Samenvatting Economie Arbeidsmarkt hoofdstuk 1,2,3,4,5

Transcriptie

1 Samenvatting Economie Arbeidsmarkt hoofdstuk 1,2,3,4,5 Samenvatting door een scholier 1751 woorden 23 januari ,1 21 keer beoordeeld Vak Economie ARBEIDSMARKT Hoofdstuk 1 De arbeidsmarkt op 1.1 Op zoek Doorlezen 1.2 Het aanbod van arbeid Aanbod van arbeid = De Beroepsbevolking = werknemers + werklozen + zelfstandigen = bestaat uit alle mensen tussen de 15 en 65 jaar die willen, kunnen en mogen werken. Beroepsgeschikte bevolking = Potentiële beroepsbevolking = beroepsbevolking + niet-beroepsbevolking = bestaat uit alle mensen tussen jaar. Niet- beroepsbevolking = bestaat uit mensen tussen jaar die en niet werken en niet op zoek zijn naar werk. Deelnemingspercentage = Participatiegraad = beroepsbevolking x 100 beroepsgeschikte bevolking Groei beroepsbevolking door: Demografische groei; - meer mensen - bevolkingssamenstelling Maatschappelijke opvattingen; - grotere deelname vrouwen (jonge + herintreders) Stand van de economie; - goede economie Aanzuigeffect = de arbeidsmarkt trekt mensen die willen en kunnen werken - slechte economie Ontmoedigingseffect =geen kansen, mensen bieden zich minder aan. Wetgeving; - leerplichtwet - pensioenleeftijd Organisatie van het arbeidsproces; - betere kinderopvang - mogelijkheden deeltijdwerk 1.3 De vraag naar arbeid door: - bedrijven + overheid = werkgevers zelfstandigen openstaande vacatures De totale vraag naar arbeid bestaat uit: werknemers + zelfstandigen + openstaande vacatures. Pagina 1 van 8

2 En wordt beïnvloedt door: - groei van de economie - technische ontwikkelingen - hoogte loonkosten 1.4 De Arbeidsmarkt Concrete markt = een plek waar vragers en aanbieders van een bepaald product elkaar ontmoeten. Vb. supermarkt. Abstracte markt = omvat het geheel van vraag en aanbod zonder dat er een plaats is waar vragers en aanbieders elkaar ook echt ontmoeten. Vb. de huizenmarkt. Werkgelegenheid = alle werknemers + zelfstandigen Arbeidsjaar = een volledige baan Hoogte van het loon afhankelijk van vraag en aanbod: vraag > aanbod krappe arbeidsmarkt loon stijgt vraag < aanbod ruime arbeidsmarkt loon daalt 1.5 De arbeidsmarkt in de praktijk Kans op een baan afhankelijk van: opleiding vrouw / allochtoon zijn Hoofdstuk 2 Loondienst of zelfstandig 2.1 De ene baas is de andere niet Ondernemingsvormen: De Eenmanszaak 1 eigenaar prive aansprakelijk voor eventuele schulden voordelen: * eenvoudig zelf te beginnen * zelf beslissingen nemen * winst voor jezelf - nadelen: * prive aansprakelijk * voortbestaan kan in gevaar komen VOF = Vennootschap onder firma meerdere eigenaren eigenaren hoofdelijk aansprakelijk met hun prive vermogen BV = Besloten Vennootschap NV = Naamloze Vennootschap rechtspersoon = juridisch zelfstandig bedrijf is aansprakelijk aandeelhouders zijn de eigenaren BV: - aandelen op naam en in handen van 1 of enkele groot aandeelhouders leiding = directeur failliet aandeelhouders zijn alleen het ingelegde geld kwijt NV: - aandelen niet op naam, vrij verhandelbaar op de effectenbeurs aandeelhouders = eigenaren leiding = directie ( werknemers van de NV ) Pagina 2 van 8

