Analyseformulier Meerjarige Aanvullende Uitkering MAU

Transcriptie

1 Analyseformulier Meerjarige Aanvullende Uitkering MAU Gemeente Heerenveen Bezoekadres: Correspondentieadres: (0513) Crackstraat 2 Postbus ES Heerenveen 8440 GA Heerenveen

2 Inhoudsopgave Inleiding gemeente Heerenveen 3 Hoofdstuk 1 Analyse oorzaken tekort Tekortbepaling voorwaarden MAU Analyse oorzaken meerjarig tekort Tekortkomingen in het verdeelmodel Conclusie: 18 verdeelstoornissen 41 Hoofdstuk 2 Analyse van het gevoerde beleid Inleiding Instroom- en uitstroombeleid Instroombeperking Inkomenswaarborg Uitstroombevordering en inzet re-integratiemiddelen Handhavings- en sanctiebeleid Handhaving Afstemmingsbeleid Ontheffingenbeleid Terugvordering, verhaal en inkomensverrekening Sturing op resultaat Sturingsfilosofie Overlegvormen 68 Hoofdstuk 3 Verwacht tekort Visie collegeprogramma Prognose tekort

3 Inleiding gemeente Heerenveen De nieuwe gemeente Heerenveen bestaat naast de plaats Heerenveen uit 20 dorpen en heeft bijna inwoners. Onze gemeente ligt in de provincie Fryslan. Bereikbaarheid over de weg als met het openbaar vervoer, een goed aanbod van winkels, scholen en voorzieningen op het gebied van gezondheidszorg en mogelijkheden voor cultuur en recreatie zijn voor veel mensen belangrijke aspecten bij het kiezen van een woonplaats. Heerenveen biedt dit allemaal en is daarom een aantrekkelijke woongemeente. De hoofdplaats Heerenveen, de dorpen en het buitengebied bieden een ruime keuze aan woonmogelijkheden. Van sociale huur tot ruime kavels in de vrije sector, van landelijk wonen in het buitengebied tot een penthouse in het centrum. Heerenveen is een aantrekkelijke combinatie van stedelijke voorzieningen en landelijke rust. Hoe heeft de ligging bijgedragen aan de groei? Heeren van t Veen In 1551 ondertekenden de heeren Van Dekema, Van Cuyck en Foeyts de oprichtingsakte van de Schoterlandse Veencompagnie, de op één na oudste Naamloze Vennootschap van Nederland. De oprichtingsakte van de oudste Nederlandse hoogveenkolonie is in feite de geboorteakte van Heerenveen. Voor het vervoer van de afgegraven turf lieten de heeren van 't veen de Schoterlandse Compagnonsvaart en de Heerensloot graven. Het vaarwater werd gekruist door de verbinding Zwolle - Leeuwarden. De combinatie van kruising van wegen en waterwegen en de voortvarendheid waarmee de heeren van het veen activiteiten ontwikkelden, liggen ten grondslag aan het ontstaan van Heerenveen. Door de handel in het bruine goud vormde Heerenveen zich als een centrum van de winning, handel en vervoer van turf naar de steden in het Westen

