Hoofdstuk 7: Selectie van steekproeven

Transcriptie

1 Hoofdstuk 7: Selectie van steekproeven Inhoudsopgave 7.1. Inleiding Onderzoekseenheden, populatie en steekproef... 2 Onderzoekseenheden op verschillende niveaus Steekproeven: twee logica s van selectie Toevalssteekproeven Stappen bij het trekken van toevalssteekproeven Types van toevalssteekproeven Foutenbronnen bij steekproeftrekking Steekproefgrootte / sample size Kwantitatieve niet-toevalssteekproeven Theoretische steekproeven De eigenheid van theoretische steekproeftrekking Strategieën in theoretische steekproeftrekking

2 7.1. Inleiding Onderzoekseenheden, populatie en steekproef Waarnemingseenheden= de onderzoekseenheden waarbij je waarnemingen uitvoert Analyse-eenheden= de onderzoekseenheden waarover je uitspraken doet Onderzoekseenheden op verschillende niveaus In sommige gevallen bevinden de waarnemings- en analyse-eenheden zich op een ander niveau 1. Aggregatie= het samenvoegen van observaties op een lager niveau om uitspraken te kunnen doen over eenheden op een hoger niveau Individualiseringsfout= uit observaties op een lager niveau verkeerde conclusies trekken over eenheden op een hoger niveau 2. Desaggregatie= het gebruiken van eenheden op een hoger niveau om uitspraken te doen over eenheden op een lager niveau Ecologische fout= uit observaties op ene hoger niveau verkeerde conclusies trekken over eenheden op een lager niveau Populatie= de verzameling van alle eenheden waarover je uitspraken doet - Census/volkstelling= een onderzoek waarbji de overheid kenmerken registreert van de ganse populatie die zich op haar grondgebied bevindt Steekproef= het onderdeel van de populatie dat je daadwerkelijk observeert Steekproeven: twee logica s van selectie Toevalsbasis: toevalssteekproef - Elke eenheid in de populatie heeft een berekenbare kans om in de steekproef te komen - Doel: representativiteit, onderzoekspopulatie zo goed mogelijk weerspeigelen Theoretische overwegingen: theoretische steekproef - Eenheden met de meest informatieve waarde selecteren - Doel: verdiepende kennis 7.2. Toevalssteekproeven Toevalssteekproef= een steekproef waarbij je eenheden louter toevallig selecteert en waarbij alle eenheden in de populatie een berekenbare kans hebben om geselecteerd te worden Zelfselectie= mechanisme waarbij de onderzoekseenheden zelf invloed hebben op hun kans op selectie; bedreiging voor representativiteit 2

3 Stappen bij het trekken van toevalssteekproeven Algemeen universum= de verzameling van alle eenheden waarover het onderzoek gaat en we conclusies willen trekken Speciaal universum= een operationele definitie van de populatie, die in tijd en ruimte is afgebakend Steekproef kader / sampling frame= een lijst van alle eenheden die tot het speciaal universum behoren - Moet zo dicht mogelijk bij populatie aansluiten Geplande steekproef = alle geselecteerde steekproefeenheden - Steekproeffractie= het percentage van alle populatie-eenheden dat in de steekproef opgenomen is Gerealiseerde steekproef= alle eenheden die ook werkelijk meewerken aan het onderzoek! Non-respons 3