3 aandeelhouders worden vertegenwoordigt door Raad van Commissarissen controleert Raad van bestuur ( = directie ) 2.2 De Arbeidsovereenkomst = een overeenkomst tussen een werkgever en een werknemer. Individuele loon en arbeidstijd vastgelegd. CAO = hierin staan de rechten en plichten van de werkgevers en werknemers zwart op wit. Zoals vakantie; pensioen; overuren; data loonsverhoging. o meestal per bedrijfstak ( bijv. bouw ) o soms per bedrijf ( bijv. Philips ) CAO onderhandelingen: vakbonden = werknemersbonden = vakverenigingen werkgeversbonden of bedrijf zelf Arbeidsvoorwaarden: Primaire arbeidsvoorwaarden = loon; normale arbeidstijd Secundaire arbeidsvoorwaarden = vakantieregeling; duur middagpauze; reiskostenvergoeding; kinderopvang; scholing. 2.3 Het centraal akkoord najaarsoverleg Rijksbegroting = overzicht van verwachte inkomsten en verwachte uitgeven van de overheid. Miljoenennota = een soort samenvatting van de Rijksbegroting. Vakcentrale s voorbeelden: FNV; ABVA-KABO; CNV; MHP Werkgeverscentrale s voorbeelden: VNO-NCW; MKB Vertegenwoordigers van de centrale s overleggen samen in de Stichting van de Arbeid. ( werkgevers en werknemers = sociale partners ). Als de vertegenwoordigers van werknemers en werkgevers met elkaar praten in de Stichting van de Arbeid = centraal overleg. over hoofdlijnen van de arbeidsvoorwaarden. Deze worden vervolgens uitgewerkt bij de CAO-onderhandelingen. Hoofdstuk 3 De strijd om de poen. 3.1 Loon in de ogen van de werknemers Inflatie = stijging van het algemeen prijspeil. 3 soorten loonstijgingen: Prijscompensatie = een loonstijging die procentueel gelijk is aan de inflatie. Initiële loonstijging = een loonstijging die voortvloeit uit een stijging van de arbeidsproductiviteit. ( gemiddelde landelijke stijging van de arbeidsproductiviteit ) Incidentele loonstijging = bijv. loonstijging door promotie / periodieke stijging, niet voor iedereen gelijk = afgesproken in een CAO Arbeidsproductiviteit = productie per werknemer per tijdseenheid Stijging arbeidsproductiviteit: Technische ontwikkeling ( mechanisering/automatisering ) Pagina 3 van 8

4 Arbeidsverdeling / specialisatie Scholing 3.2 Loon in de ogen van de werkgevers Voor bedrijven zijn lonen kosten. Hoge lonen lage winsten. Totale Opbrengst = Omzet = de verkochte hoeveelheid x verkoopprijs Kosten: loonkosten; rentekosten; huurkosten; afschrijvingskosten; machinekosten; transportkosten; kosten van grond en hulpstoffen en energie. Winst = Omzet Kosten Loonstijging > stijging arbeidsproductiviteit stijging loonkosten per product Gevolgen stijging loonkosten per product: prijzen verhogen of 2. winst laten dalen of 3. productie verplaatsen naar lage lonenlanden of 4. arbeidsbesparende machines inzetten 3.3 Kosten of koopkracht? Vakbonden strijden voor: 1. goed loon 2. voldoende werkgelegenheid Loon twee kanten: Kostenpost voor bedrijven Hogere loonkosten werkgelegenheid daalt door: * arbeid vervangen door kapitaalgoederen * verplaatsen productie buitenland * hogere prijzen verslechtering concurrentiepositie * dalende winst 2. Bron van bestedingen Hoger loon koopkracht stijgt als lonen meer stijgen dan de prijzen. 3.4 Loonstijging in de praktijk loonstijging > prijsstijging + arbeidsproductiviteit winst verhouding daalt loon arbeidsproductiviteitsstijging > loonstijging loonkosten per product dalen arbeidsproductiviteitsstijging < loonstijging loonkosten per product stijgen Hoofdstuk 4 Wie doet het werk? 4.1 Werkgelegenheid in Nederland 4 sectoren: 1e + 2e + 3e + 4e 4.2 Verschuiving in de werkgelegenheid Productie = werkgelegenheid x arbeidsproductiviteit Werkgelegenheid = productie : arbeidsproductiviteit Arbeidsproductiviteit = productie : werkgelegenheid 4.3 Mens of machine Investeren = het kopen van kapitaalgoederen door bedrijven Pagina 4 van 8

5 Kapitaalintensief = meer kapitaal in verhouding tot arbeiders Arbeidsintensief = meer arbeid in verhouding tot kapitaal Diepte investering = een arbeidsvervangende investering arbeidsproductiviteit stijgt Breedte investering = het kopen van een kapitaalgoed van dezelfde kwaliteit arbeidsproductiviteit blijft gelijk vervanging of uitbreiding Schaalvoordelen kosten per product dalen als de productieomvang stijgen. 4.4 Hier of daar hoge loonkosten: * werkgelegenheid daalt, mensen worden vervangen door machines of * productie verplaatst naar buitenland vestigingen sluiten in Ndl. openen in het buitenland, vaak door Multinationals. bedrijf wordt weggeconcurreerd door bedrijven in lage lonenlanden. Concurrentiepositie afhankelijk van: prijs kwaliteit infrastructuur 4.5 Hoge lonen, meer bestedingen Vragers naar goederen/diensten: - gezinnen - andere bedrijven - de overheid - het buitenland Hoofdstuk 5 Werkloosheid 5.1 Werkloosheid in Nederland kun je op verschillende manieren meten. 5.2 Werkloosheid gemeten Officiële werkloosheid: - mensen van 16 t/m 64 jaar - niet of minder werken dan 12 uur per week - werk zoeken voor tenminste 12 uur p/w - ingeschreven bij het CWI - binnen 2 weken aan de slag kunnen Werkloze beroepsbevolking : - mensen van 15 t/m 64 jaar - tenminste 12 uur p/w willen werken - beschikbaar Verborgen werkloosheid: - mensen die wel willen werken maar niet staan ingeschreven bij het CWI. - bij goede economie verborgen werkloosheid neemt af aanzuigeffect. - economische teruggang verborgen werkloosheid neemt toe ontmoedigingseffect. Verborgen werkgelegenheid = werkgelegenheid niet in de officiële cijfers. Pagina 5 van 8

