PROWATER WORKSHOP Payment-for-Ecosystem-Services (PES) Maandag 4 februari Brussel

Transcriptie

1 PROWTER WORKSHOP Payment-for-Ecosystem-Services (PES) Maandag 4 februari Brussel

2 Protecting and restoring raw water sources through actions at the landscape scale Het beschermen en herstellen van ruwwaterbronnen door landschapsherstel PROWTER More information:

3 Protecting and restoring raw PROWTER water sources through actions at the landscape scale in cijfers Goedgekeurd: 24/11/2017 Start: 01/09/2018 Einde: 31/08/2022 Budget: % cofinanciering door EU (Interreg 2 Zeeën)

4 KLIMTVERNDERING Klimaatprognoses wijzen op droger en warmer wordende zomers met meer extreme en geconcentreerde neerslaggebeurtenissen (zomerstormen). Op jaarbasis ZOMER Source: EU strategy on adaptation to climate change Quasi geen netto jaarlijkse verandering in neerslag, maar wel een ernstige afname van neerslag in de zomer (-10 tot -20%).

5 Drogere zomers, nattere winters

6 PROWTER Uitdaging Klimaatverandering zal vergelijkbare gevolgen hebben voor de gehele 2 Zeeën regio. Het risico en de mogelijke impact van droogte en waterschaarste wordt echter vaak verwaarloosd. Dit grensoverschrijdende project is nodig om het beleid en het grote publiek van de noodzaak van een langetermijnstrategie tegen droogte te overtuigen.

7 De zomer van 18 'kan een voorproefje zijn van wat het nieuwe normaal wordt

8 De zomer van 18 'kan een voorproefje zijn van wat het nieuwe normaal wordt

9 Maar ook natte jaren perioden zullen extremer worden

10

11 Ecosystem Based daptation Maatregelen die gericht zijn op het verhogen van retentie en infiltratie op landschapsniveau door ecosystemen te herstellen en natuurlijke processen te versterken.

12 Concept Beter gebruik maken van de perioden met neerslagoverschot om perioden met neerslagtekorten te overbruggen. KLIMTVERNDERING NEERSLG ZOMER - 9 % -42 % NEERSLG WINTER - 2 % tot +35 % Herstel van de hydrologische veerkracht Geografische focus voor veerkracht op bovenstroomse gebieden

13 Verhoogde gevoeligheid voor meteorologische extremen Indicatoren oorzaken? Verlies aan infiltratie? Verlies aan retentie? Overschotten op de winterwaterbalans gebruiken om tekorten in de zomerwaterbalans op te vangen!

14 Interceptie en bodemafdichting Ongeveer 4.3 % van de potentiele infiltratie wordt niet benut (56 miljoen m³) Verlies in m³/ha Kunstmatige drainage 13% van de voorraad ondiep bodemwater* wordt voortijdig afgevoerd (118 miljoen m³) Verlies in m³/are *Volume bodemwater tot op 1 meter onder maaiveld

15 Ruimtelijke prioriteiten voor herstel van infiltratie en retentie

16 Verhoogde gevoeligheid voor meteorologische extremen Indicatoren oorzaken? Verlies aan infiltratie? Verlies aan retentie? Wat waar herstellen? Infiltratie of hemelwateropslag Waterretentie Uitgestelde infiltratie Overschotten op de winterwaterbalans gebruiken om tekorten in de zomerwaterbalans op te vangen!

17 Verhoogde gevoeligheid voor meteorologische extremen Indicatoren oorzaken? Verlies aan infiltratie? Verlies aan retentie? Maatregelen/ingrepen zijn niet overal even nuttig! Overschotten op de winterwaterbalans gebruiken om tekorten in de zomerwaterbalans op te vangen! Op basis van fysisch systeem kunnen we identificeren waar welke maatregel het meest effectief is!

18 Grondwaterstromingen B C Brongerichte Maatregelen B

19 Relatieve positie in het landschap op lokaal schaalniveau ( m) Lokale depressies in het landschap, waar het water zich ophoopt na een natte periode. Kleinschalig (< 1 km) Groen-blauwe zones Snelle reactie van waterpeilen op neerslagoverschot Nat tijdens voorjaar Water trekt langzaam weg in het groeiseizoen

20 STROMINGSPTRONEN BINNEN EEN STRL VN 200 METER

21 Relatieve positie in het landschap op bovenlokaal schaalniveau (2-10km) B B Grootschalig (2-10 km) De lager gelegen gebieden op schaal van een stroombekken. Hier komt grondwater ophoog dat jaren geleden en kilometers verderop in de bodem is gesijpeld.

