Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: De Heerevelden te Tilburg Datum bezoek: 3 oktober 2013 In opdracht van: SWV PO Tilburg e.o. Rapporteur: Ina Latuputty M&O-groep, s-hertogenbosch Oktober 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

3 1. Inleiding Uw school 1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 3 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: Armin Floren (directeur), Corina Michielsen (IB-er), Inger Kuiper (leerkracht/teamleider onderbouw gr. 1 t/m 4), Lucré Willemsen (ouder); half gestructureerde observaties in de groepen 1/2, 3 en 5, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met een gedeelte van het schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school OBS De Heerevelden is een basisschool gelegen in de wijk Reeshof van Tilburg. De school bestaat 25 jaar. Het gebouw bestaat uit een oud en nieuw gedeelte. Er is een binnenplein met daar omheen gesitueerd de lokalen, een gemeenschappelijke ruimte, werkkamers en een teamkamer. Aan de westzijde van het gebouw is een groot plein met verschillende speelattributen, zoals een klim-klauterrek met glijbaan, een voetbalen basketbalveldje en een tafeltennistafel. De leerlingen komen overwegend uit de wijk. Op 1 oktober 2012 telde de school 284 leerlingen verdeeld over 11 groepen. Op de teldatum van 1 augustus 2013 zijn er 275 leerlingen verdeeld over 10 groepen. Er zijn drie combinatiegroepen 1/2 en één combinatie 6/7. Gemiddeld zitten er 26 leerlingen in een klas. De school werkt met een continurooster. Alle leerlingen blijven elke dag van half 9 tot half 3 op school. Het schoolteam regelt de overblijf. Op school wordt het leerstofjaarklassensysteem gehanteerd. Het team heeft oog en aandacht voor de drie belangrijke basisbehoeften van de leerlingen: relatie, competentie en autonomie. Naast de school bevinden zich twee andere basisscholen, waarvan één geschakeld aan het gebouw van De Heerevelden. In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het geheel van de school op het landelijk gemiddelde van de Cito-score (Cito B laag-c). Over het algemeen ligt de score op de eindtoets op het gemiddelde niveau. Binnen de groep is de spreiding van het leren onder de leerlingen matig heterogeen te noemen. Ongeveer 4 tot 8 leerlingen hebben een ander niveau van leren t.o.v. de medeleerlingen. Het niveauverschil wordt groter in de hogere groepen. Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de leerkracht. De schatting van het aantal van deze leerlingen is hoog, gemiddeld meer dan 3 leerlingen per groep. De aandacht die op gedrag gevraagd wordt richt zich vooral op het stimuleren tot activiteit, de motivatie, concentratie, taakgericht werken, het begrenzen van het gedrag, inzicht krijgen in gedrag en het effect ervan op anderen. De school gebruikt de methode 'Beter omgaan met jezelf'. Een stagiare pedagogiek heeft 18 thema's voor de groepen 3, 4 en 5 uitgelicht en er een handleiding bij geschreven. Daarnaast gebruikt men lessen uit Leefstijl, het kinderkwaliteitenspel en het openhartig kaartenspel. De school maakt ook een sociogram van de groep. Wanneer er een conflict is of dreigt, wordt voor de pauze met de groep besproken hoe leerlingen met elkaar spelen. Nadien volgt er een evaluatie. Zowel het positieve gedrag als verbeterpunten worden benoemd. Gezien de culturele en taalachtergrond van de leerlingen zijn 49 leerlingen van allochtone afkomst. Zij komen voornamelijk uit Turkije en Marokko. 4

