Richtlijnen milieueffectrapportage. Opwaardering van het Kanaal naar Charleroi

Transcriptie

1 Vlaamse overheid Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Afdeling Milieu-, Natuur- en Energiebeleid Dienst Mer Koning Albert II-laan 20 bus BRUSSEL Tel: 02/ mer@vlaanderen.be Richtlijnen milieueffectrapportage Opwaardering van het Kanaal naar Charleroi Initiatiefnemer: Waterwegen en Zeekanaal nv Afdeling Zeekanaal Oostdijk Willebroek 25 augustus 2015 PRMER-2194-RL

2 1. Inleiding Het voorgenomen project betreft de verbreding en verdieping van het Kanaal naar Charleroi op het grondgebied van het Vlaams Gewest. Naast het hellend vlak van Ronquières zijn er momenteel in totaal 10 sluizen op het kanaal naar Charleroi. Op het grondgebied van het Vlaams Gewest zijn dit de 4 sluizen van Ruisbroek, Lot, Halle en Lembeek. Deze sluizen dateren uit de jaren 30 van de twintigste eeuw en zijn verouderd. Het kanaal naar Charleroi is in het kernnetwerk van het TEN-T-waterwegennetwerk opgenomen als een klasse IV-kanaal. Het huidige gabarit van het kanaal naar Charleroi voldoet echter niet aan de nautische normen van een klasse IV-kanaal. De beperkingen van het gabarit van het kanaal en van de sluizen leiden er toe dat niet optimaal kan ingespeeld worden op de schaalvergrotingstendens in de binnenvaart. Hierdoor nemen de kosten voor het binnenvaarttransport toe en wordt de binnenvaart relatief duurder ten opzichte van andere transportmodi. Hierdoor worden de gewenste modale verschuivingen van wegvervoer naar binnenvaartverkeer beperkt. Omwille van bovenstaande argumenten is het plan opgevat om de vier bestaande sluizen op het Vlaamse grondgebied (Ruisbroek, Lot, Halle en Lembeek) te vernieuwen en de vaargeul van het kanaal te verbreden en te verdiepen. De sluizen worden toekomstgericht voor klasse Va-schepen gebouwd. De vaargeul die in de huidige situatie gekalibreerd is op 600 ton, wordt in het project minimaal gekalibreerd voor ton dubbelrichting scheepvaartverkeer (klasse IV). De effecten voor een kalibratie van de vaargeul voor klasse Va schepen (1.500 tot ton) worden eveneens onderzocht. Deze activiteiten zijn minstens onderworpen aan de m.e.r.-plicht volgens het project-m.e.r.- besluit 1, met name: Bijlage I 11 Aanleg van waterwegen en havens voor de binnenscheepvaart voor schepen van meer dan 1350 ton Bijlage II 10 f Aanleg van havens en haveninstallaties, met inbegrip van visserijhavens, waaronder de aanleg van dokken en sluizen 10 g Aanleg van waterwegen 13 a Wijziging of uitbreiding van projecten van bijlage I, II of III, waarvoor reeds een vergunning is afgegeven, die zijn of worden uitgevoerd, wanneer die wijziging of uitbreiding op zich voldoet aan de in bijlage II genoemde drempelwaarden, voor zover deze bestaan (niet in bijlage I opgenomen wijziging of uitbreiding) Aangezien een rubriek van Bijlage I van toepassing is, kan geen ontheffing van de m.e.r.-plicht gevraagd worden en wordt een project-mer opgesteld. De dienst Mer van de Afdeling Milieu-, Natuur- en Energiebeleid verklaarde het kennisgevingsdossier volledig op 7 mei De terinzagelegging in gemeenten Halle, Drogenbos, Sint-Pieters-Leeuw en Beersel liep van 20 mei 2015 tot 20 juni Parallel vroeg de dienst Mer adviezen bij de administraties en openbare besturen. 1 Besluit van de Vlaamse Regering van 10 december 2004 houdende vaststelling van de categorieën van projecten onderworpen aan milieueffectrapportage, B.S. 17 februari 2005, zoals herhaaldelijk gewijzigd. Dienst Mer Richtlijnen 2