4 Types van toevalssteekproeven De enkelvoudige toevalsteekproef Enkelvoudige toevalsteekproef= een toevalsteekproef die geen rekening houdt met kenmerken van de eenheden en elke eenheid een gelijke kans op selectie heeft - Systematisch enkelvoudige steekproef= een toevalssteekproef die verkregen wordt door op toevallige wijze een startpunt in het steekproefkader te bepalen en vervolgens eenheden te selecteren volgen een vast interval Risico: als de eenheden bv. volgens rang geordend zijn De gestratificeerde steekproef Gestratificeerde steekproef= een toevalssteekproef die verkregen word door de populatie op te delen in subgroepen en binnen deze groepen toevallig eenheden te selecteren a. Proportioneel gestratificeerde steekproef= een gestratificeerde steekproef waarbij het aandeel respondenten per stratum overeenkomt met de omvang van de strata in de populatie b. Disproportioneel gestratificeerde steekproef= een gestratificeerde steekproef waarbij het aandeel respondenten niet overeenkomt met de omvang van de strata in de populatie Verhoudingen ten aanzien van populatie niet meer correct weerspiegeld zomaar veralgemenen Weegcoëfficienten: het aandeel in de populatie per stratum / het aandeel in de steekproef Clustersteekproef en tweestapsteekproef Clustersteekproef= steekproef verkregen door toevallig een aantal primaire eenheden te selecteren, waarvan je vervolgens alle secundaire eenheden in het onderzoek opneemt bv. per klas, worden leerlingen gekozen Tweestapsteekproef= steekproef die verkregen wordt door eerst toevallig een aantal primaire eenheden te selecteren en vervolgens daarbinnen op toevallige wijze secundaire eenheden te selecteren Praktische voordelen: - Reduceren grafische spreiding van de steekproefeenheden - Niet langer colledige steekproefkaders op individueel niveau vereist Nadelen: - Eenheden bevinden zich fysiek bij elkaar, dus gaan op elkaar lijken De tweefasesteekproef Tweefasensteekproef= steekproef verkregen door in eerste fase eenheden uit een te ruime populatie te selecteren; vervolgens ga je door middel van een screeningsvraag na of ze wel tot de groep behoren waarover het onderzoek handelt - Wanneer je onderzoek doet naar groepen waarvoor geen steekproefkader bestaat Foutenbronnen bij steekproeftrekking Dekkingsfouten Dekkingsfout= een fout ten gevolge van een gebrek aan overeenstemming tussen populatie en steekproefkader - Toevalsfouten Niet up-to-date-kader Toevallig niet in het kader opgenomen - Systematische fouten Steekproefkader te ruim: kan je niet-verkiesbare respondenten schrappen (= het deel respondenten dat geen deel uitmaakt van de onderzoekspopulatie) Steekproefkader te beperkt 4

5 Steekproeffouten Steekproeffouten= de onbetrouwbaarheid die voortvloeit uit het feit dat je een steekproef analyseert in plaats van de voltallige populatie - Grootte van foutenmarge inschatten: betrouwbaarheidsintervallen= het bereik aan waarden rond een schatting waarin de werkelijke waarde zich met een bepaalde waarschijnlijkheid bevindt - Om 95% zekerheid te hebben - Houdt enkel rekening met steekproeffouten, niet de andere fouten Y: geschatte gemiddelde n: steekproefomvang s 2 : variantie za: de kans op vergissing als 95% zekerheid willen, dan is 5% kans op vergissing bepaalt de mate van zekerheid die een betrouwbaarheidsinterval biedt Non-responsfout Non-responsfout= een fout die optreedt als gevolg van het niet participeren van een deel van de geselecteerde steekproefeenheden Responsgraad= het percentage van de geselecteerde steekproefeenheden dat daadwerkelijk aan het onderzoek deelneemt (geobserveerde eenheden) / (aantal eenheden in de geplande steekproef) (nietverkiesbare eenheden) Twee oorzaken - Non-contacts: er niet in slagen geselecteerde eenheden te contacteren - Weigeringen Gevolgen voor de kwaliteit - Kleine gerealiseerde steekproef: uitvergroting steekproeffout - Systematische vertekening in de schattingen Non-responsvertekening= systematische fout in de schattingen die optreedt ten gevolge van de non-responsfout; de grootte van de fout is afhankelijk van de responsgraad en de verschillend tussen respondenten en non-respondenten Vertekening neemt toe o Percentage non-respondenten groter is o Mate dat respondenten verschillen van de respondenten op het kenmerk van interesse Steekproefgrootte / sample size Algemeen: hoe groter de steekproef, hoe groter de nauwkeurigheid Maar grote steekproeven zijn duurder enz. Optimale steekproefgrootte: 1. Gewenste betrouwbaarheid Verwijst naar de breedte van het betrouwbaarheidsinterval Hoe breed het betrouwbaarheidsinterval mag zijn, hangt af van de aard van de onderzoeksvragen 2. Gewenste kans op vergissing: hoeveel zekerheid het betrouwbaarheidsinterval moet bieden 5

