Samenvatting Economie H1+H2 (Arbeid)

Transcriptie

1 Samenvatting Economie H1+H2 (Arbeid) Samenvatting door een scholier 2596 woorden 9 oktober ,3 20 keer beoordeeld Vak Economie Hoofdstuk 1 1 Er is sprake van arbeid in de economische zin als een productieve inspanning wordt geleverd waar een primair wit inkomen tegenover staat. Een secundair inkomen is een inkomen ontvangen zonder er iets voor te doen. Bv uitkeringen bij ziekte of arbeidsongeschiktheid. 2 Een uitzendbureau is meer gericht op het vinden van tijdelijk werk. Arbeidsbureaus richten zich voornamelijk op het vinden van vaste banen voor langere tijd. Op de arbeidsmarkt komen de vraag naar en het aanbod van arbeid samen. Arbeids- en uitzend bureaus zijn voorbeelden van concrete markten. Hier komt de vraag naar arbeid door de werkgevers en het aanbod van arbeidskrachten op een concrete plaats en zeker tijdstip bij elkaar. De medewerkers van de bureaus zoeken zowel naar bedrijven waar ze nog mensen nodig hebben als naar banen voor werkzoekenden. Abstracte markt is de gehele Nederlandse arbeidsmarkt waarbij gekeken wordt naar het totale aanbod en de totale vraag naar arbeid. Eigenlijk kunnen we niet spreken van één arbeidsmarkt. Iedere werkende is immers anders. Arbeid is een heterogeen product. We kunnen wel spreken over verschillende deelmarkten. Zo kunnen we bijvoorbeeld een arbeidsmarkt voor hoger opgeleiden, technici en docenten economie onderscheiden. 3 Het arbeidsaanbod of beroepsbevolking bestaat uit iedereen die wil en kan werken. Iedereen tussen de 15 en 57.5 jaar beschouwen we tot de poten tiëlen beroepsbevolking. Deze mensen zouden in principe kunnen werken. In de praktijk kan niet iedereen van deze mensen werken. Denk hierbij aan arbeidsongeschikten, studenten en mensen die niet willen werken. Pagina 1 van 7

2 Arbeidsaanbod: (2groepen) werkenden en geregistreerde werklozen. Tot de officiële beroepsbevolking of het arbeidsaanbod rekent de overheid iedereen tussen de 15 en 57.5 die werkt en officieel kenbaar heeft gemaakt te willen werken. Dit laatste moet je hebben gedaan bij het Arbeidsbureau. Je moet een geregistreerde werkloze zijn, als je recht wilt hebben op een uitkering. Samengevat kunnen we het arbeidsaanbod omschrijven als alle mensen tussen de 15 en 57.5 jaar die meer dan 12 uur werken of willen werken en dit officieel kenbaar hebben gemaakt. De werkende beroepsbevolking is nog te verdelen in de afhankelijke en zelfstandige beroepsbevolking. De afhankelijke beroepsbevolking of werknemers zijn de mensen die een dienstbetrekking hebben bij een particulier bedrijf of bij de overheid. De zelfstandige beroepsbevolking zijn de mensen die geen werkgever hebben zoals: slagers, notarissen en belastingsconsulenten. In Nederland is ongeveer 12% van de beroepsbevolking eigen baas. 4 Door demografische veranderingen, emigratie en immigratie, en culturele en institutionele factoren is het arbeidsaanbod veranderd. Demografie: In Nederland komen steeds meer ouderen en steeds minder jongeren, Er is sprake van een vergrijzing van de bevolking.. Hiermee wordt bedoeld dat steeds meer mensen in de oudere leeftijdscategorie terechtkomen. Daarnaast worden er steeds minder kinderen geboren. Nederland ontgroent. Dit heeft niet alleen invloed op de arbeidsmarkt maar op de gehele economie. Denk hierbij aan de toenemende ziektekosten die gepaard gaan met de vergrijzing. Emigratie en immigratie: In de jaren zestig en zeventig zijn er veel mensen uit de Mediterrane landen naar Nederland gekomen. Hierdoor is de beroepsbevolking toegenomen en qua samenstelling veranderd, Door de Europese eenwording is het tegenwoordig eenvoudiger om te emigreren. In Europa is er namelijk vrij verkeer van personen waardoor je makkelijker een baan kunt accepteren