4 Vestiging en handel rondom Heerenveen De kanalen liggen ten grondslag aan de lange lijnen structuur van Heerenveen. Deze werd na de aanleg van de spoorlijn verder versterkt. De lijnenstructuur is eeuwenlang het uitgangspunt geweest voor onze uitbreidingplannen. Heerenveen ontwikkelde zich door de strategische ligging en de ondernemingsgeest namelijk als een centrum voor wonen en werken. Er ontstond een concentratie van middenstand en handel, hetgeen voor woningzoekenden en ondernemers weer aanleiding was tot vestiging in nabije omgeving. In de negentiende eeuw groeide de nederzetting op het kruispunt van wegen en waterwegen uit tot een plaats met veel patriciërs, deftige burgers en middenstand oftewel het Friese Haagje. De nederzetting groeide uit tot een bloeiend handelscentrum met een belangrijke regionale en provinciale functie Een belangrijke rol hierin was ook weggelegd voor herberg het Posthuis: de halte voor de postkoets en wisselplaats voor paarden. Inmiddels is het monumentale pand als smûkste theater van Fryslân al weer decennialang een belangrijk centrum van cultuur. De hobbelige zandweg van toen is gaandeweg uitgegroeid tot de huidige A32, samen met de A7 een belangrijke toegangspoort van Fryslân. Met de Friese Meren aan de westkant en de vaarweg naar het Noord-Overijsselse watergebied is Heerenveen ook recreatief een strategisch middelpunt. De strategische ligging maar nog veel meer de mix van handelsgeest, dynamiek en durf die de drie voorname heren in de zestiende eeuw tentoonspreidden, lopen sindsdien als een rode draad door Heerenveen. Thialf, Sportstad, het eerste bedrijvenverzamelgebouw, geavanceerde bedrijventerreinen, kantorenboulevards en de met prijzen gehonoreerde woonwijk Skoatterwâld zijn het beeldbepalende bewijs van de laatste jaren. Ook het cultureel erfgoed Oranjewoud met het prestigieuze Museum Belvédère voor moderne kunst sluit daar naadloos op aan. En last but not least is er het sportieve imago van Heerenveen. Zo zijn wij aangewezen als Centrum voor Topsport en is er Thialf, Sportstad en het Abe Lenstra Stadion als (inter)nationale eyecatchers voor de hele provincie. Heerenveen als Stad van Sport omvat echter veel meer dan schaatsen, voetbal en turnen. De combinatie van topsport en breedtesport en daaraan verwante activiteiten zorgen voor nieuwe Friese impulsen op het gebied van gezondheid, onderwijs, economie, recreatie en toerisme. De historie in kort bestek : ontstaan, de vervening met turfwinning en (handels)groei : afname vervening en turfhandel, opkomst van de landbouw : versterking streekfunctie en opkomst industrialisatie door aanleg spoorlijn en tramlijnen. Handel groeide en bloeide : ontwikkeling nieuwe uitbreidingen, aanleg eerste industrieterrein, aanleg rijkswegen en verkeersplein : dynamische ontwikkeling Heerenveen: hoofdwegenstructuur, woonwijken en bedrijventerreinen

5 Gemeente Heerenveen: Dynamisch, Ondernemend en Sportief Wij hebben door onze ambities, goede bereikbaarheid en ligging sinds jaar en dag een bijzondere regiofunctie. Er zijn immers weinig gemeenten die in een hoofdplaats van onze omvang (zo n inwoners) twee NShaltes hebben, een Betaald Voetbal Organisatie als SC Heerenveen, de Epke Zonderland turnhal, de schaatstempel Thialf, het regionale ziekenhuis de Tjongerschans en het Posthuis Theater hebben

6 Aanleiding Mau-aanvraag Tot en met 2010 hebben wij ons altijd kunnen redden met de inkomsten en uitgaven van de bijstanduitkeringen. De gemeente Heerenveen heeft echter de afgelopen drie jaar te maken gehad met een tekort op de bijstandsuitgaven. In 2011 en 2012 is een IAU aangevraagd. Ook in 2013 hebben we een tekort maar deze is niet IAU-waardig (9% tekort). Daarom doen wij dit jaar een MAU aanvraag In deze aanvraag willen we aantonen dat het voorziene tekort van de nieuwe gemeente Heerenveen het gevolg is van onvolkomenheden in het verdeelmodel. We dragen verschillende objectieve kenmerken aan die van invloed zijn op de hoogte van onze bijstandsuitgaven maar die niet of onvoldoende in het huidige verdeelmodel zijn opgenomen. Bij de MAU staat centraal dat compensatie wordt verleend voor meerjarige tekorten op het WWB-budget die verband houden met een niet optimaal werkend objectief verdeelmodel, de zogeheten verdeelstoornis. In dit licht heeft het college van de nieuwe gemeente Heerenveen besloten een MAU-verzoek in te dienen. Onze gemeente heeft in de referteperiode ( ) te maken gehad met tekorten en verwacht ook voor de komende drie jaren een tekort. Het gaat er hierbij om dat wij: * risico s van tekorten tijdig hebben gesignaleerd; * gekeken hebben naar de oorzaken van deze tekorten * maatregelen hebben genomen om de tekorten terug te dringen: * deze maatregelen zijn ingebed in de planning- en controlecyclus; * dat er sprake is van beleidsevaluaties; * en dat tijdig is bijgestuurd. Dit analyseformulier is analoog aan het beschikbaar gestelde MAU-model opgebouwd. In hoofdstuk 1 wordt een analyse gegeven van de mogelijke oorzaken van het tekort. Deze oorzaken vormen het vertrekpunt voor de verdere analyses. Met deze analyse maken wij naar onze mening aannemelijk waarom het meerjarig tekort op de uitkering als bedoeld in artikel 69 WWB geheel of gedeeltelijk het gevolg is van een verdeelstoornis. In de hoofdstukken 2 en 3 wordt nader ingaan op het beleid en de uitvoering. Wij hebben de analyses zoveel mogelijk kwantitatief en kwalitatief onderbouwd. Vergelijkend cijfermateriaal is gebaseerd op beschikbare data uit landelijke, regionale en plaatselijke databronnen. Waar mogelijk zijn de meest recente gegevens gebruikt

