Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: OBS Yore Datum bezoek: 1 oktober 2013 In opdracht van: SWV PO Tilburg e.o. Rapporteur: Paul Kooiman M&O-groep, s-hertogenbosch Oktober 2013

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

3 1. Inleiding Uw school 1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 3 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview; dit gesprek is gevoerd met mevr. Pascalle Coppens, ouder van een van de leerlingen, de IB-er dhr. Frans van der Boom, mevr. Willemijn de Winter, leerkracht van groep 3/4 en de locatieleider mevr. Brigitte IJpelaar. In de loop van de dag is ook nog contact geweest met de (meerschools) directeur, mevr. Nicole Clemens half gestructureerde observaties in alle (vier) groepen, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met het gehele schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde is geweest. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek Korte karakterisering van de school Wij gaan altijd voor de kinderen, zegt de locatieleider midden in een stevige discussie over de betekenis van de komende wet Passend Onderwijs. Een uitspraak die op verschillende momenten terugkomt in de gesprekken tijdens de IVO-audit begin oktober Ouders bijvoorbeeld, spreken met grote tevredenheid van zeer betrokken leerkrachten; stagiaires over de kalme benadering van leerlingen door het team, de leerkrachten zelf over de wil om voortdurend uit te gaan van het belang van het kind. Openbare basisschool Yore is een kleine school. De 88 leerlingen op teldatum 1 oktober 2012, zijn verdeeld over vier combinatiegroepen. Na een aantal jaren van dalende leerlingaantallen is sinds vorig schooljaar een voorzichtig stijgende lijn ingezet. Het aantal leerlingen per leerjaar is vooral in de bovenbouw heel wisselend. Groep 8 heeft maar 4 leerlingen, groep 5 heeft er 5, maar de tussenliggende groepen 6 en 7 zijn met respectievelijk 12 en 11 leerlingen weer een stukje groter. In de onderbouwgroepen zitten nu 26 (groep 1/2) en 24 (groep 3/4) leerlingen. Tijdens het interview vertelde de aanwezige ouder dat de school in de buurt goed bekend staat. Er komen langzamerhand wat meer nieuwe bewoners in de buurt en voor hen kan Obs Yore aantrekkelijk zijn vanwege de positieve uitstraling van de school ( het geeft een warm gevoel als je binnen stapt ) en ook door de kleinschaligheid en de betrokkenheid van de leerkrachten bij hun leerlingen. Dit huidige positieve beeld betekent een omslag na een lastige periode die volgde op de fusie in 2003 van twee kleine scholen (openbaar en RK) waaruit Obs Yore is voorgekomen. Die twee voorgangers waren in het huidige schoolgebouw gehuisvest, de een beneden en de ander boven. De samenwerking liep stroef en onder ouders bleef dat niet onopgemerkt. Er gingen op een bepaald moment geruchten dat de school zou worden opgeheven. Dat leidde tot het vertrek van meerdere leerlingen, m.n. uit de huidige groepen 5 en 8, waarin zoals gezegd uiteindelijk maar een paar leerlingen zijn overgebleven. Ook had Yore in haar beginjaren het imago van een zorgschool, dat wil zeggen, dat er veel leerlingen waren met leer- en opvoedingsmoeilijkheden. Weliswaar wilde Yore een school voor alle kinderen zijn, maar het beeld was hardnekkiger dan de werkelijkheid. Nu nog steeds staat de school open voor iedereen, maar we zijn nu iets meer reëel over onze mogelijkheden. Door deze gebeurtenissen en door de concurrentie met nabijgelegen scholen, nog versterkt door de vergrijzing van de buurt, daalde tussen 2003 en 2012 het leerlingenaantal van 180 naar 80. OBS Yore ligt in de wijk Loven, een arbeidersbuurt in Tilburg, dicht bij het centrum. De wijk stamt uit de jaren 20 van de vorige eeuw en is dus inmiddels bijna 100 jaar oud. In de directe omgeving van de school staan koopwoningen en omdat die niet tot het duurste segment behoren, zijn ze aantrekkelijk voor starters op de woningmarkt. De huurwoningen iets verderop in de Bloemenbuurt, vooral sociale woningbouw, worden met name door autochtone bewoners bewoond. Deze twee buurten vormen samen het grootste deel van het voedingsgebied van de school. De school ligt vlak bij de doorgaande weg Ringbaan Oost. Aan de overkant daarvan ligt naast een bedrijventerrein een woonwijk met wat luxere koopwoningen. 4