in bijvoorbeeld Italië. In de praktijk valt het niet altijd mee om in het buitenland te werken. Je moet allerlei culturele en taalbarrières overwinnen. Culturele factoren: In Nederland werken nog steeds relatief weinig vrouwen. Vroeger was het zeer vanzelfsprekend dat vrouwen niet werkten, Zijn verzorgden het huishouden en waren de vrouw-des-huizes. Door verandering van de maatschappelijke opvattingen en normen en waarden is het tegenwoordig heel gewoon dat vrouwen werken, het huishouden is een taak van zowel de man als de vrouw. Traditionele rolpatronen waarbij de vrouw zorgt voor het huishouden en de kinderen, worden dus doorbroken. Vanaf eind jaren tachtig treden veel meer vrouwen toe op de arbeidsmarkt dan voorheen in Nederland het geval was. Dit noemen we de toegenomen participatie van de vrouwen. Van belang hierbij is de toenemende aandacht voor de kinderopvang, In de Scandinavische landen is de arbeidsparticipatie van vrouwen hoog mede door de goed georganiseerde en gesubsidieerde kinderopvang. Loonniveau: De hoogte van de lonen beïnvloedt het arbeidsaanbod. Hoe hoger de lijnen zijn hoe meer mensen geneigd zijn om zich op de arbeidsmarkt aan te bieden. Hoge lonen zijn daarnaast een prikkel om niet meer verder te studeren maar te gaan werken. Bij de lonen speelt de discussie over het minimumloon een grote rol. Het Pagina 2 van 7

3 minimumloon is het laagste wettelijk vastgestelde loon waar we recht op hebben als we werken. Als we het minimumloon verhogen kunnen we verwachten dat meer mensen zich aanbieden op de arbeidsmarkt. Institutionele factoren: In Nederland wordt het arbeidsaanbod bepaald door allerlei regels en wetten en instellingen die hierop toezien. Dit zijn institutionele factoren. Belangrijke regels en wetten zijn gelegen in de sociale zekerheid, Dit is het stelsel van uitkeringen waar we gebruik van kunnen maken als we niet in staat zijn te werken. Als het makkelijk is om voor allerlei uitkeringen in aanmerking te komen zouden we kunnen verwachten dat minder mensen zich aan bieden op de arbeidsmarkt,. De leerplicht is ook een voorbeeld van een institiotionele factor die de arbeidsmarkt beïnvloedt. In Nederland is iedereen verplicht om tot zijn 16e jaar onderwijs te volgen. Hierdoor komen mensen later op de arbeidsmarkt. De belastingwetgeving heeft ook invloed op de arbeidsmarkt. Een hogere belasting leidt tot een lager besteedbaar loon. Mensen worden hierdoor niet gemotiveerd om zich aan te bieden op de arbeidsmarkt. Arbeidsmarkt- en/of economische situatie: Als er veel werklozen zijn of als de economische vooruitzichten slecht zijn, blijven mensen meestal langer op school. Ze laten zich niet meer inschrijven als werkzoekende. Dit effect noemen we het ontmoedigingseffect. Als het goed gaat met de economie is er sprake van het omgekeerde effect. Mensen laten zich sneller inschrijven als werkzoekenden. Dit noemen we het zogenaamde aanzuigingeffect. 5 In de economie noemen we deze productiemiddelen kapitaal, natuur, arbeid en ondernemerszin. Arbeid is hierbij een belangrijke factor. Zonder mensen kunnen er geen diensten en producten worden geleverd. De arbeidsvraag bestaat uit de werkenden en de vacatures. 6 Net zoals het arbeidsaanbod verandert de vraag naar arbeid ook continu. We kunnen de volgende factoren onderscheiden die zowel de omvang als samenstelling beïnvloeden: Bestedingen: Dagelijks vragen we vele goederen en diensten. De totale vraag hierban noemen we in de economie kortweg bestedingen of effectieve vraag. Als de bestedingen toenemen, moet er meer worden geproduceerd, Hiervoor hebben de ondernemers meer arbeiders nodig waardoor de arbeidsvraag toeneemt. Techniek: Door technologische ontwikkelingen als de computer is de productie sterk veranderd, Hierdoor zijn er