JAARVERSLAG REGIONALE MOBILITEITSVIE IJMOND

Transcriptie

1 JAARVERSLAG REGIONALE MOBILITEITSVIE IJMOND 2017

2 BESTUURLIJKE SAMENVATTING INLEIDING MOBILITEIT IJMOND BESTAANDE PROCESSEN INTEGRAAL BELEID VOORTGANG PROGRAMMA S IJMOND BEREIKBAAR MIRT NOWA DUURZAME ZEEHAVENS VOORTGANG MAATREGELEN PROGRAMMA FIETS PROGRAMMA OV PROGRAMMA AUTO PROGRAMMA MODAL SHIFT INNOVATIE S ENERGIETRANSITIE TALKING TRAFFIC DEELECONOMIE AUTONOME AUTO FINANCIEN MOBILITEITSFONDS FINANCIEN

3 BESTUURLIJKE SAMENVATTING De IJmond goed bereikbaar en prettig leefbaar houden. Met die twee doelen voor ogen hebben de IJmondgemeenten in 2014 de Regionale Mobiliteitsvisie IJmond (verder: mobiliteitsvisie) vastgesteld. Om uitvoering te kunnen geven aan de mobiliteitsvisie is de visie in een uitvoeringsprogramma vertaald naar concrete ingrepen. Om hier ook gezamenlijk in te kunnen investeren is door de gemeenten Beverwijk, Heemskerk en Velsen in 2016 een mobiliteitsfonds ingesteld. Voor u ligt de eerste verslaglegging, na drie jaar mobiliteitsvisie. Met de ondertekening van de mobiliteitsvisie in 2014 is de regionale samenwerking in de IJmond op het gebied van verkeer en vervoer bekrachtigd. De afgelopen jaren is gewerkt aan het inrichten van de bijbehorende structuren en bestuurlijke processen Dat de werkstructuren nog ingericht moesten worden sluit echter niet uit dat een flink aantal maatregelen in de tussentijd zijn gerealiseerd. Veel van de processen zijn immers al in volle gang en deze ontwikkelingen zijn de afgelopen jaren gewoon doorgezet. Daarnaast worden nieuwe inzichten en ontwikkelingen meegenomen in nieuwe stappen. Binnen de IJmond kenmerkte het mobiliteitsbeleid zich de laatste jaren door een aantal lang lopende programma s. Sommige van deze waren lokale programma s of lokale invullingen van Rijksprogramma s anderen waren boven regionaal of provinciaal van aard. Het is echter belangrijk te beseffen dat er tussen de verschillende programma s overlap zit en allen onderdeel zijn van één enkel integraal mobiliteitsbeleid. Doordat er snel geschakeld wordt tussen de verschillende programma s is de regio goed in staat gebleken om mee te gaan met de ontwikkelingen en kansen te pakken wanneer die zich voordoen. Veel van de maatregelen die in de mobiliteitsvisie zijn benoemd zijn ook al uitgevoerd, of staan op de korte termijn op de planning. Dit betekent echter niet dat we achterover kunnen leunen. Ontwikkelingen gaan hard, zeker op het gebied van mobiliteit. Het hele concept van mobiliteit bevindt zich op een kantelpunt en het is belangrijk als overheid om daar bewust mee om te gaan. In de mobiliteitsvisie is hier nauwelijks aandacht aan besteed omdat veel ontwikkelingen 3 jaar terug nog in de kinderschoenen stonden. Het is belangrijk om als overheid niet op dergelijke innovaties te willen sturen, maar wel de ruimte en mogelijkheid te bieden voor innovaties om te groeien. 2

4 1 INLEIDING 1.1 MOBILITEIT IJMOND Net als milieu en luchtkwaliteit houdt mobiliteit niet op bij de gemeentegrens. Met die insteek hebben de IJmondgemeenten er voor gekozen om in 2014 samen te gaan werken op het gebied van mobiliteit en een gezamenlijke mobiliteitsvisie op te stelen. Hoewel samenwerking op dit thema redelijk nieuw was, word er in de IJmond al langer samengewerkt. Eén van de eerste thema s waarbinnen de IJmondgemeenten zijn gaan samenwerken is op het gebied van milieu. Met een verscheidenheid aan zware industrie, MKB, het havengebied, Noordzeekanaal en de tuinderijen heeft de regio een pittige opgave om alles in goede banen te leiden. Met de gezamenlijke aanpak van het milieu kwam tegelijkertijd ook de samenwerking op het gebied van duurzaamheid en luchtkwaliteit van de grond. Deze thema s zijn immer sterk verweven met de milieu opgave. Meer en meer werd duidelijk dat voor een verbetering van de luchtkwaliteit er ook wat gedaan moest worden aan de mobiliteitsopgave in de IJmond. Veel mensen in de regio wonen en werken in de IJmond en hebben daarmee een redelijk korte woon werk afstand. Desalniettemin werd in de IJmond voor verplaatsingen bovengemiddeld vaak gekozen voor de auto. Daarnaast vindt door de aanwezigheid van de industrie, de haven, het MKB en een aantal grote distributeurs veel transport zijn begin of eindpunt in de IJmond. Tot slot stroomt veel bovenregionaal verkeer door de IJmond, met veel opstoppingen, vertragingen en nodeloze uitstoot tot gevolg. De topografische en planologische situering van de IJmond draagt hier nog verder aan bij, met twee primaire snelwegen door het gebied, het kanaal dat alles doorkruist en een slechte OV verbinding is voor velen verplaatsingen over de weg een logische keuze. Om al dit verkeer beter te laten doorstromen, maar ook weggebruikers volwaardige alternatieven te bieden, hebben de gemeenten de handen in één geslagen en een gezamenlijke visie opgesteld waarin alle modaliteiten in de regio verbeterd dienen te worden. Dit voor een betere bereikbaarheid en luchtkwaliteit door minder emissies. 1.2 BESTAANDE PROCESSEN Met de ondertekening van de mobiliteitsvisie in 2014 is de regionale samenwerking in de IJmond op het gebied van verkeer en vervoer bekrachtigd. De afgelopen jaren is gewerkt aan het inrichten van de bijbehorende structuren en bestuurlijke processen. Er is een stuurgroep wegbeheerders ingericht met de drie wethouders van de IJmond gemeenten voor verkeer en mobiliteit. Daarnaast is er een werkgroep ingesteld met ambtelijk medewerkers op het gebied van verkeer en mobiliteit. OD IJmond vervult binnen de eerste groep de rol van secretaris en binnen de tweede groep die van coördinator. Sinds 2016 is een gezamenlijk mobiliteitsfonds van kracht. Dat de werkstructuren nog ingericht moesten worden sluit echter niet uit dat een flink aantal maatregelen in de tussentijd zijn gerealiseerd. Veel van de processen zijn immers al in volle gang 3