6 Er komen langzamerhand ook wel wat kinderen daar vandaan naar Yore toe, vanwege de huidige goede naam van de school. Aan de andere kant heeft ook Yore te maken met het langzaam dalende aantal leerlingen in de basisschoolleeftijd. De school doet haar best om ervoor te zorgen dat de huidige lichte opwaartse trend verder doorzet. Zij betrekt inmiddels haar leerlingen niet alleen uit de directe omgeving, maar heeft een ruimer voedingsgebied. Het pand waarin de school is gehuisvest is evenals de omliggende buurt rond 1920 gebouwd. Het is van oudsher de katholieke meisjesschool die schuin tegenover de jongensschool lag. Dat laatste gebouw is nu in gebruik als kinderopvanglocatie. De naastgelegen kerk is gesloopt. Op deze plaats staat inmiddels een nieuw appartementencomplex. Obs Yore gebruikt van het mooi gerenoveerde schoolgebouw nu alleen nog de lokalen op de begane grond. De lokalen op de eerste verdieping worden verhuurd aan een aantal kunstenaars die een deel van hun huur in natura betalen, door tot groot enthousiasme van de leerlingen, lessen te verzorgen en deel te nemen aan kunstprojecten van de school. Het team is klein en hecht. Men steunt elkaar en weet elkaar te vinden. Het team is voor leerlingen, ouders en stagiaires herkenbaar in haar benadering van de leerlingen: goed luisteren en spreken zonder stemverheffing. Natuurlijk zijn er verschillen in aanpak en kwaliteiten, tegelijkertijd is dat een basis waarop het docententeam van Yore met en van elkaar wil leren. De zelf geformuleerde opgave is om een balans te vinden tussen resultaatgerichtheid en de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen 2.1 Het onderwijsconcept In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het geheel van de school gemiddeld, d.w.z. rond CITO-scores C B-laag. Er wordt in de onderbouw extra aandacht besteed aan technisch en begrijpend lezen, onder andere ook in het kader van het Tilburg-brede actieplan Klemtoon op Taal. In de bovenbouw ligt een speciaal accent op studievaardigheden. De leerlingpopulatie kan op het gebied van leren omschreven worden als tamelijk homogeen. Weinig leerlingen wijken af van het gemiddelde niveau en voor zover dat wel het geval is, zijn er eerder uitschieters naar boven dan naar beneden. Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de leerkracht. Het aantal van deze leerlingen op Yore is laag. Eigenlijk zijn er in de hele school maar vier leerlingen waarvoor geldt dat zij opvallend veel aandacht vragen met hun gedrag. De aandacht die op gedrag gevraagd wordt, richt zich vooral op het begrenzen van het gedrag: het zijn leerlingen die sociaal onhandig zijn en daarom moeten leren dat er grenzen zijn. Voor wat betreft de culturele en taalachtergrond van de leerlingen zijn er nauwelijks verschillen. De kinderen zijn nagenoeg allemaal autochtoon en komen uit de directe omgeving. 5