6 De sociaaleconomische achtergrond van de leerlingen wordt vooral gekenmerkt door ouders met een gemiddelde opleiding. Leerlingen hebben te maken met gescheiden ouders, gebroken, samengestelde en éénoudergezinnen. Er zijn ouders die van een bijstandsuitkering rond moeten komen. Ook zijn er gezinnen met financiële problemen. Op telt de school 284 leerlingen waarvan 40 leerlingen met een leerlingengewicht van 0,3 en 6 leerlingen met een gewicht van 1,2. Hiermee heeft ruim 16% procent leerlingen een gewicht, landelijk is dit 12,8 procent. De school constateert dat in de loop van de jaren het aantal leerlingen met een leerlingengewicht toeneemt. Per zijn er 3 leerlingen met een rugzakje : 2 vanuit cluster 3 en 1 leerling vanuit cluster 4. In vergelijking met het landelijk beeld is dit beneden het landelijk gemiddelde (0,3% tegenover 1% landelijk). Voorheen waren er op school meer LGFleerlingen. Over het geheel genomen, is de leerlingenpopulatie van De Heerevelden te karakteriseren als enigszins heterogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen). Schooljaar Aantal zittenblijvers Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit vooral: met individuele aandacht, in een andere ruimte dan de groep met individuele aandacht, in dezelfde ruimte, maar apart van de groep met groepsaandacht in homogene subgroepen En dus niet of nauwelijks: met individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak Het team hanteert klassikale instructie volgens het directe instructiemodel. In de klas is een instructietafel, loopt de leerkracht de hulprondes en kunnen leerlingen werken op prikkelarme werkplekken. De leerlingen worden op drie niveaus ingedeeld. Er worden passende methoden aangewend om zowel voor de hoogbegaafden als de zwakke leerlingen lesstof op maat aan te bieden. Er zijn vier leerlingen met een eigen leerlijn en vier leerlingen voor wie een OPP is geschreven. De RT-er biedt ondersteuning voor de LGF-leerlingen m.b.t. de motoriek, preteaching en remediërende hulp, ondersteuning in de leervoorwaarden en op gedrag. Ondersteuning op gedrag kan ook door een externe hulpverlener worden geboden. De ambulant begeleider ondersteunt m.b.t. de systeembegeleiding: er vinden observaties plaats, gesprekken met ouders en leerkrachten en er worden adviezen gegeven. Incidenteel werkt de ambulant begeleider met een leerling. Voortdurend speelt de vraag: 'Wat heeft de leerling nodig?' In de onderwijsaanpak differentiëren de leerkrachten niet of nauwelijks op leerstijlen van leerlingen. Deels zijn de leerkrachten hier wel van op de hoogte. Het team heeft hier wel over gesproken, echter het toepassen ervan staat nog in de kinderschoenen. 4 Inclusief de zittenblijvers in de kleutergroepen. 5

7 In een enkel geval wordt een leerstijl toegepast omdat het in de praktijk zo werkt. Door de digitale borden worden de visuele prikkels van leerlingen sterker geactiveerd. Leerlingen leren vooral door voordoen-samen doen-nadoen. De school beschikt wel over een dyslexieprotocol, niet over een dyscalculieprotocol. Er zijn 17 leerlingen met dyslexie en één leerling met dyscalculie. De leerkrachten differentiëren binnen de lessen op instructie, aanbod, tempo, hoeveelheid en niveau. Overwegend werken de leerlingen individueel. Bij projecten en het vak Taalverhaal werken leerlingen in tweetallen. In de lessen is nauwelijks sprake van coöperatief leren. Voor leerlingen met speciale medische behoeften beschikt de school over een protocol medische handelingen. Bij de aanname van leerlingen met LGF of een speciale onderwijsbehoefte, worden de leerlingen op grond van de volgende afwegingen verdeeld over de groepen: Volgorde 1. De vraag van de ouders. van 2. De speciale behoefte van de leerling. afweging 3. De onderwijsondersteuning expertise van de leerkracht. 4. De limitering van aantallen leerlingen met LGF per groep. De aanname van een leerling met een leerlinggebonden financiering gebeurt door de directie in overleg met betrokken leerkrachten. Vooraf wordt altijd informatie van de voorgaande school ingewonnen. In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. Onderwijsconcept De Heerevelden Overdragen van kennis 5 Zelf ontdekken Kennis verwerven Werken met kennis Klassikaal leren Individueel en groepsleren Sturing van het leren door de lkr Kinderen sturen eigen leren Alle leerlingen op bepaald Maximale uit elke leerling halen basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde Nadruk op vrije opdrachten opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Beoordeling door de leerkracht Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie onderwijs door de lkr Evaluatie samen met leerlingen 5 Is alleen van toepassing op de groepen 1 en 2 6