5 en deze ontwikkelingen zijn de afgelopen jaren gewoon doorgezet. In 2014 waren bijvoorbeeld maatregelen voor de auto en het OV beleid al in volle gang. Daarnaast heeft het fietsbeleid in de regio de laatste jaren een grote vlucht genomen en vervullen we nu een voorbeeld functie binnen de provincie. Tot slot worden nieuwe inzichten en ontwikkelingen die nog niet in de mobiliteitsvisie zijn vastgelegd meegenomen in nieuwe stappen. 1.3 INTEGRAAL BELEID Het mobiliteitsbeleid in de IJmond is dan ook een integraal beleid. Het beleid is diep verweven met andere opgaven als de energietransitie, de luchtkwaliteit in de IJmond en de algehele bereikbaarheid. Hierdoor worden keuzes gemaakt die ten goede komen aan meerdere maatschappelijke opgaven. Daarnaast zorgt het ervoor dat de IJmond een eensluidende consistente visie naar buiten brengt, of het nou gaat over de bereikbaarheid langs de A9 corridor in het MIRT NowA, verbetering van de luchtkwaliteit in het subsidie traject Duurzame Zeehavens of de bereikbaarheid en CO2-reductie in de nieuwe subsidie aanvraag voor Slimme en Duurzame mobiliteit. 4

6 2 VOORTGANG PROGRAMMA S Binnen de IJmond is het mobiliteitsbeleid de laatste jaren gekenmerkt door een aantal langlopende programma s. Sommige van deze waren lokale programma s of lokale invullingen van Rijksprogramma s; anderen waren boven regionaal of provinciaal van aard. Daarnaast was er een groot verschil in zichtbaarheid en bekendheid. Zo is een lokaal programma als IJmond Bereikbaar een bekend en duidelijk zichtbaar instrument geworden in de IJmond voor fietsstimulering en kennisnetwerk voor duurzame mobiliteit. Terwijl een Rijks programma als het MIRT NowA vooral bekendheid geniet bij de betrokken medewerkers. Het is echter belangrijk te beseffen dat er tussen de verschillende programma s overlap zit en dat zij allen onderdeel zijn van een enkel integraal mobiliteitsbeleid. Nieuwe ideeën, ontwikkelingen en inzichten worden dan ook direct in de andere programma s opgenomen. Doordat er snel geschakeld wordt tussen de verschillende programma s zijn we als regio goed in staat gebleken om mee te gaan met de ontwikkelingen en kansen te pakken wanneer die zich voordoen. Hieronder wordt een overzicht gegeven van de voortgang binnen de verschillende deelprogramma s. 2.1 IJMOND BEREIKBAAR IJmond Bereikbaar richt zich op het bereikbaar en gezond houden van de regio door uitvoering te geven aan de Regionale Mobiliteitsvisie IJmond en mobiliteitsmanagement voor woon-werkverkeer en goederenvervoer. Medio november 2015 is gestart met de uitvoering van mobiliteitsmanagement voor het programma IJmond Bereikbaar. Vanaf eind 2015 hebben de IJmondgemeenten en het georganiseerde bedrijfsleven in de IJmond nauw samengewerkt met Rijkswaterstaat gedurende de renovatie van de Velsertunnel. Deze samenwerking heeft ervoor gezorgd dat de regio IJmond van begin tot eind goed geïnformeerd was over de impact van de sluiting van de tunnel én dat veel bedrijven bewust stappen hebben gemaakt om hun werknemers te motiveren om vaker de fiets of het OV te gebruiken voor hun woon-werkverkeer. Dit laatste is gevat in de campagne genaamd Goed op weg. Het programma liep op 31 maart 2017 formeel af. Het Stichtingsbestuur van IJmond Bereikbaar en het Ministerie van I&M (nu I&W) hebben op basis van de monitor begin 2017 besloten om het programma te continueren voor de periode april december 2017 met behoud van de einddoelstelling Resultaten Centraal binnen het programma staat structurele gedragsverandering in het reisgedrag van werknemers met werkbestemming IJmond. Dit heeft geresulteerd in structureel ander reisgedrag van de 2600 deelnemers aan het programma. Deze groep bestaat uit 1800 overstappers van auto naar fiets en 800 bestaande fietsers die als ambassadeur binnen hun eigen organisatie hebben gefungeerd. Er hebben zich 170 bedrijven aangesloten bij het programma, waarvan 40 bedrijven een actieve kopgroep vormen. De doelstelling van 1000 extra spitsmijdingen in de ochtendspits per dag is voor 85% gehaald. Voor meer informatie over de resultaten kunt u de eindmonitor raadplegen: 5

