Wat kan de overheid doen om innovatie in PPS te stimuleren?

Transcriptie

1 S Wat kan de overheid doen om innovatie in PPS te stimuleren? Dr. Stefan Verweij Rijksuniversiteit Groningen s.verweij@rug.nl Dr. Wim Leendertse Rijkswaterstaat Oscar Loomans Sweco Colloquium Vervoersplanologisch Speurwerk, Amersfoort, November

2 2 Aanleiding Er wordt vooral gekeken naar de markt als het gaat om de vraag hoe innovatie in PPS kan worden gestimuleerd - Ontwerpvrijheid, competitie tussen bieders, collaboratief werken, risicotransfer, etc. Maar bewijs voor meer innovatie door PPS is zeer schaars Innovatie in PPS is niet vanzelfsprekend! - Collaboratief werken is vaak lastig, aannemers zijn vaak risicomijdend, etc. Bron: Verweij & Leendertse (2018)

3 3 Aanleiding En!... wat kan de publieke partner hier eigenlijk in betekenen?! PPS gaat immers over publiek-private SAMENwerking Wij hebben gekeken naar drie mogelijke verklaringen: 1. Het aanbestedingsresultaat 2. Compositie van het private consortium 3. Publieke project management (IPM) Bron: Verweij & Leendertse (2018)

4 4 PPS (DBFM) en innovatie DBFM als een innovatieve manier van aanbesteden - Risicoverdeling, contractuele innovaties, private financiering, etc. Opkomst van DBFM als innovatief aanbestedingsinstrument (2005 ) Inmiddels is DBFM gangbaar en dus niet meer zo innovatief De vraag rijst dan: - Hoe kan innovatie door DBFM worden gerealiseerd?

5 5 Innovatie door PPS Innovation is defined in this study as technological product and process (TPP) innovations, which comprise implemented technologically new products and processes and significant technological improvements in products and processes. Voorbeelden: energie-neutrale sluizen, gerecycled beton, zonnepanelen bij knooppunten, DuboCalc-software, etc. Referenties: OECD and Eurostat (1997); Leiringer (2006)

6 6 Drie mogelijke verklaringen 1. Het aanbestedingsresultaat 2. Compositie van het private consortium 3. Publiek project management (IPM)

7 7 Aanbestedingsresultaat Het verschil tussen de geraamde contractwaarde vóór de aanbesteding en de daadwerkelijke contractwaarde ná de gunning Een hoog aanbestedingsresultaat betekent dat de bieding van het consortium lager is dan geraamd Dit zou twee tegenovergestelde effecten kunnen hebben: - De aannemer is genoodzaakt te innoveren om een gunstige business case te behouden: positief effect op innovatie of - De aannemer handelt risicomijdend, want risico s kunnen de business case nog verder onder druk zetten: negatief effect op innovatie Referentie: Verweij et al. (2015)

8 8 Compositie Aantal bedrijven in het consortium - Een lager aantal bedrijven maakt samenwerking en trust-building gemakkelijker en dat zijn drivers voor innovatie - Een hoger aantal bedrijven vraagt om complexere contractstructuren en risicoverdeling en dat belemmert innovatieruimte Omvang van de bedrijven in het consortium - Kleinere bedrijven hebben een communicatie- en coördinatievoorsprong en dat zijn drivers voor innovatie Zie voor het volledige argument: Verweij & Leendertse (2018); Loomans (2018)

9 9 Project Management (IPM) Zie bijvoorbeeld: Reinking (2014)

10 10 Project Management (IPM) Omgevingsmanager: verbinder en coördinator - Brengt belangen, skills en kennis bij elkaar stimulans voor innovatie Technisch manager: facilitator en analyticus - Ondersteunt onderzoeksaanvragen en verschaft informatie; vermindert zo onzekerheid en stimuleert leren stimulans voor innovatie Contractmanager: controleur en risicomanager - Kan risico s willen beperken of de markt juist de ruimte laten stimulans of barrière voor innovatie Theoretische verwachtingen! Referenties: Grotenbreg & Van Buuren (2018); Reinking (2014)

11 11 Data & methode Data: 9 DBFM-projecten - Projectendatabase & korte vragenlijsten Scriptieonderzoek van Oscar Loomans Methode: Qualitative Comparative Analysis (QCA) Referentie: Gerrits & Verweij (2018)

12 12 Ruwe en gekalibreerde data Bron: Verweij & Leendertse (2018)

13 13 Truth tables Etc...

14 14 Resultaten Bron: Verweij & Leendertse (2018)

15 15 Wat kan de overheid dan doen? Sturen Gun DBFM-contracten aan consortia met een relatief klein aantal bedrijven; dan kan er mogelijk worden geprofiteerd van een collaborative advantage Stimuleren Een laag aanbestedingsresultaat (klein verschil tussen raming en bod) kan betekenen dat het consortium meer risico s wil nemen Faciliteren Innovatie kan worden gefaciliteerd door publiek projectmanagement; maar de relatie tussen projectmanagement en innovatie is complex! Meer onderzoek naar hoe managers in projecten innovatie faciliteren

16 16 Referenties Gerrits, L.M. & Verweij, S. (2018). The evaluation of complex infrastructure projects: A guide to qualitative comparative analysis. Edward Elgar, Cheltenham. Grotenbreg, S. & Van Buuren, A. (2018). Realizing innovative public waterworks: Aligning administrative capacities in collaborative innovation processes. Journal of Cleaner Production 171, S45-S55. OECD & Eurostat (1997). The measurement of scientific and technological activities: Proposed guidelines for collecting and interpreting technological innovation data. Organization for Economic Co-Operation and Development, Paris. Leiringer, R. (2006). Technological innovation in PPPs: Incentives, opportunities and actions. Construction Management and Economics 24, Reinking, M. (2014). Succesvol samenwerken: De zachte kant van projectmanagement. Rijksprojectacademie, Den Haag. Loomans, O. (2018). How a project s organization stimulates innovation in public private infrastructure development: A qualitative comparative analysis of DBFM cases in Dutch infrastructure development. University of Groningen. Master thesis. Verweij, S. & Leendertse, W. (2018). Wat kan de overheid doen om innovatie in PPS te stimuleren? Een systematische vergelijkende analyse van DBFM-infrastructuurprojecten in Nederland. Paper voor het Colloquium Vervoersplanologisch Speurwerk. Verweij, S., Van Meerkerk, I.F. & Korthagen, I.A. (2015). Reasons for contract changes in implementing Dutch transportation infrastructure projects: An empirical exploration. Transport Policy 37,