emoties bij peuters en kleuters

Transcriptie

1 emoties bij peuters en kleuters goeienavond Iets Anders Compagnie bart moens, agoog

2 eerst iets over emoties in het algemeen?

3 emotie staan af te lezen van ons gezicht 6 basis emoties: van bij de geboorte universeel niet cultuurgebonden door velen te herkennen Iets Anders Compagnie

4 emotie staan af te lezen van ons gezicht boos verrast let op stand van: ogen wenkbrauwen mond blij verdriet Iets Anders Compagnie

5 emotie staan af te lezen van ons gezicht afkeer, schaamte afkeer stand van: ogen wenkbrauwen mond angst Iets Anders Compagnie

6 herken je? Hopeloos, angst, verdriet

7 en nu? Geen zin meer in dit feestje

8 overal ter wereld:

9 woede: voor onszelf opkomen, zorgen voor vrijheid en zelfbescherming angst: risico s inschatten, bedachtzaam maken, vermijden verdriet: helpt rouwen (wekt endorfinen op id hersenen die pijn verlichten) vreugde: bevrediging van bovenstaande 3 emoties emoties komen en gaan (als hun functie uitgespeeld is)

10 hoe jonger het kind, hoe directer, hoe minder bedachtzaam, hoe eerlijker de emotie getoond wordt na verloop van tijd leren mensen(kinderen) een emotie om te turnen tot/ te gebruiken als onechte emotie als middel om aandacht te krijgen

11 fout omgaan met emotie:

12 Opvoeden =

13 omgaan met emoties verdriet kwaadheid

14 verdriet uiten? wees een vent! sterk zijn hoor! huilebak!

15 ! erbij zijn, rust uitstralen! verwoorden (huil maar, ik vind het ook heel erg van opa )! uitleg geven (konijn was erg ziek, had te veel pijn, beter voor konijn zo!)

16 ! spanning verlichten, ontstressend! via huilen verdwijnt spanning!agressief (actie) worden is dan vaak niet meer nodig om af te reageren! tegenhouden van wenen, houdt bepaalde hormonen binnen (adrenaline, dopamine) en verhoogt daarmee de kans op psychische en lichamelijke klachten! waarschijnlijk essentiële rol bij het herstel. Symptomen als angst en depressie kunnen verminderen! medisch onderzoek: hoofdpijn, buikpijn, maagzweren door spanning kunnen voorkomen worden of verdwijnen Bij kinderen: duidelijk maken van een behoefte!!

17 1. lichamelijke behoefte en pijn 2. emotionele pijn 3. behoefte aan aandacht en contact 4. overprikkeling bvb bij veel lawaai, boosheid van ouder (als reactie nog meer wenen!) 5. frustraties 6. onvervulde behoeften (oa ook bij couveuse kindjes en adoptiekinderen en bij angst) 7. schrikwekkende gebeurtenissen (in het verleden) zoals ongeluk, gezinsproblemen, scheiding, iemand die ooit erg uithaalde naar het kind

18 ! kinderen blijven zich nog vervelend voelen! nog steeds gespannen, meer vatbaar voor ziekte, depri voelen! ze zullen meer tegenwerken! sneller anderen kwetsen! ze zullen meer eisen, jengelen! zich afhankelijker opstellen! kunnen zich terugtrekken, onbereikbaar worden en het omgekeerde bij acceptatie van huilen! (opletten voor aangeleerd gedrag om aandacht te krijgen)

19 slaan, schreeuwen, schudden, ontkennen, expliciet negeren! spanning stapelt zich op schommelen, sussen, spenen, snoepje, tv kijken, zwijg-knuffelen!op het eerste zicht efficiënt maar kans op later huilen voor een kleinigheidje is reëel. Immers kind is eigenlijk niet ontlaad. Het wenen dan lijkt onbegrijpelijk

20 controlepatroon komt voort uit gedrag dat gezocht wordt om spanningen en sterke emoties de baas te kunnen bvb: veel slapen, in slaap vallen, zich terugtrekken, nabijheid weigeren, zich vastklampen, hyperactief worden, duim zuigen