7 2.2 MIRT NOWA Het MIRT-onderzoek Noordwestkant Amsterdam (NowA) is uitgevoerd in de A9-corridor tussen Alkmaar, IJmond, Haarlem, Haarlemmermeer en Amsterdam. De bereikbaarheid van dit gebied is van groot belang voor het behoud van de internationale concurrentiepositie. Het Rijk heeft met een groot aantal andere partijen, waaronder de IJmondgemeenten en belangenvertegenwoordigers uit de IJmond, een breed opgezet onderzoek uitgevoerd. Een combinatie van maatregelen op het gebied van fiets, openbaar vervoer, ruimtelijke ordening en weginfrastructuur blijkt het meeste effect te hebben op verbetering van de bereikbaarheid in het gebied. De partijen hebben op basis van de uitkomsten van het onderzoek vervolgafspraken gemaakt over maatregelen die de bereikbaarheid verbeteren. Het gaat om oplossingen voor verwachte knelpunten in het wegennet en het OV in en rondom Alkmaar IJmond-Haarlem Amsterdam voor de jaren 2020 tot Deze moeten een belangrijke bijdrage leveren aan de bereikbaarheid en het behoud en versterking van de concurrentiepositie van dit belangrijke gebied voor de Nederlandse economie en een duurzame leefomgeving. Voorbeelden van de maatregelen zijn: Het ontwikkelen van OV-knooppunten op de Zaan- en Kennemerlijncorridor (wonen en bedrijvigheid); In de recent verleende concessie Amstelland-Meerlanden is een tweetal buslijnen opgenomen die zorg dragen voor een betere bereikbaarheid tussen Haarlem, Haarlemmermeer en Amsterdam Zuid(oost); Het in de vaart houden van de 2e pont over het Noordzeekanaal in de IJmond in 2018; Daarnaast adviseren de partijen het Ministerie van Infrastructuur en Milieu om een MIRT Verkenning te starten naar de ontvlechting van knooppunt A9 Rottepolderplein in het kader van het Programma Bereikbaarheid van, naar en in de Metropoolregio Amsterdam (MRA); dit is inclusief de A9 Wijkertunnel en de verbinding A9-A208; Nader onderzoek naar extra HOV-busverbindingen tussen de noordelijke IJmond en Schiphol / Amsterdam-Zuid(oost). De volledige eindrapportage, bestuurlijke bevindingen en andere documentatie zijn vanaf nu te downloaden op de pagina projectpublicaties op deze website: DUURZAME ZEEHAVENS Eind 2016 is er vanuit de Provincie Noord Holland een subsidie toegekend voor verduurzaming van de mobiliteit in het haven gebied. De aanvraag met de titel Luchtkwaliteit in de IJmond richt zich op het terugdringen van de CO2, fijnstof, stikstof en roet emissies door het vervoer, van naar en in het IJmond havengebied. Binnen het project wordt er gewerkt aan drie pijlers: personenvervoer, geoderenvervoer en verbetering infra Deelfietsen De ambitie is om een deelfietssysteem uit te rollen in de IJmond als aanvulling op het bestaande OV netwerk. Voor het gebruik van de OV fietsen zullen meerdere locaties komen waar de fietsen gehuurd en ingeleverd kunnen worden. Waarbij fietsen in tegenstelling tot de OV-fiets ook op andere locaties ingeleverd kunnen worden. Voor de exploitatie van de deelfietsen worden gesprekken gevoerd met een combinatie van Connexxion en UW Deelfiets. Zij exploiteren ook het bestaande deelfietsnetwerk in de regio Haarlem waardoor er ook uitwisseling van fietsen met deze regio kan plaatsvinden. In 2018 zal er gestart worden met een drietal locaties, bij de halte Zwaanstraat, Pontplein en station Beverwijk. Van hieruit zal het netwerk verder worden uitgerold. 6

8 2.3.2 Shuttles Binnen het programma IJmond Bereikbaar is ten tijde van de sluiting van de Velsertunnel een aantal shuttles in het leven geroepen tussen de stations Beverwijk en Driehuis en een aantal bedrijventerreinen. Toen na de heropening van de Velsertunnel de bedrijven de shuttle service zelf moesten overnemen bleek er niet genoeg animo. Voor de inrichting van een shuttleservice binnen het duurzame zeehavens project wordt er daarom eerst gekeken naar vragen vanuit de markt. Hiervoor wordt nu door Jan de Wit en Connexxion een marktconsultatie gedaan. Mocht hier een positieve vraag uit komen die kan leiden tot een sluitende businesscase dan kan er vanuit het project een bijdrage worden geleverd aan de opstartfase van de service E-Scooters Voor de stimulering van elektrisch vervoer bij de bedrijven in het havengebied is er een subsidieregeling in het leven geroepen voor de aanschaf van een e-scooter. Insteek is dat de bedrijven de scooters gebruiken voor zakelijk gebruik. Daarnaast kan er gekozen worden voor een cargoscooter voor pakket- of postbezorging. Voor de regeling is er een overeenkomst met EVC Heemskerk, The Bike Guru in Velsen en Toon Beentjes tweewielers. Bedrijven uit het havengebied die daar een E-scooter aanschaffen krijgen 25% korting welke de verkooppunten kunnen declareren bij OD IJmond. Ook wordt gekeken naar de mogelijkheden voor het stallen van E-scooters in de fietsenstalling bij station Beverwijk Laadpalen Naast E-scooters bestaat er ook ruimte voor stimulering van elektrisch vervoer in een meer brede vorm. Zo is er binnen het programma ruimte voor de subsidiëring van laadpalen bij bedrijven. Er wordt nog gewerkt aan de precieze invulling, maar er is al een duidelijke interesse getoond door een aantal bedrijven die bezig zijn met verduurzaming Goederenvervoer over water Een potentiële reductie in het vervoer ligt in de mogelijkheid om meer transport over het water te laten plaatsvinden. Vooral voor bedrijven die gevestigd zijn in het havengebied. Een belangrijke eerste stap is de uitvoering van een verkennende studie naar mogelijkheden, vervoerstromen en de wil bij bedrijven. Voor dit onderzoek zal in 2018 een leerplek worden ingericht Inrichting HUB s Hub is de term voor een locatie waar verschillende vervoersvormen bij elkaar komen en men van de ene modaliteit makkelijk op de volgende kan overstappen. Denk hierbij aan auto, fiets, OV etc. Daarnaast kan een HUB extra voorzieningen bieden als het afhalen van pakketten, boodschappen etc. Binnen het duurzame zeehaven project wordt onderzocht welke mogelijkheden toegepast kunnen worden op Pontplein te Velsen. Daarnaast worden kleinere HUB s met deelfietsen en deelauto s ingericht op de bedrijventerreinen Solaroad Solaroad is een technische ontwikkeling waarbij zonnepanelen worden geïntegreerd in het wegdek. Gemeente Velsen heeft interesse getoond om deze ontwikkeling te stimuleren door een stuk van de snelfietsroute te realiseren als Solaroad. Dit stuk zal worden gerealiseerd op het Pontplein. Er wordt onderzocht of binnen het duurzame zeehaven project budget beschikbaar gemaakt kan worden voor de realisatie Fietsinfra Voor de betere fietsbereikbaarheid van de bedrijventerreinen in het havengebied is er ruimte voor een paar kleine infraprojecten. 7