enerzijds allerlei banen verdwenen. Anderzijds zijn er vele nieuwe banen voor in de plaats gekomen. Binnen de financiële wereld is bijvoorbeeld het beroep van geldteller verdwenen. Tegenwoordig wordt dit werk gedaan door machines. Door deze automatisering hebben de banken allerlei automatiseringsdeskundigen moeten aannemen. Arbeidstijd: In Nederland zijn we steeds korter gaan werken. Als we toch dezelfde hoeveelheid werk willen verrichten, moeten er meer mensen in dienst worden genomen. Hierdoor stijgt de arbeidsvraag. Arbeidstijdverkorting (ATV) kan op verschillende manieren worden gerealiseerd. Er kunnen meer roostervrije dagen komen of de Pagina 3 van 7

4 werkweek wordt verkort. In het laatste geval spreken we over arbeidsduurverkorting (ADV). Daarnaast kunnen mensen gebruik maken van vervroegde uittreding (VUT). Door deze regelingen is er meer ruimte gekomen voor nieuwe mensen. Loonniveau: De hoogte van de konen bepaalt de vraag naar arbeid. Indien de lonen hoog zijn moeten werkgevers meer betalen aan hun werknemers. De kosten van arbeid nemen dan toe. Ondernemers zijn dan geneigd om werknemers te vervangen voor kapitaal. Er is dan sprake van een vervanging of substitutie van arbeid. Hoofdstuk 2 7 Er is sprake van geregistreerde werkloosheid als: -iemand ingeschreven staat bij een arbeidsbureau -hij/zij tussen de 15 en 57.5 jaar is -hij/zij geen arbeidsverhouding (werk) heeft -hij/zij bereid en in staat is om betaalde arbeid te verrichten gedurende 12 uur of meer per week. 8 In Nederland wordt de werkloosheid berekend door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Hierbij gebruikt het CBS de computerbestanden van werklozen die het arbeidsbureau maakt. In deze bestanden staan de mensen ingeschreven die een baan zoeken. Dit Bemiddelingsbestand Zonder Baan (BZB) wordt altijd gecorrigeerd omdat er fouten in zitten. De cijfers van de arbeidsbureaus houden namelijk geen rekening met veranderingen van werklozen, die van belang kunnen zijn voor de registratie, Bovendien is het zo dat veel mensen tijdelijk werk niet bij het arbeidsbureau melden. Ook gebeurt het dat een werkloze niet altijd doorheeft aan het arbeidsbureau dat hij een baan heeft gevonden, zodat deze persoon ten onrechte ingeschreven blijft, We spreken daarom van bestandsvervuiling. Het CBS corrigeert deze cijfers op basis van steekproeven. Op die manier ontstaat het officiële werkloosheidscijfer. Op twee manieren presenteert het CBS de arbeidsmarktcijfers, waaronder de werkloosheid: 1 In personen. Het CBS telt het aantal personen die gevraagd worden en zich aanbieden op de arbeidsmarkt. 2 In arbeids- of mensenjaren. Het CBS telt het aantal volledige banen, oftewel fulltime jaren. Als we uitgaan van een normale werkweek van 40 uur, dan kunnen we bijvoorbeeld 4 parttime arbeidskrachten die elk 20 uur per week werken herleiden tot 4 halve arbeidsjaren (40/20) of 2 hele arbeidsjaren. Eén arbeidsjaar wordt gevuld door meer personen met een deeltijdbaan, Dit drukken we uit in een ratio door het aantal personen tegenover het aantal volledige banen te zetten. Anders gezegd: we delen het aantal personen door het aantal arbeidsjaren. Dit noemen we de P/S-ratio (personen/arbeidsjaren ratio). Aan de hand van twee voorbeelden verduidelijken we de inhoud van deze ratio: Bij de Gamma te Leeuwarden zijn 10 volledige banen voor caissières. Bij deze vestiging hebben 7 caissières een fulltime baan en 6 caissières een parttime baan. Er werken dus 13 personen en omdat zij samen 10 Pagina 4 van 7