7 Hoofdstuk 1: Analyse oorzaken tekort Tekortbepaling eerste drie voorwaarden MAU De onderstaande tabel is afkomstig uit de door het ministerie beschikbaar gestelde MAU-tool. Het laat zien dat de gemeente voldoet aan de eerste drie voorwaarden die zijn gesteld om in aanmerking te komen voor de MAU, te weten: - het budget is in met toepassing van het objectief verdeelmodel tot stand gekomen; - het tekort bedroeg in 2011 ten minste 6,7% van het toegekende budget en in 2012 en 2013 ten minste 2,5% van het toegekende budget; - aan de gemeente is nog geen MAU toegekend ; Overzicht (deels) met het objectief verdeelmodel gebudgetteerd? ja ja ja toegekend budget saldo bestedingen en baten financieel resultaat in euro's financieel resultaat in % van het budget -15,9% -12,6% -11,0% Drempel -6,7% -2,5% -2,5% 2. tekort boven de gestelde drempel? ja ja ja 3. Niet reeds MAU-uitkering toegekend nee over of ? De voorwaarden houden verder in dat het tekort ook in de komende drie jaar boven de 2,5% uitkomt en dat het ontstane tekort op het budget voor tenminste 5% door verdeelstoornissen wordt verklaard. Begin februari 2014 heeft de toetsingscommissie de benodigde rekentool hiervoor beschikbaar gesteld (zie bijlage). Wanneer deze rekentool voor onze gemeente wordt ingevuld blijkt dat de theoretisch maximale verdeelstoornis uitkomt op 10%. De gemeente voldoet daarmee aan alle voorwaarden en dient hierbij dus een volledige MAU-aanvraag in

8 Het is goed om hierbij op te merken dat op grond van artikel 10d van het Besluit WWB 2007 bij de budgetten en bestedingen ook voor de refertejaren rekening gehouden moet worden met de gegevens van de gemeenten die vanaf 2014 bij de betreffende gemeente zijn gekomen. Artikel 10d. Aanpassing berekeningen meerjarige aanvullende uitkering Bij een wijziging van de gemeentelijke indeling of een grenscorrectie als bedoeld in de Wet algemene regels herindeling worden de gegevens waarmee de berekeningen op grond van de artikelen 10a, eerste lid, onderdeel c, en 10c, worden uitgevoerd, vastgesteld op basis van een redelijke schatting van de toestand van die gegevens zoals die zou zijn geweest als de wijziging op de datum waarop die gegevens betrekking hebben reeds was ingegaan. Volgens de gegevens van het ministerie SZW bestaat Heerenveen in 2014 uit: Heerenveen (geheel), voormalig gemeente Boarnsterhim (voor 29%) en Skarsterlân (voor 1,7%; dit betreft een grenscorrectie). De budgetten (terug te vinden in de budgetbeschikkingen van de verschillende gemeenten) en bestedingen en baten (terug te vinden in de SiSa-bijlage bij de jaarverantwoording van de betreffende gemeenten) zijn volgens onze gegevens als volgt: Toegekend budget Heerenveen Boarnsterhim Skarsterlân Saldo bestedingen en baten* Heerenveen *** Boarnsterhim *** Skarsterlân *** Toegekend budget Heerenveen (situatie 2014)** Saldo bestedingen en baten* Heerenveen (situatie 2014)** nnb*** * Dit zijn de bestedingen en baten op titel van artikel 69 van de WWB (ofwel de gebundelde uitkering): WWB, IOAW, IOAZ, kosten levensonderhoud beginnende zelfstandigen (onderdeel van Bbz 2004) en voor 2011 de WWIK en de WIJ. ** Dit is berekend als 100% van het budget voor Heerenveen plus 29% van het budget voor Boarnsterhim plus 1,7% van het budget voor Skarsterlân. Voor het saldo van bestedingen en baten geldt hetzelfde. *** Bij het invullen is uit gegaan van de bestedingen en baten van Heerenveen, 29% van de bestedingen en baten van Boarnsterhim en 1,7% van de bestedingen en baten van Skarsterlân