8 Op De Heerevelden zijn de leerkrachten erop gericht kennis over te dragen. Leerlingen in groep 1 en 2 zijn hierop een uitzondering. Door o.a. samenwerking zijn deze leerlingen op zoek naar kennis. Het is de ambitie van de school het zelfontdekkend leren voor alle leerlingen te realiseren. Het team heeft hierbij de uitspraak: 'Hoe houden wij de ontwikkelmotor aan de gang?' De geïnterviewden vertellen zich te oriënteren op 21st Century Skills. Het aanreiken van kennis is gebaseerd op aanbod en wordt klassikaal aangereikt. Bij de kleuters wordt gevarieerd in de verwerkingsvorm. Gedurende het leerproces stuurt de leerkracht het leren. Op sociaal-emotioneel gebied en taakgericht werken is een doorgaande lijn en worden doelen gesteld ten aanzien van o.a. de werkhouding. De school is erop gericht zoveel mogelijk uit de leerling te halen. Vooral de zwakkere en hoogbegaafde leerlingen worden goed bediend. De school merkt op dat de gemiddelde leerling wel eens te kort komt. De leerstof die gestructureerd is van aard, is uitgangspunt en bepaalt de leerweg. De geïnterviewden geven aan dat de leerlingen en het team baat hebben bij structuur. De grens wordt bereikt wanneer de structuur wordt losgelaten. Bij leerlingen met speciale onderwijsbehoeften is de beginsituatie van de leerling bepalend. De school gebruikt bij de beoordeling van de prestaties de Cito-scores, waardoor de beoordeling derhalve op basis van gelijke normering is. De leerling wordt zo lang mogelijk bij het lesaanbod van de groep gehouden. Er wordt thuis dan veelvuldig geoefend. Leerlingen met een eigen leerlijn en een OPP worden beoordeeld op basis van de eigen vorderingen. De leerkracht beoordeelt de leerling. In de hogere groepen beoordelen leerlingen elkaar bij de boekbespreking en spreekbeurt. Het succes van de school wordt geëvalueerd op basis van de groepsleervorderingen en in bepaalde gevallen wordt gekeken naar de leervorderingen van de individuele leerling. Het schoolteam evalueert het onderwijs. De input van de WMK-PO wordt hierin meegenomen. Er is een leerlingenraad waar leerlingen van groep 5 tot en met 8 aan deelnemen. Zij komen eens in de zes weken bij elkaar. Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? Het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning De school legt de verantwoordelijkheid voor wat betreft de onderwijsondersteuning bij de leerkracht. Hij schrijft de groepshandelingsplannen, maakt drie maal per jaar een rapportage voor de leerlingen en voert naar aanleiding hiervan twee maal per schooljaar 10-minutengesprekken met ouders. Bij het derde rapport vindt een gesprek plaats op verzoek van de ouders. Indien noodzakelijk, zullen er meerdere gesprekken worden georganiseerd. De leerkracht en intern begeleider hebben aan het begin, halverwege en aan het eind van het schooljaar een groepsbespreking. Voorafgaand aan de bespreking zijn de handelingsplannen (grotendeels) klaar en kunnen eventueel worden aangepast. De intern begeleider is altijd beschikbaar voor vragen van de leerkracht. Er zijn tussentijds veel contactmomenten. Eén keer in de vier weken hebben de leerkrachten een bouwvergadering waar de leerlingen worden besproken. 7