5 arbeidsjaren vervullen is de P/A-ratio 13:10 = 1.3 Uit onderzoek blijkt dat Nederlandse directeuren een gemiddelde werkweek hebben van 59 uur. Als we rekening houden met ATV telt een volledige baan 36 uur per week. De P/A-ratio is nu kleiner dan 1, omdat 1 persoon meer dan 1 arbeidsjaar vervult. 9 Verborgen werkloosheid wil zeggen dat mensen zich niet hebben aangemeld bij een arbeidsbureau. We onderscheiden verschillende oorzaken waarom mensen zich niet inschrijven als werkzoekende. Mensen laten zich niet meer inschrijven omdat ze ontmoedigd zijn om ooit nog een baan te vinden. In dit geval spreken we van discourage effect. Daarnaast zijn er mensen die arbeidsongeschikt zijn verklaard. Zij kunnen misschien door een handicap hun oude baan niet meer vervullen maar zouden graag ander werk willen doen. Met een aangepaste baan zouden zij weer aan de slag kunnen. Als iemand minder dan 12 uur wil werken kan hij zich niet in laten schrijven bij een arbeidsbureau als werkzoekende. Als iemand een uitkering krijgt moet die persoon ingeschreven staan bij het arbeidsbureau. Als je geen uitkering kunt krijgen, omdat je partner teveel verdient, heeft het weinig zin om ingeschreven te staan bij een arbeidsbureau. Ten slotte zijn er ook de leerlingen en studenten die langer op school blijven omdat ze denken toch geen baan te kunnen vinden, dit is ook een voorbeeld van verborgen werkloosheid. De totale werkloosheid is de optelsom van geregistreerde werkloosheid en verborgen werkloosheid. De omvang van de verborgen werkloosheid is niet te meten, maar het vermoeden is dat deze in Nederland enkele honderdduizenden mensen bedraagt. 10 Als we weten wat de oorzaken van werkloosheid zijn, kunnen we ook oplossingen aandragen. De werkloosheid kunnen we als volgt indelen: -conjunctuurwerkloosheid -structuurwerkloosheid in ruime zin. 11 Conjunctuurwerkloosheid wordt veroorzaakt door factoren aan de vraagkant van de economie. Als de economie groeit of daalt, groeit of daalt de werkgelegenheid in de bouw. We zeggen dat deze sector conjunctureel gevoelig is. In het algemeen kunnen we stellen dat bij een slechtere economie mensen minder geld besteden waardoor bedrijven minder opdrachten hebben, Dit heeft gevolgen voor de werkgelegenheid en dus de werkloosheid. De werkloosheid die veroorzaakt wordt door vermindering van de bestedingen noemen we conjunctuurwerkloosheid. Dalende vraag naar goederen en diensten -> minder orders bij bedrijven -> lagere productie -> minder werknemers nodig -> conjuncturele werkloosheid. 12 Structuurwerkloosheid in ruime zin wordt veroorzaakt door factoren aan de aanbodkant van de economie. Structuurwerkloosheid is altijd van lange duur. Het werk van de ontslagen mensen is verdwenen. De Pagina 5 van 7

6 werklozen zullen dus ander werk moeten zoeken, dit kost meestal veel tijd. Binnen de structuurwerkloosheid in ruime zin kunnen we een onderscheid maken tussen: -kwantitatieve structuurwerkloosheid -kwalitatieve structuurwerkloosheid -frictiewerkloosheid -seizoenwerkloosheid 13 Kwantitatieve structuurloosheid wordt veroorzaakt door een structureel tekort aan arbeidsplaatsen. Anders gezegd: de structuur van de productie is zodanig dat de kwantiteit of hoeveelheid arbeidsplaatsen onvoldoende is om de gehele beroepsbevolking werk te geven. Deze vorm van werkloosheid is altijd van langere duur. Vanuit twee invalshoeken is het mogelijk de oorzaken te bepalen van de kwantitatieve structuurwerkloosheid. De eerst is te stellen dat de arbeidsvraag te klein is, de andere invalshoek is te stellen dat het arbeidsaanbod te groot is. Samen bepalen deze de kloof tussen arbeidsaanbod en arbeidsvraag, en daarmee de kwantitatieve structuurwerkloosheid. Beredeneerd vanuit de arbeidsvraag onderscheiden we de volgende oorzaken van werkloosheid: Concurrentie met de lagelonenlanden: Hierdoor is de Nederlandse textielsector in de problemen gekomen, Veel textielbedrijven in Twente en Noord-Brabant konde in de jaren zestig en zeventig niet meer zo goedkoop produceren