9 Het niet voor de herindeling gecorrigeerde tekort van de gemeente Heerenveen was in het jaar ,3% van het toegekende budget. In 2012 daalt het tekort naar -10,7%. In 2013 is het niet gecorrigeerde tekort 9%. Over de periode bedroeg het gemiddelde tekort - 11,7%. Financieel niet gecorrigeerd resultaat tov het landelijk resultaat Bedragen x 1 miljoen Toegekend budget: 10,4 12,5 14,9 Saldo van bestedingen en baten: 12,0 13,8 16,2 Financieel resultaat in euro's: -1,5-1,3-1,3 Financieel resultaat in % van het budget -15,3-10,7-9 Landelijk resultaat in % van het macrobudget -16,8%* *Financieel resultaat ivm bestuurakkoord is -10,5%. 1.2 Analyse oorzaken meerjarig tekort referteperiode De gemeente is vanaf 2011 in de situatie terecht gekomen waarin het bijstandsbudget niet toereikend is om de uitkeringen te betalen. Inkomsten en uitgaven sluiten dan niet langer op elkaar aan. De oorzaak van het tekort is naar onze mening gelegen in een aantal factoren op het gebied van: - Arbeidsmarkt - Demografie - Fysieke en sociale leefomgeving - Gezondheid - Economie en Onderwijs De uitzonderlijke arbeidsmarktsituatie in onze regio is bij de IAU 2011 en 2012 onderkend op basis van de criteria die de toetsingscommissie daarvoor hanteerde. Deze tonen aan dat het tekort op de uitkeringsverstrekking veroorzaakt wordt door de sterk verslechterde arbeidsmarktsituatie in Heerenveen. In dit hoofdstuk gaan we dit verder uitwerken alsmede de verdeelstoornissen op de andere gebieden

10 Instroom bijstand Heerenveen 43 % 57 % 58 % 48 % Nederland 42 % 46 % 40 % 36 % Uitputting budget bijstand Heerenveen 98 % 101 % 118 % 113 % Nederland 107 % 113 % 121 % 103 % Bron: kernkaart SZW Vanaf eind 2008 stijgen de aantallen in Friesland en Heerenveen harder dan landelijk. Zoals gezegd zijn wij er als gemeente tot 2011 in geslaagd om - ondanks de effecten van de crisis en de afspraken uit het bestuursakkoord - uit te komen met het budget. Terwijl veel andere gemeenten in onze arbeidsmarktregio reeds in 2010 met grote tekorten werden geconfronteerd en dat jaar al een beroep hebben moeten doen op de incidenteel aanvullende uitkering. Eind 2013 had onze gemeente mensen in de Wwb. Vanaf 2010 is het aantal mensen met een bijstandsuitkering gestegen met 44%. Deze toename is sterker dan landelijk waar in dezelfde periode een stijging van 27% zichtbaar was. De stijging van het aantal bijstandsgerechtigden is vooral zichtbaar in de groep van personen met een uitkering onder de 55 jaar