3 De Dienst Mer stelde deze bijzondere richtlijnen (verder richtlijnen) op met het oog op de methodologie van het MER. De richtlijnen houden rekening met principieel verplichte onderdelen van een project-mer op basis van art van het DABM 2, de ontvangen inspraakreactie, de ontvangen adviezen (zie bijlage) en met de bespreking van het volledig verklaard kennisgevingsdossier met de betrokkenen op de richtlijnenvergadering van 23 juni Deze richtlijnen hebben betrekking op de reikwijdte, het detailleringsniveau en de inhoudelijke aanpak van het project-mer. Het project-mer moet opgesteld worden zoals door de initiatiefnemer voorgesteld is in de volledig verklaarde kennisgeving en moet aangevuld/aangepast worden met de specifieke vereisten die in deze richtlijnen geformuleerd zijn. Waar de kennisgeving en de richtlijnen van elkaar zouden afwijken, moet voorrang gegeven worden aan de richtlijnen. 2. Doelstelling, verantwoording en besluitvorming Het project heeft tot doel de verbreding en verdieping van de vaargeul van het Kanaal naar Charleroi op het grondgebied van het Vlaams Gewest en de vernieuwing van vier bestaande sluizen mogelijk te maken zodat kan ingespeeld worden op de schaalvergrotingstendens binnen de scheepvaart. Het MER moet relevante gegevens en conclusies uit voorgaande rapportages oplijsten (alle relevante milieustudies, ook andere dan m.e.r.-rapportages). Voor de realisatie van het project moet een stedenbouwkundige vergunning aangevraagd worden. Mogelijk zal de bemaling en eventuele lozing van grondwater tijdens de aanlegwerkzaamheden onderworpen moeten worden aan een milieuvergunningsprocedure. Het MER dient bij de stedenbouwkundige- en milieuvergunningsaanvragen gevoegd te worden. Het MER is niet alleen een hulp bij de besluitvorming, maar volgens art van het DABM moeten de conclusies ook doorwerken in de besluitvorming. Het MER moet hiermee rekening houden bij de formulering van mogelijke alternatieven, milderende of compenserende maatregelen. 3. Beschrijving project en alternatieven Aanvullend op de kennisgeving moeten de volgende punten ook beschreven worden: o Volgens de huidige inzichten is voor de geplande aanpassingswerken aan het Kanaal en de sluizen geen wijziging van het gewestelijk RUP nodig. Bij de projectbeschrijving zal verduidelijkt worden waarom de geplande ontwikkelingen mogelijk zijn binnen de huidige planologische randvoorwaarden. o Bij de motivatie van het project zal de Europese context meer benadrukt worden. o Het Kanaal zal in een ruimer netwerk beschreven worden. In het MER zal verduidelijkt worden hoe de bestudeerde aanpassingen aan het Kanaal naar Charleroi op grondgebied van het Vlaamse Gewest aansluiten bij de huidige en toekomstige situatie van het Kanaal op het grondgebied van het Waalse Gewest en van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Een onderzoek naar noodzakelijke of gewenste aanpassingen op Waals of Brussels grondgebied maakt echter geen deel uit van het project-mer. o De studie naar wijzigingen aan de bruginfrastructuur over het Kanaal maakt geen deel uit van het MER. Dit zal ook in het MER aangegeven worden. o De studie naar mogelijke ontwikkelingen langs de kade waaronder onderzoek naar nieuwe Seveso-activiteiten - maakt geen deel uit van het milieueffectenonderzoek. Het 2 Decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid, B.S. 3 juni 1995, zoals herhaaldelijk gewijzigd (DABM). Dienst Mer Richtlijnen 3