9 3 VOORTGANG MAATREGELEN De mobiliteitsvisie voor de IJmond is vertaald naar een concreet uitvoeringsprogramma met een lijst maatregelen die moeten bijdragen aan de bereikbaarheid, reductie van de CO2 uitstoot en verbetering van de luchtkwaliteit. Deze maatregelen zijn onderdeel van een doorgaande cyclus en veel is inmiddels gerealiseerd, terwijl nieuwe maatregelen worden toegevoegd. 3.1 PROGRAMMA FIETS De hoofdmoot in het programma voor het fietsverkeer is de verbetering van het regionale fietsnetwerk. Behoud van de tweede veerpont over het Noordzeekanaal is daarbij van cruciaal belang voor een goede en snelle verbinding. Binnen de verbetering van het regionale fietsnetwerk werken we aan twee pijlers. 1. Het realiseren van een snelle fietsroute door de regio IJmond 2. Het verbeteren van het overige fietsnetwerk Snelfietsroute IJmond Eind 2016 is door de IJmondgemeenten opdracht gegeven aan Goudappel Coffeng om de mogelijkheden en haalbaarheid te onderzoeken van een snelfietsroute door de IJmond. Dit rapport is in 2017 gereedgekomen en biedt een mooi overzicht van het beste tracé en de knelpunten die weggenomen moeten worden om tot een snelfietsroute te komen. Op basis van de rapportage is gekeken wat de haalbaarheid is van de route en het wegwerken van knelpunten op de route. Hieruit is gebleken dat, met voldoende ambitie, het mogelijk is een snelfietsroute van voldoende kwaliteit te realiseren voor Begin 2018 zal de IJmondcommissie hier advies over uitbrengen aan de gemeenteraden. Voor het uiteindelijke tracé is gekozen voor een afwijkende route in Heemskerk waar de route zal lopen via de Baandert/Maerelaan in plaats van De Zevenhoeven. Ook in Uitgeest zal de route waarschijnlijk iets anders lopen vanwege het verplaatsen van de huidige fietstunnel bij het station Lokaal Netwerk Natuurlijk wordt er niet alleen gewerkt aan de realisatie van een snelfietsroute, ook het lokale netwerk wordt verder uitgebreid en verstevigd. Waar de snelfietsroute de ruggengraat gaat vormen van de fietsinfra in de IJmond zorgt het onderliggende lokale netwerk voor voldoende toevoer en afvoer van fietsers van de woon- naar de werkplek. Een belangrijk fietspad dat is opgewaardeerd en uitgebreid is het fietspad langs de Parrallelweg in Beverwijk. De kwaliteit van het bestaande pad is hier verbeterd, en ontbrekende stukken toegevoegd. Daarnaast is het fietspad doorgetrokken naar de Lijndenweg en Leeghwaterweg. Er liggen nog plannen om het fietspad langs deze weg verder door te trekken om de rest van het bedrijventerrein te ontsluiten. Naast de rode loper langs de Parallelweg is er ook aan de zuidkant van de Parallelweg tussen de Wijkermeerweg en de Ringvaartweg een fietspad in twee richtingen gerealiseerd, om onnodige oversteekbewegingen van fietsers te voorkomen.

10 In Velsen zijn vooruitlopend op de snelfietsroute de VRI s bij het pontplein opnieuw ingeregeld en het fietspad langs de Minister van Houtenlaan geasfalteerd. Met de nieuwe inregeling van de VRI wordt er rekening gehouden met de vertrektijden van de pont. Hierdoor komen fietsers niet voor rood te staan terwijl de pont op het punt van vertrekken staat. Een kleine ingreep met veel winst. Op de korte termijn staan nog een paar ingrepen op de planning zoals de realisatie van een fietspad langs de binnenduinrand weg (N197). Deze staan ook op de knelpuntenlijst van de provincie. Voor de aanpak van deze knelpunten wordt gewacht op de uitwerking van het nieuwe fietsbeleid van de provincie Pont Met behulp van een bijdrage van het Ministerie van I&W en een bijdragen vanuit het mobiliteitsfonds is de begroting rond om de spitspont in 2018 in de vaart te houden. Vijftig procent van het budget komt uit de subsidie, de andere vijftig procent wordt éénmalig uit het mobiliteitsfonds betaald. Wel heeft de IJmond vanuit het ministerie de opdracht gekregen om samen met de andere betrokken partijen in 2018 een structurele oplossing te vinden voor de spitspont. Ook voor deze structurele oplossing is in 2017 gelobbyd. Alle partijen zijn het er inmiddels over eens dat de spitspont in de vaart moet blijven. Er bestaat goede hoop dat in 2018 een structurele oplossing voor de pont gevonden zal worden. Naast de kosten voor de vaart van de pont is de IJmond afgelopen jaar door het GVB geconsulteerd over vervanging van de ponten. De huidige ponten stammen nog uit de jaren 60 en zijn inmiddels 3 keer afgeschreven. Aangezien ook de IJ-veren in Amsterdam zelf aan vervanging toe zijn is gekeken naar een duurzame vervanging waarmee weer een aantal jaar verder gevaren kan worden. In lijn met de wens vanuit de IJmond heeft het GVB gekozen voor een elektrische hybride plug in variant. 3.2 PROGRAMMA OV Trein Vanaf mei 2016 is intensief overleg gevoerd over de Kennemerlijn in de Corridordialoog Kennemerlijn. Bij deze dialoog zat een brede groep stakeholders samen aan tafel over de toekomst van de Kennemerlijn en de stationsgebieden. Afgesproken is om de stationsgebieden te optimaliseren. Door wonen, werken en recreëren rond de stationsgebieden te verdichten is er een hogere level of service te behalen zonder de first en last mile aan te pakken. Binnenkort wordt een eindnotitie met de regionale ontwikkelstrategie en het actieprogramma per knooppunt naar de raden gestuurd. Door daarnaast opties te bieden om de first en last mile eenvoudiger en sneller aan te leggen moet de trein een aantrekkelijk alternatief worden voor de auto. Dit betekent wel dat de dienstregeling eveneens geïntensiveerd en verbeterd moet worden. De IJmond brengt dit in bij de gesprekken in het kader van het regionale OV Toekomstbeeld Enkele verbeteringen rondom de stations die het treingebruik moeten promoten zijn al voor 2017 gerealiseerd. Zo zijn er P+R terreinen bij Driehuis en Santpoort Noord. En zijn er op alle stations langs de Kennemerlijn OV fietsen. Het gebruik wordt door OV Fiets gemonitord, mochten er te korten ontstaan zal OV Fiets fietsen laten bij plaatsen. Vanuit de Corridordialoog Kennemerlijn volgen meer acties. Naast de OV Fiets wordt er nu gekeken naar andere deelfietssystemen als aanvulling op het OV net binnen de IJmond. Zo wordt er gekeken naar mogelijkheden voor deelfietsen bij de HOV bushaltes. Voor dit nieuwe systeem is er de voorkeur voor een systeem waarbij fietsen bij meerdere locaties ingeleverd mogen worden via een zogenaamd Back to Many systeem (B2m). In tegenstelling tot OV-Fiets die altijd naar hetzelfde station gebracht moet worden, Back to One (B21) 9