11 aantal Verder is het opvallend dat het aandeel echtparen in een uitkeringssituatie sinds 2012 sterk toeneemt WWB kalenderjaar instroom uitstroom uitkeringsgerechtigd De werkgelegenheid in de gemeente Heerenveen is in de periode 2008 tot en met 2010 met ruim 12 procent gegroeid. Er is ook in de referteperiode veel geïnvesteerd in het creëren van werkgelegenheid, het aantrekken van nieuwe bedrijven en het bevorderen van uitstroom. Hiermee hebben wij een verdere groei van de werkgelegenheid gefaciliteerd maar dit leidde om redenen die in de volgende paragraaf worden uitgelegd niet direct tot de verwachte duurzame uitstroom van uitkeringsgerechtigden. De crisis duurt voort in deze periode en de bedoelde overbrugging naar duurzame banen blijft uit. Sterker nog, de crisis diept zich merkbaar uit tot een recessie en is er in onze regio een sterke terugloop van het aantal beschikbare vacatures (voor met name de laagopgeleiden) op de arbeidsmarkt te zien. In het noorden zijn de effecten sowieso aanzienlijk groter dan landelijk. Momenteel neemt de verkoop van grond aan bedrijven toe en zal op korte termijn wederom sprake zijn van een groeiende werkgelegenheid. 1 Er is in de referte periode ook weinig financiële ruimte om te investeren in reintegratie omdat de ID-banen en Wiw-banen in verhouding zwaar drukken op het budget. Eind 2012 is door onze raad besloten maatregelen tot afbouw te nemen. In de periode sturen we hierdoor sterk op versnelde leegloop Kosten ID/Wiw Met de forse korting op het P-budget 2012 is er vanaf 2011 ook maar beperkt gebruikt gemaakt van verloonde werkplekken. Ook al zit naar onze mening de poort goed dicht blijft het bestand groeien. 1 zie artikel Kijken wat er wel is in Elsevier van 1 februari

12 In onderstaande tabel staat het verloop van het participatiebudget en uitgaven voor de gemeente Heerenveen weergegeven. Participatiebudget Budgetten Baten- niet RIJK Meegenomen vorig jaar Bestedingen Besteding % budget 121,2% 89,1% 108,3% 105,68% Saldo Saldo t.o.v. budget 6% 18% 26% 25% Het effect van de zogenaamde ex-ante beperking is bekeken om iets te kunnen zeggen over de aanwezigheid van verdeelstoornissen. Indien het gemeentelijk budget namelijk wordt aangepast door ex-ante inperking kan dit een indicatie zijn van stoornissen in het objectieve verdeelmodel. Bedragen ex-ante inperking Rijksbijdrage voor ex-ante inperking Rijksbijdrage na ex-ante inperking Ex-ante inperking Ex-ante inperking, in percentage 1,3% 4,1% 0,8% Met name in het jaar 2012 is er een groot verschil ten opzichte van de andere jaren te constateren en sluit de voorspellende waarde van het verdeelmodel minder aan op de feitelijke situatie. In de volgende paragraaf gaan we hier uitgebreid op in

13 1.3. Tekortkomingen verdeelmodel (de verdeelstoornissen) De gemeente Heerenveen had in de jaren 2011 tot en met 2013 een tekort op het budget en verwacht dit in de komende drie jaar ook. Waarom geeft het objectieve verdeelmodel voor Heerenveen geen goede prognose van de bijstandskosten? In deze paragraaf gaan wij in op de specifieke factoren die invloed hebben op de bijstandsuitgaven in onze gemeente. 1. Hoger % MBO- scholieren geeft verdringing op de arbeidsmarkt Heerenveen vervult een regiofunctie voor MBO-scholieren. Daarnaast wordt er PRO, VSO en Vakcollege Onderwijs aangeboden. Door de vele middelbare scholieren is er sprake van verdringing op de arbeidsmarkt. Dit komt niet tot uiting in het verdeelmodel. In Heerenveen volgt 3,87% van de bevolking middelbaar beroepsonderwijs. Dit is hoger dan in het COROPgebied (3,75%) en het landelijke aandeel (3,12%). Door de aanwezigheid van veel middelbare scholieren treedt verdringing op de arbeidmarkt op. Omdat er in onze gemeente daarnaast ook scholieren uit andere omliggende gemeente zoals gemeente Skarsterlan en Weststellingwerf komen is dit percentage verdringing in de praktijk nog hoger. Statline geeft namelijk alleen de woongemeente aan