9 De taken van de interne begeleiding De intern begeleider heeft de opleiding voor orthopedagoog behaald. Zij heeft een hoeveelheid aan taken, zoals het bewaken van en overzicht houden op de zorgstructuur, het schrijven van het OPP, leerprestaties van de leerlingen/school analyseren en interpreteren, de leerkrachten coachen en begeleiden, communiceren naar de bouwafdelingen en contact houden met externe instanties. Het gebruik van leerlingvolgsystemen voor leren en voor de sociaal-emotionele ontwikkeling De school hanteert voor het leren het leerlingvolgsysteem van Cito. Er worden trendanalyses en dwarsdoorsneden gemaakt. Tevens kijkt de school naar de vaardigheidsscore. Voor het sociaal-emotionele deel gebruikt de school Vision. Het team is niet tevreden met dit volgsysteem, omdat de uitkomst niet overeenkomt met datgene wat de leerkracht waarneemt. De school wil in de toekomst overgaan op de SCOL of ZIEN. Voor groep 1 en 2 wordt het volgsysteem KIJK gebruikt die een volledig beeld geeft op alle ontwikkelings-gebieden. Tevens worden er sociogrammen in de groepen gemaakt. De procesbewaking gedurende het schooljaar en over de schooljaren heen De directie, intern begeleider en remedial teacher bewaken het proces. Zes maal per jaar vindt het interne zorgoverleg plaats. Er zijn regelmatig momenten voor collegiale consultatie. De school volgt de 1-zorgroute met betrekking tot handelingsgerichte diagnostiek. Zij wordt hierbij ondersteund door een externe instantie. Op extern niveau is er maandelijks overleg in het Zorgadviesteam (ZAT). De school wordt hierbij vertegenwoordigd door de schoolmaatschappelijk werker. Samen met de GGD, GGZ, verpleegkundige wordt een leerling besproken. De verpleegkundige kan vanuit haar rol een leerling of gezin inbrengen. De rol van ouders en de mate van betrokkenheid De wijze waarop ouders worden geïnformeerd (mate van betrokkenheid/partnerschap): Het team biedt een luisterend oor aan ouders en gaan met elkaar in gesprek. De school is te karakteriseren als laagdrempelig en zij ziet de ouders als ervaringsdeskundigen van hun kind. Wanneer de school structureel vastloopt in een bepaald probleem met een leerling, worden ouders uitgenodigd mee te denken waar het probleem vandaan komt en hoe het kan worden opgelost. De intern begeleider benadrukt dat zij leerkrachten stimuleert aan ouders te vragen hoe het kind thuis is en de aanvullende informatie meeneemt in een analyse. Ouders worden niet gezien als partners wanneer het gaat om didactische en onderwijsinhoudelijke processen. De wijze waarop ouders betrokken zijn bij activiteiten als het bepalen van de ondersteuningsbehoefte van de leerling en het opstellen, uitvoeren en evalueren van het handelingsplan: Ouders zijn betrokken wanneer het gaat om leerlingen met een LGF-indicatie. Elke zes weken vindt er een gesprek plaats met ouders, school en de ambulant begeleider. Ouders kunnen veel informatie geven over hun kind, met name in de thuissituatie. Handelingsplannen worden besproken en samen geëvalueerd. 8

10 Over het algemeen zijn ouders en school tevreden over de ambulant begeleider en vinden de gesprekken op een constructieve wijze plaats. De school in haar netwerk Deling voedingsgebied met andere scholen De school deelt het voedingsgebied met twee andere scholen. De geïnterviewden schatten in dat het aantal leerlingen met speciale behoeften evenredig over de drie scholen zijn verdeeld. De begeleiding vanuit het samenwerkingsverband en/of vanuit andere instanties Zoals gezegd is de school tevreden over de interventies van de ambulant begeleider. Naast begeleiding aan LGF-leerlingen kan de AB-er ook preventieve hulp bieden (PAB-traject). De geïnterviewden geven aan dat in één geval de AB-er weinig toegevoegde waarde leverde. De AB-er ging te veel mee in het standpunt van de ouders en school ervoer dat de ambulant begeleider hen afviel. De school vindt het wenselijk dat de continuïteit wordt gewaarborgd en de AB-er gedurende langere tijd aan de school blijft verbonden. De taak van de ambulant begeleider is ondersteuning bieden in het formuleren van de hulpvraag en de speciale onderwijsbehoeften en vervolgens adviezen geven met betrekking tot de praktische acties in de klas om in de behoeften te kunnen voorzien. De verwijzingen naar sbo en so en de contacten met andere scholen Verwijzingen SBO Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster De noodzaak ontstaat tot verwijzing naar een S(B)O-school wanneer de leercapaciteiten van de leerling te gering is. Soms vraagt een leerling veel meer aandacht ten opzichte van andere leerlingen, zoals bijvoorbeeld bij de verzorging. Als er dan te weinig extra handen in de klas is, kan de school besluiten tot verwijzen. Alle leerlingen en leerkrachten moeten zich op school veilig voelen. Wanneer dit in het gedrang komt en het team hier geen adequate oplossing voor heeft, is het niet mogelijk dat de leerling op de school onderwijs blijft volgen en zal dan worden verwezen. Voordat verwijzing plaatsvindt, zijn er uiteraard al vele gesprekken met ouders gevoerd. De extra ondersteuning voor leerlingen wordt georganiseerd in de keten school schoolbestuur samenwerkingsverband. In het interview is gevraagd naar waar de sturing ligt van de (inrichting van) de extra ondersteuning. De school is tevreden over de uitvoering van de werkzaamheden van de schoolmaatschappelijk werker en de lijntjes tussen de SMW en intern begeleider zijn zeer kort. Het ZAT functioneert prima voor wat betreft de acties en terugkoppeling naar alle betrokkenen. 9