21 ! indien mogelijk onmiddellijk aan behoeften voldoen (droge luier, eten geven )! neem het rustig in handen en kijk! heb aandacht!! haal diep adem en ontspan zelf! geef liefde!! luister, accepteer! luister actief, breng gedachten en gevoelens onder woorden, laat begrijpen dat je begrijpt of wil begrijpen let wel op met interpreteren, je kan fout zijn! bevraag! ook baby s!! let op je eigen gevoelens, als je zelf moet huilen, doe, vertel! vertel dat je het moeilijk hebt, laat gaan.! blijf tot het spontaan ophoudt met huilen! laten huilen tot het in slaap valt is ZEVER (tenzij aangeleerd gedrag)

22

23 Woede is een emotie die kan optreden bij iemand die gedwarsboomd of tegengewerkt wordt, als diens "territorium" betreden wordt, of als zijn of haar grenzen overschreden worden. Woede is een gevoel dat net als andere gevoelens ontstaat in het evolutionair oudere en daarom dieper liggende deel van het brein, en uit een stuk van de hersenschors. prikkelbaarheid verhogend bij kids: vermoeidheid, honger, (ziele)pijn, ziekte, natuurlijke functie: neiging om van zich af te slaan woede proberen ouders het vaakst te corrigeren

24 " kans krijgen om hardop en welgemeend repliek te geven (voor woede overgaat in agressie) " matigen van boosheid (anderen vinden dat niet leuk: woede) " niemand schaden maar toch niet over zich heen laten lopen " vinden van kanalen om woede of agressie te uiten

25 " telkens als ze slaan zeggen woorden gebruiken " geef aan dat daden niet aanvaardbaar is " zeg dat ze boos mogen zijn maar dat ze niet mogen afreageren " leer aan wat ze wél kunnen doen (bvb: mama roepen, stop zeggen ) " help gevoelens te benoemen " help hun gevoelens te liëren aan redenen: voor inzicht en verband " laat horen dat je luistert " geef zelf het goede voorbeeld (kinderen leren door kijken en nadoen) " niet uitschelden, vernederen, " opkroppen is niet okee, adrenaline moet uitweg krijgen

26

27 ooit bij stilgestaan hoe afhankelijk onze kleintjes zijn?

28 0 tot 6 maand Afhankelijkheid geen woorden-taal motorisch erg zwak weinig tot geen geheugen alles is nieuw!! van paradijs naar paradijselijke voorgeboorte: gedempt licht, gedempte geluiden, zeer aangename warme temperatuur, gewichtloos, nest, veiligheid mensenkind te vroeg geboren!

29 0 tot 6 maand Afhankelijkheid verwennen op koesteringsvlak is onmogelijk! (Oostenrijks oertaal experiment, doos katjes, evolutie borstvoeding, laat maar wenen, kinderkamer - samenslapen Bokrijk, op de rug gedragen worden) Veiligheid is zeer belangrijk! " Voorspelbaarheid (structuur) mogen wennen " Bekrachtigen " Helpen met verwoorden/ benoemen

30 een kwestie van: vertrouwen opdoen of gebrek aan vertrouwen opbouwen van relatie of bindingsangst zich veilig voelen of onveilig een leven lang erbij horen of nooit ergens bij horen zich geliefd voelen of overbodig

31 een duurzame emotionele band tussen kind en verzorger. Deze emotionele relatie ontwikkelt zich in het eerste levensjaar en ontplooit zich verder in de peutertijd en ook nog daarna.

32 kinderen zoeken spontaan nabijheid van vaste verzorgers Bowlby : gehecht raken is bij mensen en andere primaten ingebouwd. De beste kansen op overleving en voortplanting voor een baby liggen in de nabijheid tot de verzorger. britse psychiater - troosten beter dan laten huilen - huilen is communiceren om nabijheid! ( 50 en 60) later bevestigd! verwennen op geborgenheid is onmogelijk! cfr. BLIJF BIJ MIJ van Rika Ponnet, hechting als basis voor partnerrelaties

33 ! Rusteloosheid, afleidbaarheid, aandacht zoeken, prikkelbaarheid, agressie tegenover leeftijdgenoten! moeite met nauwe contacten met leeftijdgenoten! De kinderen kunnen een anti-sociale gedragsstoornis ontwikkelen!