14 2. Meer demografische druk De demografische druk is hoger dan het landelijke %. De demografische druk is de som van de 'groene druk ' en de 'grijze druk'. Groene druk is de verhouding tussen het aantal personen van 0-19 jaar en het aantal personen in de zogenaamde 'productieve leeftijdsgroep' van jaar. De grijze druk is de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar of ouder en het aantal personen in de zogenaamde 'productieve leeftijdsgroep' van jaar. Een hogere gemiddelde leeftijd leidt tot meer bijstandsuitgaven. Een oudere potentiële beroepsbevolking geeft meer kans op bijstandsuitgaven. Dit laatste is in onze gemeente niet meer dan gemiddeld het geval. De hogere grijze druk echter wel. Dit levert in het licht van het langer doorwerken ook verdringing op onze arbeidsmarkt op. Uit CBS-onderzoek is gebleken dat het aantal werkende 65-plussers de afgelopen 10 jaar meer dan verdubbeld is. Momenteel werken er landelijk net zoveel 65- plusser als mensen in de sociale werkvoorziening. Tussen de werkende 65 plussers zitten veel zelfstandigen. Ook deze hebben wij in verhouding meer (zie arbeidsmarktinfrastructuur). Gezien het feit dat doorwerkende 65 plussers met name parttime banen hebben/nemen geeft dit verdringing op de arbeidsmarkt. Het verdeelmodel houdt hier geen rekening en zou dit in ogen wel moeten doen

15 Leeftijd groene/grijze druk Regio's Nederland Friesland Zuidoost- Friesland Heerenveen < 5 jaar % 5,4 5,3 5,2 5,1 5 tot 10 jaar % 5,7 5,9 5,8 5,7 10 tot 15 jaar % 6,1 6,4 6,6 6,3 15 tot 20 jaar % 5,9 6,1 6,1 5,9 20 tot 25 jaar % 6,3 5, tot 45 jaar % 25,8 23,9 23,4 24,3 45 tot 65 jaar % 28 28,2 28, tot 80 jaar % 12,6 13,9 14,3 14,2 > 80 jaar % 4,2 4,5 4,9 5,5 Groene druk % 38,4 41,2 41,5 40,2 Grijze druk % 28 31,8 33,7 34,5 Bron: januari 2012 CBS Statline

16 3. Het hogere % doorval WW naar de WWB In de bepaling van het macrobudget wordt via de rekenregel die het CPB hanteert bij het bepalen van het verwachte beroep op de bijstand uitgegaan van een vast percentage WW- ontvangers dat doorstroomt naar de Wwb. Uit cijfers die het UWV hierover landelijk verzamelt, blijkt dat de doorval in sommige regio s groter is dan elders. Heerenveen maakt in economisch opzicht onderdeel deel uit van de regio Noord Nederland. In een landelijke publicatie over doorstroom van WW naar de bijstand wordt deze afwijkende situatie voor de regionale arbeidsmarkt bevestigd: De werkloosheid en het beroep op uitkeringen in Noord Nederland, Twente en Zuid-Limburg ligt al decennia hoger dan gemiddeld. De problematiek van deze regio s hangt samen met het sterk gekrompen aandeel van de werkgelegenheid in de industrie. Dat was weliswaar een landelijke ontwikkeling, maar onderzoek toont aan dat deze krimp in de economisch zwakke regio s samengaat met een grotere dynamiek van baancreatie en baanvernietiging dan in de rest van het land. De grote dynamiek leidt tot een min of meer chronisch hoog regionaal werkloosheidsniveau. 2 Het UWV-document toont aan dat het doorstroompercentage van de WW naar de WWB in economisch zwakke regio s hoger ligt. Heerenveen heeft hogere doorstroompercentages dan landelijk. In Nederland was in 2011 het gemiddelde 6,1%. In onze gemeente was dit 6,9%. Het jaar daarvoor zelfs 8,6%. In het verdeelmodel wordt geen rekening gehouden met afwijkingen op de doorval. Wij krijgen voor deze afwijking dus geen compensatie. NB: Heerenveen bevindt zich in het hoogste segment (8-17%) 2 Kennismemo 12-01: Doorstroom van WW naar bijstand van het UWV d.d. 9 maart