7 Er zijn slechts twee Poolse kinderen op school en ook vier leerlingen met een Marokkaanse achtergrond. Yore heeft wel een aantal gewichtenleerlingen, maar dat is lager dan het landelijk gemiddelde. Drie van de 84 leerlingen hebben een leerlingengewicht van 0,3 en vier leerlingen een gewicht van 1,2. Dat betekent dat 8,5 procent van de leerlingen op obs Yore een gewicht heeft, landelijk is dit 12,8 procent. Ook qua sociaal-economische achtergrond zijn weinig verschillen te zien. Langzamerhand komen er iets meer kinderen op school uit wat verderop gelegen buurten met meer bewoners uit de hogere middenklasse. De Leerlinggebonden Financiering (LGF) van een van de leerlingen, waarvoor tot vorig schooljaar een indicatie was verleend, is niet verlengd. Er is nu nog één leerling op Obs Yore met een rugzakje : cluster 4. Het aantal leerlingen met leerlinggebonden financiering dat bij Yore naar school gaat, komt overeen met het gemiddelde landelijke beeld. De algemene conclusie kan zijn dat Yore een vrij homogene populatie heeft, die gemiddeld scoort op leren, weinig problemen geeft qua gedrag en op enkele gewichtenleerlingen met taalachterstanden na, op de meeste gebieden weinig uiteen loopt. Dit alles bezien in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen. Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? Instructie wordt op Obs Yore gegeven volgens het directe instructiemodel (DIM) waarbij de groep per vak is ingedeeld in drie niveaugroepen. De leerlingen hebben een weektaak die deels individueel is ingevuld, en past bij het niveau van de leerling. De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit vooral in homogene subgroepen (de niveaugroepen). Dit gebeurt bij voorkeur binnen de klas door de eigen leerkracht. Ook komt het voor dat een leerling individuele aandacht nodig heeft. De leerkrachten proberen hier zoveel mogelijk aan tegemoet te komen en geven aan dat dit binnen de combinatiegroepen veel kunst- en vliegwerk vraagt. Tijdens de klassenbezoeken was dit ook duidelijk te zien. Terwijl de ene jaargroep instructie krijgt, is de andere jaargroep zelfstandig aan het werk. Na de instructie en een of twee plenair gemaakte opgaven, wordt de jaargroep gesplitst. Wie het helemaal begrijpt en de oefenopgaven goed heeft gemaakt gaat zelfstandig aan de gang. Wie denkt dat het duidelijk is, maar wel een fout heeft gemaakt in de oefenopgaven gaat het zelf proberen en meldt zich later bij de leerkracht. Wie het niet begrijpt komt aan de instructietafel zitten en krijgt opnieuw uitleg. Dit vergt heel wat organisatievermogen van de leerkracht, omdat tegelijkertijd de jaargroep die zelfstandig werkt, ook af en toe aandacht vraagt. Er wordt door Yore niet of nauwelijks RT aangeboden buiten de klas. Alleen de Ambulant Begeleider (AB) die ongeveer eens per twee maanden langs komt voor de leerling met lgf, werkt soms met deze leerling buiten de klas. Wekelijks worden twee leerlingen behandeld voor dyslexie; ook dat gebuert natuurlijk buiten de klas. In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. 6

8 Gevraagd werd om te kijken naar de school als geheel en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. Onderwijsconcept Overdragen van kennis Zelf ontdekken Kennis verwerven Werken met kennis Klassikaal leren Individueel en groepsleren Sturing van het leren door de lkr Kinderen sturen eigen leren Alle leerlingen op een bepaald basisniveau brengen Maximale uit elke leerling halen Leerstof bepaalt de leerweg Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde Nadruk op vrije opdrachten opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Beoordeling door de leerkracht Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie onderwijs door de leerkracht. Evaluatie samen met leerlingen Bovenstaand overzicht vraagt natuurlijk om te worden toegelicht. Op een aantal punten wordt daarom nog wat dieper ingegaan. Kennisoverdracht heeft nu nog wel de nadruk, maar het team wil graag toe naar een onderwijsconcept waarin een grotere plaats is ingeruimd voor nieuwsgierigheid van leerlingen en zelf op zoek gaan naar kennis. Het leerproces wordt deels gestuurd door de methode, waarbij de leerkracht het heft in handen houdt. Tegelijkertijd wordt ook gekeken naar wat de leerling nodig heeft en worden instructie en taakaanbod daarop afgestemd. Op Obs Yore wordt door alle leerkrachten systematisch opbrengstgericht gewerkt. In de periode dat de school bestempeld werd als zwakke school was het bittere noodzaak om gericht naar resultaten te kijken en op basis daarvan het onderwijs in te richten en te verbeteren. Nu deze aanpak is geïntegreerd in het werken van alle leerkrachten, wordt gezocht naar een manier om Opbrengstgericht Werken (OGW) minder rigide en op een wat andere manier vorm te geven. Dat zou dan moeten gaan in de richting van minder klassikaal werken en meer met individuele leerarrangementen, waarbij niet alleen het cognitieve, maar ook het sociaal-emotionele aspect de aandacht krijgt die het verdient. Dat zou dan ook gepaard gaan met een nog groter accent op het zelfstandig werken en meer eigen keuzemogelijkheden voor de leerlingen. Onder invloed van de centrale plaats die OGW in de afgelopen jaren heeft ingenomen, heeft de nadruk erg op de cognitieve prestaties van de leerlingen gelegen. Dat heeft ook wel veel opgeleverd; het predicaat zwak is verdwenen en de school staat bij ouders bekend als een school waar goed wordt gepresteerd. Nu wordt gezocht naar een balans tussen dat aspect en het sociaal emotioneel welbevinden van de leerlingen. Leerlingen kijken in de hogere groepen zelf hun werk na. 7