11 3.2.2 Bus In 2017 zijn de laatste maatregelen gereed gekomen voor de HOV lijn Velsen-Haarlem. De bus rijd gedeeltelijk over aparte busbanen. Bij de realisatie van de busbaan tussen IJmuiden en Santpoort- Noord is tevens langs een gedeelte van het traject een fietspad aangelegd, hiermee is een ontbrekende schakel in het fietsnetwerk van Velsen gerealiseerd. Naast het traject Velsen-Haarlem is ook het traject Velsen-Amsterdam-Sloterdijk inmiddels als HOV-lijn aangemerkt. Voor dit traject is geen apart infrastructuur aangelegd Verder zijn een aantal Quick-wins afgelopen jaar gerealiseerd. Het betreft hier een betere doorstroming van de bus door voorrang verlening bij verkeerslichten. Afgelopen jaar is de VRI op de Laan der Nederlanden aangepast. Eerder al zijn de VRI s bij het Pontplein/Stationsweg Delftplein/Hoofdstraat Parkweg/Amsterdamseweg en Velserweg/Vondellaan aangepast. Verder zijn veel van de bushaltes in de IJmond aangepast om te voldoen aan betere kwaliteitseisen. Het gaat hierbij om rolstoelvriendelijke instaphoogte, fietsparkeerplekken en borden met wachttijden. Voor 2018 staat vervanging van de VRI s op de Plesmanweg bij de Van Riemsdijklaan en bij de Jan Ligthartstraat op de planning. Daarnaast realiseert de provincie twee busbanen bij het station in Beverwijk. De eerste zal langs het station een snellere verbinding maken richting de Wijckermolen, de tweede zal een snellere verbinding creëren via de Wijckerpoort naar de oprit van de A22. Voorlopige planning is dat beide busbanen in gereed zijn Watertransport Voor het personenvervoer van de IJmond naar de MRA en vice versa is er een aantal jaren de Fast Flying Ferry geweest. Deze is na een aantal ongevallen uit de dienst gehaald. PNH ziet op basis van onderzoek geen kansrijke ontwikkelingen om OV over het water nieuw leven in te blazen. Personenvervoer met een meer recreatieve functie is echter niet uitgesloten. Een groep ondernemers uit de IJmond heeft hiervoor ideeën. Tot uitvoer is het tot heden echter nog niet gekomen. Daarentegen is er wel groeiende belangstelling voor transport over water. In 2018 zal er in het kader van het Duurzame Zeehavens project onderzocht worden wat de haalbaarheid en potentie is van transport over water in de regio IJmond. Tata Steel loopt hierop vooruit door de oude staalhaven weer gebruiksklaar te maken. 3.3 PROGRAMMA AUTO Auto Infra Het verbeteren van de doorstroming op de N208 is niet alleen van belang voor het autoverkeer maar ook voor de doorstroming van de bus. Het project is inmiddels dan ook opgenomen in het uitvoeringsprogramma doorstroming OV van de provincie. Een belangrijke ontwikkeling zijn de plannen om op korte termijn de A8 en A9 te verbinden. Afgelopen jaar zijn het aantal varianten teruggebracht naar 3 voorkeursvarianten. Hiervan geniet het Heemskerkalternatief de voorkeur bij Beverwijk en Heemskerk, gemeente Velsen heeft geen voorkeur uitgesproken. Het is nu aan Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Holland om een voorkeursalternatief te kiezen. In november heeft ICOMOS echter tegen alle voorliggende alternatieven geadviseerd in verband met de impact op de Stelling van Amsterdam, waardoor deze keuze voorlopig is uitgesteld totdat er meer duidelijkheid is over de exacte consequenties van dit advies. Bij de afrit Heemskerk waar het Heemskerkalternatief moet aansluiten is afgelopen jaar een turborotonde gerealiseerd. Het betreft hier een no-regret maatregel die ook bij de huidige capaciteitsvraag voor een betere doorstroming zorgt. Onderzoek of verdere capaciteitsverruiming nodig is op de Communicatieweg blijft uit tot er een definitief besluit is genomen over het te realiseren alternatief. 10