22 STROMINGSPTRONEN BINNEN EEN STRL VN 1 KILOMETER B B B B

23 Topografische analyse infiltratie-kwel patronen Combineren van verschillende ruimtelijke (temporele) schaalniveau s Grootschalig (2-10 km) Tijdelijk nat in droog gebied Kleinschalig nat & Grootschalig droog Permanent nat Kleinschalig nat & Grootschalig nat Kleinschalig (< 2 km) Kleinschalig droog & Grootschalig droog Permanent droog Kleinschalig droog & Grootschalig nat Tijdelijk droog in nat gebied

24 Retentie voor uitgestelde infiltratie (ondiepe GHG, diepe GLG) Grondwaterconservering (ondiepe GHG, ondiepe GLG) Directe infiltratie (diepe GHG, diepe GLG)

25 Gele zones: ++++ Zet dennenbos om in voedselarme graslanden en heide +++ Converteer naar loofbos ++ Converteer naar gemengd bos + Toepassen van bosbeheer (uitdunnen) +++ Remediëren bodemcompactie op landbouwgrond ++++ Installeer infiltratievijvers (WDI s) voor verharde oppervlakken Hoger gelegen, permanent droge zones: => Van nature hoge infiltratiecapaciteit (diepe grondwatertafel) Retentie voor uitgestelde infiltratie (ondiepe GHG, diepe GLG) Grondwaterconservering (ondiepe GHG, ondiepe GLG) Directe infiltratie (diepe GHG, diepe GLG)

26 Groene zones: ++++ Herstel tijdelijke wetlands door drainagegrachten te verwijderen +++ Herstel vochtige graslanden (beperkte afwatering door ondiepe sloten) ++ ctief peilbeheer op grachten ++ Installeer infiltratievijvers op de drainage-infrastructuur Lokale depressies in bovenstrooms gebied: Grondwaterniveaus stijgen snel tijdens natte periodes, maar dalen ook snel tijdens droge periodes. Infiltratie-snelheid vaak beperkt door een ondiepe, semi-permeabele laag. => Uitgestelde infiltratie mogelijk door verminderde drainage (retentie) Retentie voor uitgestelde infiltratie (ondiepe GHG, diepe GLG) Grondwaterconservering (ondiepe GHG, ondiepe GLG) Directe infiltratie (diepe GHG, diepe GLG)

27 Blauwe zones: permanente retentie ++++ Omzetten naar moerasgebied - maximale opslagcapaciteit +++ Herstel vochtig grasland (beperkte afwatering door ondiepe sloten) ++ Verlaag de drainagebasis actief tijdens de winter en perioden met beperkte bodembewerking (actief peilbeheer) Moerasgebieden met permanente kweldruk Grondwaterpeilen permanent hoog (zonder drainage tenminste). => Geen infiltratie mogelijk, maar kwelwater zoveel mogelijk vasthouden voor sponsfunctie veenbodems. Retentie voor uitgestelde infiltratie (ondiepe GHG, diepe GLG) Grondwaterconservering (ondiepe GHG, ondiepe GLG) Directe infiltratie (diepe GHG, diepe GLG)

28 Hefbomen voor de implementatie van maatregelen Implementatie? Beloon landeigenaren voor het verbeteren van waterinfiltratie en retentiecapaciteit Ontwikkel een klimaatadaptatiefonds om dat te financieren Om dit uit te werken, baseren we ons op de ervaringen van Upstream Thinking (UK) Overschotten op de winterwaterbalans gebruiken om tekorten in de zomerwaterbalans op te vangen! Een project in Zuid-Engeland dat op basis van dergelijke principes maatregelen implementeert om de waterkwaliteit te verbeteren

29 Onderzoek naar innovatieve financieringsmechanismen voor kleinschalige ingrepen op privéterrein Payment for Ecosystem Services

30 Monofunctioneel beheer Beheer in functie van ecosysteemdiensten Meetbare baten Private baten Waterkwaliteit Waterkwantiteit ndere Other ecosysteem Ecosystem diensten Services Private baten Theoretisch maximale vergoeding gebaseerd op alle mogelijke baten voor de maatschappij Minimale vergoeding - enkel inkomstenverliezen Worden vergoed

31 Ecosysteemdiensten als hefboom Milieu - ecologische maatregelen hebben meestal voordelen op meerdere beleidsdomeinen (bv agro - milieumaatregelen ) Met deze " bijwerkingen " wordt geen rekening gehouden in de bestaande procedures Wat dus leidt tot de selectie van de meer technische maatregelen Maar dan blijven er een hoop kansen liggen om met relatief weinig middelen véél maatschappelijke baten te genereren Daarom maatschappelijke baten expliciet maken en gebruiken als hefboom voor implementatie 63

32 Focus van PROWTER ligt op de water gerelateerde baten

33 Strategische dimensie van het versterken van grondwateraanvulling Economische impact Droogteschade landbouw Ecologische impact waterwinning Maatschappelijk belang van grondwater als strategische reserve Impact droogte op biodiversiteit Grondwaterheffingen terug investeren in de ecosystemen die het water leveren? Van conflict naar samenwerking? Investeren in bovenstroomse blauwe netwerken = Investeren in veerkracht van benedenstroomse blauwe netwerken

34 Winning uit freatische grondwaterlagen Vergund volume (m³/year) Relatieve winningsdruk (% inf/jaar) Berekening: Som vergund jaardebiet binnen venster van 10 km* 10 km ten opzichte van de totale infiltratie binnen datzelfde venster.