9 Terwijl de uiteindelijke beoordeling bij de leerkracht ligt, geeft dit hen wel inzicht in hun eigen vorderingen en kunnen en mogen ze zelf keuzes maken om bijvoorbeeld aan een extra instructiemoment deel te nemen of nog eens extra te oefenen achter de computer. Tijdens de observaties valt op dat het werken in combinatiegroepen in alle klassen een behoorlijke wissel trekt op het concentratievermogen van de leerlingen en de flexibiliteit van de leerkracht. Het valt niet mee om in de klassen wat langer durende momenten van rust te creëren waarin alle leerlingen aan het werk zijn. De leerlingen moeten leren zich af te sluiten voor hun omgeving als zij zelf aan het werk moeten gaan. De voornaamste uitdagingen voor de leerkracht zijn om in de totale groep met zoveel niveauverschillen, toch elke individuele leerling te zien en een beeld te hebben van diens sterke en zwakke kanten. Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? In dit verband is als eerste gekeken naar het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning: wie is de probleemeigenaar als het om de ondersteuning van individuele leerlingen gaat? Op Obs Yore is de leerkracht eindverantwoordelijk voor de onderwijsondersteuning. De leerkracht maakt de groepsplannen en stelt de niveaugroepen samen. Drie groepen per jaarklas, maakt dat elke combinatiegroep minimaal zes niveaus telt. De tussen en eind-evaluaties van de groepsplannen dragen bij aan de continuïteit door het jaar heen. De leerkracht maakt ook een eerste evaluatie en analyse van de opbrengsten. Natuurlijk krijgen we hulp van de IB-er en kunnen we terugvallen op elkaar als collega s, maar uiteindelijk moet ik het wel doen, zegt de leerkracht die bij het gesprek aanwezig is. Wel zijn alle collega s altijd bereid om elkaar te helpen, bijvoorbeeld door eens in de klas te komen kijken, of te filmen en daarover een gesprek te hebben. Een vorm van collegiale consultatie, die behoorlijk is ingeburgerd op de school.. Het team is klein en hecht en dat is merkbaar naar buiten, zeker voor de ouders. Bij de dagelijkse invulling van de ondersteuning van leerlingen die meer of minder goed mee kunnen komen, gaat de meeste aandacht uit naar de laatstgenoemde groep. Gelukkig heeft elke nieuwe methode tegenwoordig als een indeling in drie niveaus. Een enkele methode, zoals de methode die voor spelling wordt gebruikt, kent zelfs nog een verkorte leerlijn voor leerlingen die sneller kunnen. Voor de meer begaafde leerlingen heeft Yore gedurende een middag per week een kleine verrijkingsgroep voor leerlingen van de groepen 6 t/m 8. Ouders vinden het fijn dat deze leerlingen extra worden uitgedaagd. Voor leerlingen met dyslexie wordt het landelijke protocol gehanteerd. Voor deze leerlingen wordt een handelingsplan opgesteld. Voor dyscalculie wordt op Yore tot nu toe niet zo n protocol gebruikt. Op het protocol voor medische handelingen, dat vanuit het schoolbestuur voor alle aangesloten scholen is opgesteld, hoeft maar zelden een beroep te worden gedaan. Voor de overdracht van de leerlingen van de ene naar de andere leerkracht is een formulier beschikbaar. Hierin zijn de belangrijkste aspecten geregeld waarmee de voortgang en continuïteit van de ondersteuning bewaakt worden. 8