11 De AMK is daadkrachtig, Bureau Jeugdzorg laat volgens school te wensen over. De school voelt zich ondersteund middels de ambulante begeleiding. De school kijkt met tevredenheid naar het samenwerkingsverband. De directie heeft ten aanzien van het SWV wel een aantal wensen voor de toekomst, namelijk gefaciliteerd worden met betrekking tot het bieden van extra middelen voor de zorg, extra handen in de klas en gelegenheid geven voor nascholing. Wanneer de nascholingsgelden direct naar de school gaat, kan het team zelf beoordelen en beslissen waarin zij zich willen bekwamen. De directie houdt zich momenteel bezig met de visie van de school. Zij stelt zich de vraag: 'Hoe loopt de ontwikkelmotor van de leerling?', waarbij men wil realiseren dat de leerling ook zelf aan bod komt en mede eigenaar wordt in zijn ontwikkelingsproces. Vanuit de leerling gezien sluit hierbij aan: 'ik voel me groot, ik kan het zelf, ik ben in verbinding'. Daarnaast oriënteert het team zich op de 21st Century Skills. Men wil zich richten op de kerndoelen hoe en wat de leerlingen moeten leren. De methoden van wereldoriëntatie zouden dan worden losgelaten. Tot slot past in het visietraject de onderwerpen als betrokkenheid en welbevinden, het zelfstandig uitvoeren van taken, het ontwikkelen van de leer- en denkfunctie, het ontwikkelen van pro-sociaal gedrag en het realiseren van hogere opbrengsten. 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen. Groep Functionaris(sen) Aantal uren per week Aantal betrokken lln. 1/2A RT 1,5 1 (of klein groepje) 2 stagiaires 1 dag per week 3 Lkr (niet structureel) 4 5 OA (op kosten van ouders) RT RT 18 4,5 1/

12 De school heeft 10 groepen, waarmee het gemiddelde aantal leerlingen per groep uitkomt op 27,5 In totaal is er binnen de klas ongeveer 34 uur extra begeleiding per week beschikbaar. Dit is bijna 3,4 uur per week per klas gemiddeld 6. Buiten de klas is voor leerlingen ongeveer 8 uur per week beschikbaar. Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. De Heerevelden heeft het volgende beschikbaar: Met speciale didactische kenmerken: Materialen met een lager tempo, veel herhaling, nl. diverse materialen gericht op taalontwikkeling, rekenontwikkeling van site: Toelichting van de school: Er zijn veel materialen aanwezig in de orthotheek en in de groepen. Met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling, nl. spel kikker be cool, kinderkwaliteitenspel; Materialen voor het ervaren van successen en het ontvangen van beloningen, nl. kids skills. In verband met kindspecifieke fysieke belemmeringen heeft de school de volgende materialen beschikbaar: Tafel met buikuitsparing, bijpassende stoel (1 setje voor onder/middenbouw) Motoriek koffer (diverse materialen voor het oefenen van de fijne motoriek) Ringelding-spel Stabilopennen (en diverse andere pennen om uit te proberen) Diverse gripjes om het potlood Anti-slip-materiaal Middenbouw: fluoriserende hesjes voor gymles + gele tape om te markeren Aangepaste scharen. Aangepast zitkussen Stereobord Veld 3: de ruimtelijke omgeving Voor speciale bewegingsbehoeften rolstoeltoegankelijkheid (in de nieuwbouw geen drempels, in oudbouw nog enkele drempels) 6 Dit gemiddelde doet geen recht aan de feitelijke verdeling: die blijkt uit de tabel. Het gemiddelde dient ter vergelijking met andere scholen. 11