als in China en Taiwan. Hierdoor moesten zij hun deuren sluiten en kwamen er vele mensen op straat te staan. Arbeidsbesparende technieken: Door nieuwe technieken toe te passen, kunnen steeds minder mensen dezelfde productie leveren. Iedere werkemer kan hierdoor meer produceren. Hoeveel een arbeider per tijdsperiode kan produceren noemen we de arbeidsproductiviteit. Dergelijke investeringen, die leiden tot een toename van de arbeidsproductiviteit worden diepteinvesteringen of arbeidsbesparende investeringen genoemd. Denk aan de automatisering, die het mogelijk maakt dat het productieproces beter en sneller verloopt, waardoor eveneens arbeidsplaatsen verloren gaan. In de auto industrie zijn door de vele technologische ontwikkelingen de laatste jaren duizenden mensen ontslagen. Fusies of integraties van ondernemingen: Als twee ondernemingen besluiten samen te gaan, gaat dit vaak gepaard met een reorganisatie. De twee bedrijven moeten één worden. Dit betekent dat allerlei diensten in elkaar moeten worden geschoven. Dit kan leiden tot ontslagen. Overheidsmaatregelen: De overheid kan met haar beleid ook werkloosheid veroorzaken. Een voorbeeld zijn de milieumaatregelen voor tankstations. Eigenaren van tankstations zijn verplicht om voor een dichte vloer te zorgen waardoor er geen olie of benzine in het milieu kan komen. Dit kost hen aanzienlijk veel geld. Vooral veel kleine, zelfstandige pompeigenaren (zogenaamde witte pompen) konden deze investeringen niet opbrengen en moesten hun activiteiten stoppen. Dit leidde tot werkloosheid. Beredeneerd vanuit het arbeidsaanbod onderscheiden we de volgende oorzaken: Pagina 6 van 7

7 Stijgende participatiegraad van vrouwen: Sind de jaren zeventig hebben steeds meer vrouwen zich aangeboden op de arbeidsmarkt. Hier tegenover zijn geen nieuwe banen gekomen waardoor de werkloosheid is gestegen. Toename van het aantal schoolverlaters: Ondanks de vergrijzing bieden er sinds de jaren zeventig zich ieder jaar meer schoolverlaters aan op de arbeidsmarkt dan er nieuwe banen vrijkomen. Verwacht wordt dat pas rond 2010 de uitstroom van ouderen groter is dan de instroom van jongeren op de arbeidsmarkt. Werkzoekenden uit het buitenland: Jaarlijks komen er allerlei mensen uit het buitenland vanwege verschillenden omstandigheden naar Nederland. Dit kunnen vluchtelingen zijn of mensen die in Nederland werk zoeken. Vaak zijn dit erg gemotiveerde mensen om een baan te vinden. Zij hebben wel grote taal- en culturele problemen waardoor het vinden van werk moeilijk is. 14 Kwalitatieve structuurwerkloosheid wordt veroorzaakt door het niet aansluiten van scholing en vraag en aanbod in de regio. We spreken hier van een discrepantie van vraag en aanbod. Kwailitatieve structuurwerkloosheid kan ook ontstaan door een te geringe mobiliteit van arbeid. 15 Een verandering van werk kan gepaard gaan met een korte werkloosheid. Dat noemen we frictiewerkloosheid of zoekwerkloosheid. Frictie betekent letterlijk wrijving. Frictiewerkloosheid ontstaat door wrijving tussen het tijdstip waarop de ene baan eindigt en de andere begint. Over het algemeen is deze werkloosheid altijd van korte duur. Toch spreken we over structuurwerkloosheid en wel omdat deze vorm van werkloosheid altijd blijft bestaan en wel in die zin, dat er op iedere moment wel werkzoekenden zijn, die nog geen baan gevonden hebben. 16 Werkloosheid: -conjunctuurwerkloosheid -structuuwerkloosheid in ruime zin: - in enge zin: kwalitatief&kwantitatief - overige vormen: frictie & seizoen 17 Als bedrijven geen geschikt personeel kunnen vinden spreken we van een overspannen arbeidsmarkt. 23 Overwerken, verlaging van de bestedingen en het aantrekken van buitenlandse werknemers zijn oplossingen voor een overspannen arbeidsmarkt. Pagina 7 van 7