10 In het overdrachtsgesprek, aan het einde van het schooljaar bespreken de twee betrokken leerkrachten alle leerlingen. Voor leerlingen met een rugzakje wordt een apart overleg gepland. De IB-er en de AB zijn is bij dat gesprek aanwezig dat aan het einde van het jaar wordt gevoerd waarbij ook de ouders van deze leerling aanwezig zijn. De IB-er heeft een actieve rol in de ondersteuning van de leerkrachten. Het is geen kwestie van afwachten of er vragen zijn, maar direct op de collega s afstappen. De IBer en de locatieleider schatten tijdens hun overleg ook zelf in welke leerkracht op welke onderdelen ondersteuning zou kunnen krijgen. De IB-ers bereidt de teambesprekingen voor, waarin de toetsgegevens van alle groepen met het hele team worden besproken. Dat gebeurt twee keer per jaar. Ook is de IB-er betrokken bij het op- en bijstellen van de groepsplannen. Daarnaast onderhoudt hij de contacten met externe instanties die bij de ondersteuning van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften betrokken zijn. Het leerlingvolgsysteem wordt systematisch gebruikt om de resultaten van het leren in kaart te brengen. Analyse van die gegevens en het bespreken daarvan gebeurt met het hele team. Omdat de school en het team vrij klein is, kan zo n bijeenkomst relatief eenvoudig worden georganiseerd. Aan de hand van enkele vragen (wat deed de leerkracht; wat hebben de leerlingen gedaan; welke externe factoren speelden in de afgelopen periode een rol) worden de doelen geëvalueerd. Het voordeel van deze plenaire bespreking is, dat elke leerkracht weet wat er in de verschillende groepen gebeurt en dat levert veel voordelen op. Onder andere dat de collega s elkaar kunnen helpen bij het formuleren van de (nieuwe) groepsdoelen die in het kader van de OGWcyclus op basis van de zojuist genoemde analyse worden opgesteld. Naast formele momenten is het team regelmatig in haar geheel informeel bijeen. Dat is het voordeel van de geringe omvang. Er vinden regelmatig spontaan informele intervisie momenten plaats. De wijze waarop ouders worden geïnformeerd (mate van betrokkenheid/partnerschap) vinden de ouders die hiermee te maken krijgen, heel plezierig. De ouders zijn in dit proces een gelijkwaardige (gespreks-) partner voor de teamleden. Ouders worden werkelijk betrokken bij de ondersteuning van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften en hebben inbreng in de maatregelen die genomen worden op grond van de opgestelde handelingsplannen. Hett is zeker niet zo dat ouders louter mogen luisteren naar wat door de school is bedacht. Door de ouders wordt het bijzonder gewaardeerd dat zij niet alleen worden geïnformeerd, maar met leerkracht en IB-er meepraten over de invulling van de ondersteuning. De betrokkenheid van ouders bij het bepalen van de ondersteuningsbehoefte van de leerling en het opstellen, uitvoeren en evalueren van het handelingsplan blijkt niet alleen uit het meepraten en meedenken, maar ook uit de vragen en opmerkingen die ouders van een leerling met lgf van andere leerkrachten krijgen. Vaak wordt me gevraagd hoe het gaat door de andere leerkrachten dan die van mijn eigen kind. De bij het gesprek aanwezige ouder is erg te spreken over de wijze waarop het hele proces van eerste gesprek tot aanvragen en inzetten van het rugzakje is verlopen. Eigenlijk ging het vanzelf. De ouders worden betrokken bij het hele proces. 9

11 Ook de medeleerlingen van de klassen waarin de leerling zit worden hierin meegenomen. De leerlingen gaan opvallen gemakkelijk om met onderlinge verschillen. De school in haar netwerk Zoals in de inleiding al kort is vermeld, staat de obs Yore in een wijk waar in de directie omgeving nog diverse andere scholen te vinden zijn. Met name de Eerste Jan Ligthartschool en de basisschool den Bijstere dingen mee in nabije omgeving naar de gunst van de ouders. Iets verder weg bevindt zich de rk-basisschool De Armhoefse Akkers. Al deze scholen zijn een stuk groter dan obs Yore, variërend van leerlingen. De begeleiding vanuit het samenwerkingsverband en/of vanuit andere instanties komt vooral van Ambulant Begeleiders (AB) en Preventief Ambulant Begeleiders (PAB). Over de inbreng van de AB bij de ondersteuning van de leerling met lgf is de school tevreden. Dat geldt in wat mindere mate voor de PAB-ers. Deze functionarissen, experts die in dienst zijn van het samenwerkingsverband of bij de S(B)O-scholen, zijn als deskundige oproepbaar als leerkrachten vragen hebben over hoe zij het beste met een bepaalde leerling kunnen omgaan ( handelingsverlegenheid ). De PAB komt dan in de klas en observeert tijdens een of meer lessen. De adviezen en de hulp die zij geven is nogal wisselend van kwaliteit, zo vinden de leerkrachten, onder andere omdat adviezen lang niet altijd uitvoerbaar zijn in een combinatieklas. De hulp is dan te weinig toegesneden op de specifieke situatie van de school. Ook is het voorgekomen dat een PAB de school heel erg stimuleerde om een leerling naar het SBO te verwijzen. Dat zou nu net niet de functie van preventieve ambulante begeleiding moeten zijn, vindt het team. Soms is er sprake van verwijzing van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften naar SBO of SO. Gerekend over de afgelopen vier jaar worden jaarlijks ongeveer twee leerlingen verwezen naar het SBO en ook gemiddeld twee leerlingen per jaar naar het SO. De schoolleiding vindt zelf dat dit aantal verwijzingen in de afgelopen jaren aan de hoge kant is geweest. Wanneer allen gekeken wordt naar de laatste twee jaar, ligt het verwijzingspercentage lager (ongeveer 1% naar SO en SBO), hetgeen meer overeenkomt met het landelijk gemiddelde. Directie en IB-er zijn van mening dat het aantal verwijzingen geen verband houdt met het feit dat Yore veel combinatieklassen heeft. Binnen de school is geen zicht op de verhouding van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften op obs Yore ten opzichte van andere scholen in de omgeving. Een jaar of tien geleden stond de school in de omgeving wel bekend als een school met veel aandachtsleerlingen, maar dat is nu niet meer het geval. Over het algemeen zijn de ervaringen met verwijzingen en de samenwerking met de scholen voor SO en SBO, rondom die verwijzingen, gunstig. Af en toe hoort de school hoe het met doorverwezen leerlingen gaat, soms van ouders, soms van de leerling zelf. Voor de meeste kinderen blijkt herplaatsing een goede stap te zijn en voelen ze zich gelukkig op hun nieuwe school. Wat Yore betreft kan de rol van S(B)O-scholen in de toekomst er een zijn waarin zij meer naar buiten treden. Wanner het S(B)O de expertise deelt door die naar de reguliere scholen toe te brengen, dragen ze er aan bij dat de leerkrachten beter toegerust zijn om leerlingen langer in het reguliere onderwijs te houden. 10