35 Winning uit freatische grondwaterlagen Onttrekkingsgraad op niveau van deelbekken: % van de totale jaarlijkse infiltratie dat terug opgepompt wordt O.b.v. vergund jaardebiet maar ook tal van illegale winningen die niet in rekening gebracht zijn

36 Maar ook vele andere ecosysteemdiensten worden mogelijk versterkt CO-BENEFITS

37 VERDER BOUWEN OP HET ECOPLN-PROJECT ECOPLN ontwikkelde ruimtelijk expliciete informatie en hulpmiddelen voor de beoordeling van ecosysteemdiensten. We hebben kennis ontwikkeld om ecosysteemdiensten te identificeren, kwantificeren en waarderen. ECOPLN werd gefinancierd door het programma "Strategisch basisonderzoek" (SBO) van het Vlaams Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO). Looptijd: Budget: 2,3 miljoen Gecoördineerd door de Universiteit ntwerpen

38 Een makelaar die ecosysteemdiensten kan realiseren? Je bestelt maatregelen die bijdragen aan bepaalde ESD beleidsdoelstellingen 500 m³ grondwateraanvulling 15 km trage recreatieve verbindingen 50 ton koolstofopslag 1500 m³ ontharding 10 ha natte natuur En dit voor een bepaald werkingsgebied

39 Een makelaar die ecosysteemdiensten kan realiseren? Onafhankelijk en objectief Dienstverlening aan kopers én verkopers van ESD Flexibel en dynamisch Vraag en aanbod Contracten in tijd en ruimte met grondeigenaars Geen staatssteun issues Het is aan de makelaar om meerdere doelstellingen tegelijk te realiseren Maar dat betekent niet dat er voor alles betaald kan worden!

40 PES PIRMIDE MTREGELEN/INGREPEN DIE BELNGRIJKE MTSCHPPELIJKE BTEN LEVEREN, MR WRVOOR GEEN VERGOEDINGSSYSTEEM BESTT MILIEUMTREGELEN DIE VRIJWILLIG ZIJN EN (DEELS) GESUBSIDIEERD WORDEN. INVESTERINGEN DIE MET BEWUSTWORDING GERELISEEERD KUNNEN WORDEN EN VOORDELEN OPLEVEREN VOOR DE EIGENR OF BEHEERDER DE MILIEUMTREGELEN DIE REEDS VERPLICHT ZIJN VOLGENS DE WETGEVING

41 Discussie Ingrijpend en vernieuwend maar noodzakelijk, want met enkel maatregelen in het publiek domein komen we er NIET Veel kopers van ESD Tal van overheden en overheidsdiensten Bedrijven Veel verkopers van ESD Terrein verwervende organisaties Individuele eigenaars

42 Positief: Stellingen Door PES kan je als koper meer invloed hebben op wat de verkoper doet Er zijn meer verkopers dan kopers vb. natuurorganisatie kan het niet allemaal op eigen terreinen Negatief: Moet je altijd betalen voor iets positief? Waar trek je die lijn? Wat bij de buren? Kan je niet beter concentreren op eigen acties?

43

44 VERDER BOUWEN OP HET ECOPLN-PROJECT ECOPLN ontwikkelde ruimtelijk expliciete informatie en hulpmiddelen voor de beoordeling van ecosysteemdiensten. We hebben kennis ontwikkeld om ecosysteemdiensten te identificeren, kwantificeren en waarderen. ECOPLN werd gefinancierd door het programma "Strategisch basisonderzoek" (SBO) van het Vlaams Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO). Looptijd: Budget: 2,3 miljoen Gecoördineerd door de Universiteit ntwerpen

45 ECOPLN ontwikkelde Kaartlagen op hoge resolutie Een samenvatting en interpretatie van ecosysteemdiensten op niveau van de gemeenten Vraag, aanbod, potenties en performantie Onderlinge vergelijking van gemeenten Kaartmateriaal Een tool waarmee je ruimtelijke ontwikkelingsscenario s kan beoordelen en vergelijken 82

46 Online catalogus van kaartlagen voor 18 ecosysteemdiensten Geoportaal & online atlas Omvat aspecten van vraag, aanbod, levering & potenties