4 project wijzigt immers niets aan de ontwikkelingspotentie die er nu al is. Dit dient in het MER verduidelijkt te worden. Het MER beschrijft volgende scenario s en varianten: o Drie scenario s voor kanaalverbreding: o Scenario 1: een normaal profiel voor klasse Va schepen, o Scenario 2: een krap profiel voor klasse Va schepen, o Scenario 3: een krap profiel voor klasse IV schepen; o Liggingsvarianten voor de sluizen: o Sluis Ruisbroek: ligging stroomopwaarts van de huidige sluis; o Sluis Lot: een liggingsvariant stroomopwaarts van de huidige sluis, een liggingsvariant stroomafwaarts van de huidige sluis en als derde variant de afschaffing van de sluis; o Sluis Halle: ligging stroomafwaarts van de huidige sluis; o Sluis Lembeek: ligging stroomopwaarts van de huidige sluis. Het MER zal bijkomend de milieueffecten van volgende beschikbare alternatieven beschrijven en onderzoeken: o Een verhoging van het waterpeil tussen Halle en Ruisbroek; o Het huidige kanaaltracé blijft behouden. W&Z kiest ervoor om het Kanaal naar Charleroi zoveel mogelijk te verbreden aan de westelijke zijde. De studie van de milieueffecten bij een uitbreiding langs de oostelijke zijde maakt waar relevant ook deel uit van het MER. 4. Juridische en beleidsmatige context De volledig verklaarde kennisgeving doet opgave van het juridische/beleidsmatige kader dat voor dit MER van belang is in de vorm van een duidelijke overzichtsmatrix. Het MER zal zorgvuldig nagaan waar de projectrelevantie zich situeert en in het bijzonder ook aangeven of de voorwaarde onderzoekssturend kan zijn dan wel procedurebepalingen bevat of de combinatie van beide. Het is van belang om ook tijdens het opstellen van het MER de stand van zaken hiervan op te volgen. De juridische en beleidsmatige randvoorwaarden met een duidelijke ruimtelijke component moeten cartografisch gepresenteerd worden. Volgende relevante randvoorwaarden dienen bijkomend te worden aangepast, opgevolgd of aangevuld: de mobiliteitsplannen van de betrokken gemeenten uit het Brussels Gewest; de geldende ruimtelijke plannen voor de aangrenzende gebieden van het Waals Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Volgende lopende procedures komen mogelijk tijdens het m.e.r.-proces in een fase waarin ze relevante randvoorwaarden opleveren. In dat geval moeten deze elementen bijkomend worden aangepast, opgevolgd of aangevuld. Het gaat om de processen voor: het tot stand komen van het Gewestelijk RUP voor de afbakening van het VSGB; het tot stand komen van het Provinciaal RUP voor de Afbakening van Halle. Dienst Mer Richtlijnen 4

5 5. Algemene en Methodologische aspecten De afbakening van het studiegebied zal voldoende gemotiveerd worden per discipline, rekening houdend met het feit dat het studiegebied zowel het projectgebied als het gebied met effecten moet omvatten. De ruimtelijke afbakening moet voor elke discipline duidelijk tekstueel omschreven worden en indien mogelijk, voorgesteld worden op kaart. Het studiegebied ligt in Vlaanderen volledig op het grondgebied van Drogenbos, Sint-Pieters- Leeuw, Beersel en Halle. Aangezien het MER ook ingaat op gewestgrensoverschrijdende effecten, ligt het studiegebied ook op het grondgebied van het Waals Gewest en van het Bussels Hoofdstedelijk Gewest. Ontwikkelingsscenario s zullen worden beschreven ter aanvulling van de referentiesituatie indien er redenen zijn om aan te nemen dat de toestand in de toekomst - met enige zekerheid en op middellange of lange termijn - kan veranderen (door autonome ontwikkeling of door de mens gestuurde ontwikkelingen). De toetsing van de milieueffecten moet in het project-mer dan niet enkel gebeuren tegenover de referentiesituatie, maar ook t.o.v. deze ontwikkelingsscenario( s). Wanneer er tijdens het opstellen van het project-mer nieuwe ontwikkelingsscenario s naar voor zouden komen dan deze die momenteel gekend zijn, moeten die toegevoegd worden aan het afwegingskader. In dit opzicht is de in Drogenbos geplande aanleg van een ROC (regionaal overslagcentrum) ter hoogte van de Vaartstraat (oever zijde Sint-Pieters-Leeuw) mogelijk relevant. Cumulatieve effecten dienen onderzocht te worden. De methodologie voor de effectvoorspelling zal binnen elke discipline in het project-mer duidelijk en transparant omschreven worden. Tevens