34 ! zoeken minder vaak troost bij hun ouders wanneer ze van slag zijn, pijn ervaren, bang zijn.! Blijven zitten met hun angsten! (depressies!)! zijn niet in staat hulp te vragen bij hun ouders of stellen zich zeer afhankelijk op! weinig ondernemingslust in aanwezigheid van ouder, of buitensporige ondernemingslust! apathie of wiegen met de romp

35 angsten = bang om bij de ouder weg te gaan/zijn PS: scheidingsangst, angst voor het vreemde en verlegen zijn zijn niet hetzelfde

36 ! éénkennigheid: als een kind angstig reageert als het van vertrouwde personen wordt gescheiden! kind beseft dat hij afhankelijk is van zijn directe verzorgers, en is dus angstig in bijzijn van vreemde of relatief onbekende mensen! rond 8 mnd: last van deze verlatingsangst! tussen 8 en 18 maanden het heftigst! Slechts enkele kinderen hebben er geen last van! Het moet nog leren dat mensen/voorwerpen blijven bestaan, ook al kunnen ze ze niet meer zien! Is ontwikkelingsfase van het kind!

37 ! Afscheid nemen is een proces dat best thuis stapje voor stapje geoefend wordt! laat jezelf niet afschrikken door het verdriet! rek het afscheid niet nodeloos! afscheid: kordaat (is niet hard!) en rustig! verwoordt de angst en geef uitzicht! druk uit dat het ook veilig is bij de opvang! neem iets veiligs mee (knuffel)! afspraak houden!! na het drankje kom ik terug

38 = angst voor het vreemde van spinnen, wegvliegende ballonnen en vreemde mensen

39 onbekend is onbemind

40 onbekend is onbemind wanneer is verlegen verlegen? wat is verlegen?

41 = moeite hebben met spontaan contact leggen met andere mensen, angst voor anderen, initiatief tonen in het contact.! Veel kinderen zijn op een gegeven moment verlegen.! Verlegenheid = heel natuurlijk gedrag! hoeft geen probleem te zijn, zolang het geen belemmering is voor zijn/haar doen en laten.

42 verlegenheid! rond de leeftijd van 8/9 maanden begint vaak angst voor vreemden te ontwikkelen! sterkte van de angst is ook afhankelijk van: " omgeving waarin het kind de vreemde ontmoet " de mate waarin het kind controle heeft over de situatie " de houding van deze vreemde " reactie van omstaanders (uitlachen, vergroten ) Deze angst voor vreemden neemt weer af naar mate het kind ouder wordt.

43 ! Blozen! Stotteren! Niets zeggen! Terugtrekken! Bedeesdheid! Vermijden van bepaalde situaties! Zichzelf tekortdoen

44 ! gewoon verlegen gedrag is heel natuurlijk en ook wel gezond.! het is niet goed wanneer een kind zonder enige schroom op iedereen afstapt! enige terughoudendheid aan het begin van een ontmoeting is prima en geeft enkel aan dat het kind goed het verschil begrijpt tussen bekenden en onbekenden.

45 ! "Wat sommigen 'verlegen' noemen, noemen anderen 'de kat uit de boom kijken'.! is afwachtend of voorzichtig of bescheiden zijn, een probleem?! Dat hoeft helemaal niet het geval te zijn."

46 ! is het kind introvert?! wil het liever alleen zijn en heeft het geen behoefte aan contact?! wil het kind juist wel contact maar durft het niet en is het bang voor een afwijzing?! is een kind altijd verlegen of alleen in nieuwe situaties?! pesterijen en plagerijen?! karakter kan een rol spelen maar ook overnemen van gedrag (rolmodel: ouder is ook verlegen )

47 ! faalangst (angst voor negatieve beoordeling)! onzekerheid of! een negatief zelfbeeld! Vooral oudere kinderen beseffen dat anderen hen kunnen beoordelen op van alles en nog wat: hun uiterlijk, hun gedrag, hun kleding, hun prestaties,

48 ! boos worden = negatief effect: lokt enkel meer onzekerheid uit!! te veel helpen: kind krijgt niet de kans om verlegenheid te overwinnen (in standhouden) of overbeschermen! veel aandacht geven: mogelijk nog onzekerder! onder druk zetten (handen geven, )! laten merken dat de verlegenheid jou stoort

49 ! ga ontspannen om met verlegenheid! laat het kind zichzelf blijven! laat het kind af en toe bij vriendjes spelen! geef complimenten voor elke kleine overwinning! versterk eigenwaarde, benoem sterke kanten! geef zelf het goede voorbeeld in contacten! heb nooit kritiek op het kind in het bijzijn van anderen! plak géén etiket verlegen op het kind! accepteer dat een verlegen kind langere tijd nodig heeft om te ontdooien! laat merken dat u onvoorwaardelijk van het kind houdt!

