worden gemaakt -diepte-investeringen waarbij mensen door machines worden vervangen -het verdwijnen van bepaalde producten -het verplaatsen van productie naar het buitenland -fusies of integratie van ondernemingen 4. arbeidsmarkt Conjunctuurwerkloosheid is een gevolg van tekortschietende bestedingen. Zij kan dus worden tegengegaan door de bestedingen op te voeren. De overheid kan de overheidsbestedingen opvoeren maar ook door belastingverlagingen Mindergeschikten Vergroten scholing, daar waar verdere scholing geen effect heeft, wordt werk georganiseerd in scoiale werkplaatsen frictiewerkloosheid Verbeteren arbeidsbemiddeling, meer en effecitevere voorlichting door arbeidsbureaus Seizoenwerkloosheid Producten met verschillende seizoenen te combineren en door het seizoen uit te schakelen met behulp van klimaatbeheersing, zoals bij glastuinbouw Beroepen niet aansluiten op elkaar Omscholing, herscholing en bijscholing. Geografisch probleem Arbeidsmobiliteit moet worden vergroot bijvoorbeeld door verhuissubsidies Onvoldoende arbeidsplaatsen -Bestaande arbeid herverdelen door arbeidstijdverkorten (atv) (bijv. winkel langer open en mensen die er werken minder lang laten werken) -overheid kan zelf banen scheppen -overheid kan loonkosten-subsidieregelingen treffen -meer deeltijdbanen -dynamischere aanpak (beheersing arbeidskosten, versoepeling ontslagrecht, investeren in de infrastructuur, scholing van beroepsbevolking, zorgen voor politieke stabiliteit) Pagina 7 van 8

8 Verdwijnen producten (te weinig vraag) Speur en ontwikkelingswerk moeten worden gestimuleerd Werk naar buitenland Aantrekkelijker ondernemingsklimaat creëren Overspannen arbeidsmarkt: macro-vraag is groter dan het macro-aanbod van arbeid.. oplossing: verkleinen van de bestedingen. Pagina 8 van 8