Bloedafname gebeurt bij voorkeur in liggende positie, nooit zittend zonder rugsteun of staand.

Transcriptie

1 AFNAMERICHTLIJNEN Vrbereiding patiënt Psitie Bledafname gebeurt bij vrkeur in liggende psitie, nit zittend znder rugsteun f staand. Nuchter nderzek Geen vedselinname vanaf 12 uur vóór de afname Vedselinname kan bepaalde parameters beïnvleden Stijging: glucse, fsfaat, ALT, kalium, triglyceriden Lichte stijging: urinezuur, ttaal prteïne, calcium, chlesterl Drinken van 1 glas water is tegestaan Medicatie Afname bij vrkeur vóór de inname van medicatie Lichamelijke inspanning Zware inspanning te vermijden vanaf 24 uur vóór de afname Circadiane variatie Maximale waarde tijdens: Ochtend: crtisl Namiddag: ijzer Nacht: renine, aldstern, greihrmn, PTH Staalidentificatie Verifieer bij staalafname steeds de identiteit van de patiënt. Identificeer leesbaar en eenduidig elk staalrecipiënt met naam en vrnaam van de patiënt. Initialen zijn het uiterste minimum! Bij ptjes met deksel dient de identificatie aangebracht te wrden p het ptje en niet p het deksel. Het aanvraagdcument dient dezelfde eenduidige identificatie te vertnen als de stalen. Vermelding van de gebrtedatum, geslacht, datum aanvraag en afname zijn wenselijk. Identificatiegegevens en handtekening van de aanvragende arts zijn ndzakelijk. Stalen en/f aanvraagfrmulieren znder patiëntidentificatie zijn naanvaardbaar! Verpakken en bewaren van stalen Verwijder naalden en eventuele leidingen van de afnamebuizen en berg deze veilig p in een naaldcntainer. De aanwezigheid van naalden f andere sharps bij afgeleverde stalen is naanvaardbaar! Verifieer de crrecte sluiting van alle staalrecipiënten m lekkage te vrkmen. Pagina 1 van 6

2 Plaats de stalen en het vereenkmstige aanvraagfrmulier samen in een plastic zakje. Verifieer dat alle ndzakelijke afnamerecipiënten aanwezig zijn. Bewaar de afgenmen stalen in afwachting van het transprt, p een drge plaats, bij vrkeur afgeschermd van het licht en bij kamertemperatuur. Bepaalde analyses vergen specifieke bewaar- en transprtcndities, zals p ijs, afgeschermd van het licht en dergelijke. Deze specifieke cndities staan vermeld p het aanvraagfrmulier en in de labgids. Indien transprt p ijs vereist is, dient vraf het labratrium verwittigd te wrden, zdat aan de geschikte transprtcndities kan vldaan wrden. Acceptatiecriteria stalen en aanvragen Enkel crrect afgenmen, geïdentificeerde en behandelde stalen kmen in aanmerking vr analyse. Onderstaande aanvragen zijn niet-cnfrm: Niet-geïdentificeerde f nleesbare aanvraagfrmulieren Discrepantie tussen identificatie aanvraagfrmulier en stalen Onderstaande stalen zijn niet-cnfrm: Niet-geïdentificeerde stalen Discrepantie tussen identificatie aanvraagfrmulier en stalen Futief staaltype Te lage vullingsgraad Lekkende stalen Onhygiënische f bevuilde stalen Vervallen f beschadigde afnamerecipiënten Nn-cnfrmiteiten wrden geregistreerd in het lab. Deze nn-cnfrmiteiten kunnen aanleiding geven tt het verwerpen van de stalen, het niet analyseren van bepaalde parameters f het niet rapprteren van resultaten. In bepaalde gevallen (pediatrische afname, prblematische afname, precieuze f unieke stalen) van nn-cnfrmiteit kan de verantwrdelijke klinisch-bilg in verleg met de aanvrager besluiten m de stalen te aanvaarden vr analyse. In deze gevallen wrden de resultaten nder vrbehud gerapprteerd, met vermelding hiervan p het rapprt. Invled van hemlyse, lipemie en icterie Hemlytische stalen Vrijstelling van intracellulaire cmpnenten zals hemglbine, kalium, LDH en GOT, in het serum, dr lekkage f beschadiging van de (rde) bledcelmembraan. Subptimale pre-analytiek is belangrijkste rzaak van in vitr hemlyse Disruptie van rde bledcellen bij meilijke bledafname Cntaminatie tijdens bledafname met ntsmettingsmiddel Stckage en transprt bij te lage f te hge temperatuur Grt tijdsinterval tussen bledafname en analyse Pagina 2 van 6