zal per discipline aangegeven worden op basis van welke criteria een effect als significant of als niet significant beoordeeld wordt. Het resterend effect na de milderende maatregelen zal aangegeven en gekoppeld worden aan het gehanteerde beoordelingskader. De effectenbespreking en -beoordeling dient transparant en op voldoende wijze te gebeuren. Een berekening van de kosten voor de aanpassing van het Kanaal maakt geen deel uit van het milieueffectenonderzoek. Een kostprijsberekening komt aan bod in de MKBA (Maatschappelijke Kosten-BatenAnalyse) in opmaak. De dienst Mer vraagt om bij de beschrijving van de bestaande toestand en milieueffecten, als aanvulling op de volledig verklaarde kennisgeving, voldoende aandacht te besteden aan het volgende: De effectbeoordeling maakt gebruik van een 7-delige schaal. Maak in het MER ook duidelijk wat het verband is tussen deze schaal en de milderende maatregelen die geformuleerd worden. Met betrekking tot de discipline bodem: De gekende stortzones langs het Kanaal moeten in kaart gebracht worden en de problematiek moet toegelicht worden. Met betrekking tot de discipline water: Bij een wijziging van de waterhuishouding moet niet alleen de nadelige invloed op andere effectgroepen (fauna en flora, mens, ) maar ook de mogelijke gunstige invloed op andere effectgroepen beoordeeld worden. Dienst Mer Richtlijnen 5

6 Bij de bespreking van de waterkwaliteit moet ook nagegaan worden of een verspreiding van aanwezige verontreiniging mogelijk is als gevolg van baggerwerken of van de verbreding van het Kanaal en wat hier het effect van is. Met betrekking tot de discipline lucht: Aangezien de projecten ten vroegste in 2030 zullen gerealiseerd zijn, zal enkel de geplande situatie in het jaar 2030 beoordeeld worden. Met betrekking tot de discipline geluid & trillingen: Uit de praktijk blijkt dat schepen die wachten om door een sluis te mogen varen, in de wachtplaats hinderlijke geluiden en trillingen kunnen produceren wanneer zij in aanraking komen met de kade/oever. Zowel mogelijke wijzigingen aan deze wachtplaatsen (locatie, lengte, soort oeverbekleding, ) als de aard en frequentie van het scheepvaartverkeer kunnen een invloed hebben op deze hinderfactoren. Bij de discipline geluid & trillingen moet dit besproken worden. Met betrekking tot de discipline fauna en flora: - Er liggen geen Vogel- en Habitatrichtlijngebieden in de nabijheid van het Kanaal. Aangenomen wordt dat de potentiële invloedssfeer van het project niet tot SBZ reikt. De opmaak van een passende beoordeling is bijgevolg niet nodig. - Aangezien in de nabijheid van het Kanaal naar Charleroi een VEN-gebied ligt, is het niet uitgesloten dat het project significante effecten op dit beschermd gebied genereert. Een verscherpte natuurtoets, waarin onderzocht wordt of deze effecten een onvermijdbare en onherstelbare schade veroorzaken, zal worden opgesteld. Met betrekking tot de discipline 3 landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie: Deze discipline kan uitgewerkt worden zoals voorgesteld in de kennisgevingsnota. Met betrekking tot de discipline mobiliteit: Deze discipline wordt niet afzonderlijk behandeld in dit MER. De studie van bruggen die mogelijk moeten verhoogd of verplaatst worden als gevolg van de verbreding en verdieping van het Kanaal en als gevolg van de vernieuwing van de sluizen maakt geen deel uit van het onderzoek. Met betrekking tot de discipline mens-ruimtelijke aspecten: - Een deel van het agrarisch gebied heeft een andere planologische bestemming (stortgebied voor huisafval en niet giftige stoffen). De effectbespreking op de landbouwsector moet zowel rekening houden met de juridisch-planologische toestand van het studiegebied als met de feitelijke toestand. - De