50 ! Bereid het kind voor op lastige situaties en onbekende mensen, maak onbekend, bekénd (verhaal? fotoboek?)! Vraag geen dingen waar het nog niet aan toe is! biedt eerst steun ( ik ga met je mee ), biedt bescherming, laat meer en meer los en vertrouw erop dat het kind zich redt! stimuleer gedoseerd op jonge leeftijd sociaal contact en waardeer sociaal gedrag! oefen gedoseerd met sociaal contact om zelfvertrouwen te ontwikkelen (ook samen: ik ben de juf en jij )! Leer je kind om te gaan met frustratie, verzin samen manieren om de angst te overwinnen: weerbaarder!

51 ! Wees extra alert in situaties waarin een kind moet omgaan met grote veranderingen: voor verlegen kinderen zijn dit ramp-scenario's. Besteed aandacht aan de gevoelens van het kind! Zorg ervoor dat een kind zich regelmatig kan ontladen van de spanning die hij opdoet in lastige situaties! Benoem de gevoelens van onzekerheid. Je vindt het best eng, hè, om de mevrouw van de winkel te bedanken. Praat over gevoelens van angst

52 van driftbuien, woede, ontgoocheling in zichzelf en koppigheid

53 ! Losmaken van de ouders/opvoeder! Eigen ik is ontdekt!! Wil de wereld ontdekken op zijn manier!! Zelf dingen willen doen #Uit zich in: nee, ikke doen, driftbuien, koppigheid,.!

54 ! Slapen: eigen willetje of angst " Bedritueel, vast ritme ook in de weekends! Eten: eigen willetje " Niet teveel aandacht aan schenken " Ik-boodschap!

55 Wanneer of waarom wordt mijn peuter driftig? Als hij iets niet mag of kan, als hij moe of ziek is, bij een onbekende situatie of bij te hoge eisen. # Je peuter kan zijn gevoelens nog niet uitleggen en wordt hier heel boos om. Je merkt het onmiddellijk: Hij laat zich op de grond vallen, slaat met zijn armen en/of schopt met zijn benen, of bonkt met zijn hoofd op de grond. # let op voor aangeleerd gedrag!

56 ! Blijf als opvoeder zelf kalm en rustig geeft aan dat jij controle hebt! Negeren: " geen aandacht: als je zo dan " geen reactie! " niet belonen!! Agressie lokt agressie uit. Rust lokt rust uit! # spiegelen!

57 ! Keuze aanreiken (eten, spelen, )! Alternatief aanbieden (niet in papa s tuin,maar )! Duurzaam speelgoed aanreiken (dat niet onmiddellijk stuk gaat)! zijn speelomgeving waar het een puinhoop mag zijn! Aanzetten tot spelen als een peuter uitgespeeld is! aanmoedigen als iets moeilijk is! laten wennen aan nieuwe fase: als de wijzer boven staat, vertrekken we, na dit liedje zetten we tv af, nog één keer van de schuif af en dan gaan we naar!

58 ! Op voorhand aangeven wat er gaat gebeuren (bvb bij winkelen-driftbuien)! Je verwachtingen stellen! Structuur aanbieden! Grenzen stellen! én consequent zijn! Rituelen installeren!

59 ! als je het ziet aankomen: onmiddellijk anticiperen herinneren aan afspraak herinneren aan gevolg!

60 angsten

61 Jonge kinderen kunnen nog niet zo goed onderscheid maken tussen fantasie en werkelijkheid. Dit loopt nog vaak door elkaar. Als iemand 'tijger' speelt, kan een peuter echt bang worden. De ander is dan een tijger. Je kind onderscheidt niet altijd wat echt is en niet echt is. Alles lijkt nog te kunnen. Kleutertijd: bloei van fantasie (vanaf pakweg 4 jaar) stilaan beter onderscheid (gaan we prinsesje spelen?)

62 Let op met: te vroeg walt-disney-films KIJKEN luisteren is anders (laat op de avond:) wild spel, angstige TV-filmpjes, spannende avonturen (wandeling in het donker en blaffende hond) # leidt tot nachtmerries (verwerken van emoties) # onrustig slapen # angst (om te gaan slapen)

63