3 Interferentie als gevlg van hemlyse Verhging van intracellulaire cmpnenten in het serum Chemische beïnvleding van de analytische prcedure Optische verstring van bepaalde analyses dr het vrij hemglbine Alle serumstalen wrden spectrftmetrisch getest p de aanwezigheid van hemlyse. De mate van hemlyse en de ptentiële interferentie p de verschillende analyses wrden vermeld p het rapprt. Lipemische stalen Trebeling van het serum f plasma als gevlg van verhgde lipprteïnecncentraties. Meestal verrzaakt dr vedselinname 6-12 uur vóór de bledafname. Minder frequente rzaken zijn dyslipidemie en de infusie van lipiden. Naast lipiden kunnen tevens andere mleculen, zals kude agglutininen en mnklnale immuunglbulinen, trebeling van het serum f plasma verrzaken. Interferentie als gevlg van lipemie Optische verstring van bepaalde analyses Vlumedepletie-effect bij indirecte ptentimetrie Vals verlaagde natrium- en kaliumcncentraties Alle serumstalen wrden spectrftmetrisch getest p trebeling. De mate van lipemie en de ptentiële interferentie p de verschillende analyses wrden vermeld p het rapprt. Icterische stalen Verkleuring van het serum f plasma als gevlg van een verhgde bilirubinecncentratie. Interferentie als gevlg van icterie Optische verstring van bepaalde analyses (spectrale interferentie). Chemische interferentie dr cmpetitieve binding dr f reactie met het bilirubine bij bepaalde analyses. Alle serumstalen wrden spectrftmetrisch getest p de aanwezigheid van icterie. De mate van icterie en de ptentiële interferentie p de verschillende analyses wrden vermeld p het rapprt. Werkwijze bledafname Selecteer de plaats van venapunctie. De ppervlakkige venen in de antecubitale regi krijgen de vrkeur De venen p de handrug vrmen een degelijk alternatief Vermijd punctie ter hgte van littekens, huidlaesies f hematmen Punctie aan de zijde van een mastectmie is verbden! Span de knelband aan ter hgte van het midden van de bvenarm. Beperk de tijdsduur van het afklemmen tt ngeveer 1 minuut. Langdurige afklemming kan een invled hebben p bepaalde bledparameters, zals kalium, calcium, albumine en lactaat. Pagina 3 van 6

4 De patiënt kan een vuist maken m de ppervlakkige armvenen beter te visualiseren. Het pmpen van de vuist wrdt echter afgeraden. Ontsmetting van de punctieplaats Gebruik ntsmettingsalchl en ntsmet met een circulaire beweging van centraal naar perifeer Laat de alchl vlledig verdampen vraleer tt punctie ver te gaan Bij venepunctie vr ethanlbepaling dient een niet-alchlisch ntsmettingsmiddel gebruikt te wrden. Gebruik bij vrkeur afnamebuizen met vacuümsysteem. Afname met drge spuit wrdt afgeraden! De knelband wrdt bij vrkeur reeds verwijderd tijdens het vullen van de eerste buis. Bij gebruik van een vleugelnaald, dient bij het afnemen van een citraatbuis, het afnamesysteem vraf met bled gespeld te wrden. Dit gebeurt dr het vraf afnemen van een dummy buis (bv. een serumbuis) die na de afname weggegid wrdt. Deze prcedure wrdt tegepast m cntactivatie van de stlling in de citraatbuis te vrkmen. Hud rekening met de minimale vullingsgraad van de afnamebuizen; vral bij citraatbuizen is deze richtlijn van primrdiaal belang. Bij nvldende vulling is er een subptimale verhuding citraat/bled die aanleiding kan geven tt verstrde stllingsparameters. De ptimale verhuding is 1 deel citraat p 9 delen bled en wrdt bekmen bij vlledige vulling van de citraatbuis. Respecteer de vrgeschreven afnamevlgrde: Pagina 4 van 6