12 De extra ondersteuning voor leerlingen wordt georganiseerd in de keten school schoolbestuur samenwerkingsverband. In het interview is gevraagd naar waar de sturing ligt van de (inrichting van) de extra ondersteuning. Over het algemeen ligt die sturing bij de school. Het samenwerkingsverband begeleidt en faciliteert dit proces. Natuurlijk wordt de school ook vanuit het eigen bestuur ondersteund. Voor de toekomst hoopt de locatieleider van Yore dat het samenwerkingsverband zal aansturen op echte samenwerking van alle betrokken scholen, zodat er geen ruimte is voor touwtrekkerij om middelen en voorzieningen tussen besturen of scholen. Belangrijk daarbij is natuurlijk de vraag hoe de financieringsstromen zullen gaan lopen en of daarin grote veranderingen zullen optreden wanneer de Wet Passend Onderwijs van kracht wordt. Daaraan zitten wel wat haken en ogen. Sinds kort pas is er vanuit het samenwerkingsverband aandacht voor wat Passend Onderwijs gaat betekenen voor de werkvloer. Het is belangrijk om hieraan aandacht te geven. Er is veel onduidelijkheid over de vraag of het team in staat wordt gesteld datgene te blijven bieden wat leerlingen met speciale onderwijsbehoeften van haar vragen. 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen. In groep 1/2 loopt twee dagen per week een stagiaire OA van het ROC mee. In groep 8 is gedurende het hele schooljaar een LIO-stagiaire aanwezig die afwisselend gedurende twee aaneengesloten weken met de ene en dan weer met de andere groep meedraait. In de klassen is daarmee gedurende 15 uur per week sprake van extra handen, een gemiddelde van 4uur per klas per week. Buiten de klas is voor leerlingen het volgende beschikbaar: een vakleerkracht lichamelijke opvoeding voor alle groepen voor totaal 6 uur per week. In de groepen 5 en 6 komt een behandelaar dyslexie voor de begeleiding van twee leerlingen, elk een uur per week. Daarnaast krijgen 5 leerlingen een keer per week gedurende drie kwartier begeleiding op het gebied van motoriek van een MRT-er. 11