47 ECOPLN ontwikkelde Kaartlagen op hoge resolutie Een samenvatting en interpretatie van ecosysteemdiensten op niveau van de gemeenten Vraag, aanbod, potenties en performantie Onderlinge vergelijking van gemeenten Kaartmateriaal Een tool waarmee je ruimtelijke ontwikkelingsscenario s kan beoordelen en vergelijken 84

48 ECOPLN-SE is een QGIS-plug-in voor het evalueren van de levering van ecosysteemdiensten. Het is in staat om kwantitatief de effecten van ruimtelijke scenario's op 18 verschillende ecosysteemdiensten te berekenen en te evalueren: 4 producerende, 8 regulerende, 3 ondersteunende en 3 culturele diensten. De gebruiker kan de scenario's definiëren en vervolgens evalueren met behulp van kwantitatieve modellen. De tool presenteert de resultaten van de berekeningen op verschillende, inzichtelijke manieren. KWNTIFICTIE VN DE IMPCT op ECOSYSTEEMDIENSTEN Doel van de tool: Vaak worden er veel alternatieve scenario's overwogen voor ruimtelijke ontwikkelingsprojecten. Scenario's kunnen echter onverwachte effecten hebben op de levering van ecosysteemdiensten. ECOPLN-SE berekent de bijbehorende effecten en presenteert de resultaten op een begrijpelijke manier. De analyse kan helpen bij de ontwikkeling van een meer multifunctioneel projectontwerp en de communicatie van de maatschappelijke baten.

49 Welke Ecosysteemdiensten hebben we gekwantificeerd? Producerende diensten: Voedselproductie, Houtproductie, Watervoorziening Regulerende diensten: Pollinatie, Waterinfiltratie, Waterretentie, Koolstofopslag in biomassa, Koolstofopslag in bodem, Stikstofopslag in bodem, Fosforopslag in bodem, Nitraat-verwijdering, Vermeden erosie, Luchtkwaliteit: afvang door planten, Geluidsreductie, Verkoeling stedelijk klimaat Culturele & gezondheidseffecten: Beleving recreanten en toeristen, Kwaliteit woonomgeving, Gezondheidseffecten contact met natuur 87

50 88 Kwantificering, Waardering, Visualisering

51 Welke gemeenten leveren veel ecosysteemdiensten? Levering = integratie van vraag én aanbod Bepaald door: Potentieel van bodem, hydrologie Beschikbaarheid groen Bevolkingsdruk Milieudrukken: Luchtkwaliteit Geluid Beschikbaarheid stikstof M.a.w het aanbod (de levering) is relatief ten opzichte van de behoefte of de potentie.

52 Sommige ecosysteemdiensten zijn gericht op het milderen van milieudrukken (geluidsblootstelling, fijn stof,...). Hierbij zijn er minstens drie aspecten van tel: De blootstelling aan geluid, fijn stof, overstromingsrisico Het aantal mensen dat blootgesteld wordt De mate waarin het aanwezige groen een verschil maakt Je kan de levering van de dienst uitdrukken in functie van de leveranciers (ESD per oppervlakte groen), ten opzichte van de ontvanger (ESD per inwoner) of een combinatie van beide. 91

53 Culturele dienst: Gezondheidseffecten van groene open ruimte Behoefte = afhankelijk van de bevolkingsdichtheid anbod = afhankelijk van de oppervlakte en spreiding van de groene open ruimte (= het gaat hier om buurt en straatgroen) Gezondheidseffecten per inwoner Top 10 Bekkevoort Herstappe Holsbeek Lo-Reninge Maarkedal Meeuwen-Gruitrode Pittem Waasmunster Wortegem-Petegem Zuienkerke Genoeg groeninfrastructuur om iedereen er rustig van te laten genieten! Maar dus ook aantrekkelijk voor inwijkelingen...

54 Een hoog aantal parkbezoekers is goed, maar misschien ook een teken van schaarste aan alternatieven in de omgeving antal recreatieve bezoeken per hectare groen. Voor de legende werden de gemeenten, op basis van de indicator, opgedeeld in 5 gelijke groepen. antal recreatieve bezoeken per inwoner als maat voor de hoeveelheid beschikbaar groen en recreatieve attractiviteit. 93

55 Het aantal bezoeken per inwoner is misschien een betere graadmeter. antal De groene recreatieve gemeenten bezoeken bovenaan per hectare hebben groen. een schaarste aan groen ten opzicht van de behoefte voor groenrecreatie Voor de legende werden de gemeenten, op basis van de indicator, opgedeeld in 5 gelijke groepen. antal De recreatieve groene gemeenten bezoekenonderaan per inwoner trekken als maat bezoekers voor deaan hoeveelheid van ver buiten hun beschikbaar groen en recreatieve grenzen en attractiviteit. leveren dus recreatiediensten 94