6 5% dus Za = 1,96 Hoe kleiner de gewenste kans op vergissing, hoe kleinere precisie 3. Heterogeniteit van de populatie: verwijst naar de diversiteit in de populatie Standaarddeviatie Hoe heterogener: o Hoe groter standaarddeviatie o Hoe moeilijker accurate schatting, groter betrouwbaarheidsinterval Als homogener, dan volstaat een kleinere steekproef 4. Analyse behoeften Hoe meer variabelen je tegelijkertijd wil gebruiken in de analyse, hoe groter de steekproef zal moeten zijn 5. Praktische overwegingen Geld, tijd, aantal beschikbare interviewers, eisen van de geldschieters Kwantitatieve niet-toevalssteekproeven Quotasteekproef= een niet-toevalsteekproef waarbij je categorie van de populatie een vast aantal eenheden selecteert - Eerst verdeling van bepaalde kenmerken in populatie nagaan bv. 49% mannen, 20% lager geschoolden - Dan ervoor zorgen dat de steekproef deze verdeling volgt bv. lager opgeleide man tegenkomen en nagaan of je die persoon niet nodig hebt Probleem: selectie is niet toevallig - De selectie van de eenheden binnen de categorie is afhankelijk van de interviewer Random walk= ene methode om steekproefeenheden te selecteren, waarbij interviewers vanaf aan toevallig gekozen punt een route afleggen die volgens bepaalde beslissingsregels is uitgestippeld Commerciële onderzoeksbureaus gebruiken - Access panel= een bestand van personen die zichzelf opgegeven hebben om op regelmatige basis aan onderzoek mee te werken Gelegenheidssteekproef= een niet-toevallige steekproef waarvan de eenheden geselecteerd zijn op basis van het feit dat ze makkelijk voorhanden zijn 6

7 7.3. Theoretische steekproeven De eigenheid van theoretische steekproeftrekking Theoretische steekproef= een selectie van onderzoekseenheden op basis van theoretische overwegingen, die eerder een verdiepend inzicht dan representativiteit nastreeft Gevolgen - Meer flexibele omgang met afbakening - Grotere flexibiliteit tot steekproefgrootte Werkwijze van analytische inductie= een strategie om op inductieve wijze tot een sluitende verklaring voor een fenomeen te komen; de zoektocht naar negatieve cases en het voortdurend bijtellen van hypothesen staan centraal Strategieën in theoretische steekproeftrekking Diversiteit aan manieren om o.b.v. theoretische overwegingen een theoretische steekproef te trekken De doelgerichte steekproef Doelgerichte steekproef= een theoretische steekproef die verkregen wordt door de onderzoekseenheden te selecteren die de grootste relevantie hebben voor de onderzoeksvraag Sneeuwbalsteekproef Sneeuwbalsteekproef= een theoretische steekproef die verkregen wordt door één of meerdere respondenten als startpunt te nemen en hun vragen je in contact te brengen met andere leden van een specifieke populatie De gelegenheidssteekproef Gelegenheidssteekproef= een niet-toevallige steekproef waarvan de eenheden geselecteerd zijn op basis van het feit dat ze makkelijk voorhanden zijn Het open karakter van kwalitatieve steekproeven - Onderzoekers kunnen vrijelijk uit bovenstaande ideeën putten en combineren - Adaptieve steekproef= het combineren van diverse strategieën van selectie om een steekproef te verkrijgen die aangepast is aan de noden van het onderzoek 7