12 3.3.2 Studieprojecten Naast de aanleg of verbetering van de auto infrastructuur zijn er ook studies uitgevoerd naar de haalbaarheid van verbeteringen. De meeste van deze studieprojecten hebben een positieve uitkomst en zijn aangedragen binnen het MIRT NowA ter verbetering van de doorstroming op de A9-corridor. Het betreft hier vooral studies die helpen bij de afwaardering va de A22 en het vergroten van de leefbaarheid in het omliggende gebied. Een belangrijke stap hierin is de realisatie van een verbinding tussen de A22-N208 en A9 zodat verkeer vanuit Alkmaar naar Haarlem/Zandvoort en vice versa ook via de Wijkertunnel kan. Een tweede onderzoek is uitgevoerd naar het afwaarderen van de snelheid op de A22 en opwaardering van de gebieden rondom de A22 in leefbaarheid en aantrekkelijkheid. Uit een afstudeeronderzoek dat in dit kader is uitgevoerd blijkt dat beiden in combinatie haalbaar zijn omdat ze elkaar versterken. Snelheidsverlaging zonder concrete plannen voor het omliggende gebied zal echter geen steun vinden en zo is aanpak van het gebied weinig levensvatbaar als de snelheid niet wordt aangepast. Binnen MIRT NowA is geconcludeerd dat een snelheidsverlaging nu niet aan de orde is. Pas als er een duidelijke aanleiding is (zoals woningbouw) kan dit opnieuw bekeken worden. Een derde studie is gedaan naar een verbetering van de doorstroming op de Velsertraverse. Dit kan door een extra rijbaan over de A22. Dit geniet echter weinig prioriteit bij de provincie. Een mogelijkheid die momenteel haalbaarder is, is de afstelling van de verkeerslichten op de Velsertraverse en het optimaliseren van de verkeersmanagementsystemen, waar binnenkort overleg over is met de betrokken wegbeheerders Verkeersmanagement Ten tijde van de sluiting van de Velsertunnel zijn er verscheidene verkeersmanagementsystemen aangelegd op en om de Velsertraverse. Te denken valt aan tellussen, slimme VRI s en DRIP s. Na de heropening worden deze systemen echter niet meer gebruikt. Rijkswaterstaat onderhoudt ze niet meer en de gemeenten/ OD IJmond hebben niet de expertise in huis om deze systemen te beheren. In de loop van 2017 zijn daarom gesprekken gevoerd met de provincie om het beheer van de VRI s in de IJmond over te hevelen naar de verkeerscentrale van de provincie. Daarnaast is er in de nieuwe subsidie aanvraag Slimme en Duurzame mobiliteit geld gereserveerd om de VRI s op de Velsertraverse uit te rusten met C-ITS. De bestaande systemen zijn hiervoor geschikt en door de verkeerslichten connected te maken met het verkeer kan de doorstroming verder geoptimaliseerd worden. 3.4 PROGRAMMA MODAL SHIFT Fietsstimulering Alle fietsstimuleringsmaatregelen vallen onder het programma IJmond Bereikbaar. Voortgang hiervan staat beschreven in hoofdstuk Vervoersmanagement Zowel de European Energy Directive (EED) als de Wet Milieubeheer (Wm) bieden mogelijkheden om bedrijven met veel vervoersbewegingen (zowel personenvervoer als transport) te verplichten tot maatregelen. Net als bij energiebesparing was het voorheen echter lastig hierop te handhaven. Samen met een aantal andere omgevingsdiensten werkt OD IJmond samen in de Multi hoek vervoer. De Multihoek is verantwoordelijk voor het opstellen van de handreiking vervoersmanagement die het bevoegd gezag een mogelijkheid biedt om aan de slag te gaan met vervoersbesparing bij bedrijven. Daarnaast wordt er door de Multihoek gelobbyd voor een hogere status van de handreiking. 11

13 OD IJmond heeft in 2017 vervoersmanagement ingevoerd bij nieuwe vergunningaanvragen en meldingen. Bedrijven die een vergunning aanvragen of een nieuwe melding indienen worden om aanvullende informatie gevraagd. Is het bedrijf vervoersrelevant (meer als 100 medewerkers of transport kilometers per jaar) dan dient het een besparingsplan in te dienen.. 12

14 4 INNOVATIE S Ontwikkelingen gaan hard, zeker op het gebied van mobiliteit. Het hele concept van mobiliteit bevindt zich op een kantelpunt en het is belangrijk als overheid om daar bewust mee om te gaan. Belangrijke innovatie richtingen die in de nabije toekomst een belangrijke rol gaan spelen zijn: hernieuwbare brandstoffen, talking traffic/ connected cars en deelauto s of Mobility as a Service. In de regionale mobiliteitsvisie is hier nauwelijks aandacht aan besteed omdat deze ontwikkelingen 3 jaar terug nog in de kinderschoenen stonden. Inmiddels wordt er echter al grootschalig geëxperimenteerd met VRI s die communiceren met fietsers, OV, vrachtverkeer etc. Huurcorporaties bieden deelauto s aan, aan hun huurder die daardoor de tweede auto de deur uit doen. Elektrisch rijden begint meer en meer te winnen van de fossiele brandstoffen en de eerste waterstoftankstations zullen komend jaar de deuren openen in de noordelijke provincies. Het is belangrijk om als overheid niet op dergelijke innovaties te willen sturen, maar wel de ruimte en mogelijkheid te bieden voor innovaties om te groeien en voet aan grond te krijgen. Daarom is het van belang om als regio op de hoogte te blijven van wat er ontwikkeld wordt, welke voor en nadelen er met bepaalde ontwikkelingen komen kijken en welk effect het heeft op de leefomgeving en het klimaat. 4.1 ENERGIETRANSITIE Net de ondertekening van het klimaatakkoord in Parijs heeft Nederland zich gecommitteerd aan een van de grootste opgaven van de 21ste eeuw. De energietransitie van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare brandstoffen. Deze energietransitie geld voor alle aspecten van ons leven, waaronder en vooral ook onze mobiliteit. In Nederland zorgt verkeer en transport voor 33% van alle CO2 uitstoot en er valt met de energietransitie in deze sector dan ook veel te winnen Elektrisch rijden Elektrisch rijden zit in de lift, er komen steeds meer vol elektrische auto s op de markt met een radius van meer dan 300km, (Tesla zelfs 600). Deze worden niet alleen door burgers gekocht, maar ook schakelen steeds meer bedrijven hun leasepool compleet over naar elektrisch. Al deze elektrische auto s vragen om een laadinfrastructuur, bij bedrijven zelf kan het op de eigen parkeerplaats, evenals bij mensen met een eigen oprit thuis. Voor alle andere plekken moet nagedacht worden hoe om te gaan met laadinfra, wie is verantwoordelijk/ eigenaar. Hoeveel is nodig en wanneer moet er bijgeplaatst worden. De IJmond heeft zich voor de uitrol van de openbare laadpalen aangesloten bij MRA-Elektrisch Biobrandstoffen Voor het zwaardere (vracht)verkeer is elektrisch rijden nog te ver weg. De elektra motoren zijn nog niet in staat om de benodigde kracht te genereren om een combi vrachtwagen op gang te krijgen. Daarnaast is de verwachting dat er te veel of te grote accu's nodig zijn om een vrachtwagen op elektra te laten rijden. Om ook in de transport sector duurzamer te gaan rijden zijn er een breed scala aan alternatieve (bio) brandstoffen op de markt. Bekende voorbeelden zijn GTL, LNG en HvO. 13