13 Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. Obs Yore heeft geen materialen met speciale didactische kenmerken. Voor wat betreft de methoden met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken beschik Yore over een methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling, nl de methode Goed gedaan. Sporadisch wordt Een doos vol gevoelens gebruikt. In verband met kindspecifieke fysieke belemmeringen zijn zitballen en sisselkussens beschikbaar, evenals aangepast meubilair voor een leerling met fysieke beperkingen. Veld 3: de ruimtelijke omgeving Obs Yore is geheel rolstoeltoegankelijk. De tweede verdieping is bereikbaar met en lift. De school beschikt ook over een toilet voor rolstoelgebruikers met een extra brede deur. Er zijn mogelijkheden om kleinere spreekkamers of vergaderruimte te gebruiken als time-out ruimte. De klaslokalen zijn ruim en dat geldt eveneens voor de gangen. De school beschikt over een eigen gymlokaal. Ook het speelplein is ruim uitgevoerd en voor de school ligt een groot plein dat in deze verkeersluwe buurt als extra speelplein voor de bovenbouw wordt gebruikt. Hier kan door de grotere kinderen worden gevoetbald zonder dat de kleintjes daar dan last van hebben. Voor verzorging is naast het invalidentoilet een aparte douche aanwezig. Verder kan vrij eenvoudig een van de spreekkamers als rustruimte worden ingericht als dat nodig mocht zijn. Op de bovenverdieping zijn ruime ateliers die weliswaar gehuurd worden door de kunstenaars, maar die eveneens door hen als lesruimte voor groepen leerlingen worden gebruikt. Een van de lokalen op de begane grond is ingericht als bibliotheekruimte. Ook heeft Yore een schooltuin. Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. Obs Yore heeft teamexpertise op het gebied van: kennis over opvattingen en aanpakken in de onderwijsondersteuning zoals opbrengstgericht werken, en werken met onderwijsconcepten gebaseerd op de onderwijsbehoeften van leerlingen zoals coöperatief leren; competenties om ouders als partner te betrekken bij de onderwijsondersteuning voor hun kind. Het team heeft (nog) geen (volledige) teamexpertise op het gebied van. kennis over onderwijsondersteuningsvoorzieningen rond de school en in de regio. Deze expertise is met name aanwezig bij de IB-er van de school. Op de school is tot nu toe geen sterke noodzaak aanwezig om teamexpertise te ontwikkelen op het gebied van een (team-)aanpak op gedrag omdat er eigenlijk weinig gedragsproblemen zijn. Overigens beschikt de school wel over een pestprotocol. 12

14 Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij Yore als volgt: Binnenschools Buitenschools snel toegankelijk Expertiseveld nee nee Visuele beperkingen nee ja Auditieve beperkingen nee ja Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen nee ja Verstandelijke beperkingen nee ja Motorische beperkingen nee nee Beperkingen door chronische ziektes ja ja Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) nee nee ADHD en ADD nee nee Angst- en hechtingsstoornissen nee ja Overige psychiatrische aandoeningen nee ja Gedragsproblemen nee nee Dyslexie nee nee Onderwijsachterstanden andere culturen Voor specialistische expertise doet Yore meestal een beroep op de deskundigheid die in het netwerk van de school beschikbaar is. Veld 5: de samenwerking met andere instanties SMW Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE Kinderziekenhuis Revalidatiekliniek Justitiële inrichting KDC MKD Gemeente AMK Jeugdhulpverlening Kompaan en de Bocht nooit sporadisch regelmatig vaak gemeenschappelijk handelingsplan 13

15 Sinds het begin van dit schooljaar 2013/2014 neemt het Schoolmaatschappelijk Werk namens obs Yore deel In het ZorgAdviesTeam (ZAT). Het ZAT is groot en vanuit de school was de inhoudelijke inbreng gering. Het SMW neemt nu dus de honneurs waar. De IB-er blijft wel op de hoogte van alle te bespreken casuïstiek en kan zichzelf desgewenst voor een overleg uitnodigen. Met SBO en SO scholen heeft Yore alleen contact bij verwijzingen van leerlingen. Voor de voorbereidende onderzoeken die soms nodig zijn voor een verwijzing bestaat een goed contact met een extern bureau dat deze onderzoeken altijd voor Yore uitvoert. 14

16 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 4. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. 4 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer twee-derde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 15

17 Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van obs Yore weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. 16

18 Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. Obs Yore bevindt zich op een positie die is aangegeven met een Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. Groeimogelijkheden voor Yore voor wat betreft het onderwijsconcept: De opvatting van het team dat heel veel mogelijk is, als het gaat om opvang van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften in het reguliere onderwijs, wanneer er voldoende materiele en personele ondersteuning beschikbaar is, in de vorm van deskundigheid en/of extra handen. Opzetten en uitvoeren van een meerjarig professionaliseringsbeleid Tijdens het teamgesprek is uitgebreid gesproken over de (on-)mogelijkheden om specifieke deskundigheid die nodig kan zijn om bepaalde leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen bedienen, door de jaren heen te behouden en te borgen. Garanties zijn moeilijk te geven, maar een doelgericht beleid waaraan wordt vastgehouden, levert wel de best mogelijke voorwaarden. Het verkennen van de mogelijkheden om binnen de huidige context van combinatiegroepen verder te differentiëren. Ook dit thema kwam aan de orde tijdens de teambespreking. In combinatiegroepen is altijd al een differentiatie in 6 niveau groepen, namelijk 3 voor elke jaargroep. Het is denkbaar om leerlingen van een jaargroep in te delen in een niveaugroepje van een hoger of lager jaar. 17