13 Voor speciale leerbehoeften handenarbeidlokaal/atelier/technieklokaal speel-gymlokaal (speelzaal voor de kleuters) Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. Geïntegreerd in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers is aanwezig: kennis over opvattingen en aanpakken in de onderwijszorg m.b.t. handelingsgericht werken Nog niet in de volle breedte aanwezig is: kennis over opvattingen en aanpakken in de onderwijszorg m.b.t. werken met leerlijnen, onderwijsconcepten gebaseerd op onderwijsbehoeften van leerlingen zoals coöperatief leren kennis over onderwijszorgvoorzieningen rond de school en in de regio een teamaanpak op gedrag (afspraken op papier en werkend in de praktijk) competenties om ouders als partner te betrekken bij de onderwijsondersteuning voor hun kind. Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij De Heerevelden als volgt: Binnenschools Buitenschools snel toegankelijk Expertiseveld nee ja Visuele beperkingen nee ja Auditieve beperkingen nee ja Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen nee ja Verstandelijke beperkingen ja ja Motorische beperkingen nee ja Beperkingen door chronische ziektes ja ja Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) ja ja ADHD en ADD nee ja Angst- en hechtingsstoornissen nee ja Overige psychiatrische aandoeningen nee ja Gedragsproblemen ja ja Dyslexie nee ja Onderwijsachterstanden andere culturen De intern begeleider is tevens orthopedagoog. Eén leerkracht heeft de Master SEN behaald. Tevens heeft een aantal leerkrachten recent een vrij uitgebreide rekencursus gevolgd. 12

14 Veld 5: de samenwerking met andere instanties SMW Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE Kinderziekenhuis Revalidatiekliniek Justitiële inrichting KDC MKD Gemeente: brede school Gemeente: VVE Gemeente: schakelklassen Gemeente: ketenzorg Buurtscholen en kinderopvang-organisaties nooit sporadisch regelmatig vaak gemeenschappelijk handelingsplan Toelichting van de school: Er wordt veel samengewerkt met de schoolmaatschappelijk werker (SMW) en GGD, schoolbreed (beleidsmatig), maar ook kindgericht. De school stemt de hulp voor een kind samen af. De lijntjes zijn erg kort. 13

15 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 7. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. 7 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 14

16 Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van De Heerevelden weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. 15

17 Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. De Heerevelden bevindt zich op positie: Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. Groeimogelijkheden voor De Heerevelden voor wat betreft het onderwijsconcept: Het schoolteam wil onderzoeken hoe de leerling tegen het onderwijs aankijkt. Het gaat hierbij volgens de school niet zozeer om het invullen van een vragenlijst waarbij het welbevinden en de betrokkenheid wordt gemeten. Het team kan de discussie aangaan hoe men kijkt naar de uitvoering van het huidige onderwijsconcept op De Heerevelden. Voornamelijk heeft de school hierin een bepalende factor en wordt er sterk vastgehouden aan de mate van methodesturing. De vraag zal zich kunnen richten op wat de leerling belangrijk vindt om te leren en op welke manier. De school kan meer een omslag maken door uit te gaan van de interessen en belevingswereld van de leerling. Door betekenisvol leren zal het plezier in leren worden vergroot waardoor vaak ook de resultaten hoger kunnen uitvallen. Het competentiegevoel van de leerling zal hierdoor mede groeien. Het team kan de discussie aangaan hoe de leerling meer eigenaar wordt van zijn leerproces door het werk zelf te beoordelen op inhoud en werkhouding. De leerling kan vervolgens zijn eigen hulpvraag formuleren en met ondersteuning van de leerkracht bepalen wat hij nodig heeft van de leerkracht, medeleerling of omgeving. 16