15 Sommige hiervan zoals GTL en LNG zijn (nog) niet van biologische oorsprong maar petrochemisch en daarmee nog steeds fossiel. Bedoeling is echter dat deze op den duur via biosvergistingsinstallaties uit biogas gemaakt zullen worden. HvO is een bio diesel gemaakt uit frituurvet en daarmee een duurzame brandstof gemaakt uit een afvalstof Waterstof Naast de bovengenoemde bio brandstoffen begint ook waterstof aan de langverwachte opmars. Waterstof zelf is geen brandstof, maar een energiedrager. De techniek werkt hetzelfde als in een elektrische auto, maar de energie wordt niet in een accu opgeslagen maar in een brandstofcel gevuld met waterstof. De waterstof zelf kan geproduceerd worden via elektrolyse (bij voorkeur) uit groene stroom op het moment dat er een energieoverschot is. Komende jaren zullen in Duitsland tenminste 100 waterstof tankstations worden gerealiseerd door de overheid om het kip/ei verhaal te doorbreken. Ook in elk van de drie noordelijke provincies zullen in 2018 waterstof tankstations worden geopend. In Groningen rijden de stadsbussen nu al op waterstof, maar is er nog geen mogelijkheid tot tanken. 4.2 TALKING TRAFFIC Talking Traffic of C-ITS (Cooperative Intelligent Traffic Systems) is de naam voor een groep aan nieuwe inpassingen in de bestaande slimme verkeersregel installaties die het mogelijk maakt om de VRI met de weggebruiker te laten communiceren. Door deze communicatie weet de VRI wat de drukte op de verschillende wegen is die bij elkaar samenkomen, welke transportmiddelen prioriteit hebben op welk tijdstip en wie groen dient te krijgen voor de beste doorstroming. Daarnaast weet de weggebruiker hoelang het duurt voor het licht van kleur verandert en bij welke snelheid men groenlicht heeft Fietsapps In Noord Brabant, de provincie die zich wil profileren als Fietsprovincie van Nederland, wordt momenteel veel geëxperimenteerd met groenlicht apps voor fietsers. Deze applicaties kunnen makkelijke worden geïntegreerd in bestaande fietsapplicaties zodat fietsers niet honderd verschillende apps nodig hebben. De grote gemene deler in al deze applicaties is dat de fietser automatisch bij de VRi wordt aangemeld als die 100m voor de VRI is. Hierdoor springt het licht eerder op groen en kan de fietser sneller doorfietsen. Dergelijke apps kunnen verder gecombineerd worden met route herkenning, hiermee kunnen VRI s anticiperen op de route van de fietser. Verder kunnen fietsers maatwerk berichten krijgen over wegopbrekingen, omgevallen bomen etc Transport flow In veel trucks zijn de boordcomputers al uitgerust met talking traffic software. Hierdoor kunnen trucks die achter elkaar rijden dezelfde snelheid aanhouden. Door dit verder te koppelen kunnen VRI s maatwerk snelheden doorgeven voor een groen licht. Dit zorgt voor minder stoppen en optrekken en daardoor minder CO2 uitstoot en een bredere doorstroming. Daarnaast kan de wegbeheerder afspraken maken met grote distributie centra of supermarkten. Door alle laad/lostijden te plotten in een database kan geanticipeerd worden op piekbelasting en de voornaamste rijroutes van deze vrachtwagens. Door op bepaalde routes of bepaalde tijden groene golven te creëren kan de wegbeheerder sturen op route keuze en planners wellicht bewegen om meer buiten de spits te rijden Parkeerbegeleider Vooral in grote steden bestaat een groot deel van het binnenstedelijk verkeer uit zogenaamd zoekverkeer, mensen die op zoek zijn naar een lege parkeerplek. Door parkeerplek beschikbaarheid te koppelen aan routeplanners kan een auto die de stadsgrenzen binnenrijd direct naar de dichtstbijzijnde beschikbare parkeerplek worden geleid. 14

16 4.3 DEELECONOMIE Er is een verschuiving waarneembaar van bezit naar gebruik. Diensten als Spotify en Netflix zijn daar goede voorbeelden van. De trend beperkt zich echter niet alleen tot deze ontastbare diensten, maar ook tot allerlei andere diensten zoals mobiliteit. Een ander voorbeeld is gedeeld bezit waar een groep samen bezit aanschaft en gebruikt Deelauto s Er wordt al langer gebruik gemaakt van deelauto s binnen bedrijven, waar alle medewerkers een auto kunnen reserveren voor zakelijk gebruik. Inmiddels bestaan er echter ook steeds meer voorbeelden van deelautosystemen die voor grotere groepen beschikbaar zijn. Vooralsnog bestaat er een duidelijke voorkeur voor afgebakende groepen, i.v.m. het verantwoordelijkheidsgevoel. Daarnaast zijn er net als bij de eerder genoemde deelfietsen verschillende mogelijkheden in gebruik: Back to one (B21), back to many (B2m) en Free Floating. Voorbeelden bestaan in Amsterdam waar een aantal huurcorporaties deelauto s hebben voor hun huurders, dit is een back to one systeem waarbij gebruik wordt afgemeten van het moment dat een auto de garage uitrijd tot het moment dat hij terug keert. Op Terschelling wordt echter geëxperimenteerd met een Free Floating systeem, de auto s mogen het eiland niet af, maar kunnen op het eiland overal gehuurd en achtergelaten worden. In de IJmond hebben een aantal bedrijven een gezamenlijke interesse getoond in deelauto systemen op hun bedrijventerrein. Omgevingsdienst IJmond kijkt hoe zij hierin kan ondersteunen MAAS Maas of Mobility as a service is het huidige mode woord binnen het domein van de mobiliteit. MaaS is in de ultieme zin het Spotify of Netflix binnen de mobiliteit, zonder een eigen auto toch op ieder gewenst moment van deur tot deur kunnen. MaaS gaat hierin verder als OV omdat het iop ieder moment op iedere route beschikbaar zou moeten zijn. Daarnaast zou het goedkoper moeten als een reguliere taxi. Diensten als Uber, komen in de buurt, maar voor een echt MaaS systeem is het wachten op autonome deelauto s 4.4 AUTONOME AUTO Tot slot een innovatie die nog wat verder weg staat, maar eveneens met rasse schreden dichterbij komt is de autonome auto of de zelfrijdende auto. In Amerika wordt inmiddels op grote schaal met dergelijke auto s geëxperimenteerd en ook in Noord Brabant tussen Eindhoven en Tilburg wil men gaan experimenteren met zelfrijdende auto s. De eerste stappen zijn al gezet en een simpele vorm van truck-platooning bestaat al. Een vrachtwagen die achter een andere vrachtwagen komt te rijden neemt dan automatisch de snelheid van de voorste vrachtwagen over. Nu hebben beide vrachtwagens nog een eigen bestuurder, maar te verwachten valt dat in een aantal jaren alleen de voorste nog echt een bestuurder heeft, of helemaal geen één. Wanneer deze trend zich doorzet en combineert met de eerder genoemde deelautosystemen ontstaat opeens een heel ander mobiliteitsbeeld, waar minder auto s minder parkeerplekken en minder asfalt nodig is. Auto s kunnen immers door hun connectie met elkaar dichter op elkaar rijden. Men bestelt een auto vlak voor men weg moet en de dichtstbijzijnde stilstaande auto komt je ophalen. 15