effecten op recreatieve of functionele fietsverbindingen door eventuele wijzigingen aan het jaagpad of aan andere fietsinfrastructuur als gevolg van het project moeten beschreven worden in het MER. - De effecten van mogelijke zettingen als gevolg van bemaling moeten opgenomen worden in het MER. Met betrekking tot de discipline mens-toxicologische en psychosomatische aspecten: Deze discipline wordt niet als afzonderlijke eenheid behandeld in het MER. Met betrekking tot de (gewest-)grensoverschrijdende effecten in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Waals: De effectgroepen die bestudeerd worden voor het Vlaamse grondgebied moeten ook ingaan op het studiegebied in de aangrenzende gewesten. In het bijzonder de effecten op de waterhuishouding (wijzigingen waterniveau, waterbergend vermogen, waterpeil, 3 Reminder: al dan niet van toepassing zijn van de zorgplicht (en bijhorende nota). Dienst Mer Richtlijnen 6

7 overstromingsrisico, grondwaterniveau, functioneren van de natuurlijke waterlopen, ), waterkwaliteit en potentiële verspreiding van polluenten, en de impact op bestaande hydraulische kunstwerken moeten in het MER met zorg beschreven worden in het grensoverschrijdend studiegebied. 6. Leemten in de kennis Het MER zal opgave doen van de leemten in kennis die tijdens het uitvoeren van het onderzoek werden vastgesteld. Deze zijn opgedeeld naar aard van de leemte waarbij dan onderscheid gemaakt wordt tussen leemten m.b.t. het project, m.b.t. inventarisatie en aangaande methode en inzicht. Het MER zal ook aangeven hoe met deze leemten is omgegaan en hoe zij kunnen doorwerken naar de besluitvorming. 7. Monitoring en evaluatie Het MER zal per discipline/thema eventueel opvolgingsmaatregelen voorstellen, bijvoorbeeld vanuit de vergunningsreglementering of vanuit de leemte(n) in de kennis. 8. Integratie en eindsynthese Het MER zal in een afzonderlijk deel een discipline overschrijdende, leesbare samenvatting bevatten over de verwachte gevolgen voor het milieu en hoe en in welke mate de voorgestelde maatregelen deze kunnen milderen. De milderende maatregelen die voorgesteld worden vanuit verschillende disciplines zullen discipline-overschrijdend t.a.v. elkaar afgewogen worden. Bij de milderende maatregelen zal in de mate van het mogelijke aangegeven worden waar deze zullen/kunnen doorwerken. Deze synthese zal aangeven of het project een voor het milieu haalbaar project is of welke maatregelen nodig zijn om het project haalbaar te maken. 9. Tewerkstelling, investering en gebruikte materialen In dit hoofdstuk zal het rapport aangeven welke de verwachte tewerkstellings- en investeringseffecten zijn van de voorgenomen activiteit. In dit hoofdstuk zal tevens worden aangegeven welke materialen (aard en hoeveelheid) er voor dit project zullen worden gebruikt, indien dit nog niet beschreven werd bij de projectbeschrijving. 10. Niet-technische samenvatting De niet-technische samenvatting zal een afzonderlijk leesbaar deel van het rapport vormen, dat de essentie van de overige delen beknopt en correct weergeeft. De tekst moet zodanig geschreven zijn dat hij begrijpelijk is voor een gemiddelde lezer. Figuren of kaarten dienen ter ondersteuning van de tekst in deze samenvatting te zijn opgenomen. Bij het schrijven van de niet-technische samenvatting kan gebruik gemaakt worden van de handleiding niet-technische samenvatting zoals gepubliceerd op Deze niet-technische samenvatting zal in het project-mer als afzonderlijk hoofdstuk opgenomen ofwel als afzonderlijk document opgesteld worden en zal tevens in digitale vorm aangeleverd worden. De dienst Mer vraagt ook om op het voorblad van de niet-technische samenvatting de handtekeningen van alle deskundigen op te nemen. Dienst Mer Richtlijnen 7