17 4. Een hoger % laag opgeleiden Heerenveense bevolking jaar De gemeente heeft in verhouding een laag opleidingsniveau. 32,5 Laag onderwijsniveau bevolking 32 31, ,5 Laag onderwijsniveau bevolking 30 29,5 Nederland Friesland COROP Heerenveen Bron: CBS Dit is van invloed op de kosten voor bijstand. Gecombineerd met de specifieke omstandigheid dat er weinig vacatures voor laagopgeleiden zijn op onze regionale arbeidsmarkt werkt dit ons nadeel. Het komt in het verdeelmodel onvoldoende tot uitdrukking. We denken dat een betere verdeling van budgetten kan ontstaan door het opnemen van het kenmerk beschikbare vacatures voor laagopgeleiden in het verdeelmodel. In het objectieve verdeelmodel is een maatstaf laag opgeleiden opgenomen. Hier wijkt de gemeente Heerenveen in negatieve zin (d.w.z. een hoger percentage laag opgeleiden) af ten opzichte van zowel Nederland als het COROP-gebied. % laag opgeleiden beroepsbevolking Nederland Friesland Zuidoost Heerenveen Friesland 22,31% 22,53% 22,58% 23,81% Bron: CBS Statline

18 5. Hoog risico op een ongezonde bevolking Uit de zorgatlas blijkt dat de Heerenveense burgers hun gezondheid als relatief goed ervaren. Er zijn echter factoren te benoemen waaruit blijkt dat wij een relatief ongezonde bevolking hebben. Uit het armoedesignalement van het SCP 2013 blijkt dat de gezondheid van de bevolking een voorspeller is voor de kans dat iemand aanspraak moet maken op een bijstanduitkering. Ook inkomen zegt iets over deze kans. In Heerenveen wijkt deze af waardoor waarin het verdeelmodel geen rekening wordt gehouden. Zo is het gemiddelde besteedbaar inkomen in onze gemeente is per persoon. Dit is 500 euro lager dan gemiddeld in Nederland. Daarnaast is het percentage van de bevolking dat aanspraak maakt op AWBZ indicaties hoger dan het landelijk gemiddelde. Nederland Totaal: 4,8% (met verblijf: 2,1%, zonder verblijf: 2,1%) Heerenveen Totaal 6,2% (met verblijf: 2,3%, zonder verblijf: 3,9%)

19 Naast het aantal personen in een institutioneel huishouden heeft de nabijheid van instituties zoals een Jeugd GGZ-instelling en Begeleid Wonen Projecten ook een aanzuigende werking. Ook uit de stapelingsmonitor van KING blijkt dat er in onze gemeente meer samenloop van regelingen en voorzieningen is per huishouden op het gebied van Welzijn, Zorg en Onderwijs (WZO) en Welzijn & Zorg ten opzichte van bijvoorbeeld een sterk geïnstitutionaliseerde gemeente als Smallingerland. W&Z&O Heerenveen W&Z Smallingerland Bron: Stapelingmonitor KING 2013 Naast het % Awbz-indicaties is de gezondheidstoestand ook af te leiden uit het sterftecijfers en het beroep op verslavingszorg. Een hoger percentage duidt op een relatief ongezonde bevolking. Het APE onderzoeksbureau heeft bij eerder MAU- aanvragen bevestigd dat dit invloed heeft op de kosten van de bijstand. Uit bovenstaand tabel blijkt dat het sterftecijfers in de gemeente Heerenveen hoger ligt dan in onze COROP en ten opzichte van het landelijke percentage

20 AMFETAMINEPROBLEMATIEK (afwijking hoger dan landelijk gemiddelde) Bron:

21 GHB (GROTE AFWIJKING HOGER TOV LANDELIJK GEMIDDELDE) Bron: De overzichtskaarten van het GHB- gebruik wijken af van de kaarten van de regionale spreiding van de hulpvraag. Aangezien GHB pas sinds 2007 wordt geregistreerd is dit als linkerkaartje genomen in plaats van De hulpvraag voor GHB ligt in Nederland in 2012 gemiddeld op 5 per inwoners. Heerenveen is rood gekleurd en heeft het hoogste percentage

22 GOKPROBLEMATIEK (GROTE AFWIJKING TOV LANDELIJK GEMIDDELDE) Bron: Het landelijke gemiddelde van de hulpvraag voor gokken ligt zowel in 2003 op 15 en in 2012 op 14/ inwoners. Heerenveen scoort ook hierop hoger