5 Meng de buizen na afname adequaat p dr deze te inverteren (zie bvenstaand schema). 1 mengbeweging bestaat uit het vlledig inverteren (2 x 180 ) van de afnamebuis. Verwijder de afnamenaald en depneer deze in de naaldcntainer. Stelp het eventuele nableden en dek de punctieplaats af met een pleister. Werkwijze hemculturen Ontsmet de huid grndig met ntsmettingsalchl m cntaminatie met nrmale huidflra te vrkmen. Laat de alchl vlledig verdampen vraleer ver te gaan tt venapunctie. Per hemcultuurafname wrden 2 afznderlijke hemcultuurflessen afgenmen, respectievelijk de aërbe en de anaërbe cultuurfles. De afname gebeurt dr middel van een plastic spuit van 10 f 20 ml. Pagina 5 van 6

6 Het afgenmen bledvlume bepaalt mede de geveligheid van de hemcultuur. Het tevegen van 5 ml bled per hemcultuurfles is wenselijk. Indien nvldende bled vr 2 hemcultuurflessen kan afgenmen wrden, wrdt vrrang aan de aërbe fles gegeven. Hemcultuurflessen krijgen steeds vrrang p eventuele andere afnamerecipiënten, m cntaminatie te vrkmen. Werkwijze urinecllectie Midstream urine Identificeer het urinerecipiënt met de patiëntengegevens p de wand van het ptje (niet het deksel). Licht de patiënt in ver het adequaat desinfecteren en het verwijderen van de eerste urinestrm. Sluit na afname het urineptje zrgvuldig m cntaminatie en lekkage te vrkmen. 24-uurs urinecllecte Identificeer het urinerecipiënt met de patiëntengegevens p de wand van de cntainer (niet het deksel). Licht de patiënt in ver het crrect cllecteren gedurende 24 uur. De patiënt dient bij het starten van de 24-uurs cllectie de blaas te ledigen. In de daarpvlgende 24 uur dient de patiënt steeds in de vrziene urinecntainer te urineren. Exact 24 uur na het starten van de cllectie, met de blaas een laatste maal in de urinecntainer geledigd wrden. Sluit na afname de urinecntainer zrgvuldig m cntaminatie en lekkage te vrkmen. Werkwijze spermacllectie Bij fertiliteitsnderzek De cllecte dient vrafgegaan dr 3 dagen seksuele nthuding Net vóór de cllecte dient een urinelzing te gebeuren Grndig wassen van de handen en de genitale streek met water en zeep Het staal mag enkel pgewekt wrden dr masturbatie Opvangen van het vlledige ejaculaat in het daarte vrziene recipiënt Het recipiënt p lichaamstemperatuur huden (bv. in jaszak) en binnen het uur na cllecte p het labratrium afleveren Duidelijke vermelding van de patiëntgegevens, het aantal dagen nthuding en het tijdstip van cllecte. Pst-vasectmie nderzek Een pst-vasectmie spermanderzek is pas aangewezen vanaf 4-5 maand na de ingreep f na minstens 24 ejaculaties. Er is geen vrafgaande seksuele nthuding ndzakelijk. De werkwijze is benevens het bvenstaande analg aan deze bij fertiliteitsnderzek. Pagina 6 van 6