6 Vb. zwart werk; vrijwilligerswerk 5.3 Oorzaken van werkloosheid Frictiewerkloosheid - de korte werkloosheid tussen twee banen in. Seizoenwerkloosheid Kwalitatieve Structuurwerkloosheid vraag en aanbod sluiten niet op elkaar aan er zijn zowel vacatures als werklozen verschil in opleiding / capaciteit ( eigenschappen werknemer ) Kwantitatieve Structuurwerkloosheid = te weinig kapitaalgoederen t.o.v. aangeboden arbeid door: - diepte-investering - reorganisaties - verplaatsing productie naar lage lonenlanden - minder winsten, potentiële starters beginnen niet - product wordt niet meer verkocht - productie te duur, verdwijnt Conjunctuurwerkloosheid = door te weinig bestedingen mensen worden ontslagen = economisch gezegd: wordt veroorzaakt doordat de effectieve vraag < de productiecapaciteit. Effectieve vraag = de totale vraag naar alle goederen en diensten die een land produceer bij elkaar opgeteld. 5.4 Het bestrijden van werkloosheid Werkloosheid: - gebrek aan inkomen - geen sociale contacten Maatregelen tegen conjunctuurwerkloosheid door de overheid: overheid meer besteden bijv. aanleg wegen / bouw scholen / hogere ambtenarensalarissen verlagen van de belastingen of verstrekken van subsidies bijv. investeringssubsidies aan bedrijven Maatregelen tegen kwalitatieve structuurwerkloosheid: = door de arbeidsmobiliteit te vergroten = als het aanbod van arbeid zich aanpast aan de veranderingen in de vraag naar arbeid. arbeidsmobiliteit tussen beroepen - door omscholing - baan op lager niveau accepteren 2. regionale arbeidsmobiliteit - reiskosten of verhuiskostenvergoeding 3. arbeidsmobiliteit tussen werken en niet werken - meer niet werkenden stimuleren een baan te zoeken bijv. goede kinderopvang Maatregelen tegen kwantitatieve structuurwerkloosheid: Pagina 6 van 8

7 = door verlagen van de loonkosten nl.: lagere prijzen betere concurrentiepositie winstgevendheid omhoog uitbreiding mogelijk minder aantrekkelijk mensen vervangen voor mensen minder aantrekkelijk productie verplaatsen naar buitenland Loonkosten beperken door: - verlaging brutolonen + gelijktijdig belasting verlaging netto blijft gelijk. Andere manieren: - het verschuiven van belasting op arbeid naar belasting op kapitaal - innovatie bevorderen verbeterde productieprocessen kunnen kosten laten dalen. - ATV = arbeidstijdverkorting WIG = Loonkosten Nettoloon Nettoloon = Brutoloon belastingen en sociale premies Loonkosten = Brutoloon + werkgeverslasten Maatregelen tegen seizoenswerkloosheid: bijv. De Kuip, gebruiken voor zomerconcerten Maatregelen tegen frictiewerkloosheid: beter arbeidsbemiddeling 5.5 Deeltijd, ATV en Flexibilisering Deeltijd = werkgelegenheid in arbeidsjaren verandert niet, maar wel de werkloosheid in personen (daalt). ATV = Arbeidstijdverkorting = als iedereen in een bedrijfstak/bedrijf minder gaat werken. Vb. ATV dagen; rooster vrije dagen; studieverlof; verkorting werkweek Afhankelijk van de herbezetting stijg de werkgelegenheid. ATV bij gelijkblijvend loon arbeidskosten per product stijgen Bedrijfstijdverlenging voordeel machines draaien langer machinekosten per product dalen Flexibilisering = aantal uren per week ligt niet vast Vb. : * versoepelen ontslagrecht * loslaten van vast werktijden/werkdagen * oproepkrachten Lagere arbeidskosten want: * werknemers in vast dienst zijn duur: vaak hoger loon werknemers werven = duur * aanpassen personeelsbestand aan de productieomvang gaat gemakkelijker Soorten arbeidsovereenkomsten: Arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. = vast dienstverband Arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd Bijv. 1 jaar Uitzendkrachten Uitzendbureau: - commercieel - bemiddelt in tijdelijk werk - uitzendbureau betaalt werknemer Pagina 7 van 8

8 CWI = Centra voor Werk en Inkomen: - niet commercieel nl. overheidsinstantie - bemiddelt voor vast werk - biedt opleiding of cursus mogelijkheden aan Pagina 8 van 8