23 6. Het aantal geregistreerde niet werkende werkzoekende (nww) Uit de cijfers van het UWV van december 2013 blijkt dat het percentage niet werkenden werkzoekenden in onze gemeente het afgelopen jaar enorm is gestegen, ook ten opzichte van de COROP gemeenten. Ook het aantal nww jongeren is hoger in vergelijking met andere gemeente. COROP-gemeenten December 2013 verschil tov vorig jaar Heerenveen 54,3% Ooststellingwerf 15,6% Opsterland 23,4% Skarsterlân 16,4% Smallingerland 34,6% Weststellingwerf 12,0% Bron: UWV basisset regionale arbeidsmarktinformatie De arbeidsmarktinfrastructuur en % uitkeringsdichtheid Het aantal arbeidsongeschikte jongeren, mensen in de WSW en WWB-ers is hoog in vergelijking met het Nederlands gemiddelde (peildatum meest recente cijfers). Nu blijkt uit onderzoek van APE dat veel Wajongers dempend werkt op de bijstand maar het potentieel Wsw en Wajong drukt na invoering van de Participatiewet wel op instroom. Hier houdt het verdeelmodel geen rekening mee. Meest recente aantallen na herindeling 2014 Aantal Wajongers: 800 Aantal WW: Aantal bijstand en IOAZ/IOAW : Aantal se Wsw: 400 Bron: gemeente Heerenveen De doelgroep waar de gemeente verantwoordelijk voor is stijgt dus door invoering van de Participatiewet met het oog het relatief hoge potentieel dat anders de Wajong en Wsw zou instromen. Ook de beoogde Wet Werk en Zekerheid die is aangenomen in de Tweede kamer heeft invloed op de instroom i.v.m. het zogenaamde weglekeffect WWB omdat de WW teruggaat naar max. 2 jaar. Gezien de grote omvang hiervan voor Heerenveen zal dit zijn doorwerking hebben

24 In onderstaand overzicht is een schatting opgenomen van het aantal participatiewetters per jaar. Jaar Aantal P-wetters* Aantal Wsw Totale doelgroep * is vanaf 2015 incl. instroom gemiddeld 30 nieuwe participatie-wetters zijnde voormalig te indiceren Wajong en Wsw Daarnaast maakten ZZP-ers in 2011 voor meer dan 11% deel uit van de werkzame beroepsbevolking. Relatief meer dan het landelijke gemiddelde. ZZP-ers belanden na beëindiging van hun werkzaamheden relatief vaak rechtstreeks in de bijstand (Zorgatlas). Dit blijkt ook uit het aantal faillissementen. Zo was in 2012 het aantal faillissementen in de regio Friesland bij voorbeeld 74% hoger dan landelijk

25 Bron: Friesland faillissementendossier.nl Bron: CBS Statline

26 Het geheel aan factoren maakt dat de Heerenveense arbeidmarktstructuur afwijkend is van het landelijk beeld. Het verdeelmodel houdt hier niet volledig rekening mee. 8. Braindrain door vertrek hoger opgeleiden Binnen onze gemeente is geen hoger onderwijs. Dit heeft tot gevolg dat jongeren die hoger onderwijs willen volgen vertrekken richting plaatsen waar dit aanbod er wel is, met name Groningen (universiteit en HBO) en Leeuwarden (HBO). Veel jongeren die de gemeente hebben verlaten komen niet terug naar hun oude gemeente en er is daarom sprake van een brain drain. Deze ontwikkeling is te zien in de omvang van de groepen jarigen en jarigen in de bevolking. Leeftijdsgroep Nederland Friesland Zuidoost- Friesland Heerenveen jaar 12,21% 11,88% 11,04% 10,91% jaar 24,56% 22,16% 20,78% 21,46% Bron: CBS Statline 2013 Uit de GBA- cijfers blijkt dat van de vertrekkende inwoners in de leeftijd tussen 17 en 26 jaar, deze voor het belangrijkste deel vertrekken naar Groningen, en in mindere mate naar Leeuwarden. Het ligt voor de hand dat het hier vooral gaat om vertrek om hoger onderwijs te volgen. Eenmaal vertrokken blijven veel jongeren in Groningen (en in mindere mate in Leeuwarden) in verband met het grotere aanbod aan werk voor hoog opgeleiden daar en andere stedelijke voorzieningen