18 Het team kan zich buigen over de vraag wanneer en hoe leerlingen meer van en met elkaar leren in plaats van individueel leren. Tijdens dit proces leren leerlingen elkaar beter kennen, begrijpen en accepteren. De directie kan het team bij bovenstaande items ondersteunen door te faciliteren met betrekking tot teamscholing. Vervolgens kunnen de teamleden aan de leerlingen een gezamenlijke en eenduidige aanpak bieden, zonder daarbij de gewenste structuur te verliezen. Grenzen voor De Heerevelden voor wat betreft het onderwijsconcept: Het team geeft aan dat gedragsproblemen vooral merkbaar zijn bij leerlingen in de midden- en bovenbouwgroepen. Wanneer het gaat om externaliserend gedrag kan de veiligheid van alle leerlingen in het gedrang komen. Als dit vaak voorkomt, veroorzaakt het tevens onrust bij de ouders. De leerkrachten voelen zich niet allemaal even bekwaam om met deze problematiek om te gaan. De ene leerkracht bereikt eerder een grens, terwijl de ander het probleem nog wel kan behappen. Ondanks de handvatten van de ambulant begeleider kost het de leerkrachten veel energie adequaat te reageren. De directie kan de teamleden bewegen zich te scholen in gedragsproblematiek. Zij zijn dan beter in staat het gedrag vroegtijdig te signaleren, te begrijpen en te behandelen. Op schoolniveau kan het team met elkaar in discussie gaan welke gezamenlijke teamaanpak wordt gehanteerd met betrekking tot gedragsproblematiek waarbij zoveel mogelijk preventief wordt gehandeld om uiteindelijk een positief klimaat creëren. Uit de combinatie van de eerstgenoemde groeimogelijkheid en de aangegeven grenzen komt een punt naar voren waarover het team verder kan gaan in haar gedachteontwikkeling over Passend Onderwijs. Opbrengsten uit het teamgesprek Aan de hand van 12 stellingen heeft het schoolteam van De Heerevelden zich uitgesproken over het draagvlak voor de uitgangspunten van Passend Onderwijs. Het team geeft aan dat, afhankelijk van het aantal zorgleerlingen, er een aantal factoren voorwaardelijk moeten zijn om in de onderwijsbehoeften van de leerlingen te kunnen voorzien: kleine groepen, meer deskundigheid, extra handen in de klas, speciale materialen en tijd. Het team ervaart een grote werkdruk, mede omdat men wordt afgerekend op de schoolresultaten. Leerkrachten worden gedwongen om deskundiger te worden. Men vraagt zich af of Passend Onderwijs alleen met intellectueel gebied te maken heeft of ook op het gebied van creativiteit. Thuisnabij onderwijs onderwijs zou voor iedereen haalbaar moeten zijn. Het idee achter de groepshandelingsplannen is om te kijken naar de instructiebehoefte, waardoor ook de 'gewone', gemiddelde leerling aandacht krijgt. Inclusief onderwijs is mogelijk als alle voorzieningen in huis zijn en schoolbesturen samenwerken. Ouders hebben verstand van hun kind, school heeft ouders nodig om het onderwijs te optimaliseren. 17

19 Rangorde Sterk argument Zwak argument Team De Heerevelden 5. De veiligheid in de groep wordt in hoge mate bepaald door leerkrachtvaardigheden. 8. Ouders hebben geen verstand van onderwijs en daarom kan de school beter bepalen wat een passend onderwijsaanbod is. 7. Door de methodesturing in het onderwijs creëren wij buitenbeentjes. 11. Dankzij Passend Onderwijs worden leerkrachten deskundiger. 1. Ieder kind heeft recht op regulier en thuisnabij onderwijs. 2. Verschillen binnen de groep zijn een verrijking voor alle leerlingen en voor de leerkracht. 12. Alleen met extra handen in de klas kan ik Passend Onderwijs tot een succes maken. 4. Door Passend Onderwijs krijgt de gewone leerling te weinig aandacht. 9. Leerkrachten kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet geschikt zijn. 6. Hoe homogener de groep, des te veiliger de groep. 10. Hoe homogener de groep, des te beter de leerprestaties. 3. Alle scholen in Nederland kunnen inclusief worden. 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 8 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. 8 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 18