8 11. Vorm van het MER Met betrekking tot de vorm en presentatie vraagt de dienst Mer: - recent kaartmateriaal te gebruiken, telkens voorzien van een duidelijke bronvermelding, schaalaanduiding, noordpijl en legende. Waar mogelijk dienen de grenzen van het terrein duidelijk aangegeven te zijn en dient door het kaartmateriaal ook duidelijk te zijn welke de omringende activiteiten/bedrijven zijn; - achtergrondinformatie in de bijlagen op te nemen; - na te gaan of de in de kennisgeving vermelde gegevensbronnen, die bij de realisatie van het MER zullen worden gebruikt, nog steeds de meest actuele zijn; - een verklarende woordenlijst, afkortingenlijst en literatuurlijst bij het rapport op te nemen. De verklarende woordenlijst moet ook de dossierspecifieke begrippen bevatten die betrekking hebben op waterbouwkunde en scheepvaart. - te waken over de afstemming tussen de tekst van het eigenlijke MER en de niet-technische samenvatting; - de ingediende eindversies van het rapport en de niet-technische samenvatting door de initiatiefnemer, de coördinator en alle deskundigen te laten ondertekenen; - Het definitieve project-mer evenals de niet technische samenvatting wordt digitaal aan de dienst Mer bezorgd. 12. Goedkeuring team van erkende MER-deskundigen Aanvullend bij de scoping van de relevante effectgroepen in punt 6.1 van de volledig verklaarde kennisgeving worden volgende disciplines in het project-mer opgesteld door een erkend MERdeskundige: bodem, water, lucht, geluid en trillingen, fauna en flora, landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie, mens-mobiliteit en mens-ruimtelijke aspecten. Hinderaspecten worden door de coördinator van het MER beschreven. Het in de volledig verklaarde kennisgeving in punt voorgestelde team van erkende MERdeskundigen wordt goedgekeurd. Een deskundige voor de discipline mens-gezondheid wordt op basis van de voorgestelde methodiek overbodig geacht. Wijzigingen aan het team van deskundigen in de loop van het m.e.r. moeten gemeld worden aan de dienst Mer. De beslissing over deze wijzigingen zal per brief meegedeeld worden aan de initiatiefnemer. Tenslotte wordt aanbevolen tijdens het opstellen van het MER contact te houden met de dienst Mer en met de overige instanties, in het bijzonder in functie van de verwerking van hun adviezen in het MER. Digitaal getekend Door Paul Van Snick Algemeen directeur Afdelingshoofd Afdeling Milieu-, Natuur- en Energiebeleid Dienst Mer Richtlijnen 8

9 Bijlage Lijst van inspraakreacties tijdens de terinzagelegging bij: - Beersel: geen inspraakreacties - Drogenbos: geen inspraakreacties - Halle: geen inspraakreacties - Sint-Pieters-Leeuw: geen inspraakreacties - Dienst Mer: 1 inspraakreactie Lijst met de instanties die gereageerd hebben (schriftelijk/op vergadering), incl. verontschuldigden, die verder betrokken worden in de verdere procedure: - Afdeling Milieuvergunningen - Agentschap voor Natuur en bos - Brussels Hoofdstedelijk Gewest - Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid - Departement Landbouw en Visserij - Elia - Fluxys - Onroerend erfgoed - OVAM - Ruimte Vlaanderen - Gemeente Drogenbos - Gemeente Halle - Gemeente Sint-Pieters-Leeuw - Departement LNE Afdeling Lucht, Hinder, Risicobeheer, Milieu en Gezondheid, Dienst Lucht en Klimaat - Vlaamse Landmaatschappij - Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid Afdeling Toezicht Volksgezondheid Vlaams-Brabant Lijst met de instanties die niet gereageerd hebben: - Afdeling Wegen en Verkeer - Departement LNE Afdeling Lucht, Hinder, Risicobeheer, Milieu en Gezondheid, Dienst Milieuhinder - Departement MOW - Gemeente Beersel - Provincie Vlaams Brabant - VMM Afdeling Operationeel Waterbeheer - Waals Gewest Dienst Mer Richtlijnen 9