17 5 FINANCIEN Bij het instellen van het regionale mobiliteitsfonds hebben de gemeenten aangegeven zoveel mogelijk te willen waarborgen dat er tot jaar lang wordt samengewerkt en dat er door alle partijen aan wordt bijgedragen. De bijdragen aan het fonds zijn immers cruciaal voor het uitvoeren van de regionale mobiliteitsvisie. Er is gekozen voor een samenwerkingsvorm met een Verordening Mobiliteitsfonds om die samenwerking te borgen. 5.1 MOBILITEITSFONDS De verordening voor het Mobiliteitsfonds IJmond stelt de regels voor het doel, beheer en gebruik van de middelen in het Mobiliteitsfonds IJmond. Het fonds wordt primair gevoed met middelen van de deelnemende gemeenten Velsen, Beverwijk en Heemskerk en daarnaast door stortingen van derde partijen. Het Mobiliteitsfonds IJmond heeft ten doel het (deels) dekken van de voorbereiding en realisatie van maatregelen uit de Regionale Mobiliteitsvisie IJmond. Dit betreft: 1. Studieprojecten: veelal studie in de fase verkenning, waarvan nog niet bekend zijn of deze projecten worden omgezet in concrete maatregelen en/of projecten; 2. Verkeersinfrastructuur: veelal concrete maatregelen en/of projecten in de fase planuitwerking of de fase realisatie; 3. Overige maatregelen: maatregelen op het gebied van dynamisch verkeersmanagement (DVM), mobiliteitsmanagement, procesmanagement, lobby en communicatie en het monitoringsprogramma. De bijdragen van de deelnemende gemeenten in de periode zijn gebaseerd op een verdeling op basis van inwoneraantal en arbeidsplaatsen op 1 januari 2015, die beide voor 50% meewegen in de berekening (tijdens de looptijd vindt geen indexatie plaats). Dit leidt tot de volgende jaarlijkse bijdrage: - Velsen ,- - Beverwijk ,- - Heemskerk ,-. In totaal zal er over de looptijd van 2017 tot en met 2032 een bedrag worden gestort van , FINANCIEN Kostenraming Om de ambities voor de komende jaren goed ten uitvoer te kunnen brengen en de budgetten over de verschillende ambities te spreiden is een globale kostenraming gemaakt met voorgenomen bijdragen uit het mobiliteitsfonds. Hierbij is gekeken naar het belang per gemeente en het belang voor de IJmond als regio. Daarnaast is gekeken naar de mate van verantwoordelijkheid die bij de gemeenten, het rijk of de provincie ligt. 16

18 Tabel 1 Budgetten Mobiliteitsfonds Programma Project Bijdrage mobiliteitsfonds (dekking uit fonds) Programma fiets Snelfietsroute Ontbrekende schakels Ongelijkvloerse fietsoversteek Velsertraverse Tweede veerpont per jaar Programma Openbaar Vervoer Uitbreiding P+R Velsen Kwaliteitsverbetering busroutes Programma Autoverkeer en Studieprojecten Infrastructuur Dynamisch verkeersmanagement Programma IJmond bereikbaar continueren Mobiliteitsmanagement Totaal Eenmalig: Structureel: per jaar Uitgaven Mobiliteitsfonds In tegenstelling tot de verwachting is het mobiliteitsfonds in 2017 niet aangesproken voor een bijdrage aan de tweede pont te Velsen. Deze is in dit jaar geheel gefinancierd uit externe middelen. Voor 2018 is wel een bijdrage vanuit het mobiliteitsfonds nodig en deze zal hoger zijn als de voorgenomen reservering. Dit wordt echter gecompenseerd door het vrijgekomen budget voor de pont Opdracht voor 2018 is een structurele oplossing te vinden voor de tweede pont bij Velsen. Uitgangspunt hierbij is dat de gemeenten geen primaire rol spelen bij het onderhouden van een oeververbinding over een rijkswater. De grootste kostenpost na de reservering voor de pont in 2018 is het bedrag dat is gereserveerd voor uitvoering. Dit zijn de kosten die worden gemaakt voor het draaien van de grote programma s uit hoofdstuk 2 en de coördinatie van de maatregelen uit hoofdstuk 3. Deze bedragen worden verder aangevuld met financiële middelen die via deze programma s worden binnengehaald. Evenzo zijn veel van de maatregelen en lobbywerken die benoemd zijn in hoofdstuk 3 mede gefinancierd vanuit deze grote projecten. 1 Hiervan nog een deel nader in te vullen. 17

19 Tabel 2: Balans overzicht 2017 en bekende kosten 2018 Inkomsten Uitgaven Reserveringen Bijdrage Beverwijk Bijdrage Velsen Bijdrage Heemskerk , PROQ Opdracht Uitvoeringsprogramma Mobiliteitsfonds , GOUD Factsheets IJmond NowA RO N , CYCL versturen mailing scooterregeling Duurzame Zeehavens 3.400, Dekking mobiliteitsmanagement ODIJ (jaarlijks terugkerend) , ,00 jul-17 Advier: procesmanagement , ,16 nov-17 bijdrage aan MIRT NOWA inzake onderzoek ,00 Totaal , , ,00 Balans Totaal ,84 Vrije Ruimte vorig jaar , Bijdrage Beverwijk Inkomsten Uitgaven Reserveringen , Dekking mobiliteitsmanagement ODIJ (jaarlijks terugkerend) , Dekking kosten fietspont jan-dec , , Bijdrage ,00 Velsen Bijdrage Heemskerk Totaal , ,00 Balans Totaal ,00 Vrije Ruimte vorig jaar , ,84