20 Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lkr 9 zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt gebruik gemaakt van niveau- en tempodifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Binnen de school Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken (bijv. pictogrammen) en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken. Er wordt op projectbasis gewerkt aan het pedagogisch klimaat. 9 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lkr voor leerkracht, vlkr voor vakleerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan, opp voor ontwikkelingsperspectief. 19

21 Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 3. Ruimtelijke omgeving Veld 4: de expertise Er is een aparte plek (bijv. prikkelarm hoekje) waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Er is op de gang ruimte waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 4. Expertise De lk hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. De rt er en/of ib er hebben kennis van en competenties op het gebied van vele speciale onderwijsbehoeften. Enkele leerkrachten hebben zich verdiept in de meest voorkomende problemen / aandoeningen / stoornissen. Een deel van het team heeft kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. Een manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door het onderscheid te maken tussen teamexpertise en individuele expertise. De inzet van individuele expertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer dit ingebed is in een expertomgeving van het team. Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke expertise heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke expertise van één van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft. Veld 5: de samenwerking met andere instanties De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 5. Samenwerking met andere instanties De lkr onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Er is op basis van behoefte samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. De behoefte aan samenwerking met andere instanties groeit mee met de aanwezigheid op school van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. 20

22 4. Tot slot Over het geheel genomen is De Heerevelden te karakteriseren als een netwerkschool met elementen van een smalle zorgschool. De belangrijkste indicatoren hiervoor zijn vooral het onderwijsconcept en de mate van methodesturing. Voor een kleine groep leerlingen is de school wel in staat tegemoet te komen aan de ondersteuningsbehoeften. De aangegeven groeimogelijkheden op het algemene onderwijsconcept van de school en op de vijf velden bieden perspectief op een ontwikkeling naar een smalle ondersteuningsschool of op een versterking van het bestaande profiel. Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Relaties De aangegeven groeimogelijkheden bieden kansen om meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden, maar ook om de gewone leerlingen meer aan hun specifieke onderwijsbehoeften aangepast onderwijs te bieden. Of een dergelijke groei wenselijk is, is vanzelfsprekend afhankelijk van de opvattingen van de school, haar schoolbestuur en het samenwerkingsverband waar zij deel van uitmaakt. De Heerevelden toont zich net als de andere scholen een open, gastvrije school die de discussie rond de onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs graag aangaat. Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie. Met dank voor de prettige ontvangst, Ina Latuputty 21

23 Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Cijfers schooljaar Per 100 leerlingen op een basisschool zijn er gemiddeld over het hele land: ~ 2,7 leerlingen sbo ~ 0,5 leerling cluster 2 ~ 1,3 leerlingen bekostigingscategorie 1 (langdurig zieken, zeer moeilijk lerenden, cluster 4) 10 ~ 0,1 leerlingen bekostigingscategorie 2 (lichamelijke beperkingen) ~ 0,2 leerlingen bekostigingscategorie 3 (meervoudige beperkingen) ~ 1 leerling met een rugzak cluster 3 of 4 ~ 0,3 leerling met een rugzak cluster 2 De verblijfsduur van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5) jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt 2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren = 0,7% per jaar. Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een verwijzing naar het sbo van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling verwacht worden. De verblijfsduur op het so schatten wij op 5 (tot 6) jaar. Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat 11 : - eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2; - twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3; - een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4; - er 1 leerling is met rugzakje cluster 2; - er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3; - er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster Op grond van de cijfers van 2013 zijn de volgende bedragen aan de orde: < 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. > 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie , Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een reguliere school heeft bezocht. 22

24 Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel Tabel 1: Speciale onderwijsondersteuning op de netwerkschool Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd 2. Onderwijsmaterialen 3. Ruimtelijke omgeving Setting Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lkr 12 zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Aan de tafel van de leerlingen met speciale onderwijsbehoeften wordt één-op-één begeleiding gegeven. 4. Expertise De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. 5. Samenwerking met andere instanties De lkr onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). Er is op de gang ruimte waar één-op-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen kan plaatsvinden. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Er is op basis van behoefte samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. 12 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lkr voor leerkracht, vlkr voor vakleerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan, opp voor ontwikkelingsperspectief. 23