19 Voor de leerlingen nemen de differentiatiemogelijkheden daardoor toe zonder dat dit voor de leerkracht verschil hoeft te maken. Vergroten van de keuzemogelijkheden van de leerlingen in het sturen van het eigen leren en zo (nog) meer aansluiten bij de beginsituatie van de leerlingen. Grenzen voor Yore voor wat betreft het onderwijsconcept: De nadelige effecten van de geringe omvang van de school, zoals een organisatorische noodzaak tot het vormen van combinatiegroepen in plaats van een onderwijsinhoudelijke, zijn nauwelijks te voorkomen. Ook de daarmee samenhangende omvang van het team is in een aantal opzichten een beperking. Het appel op de deskundigheid, de flexibiliteit en de beschikbaarheid van expertise is nauwelijks kleiner dan bij een school met veel meer leerlingen. De mogelijkheden om daaraan te beantwoorden zijn echter structureel minder. Een andere beperking is, dat er tot nu toe weinig intensieve contacten zijn met de scholen in de nabije omgeving. Het denken in termen van concurrentie kan samenwerking, uitwisselen van deskundigheid en intervisie belemmeren. Een verschuiving in het perspectief (concurrent en tegelijkertijd collega) kan meer ruimte geven. Uit de combinatie van de eerstgenoemde groeimogelijkheid en de aangegeven grenzen komt een punt naar voren waarover het team verder kan gaan in haar gedachteontwikkeling over Passend Onderwijs. 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 5 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. 5 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 18

20 De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lk zorgen eventueel met extra ondersteuning van oa en/of lio-stagiaire en ouders voor bijv. preteaching, extra leestijd, op tijdelijke basis (enkele uren per week). Er wordt grotendeels gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Voor korte perioden kan de groep kleiner worden gemaakt door inzet van oa/stagiaire; de lk kan dan individuele leerling of subgroep leerlingen met speciale onderwijsbehoeften helpen. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door specialisten (dysl/mrt) op tijdelijke basis (een enkel dagdeel of enkele dag per week). Er is speciale onderwijsondersteuning door ab er (gedurende enkele uren per maand). De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). Er zijn gezien het aantal leerlingen, toch regelmatig extra handen in de klas. 19

21 Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Binnen de school Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). Yore heeft weinig materialen die het label speciaal verdienen. Wanneer het nodig is worden materialen aangeschaft die tegemoet komen aan de behoeften van de aanwezige leerlingen. Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 3. Ruimtelijke omgeving Er is een aparte plek (bijv. prikkelarm hoekje) waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Er is (bijv. op de gang) ruimte waar één-op-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. De ruimtelijke voorzieningen en mogelijkheden van Obs Yore zijn uitgebreider dan op de meeste scholen wordt aangetroffen. Veld 4: de expertise De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 4. Expertise De leerkrachten hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Een manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door het onderscheid te maken tussen teamexpertise en individuele expertise. 20

22 De inzet van individuele expertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer dit ingebed is in een expertomgeving van het team. Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke expertise heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke expertise van één van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft. De teamexpertise op het gebied van OGW is een sterke kant van Yore, evenals de competenties om ouders werkelijk als partner bij de onderwijsondersteuning te betrekken. Voor specialistische expertise leunt de school sterk op de buitenwereld. De uitdaging is het ontwikkelen van een bij de eigen omstandigheden passend picto scholingsbeleid. Veld 5: de samenwerking met andere instanties De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 5. Samenwerking met andere instanties De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. De behoefte aan samenwerking met andere instanties groeit mee met de aanwezigheid op school van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Yore heeft niet zozeer veel samenwerking met scholen voor S(B)O, maar wel een behoorlijk netwerk van een aantal relevante instellingen op het gebied van maatschappelijk werk en jeugdzorg. 21

23 4. Tot slot Over het geheel genomen is Obs Yore te karakteriseren als een netwerkschool. De aangegeven groeimogelijkheden op het algemene onderwijsconcept van de school en op de vijf velden bieden zeker perspectief op een ontwikkeling naar een smalle ondersteuningsschool of op een versterking van het bestaande profiel. Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Relaties De aangegeven groeimogelijkheden bieden kansen om meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden, maar ook om de gewone leerlingen meer aan hun specifieke onderwijsbehoeften aangepast onderwijs te bieden. Of een dergelijke groei wenselijk is, is vanzelfsprekend afhankelijk van de opvattingen van de school, haar schoolbestuur en het samenwerkingsverband waar zij deel van uitmaakt. Obs Yore toont zich net als veel andere scholen In Tilburg en omgeving een open, gastvrije school die de discussie rond de onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs graag aangaat. Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie. Met dank voor de prettige ontvangst, Paul Kooiman 22