Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: basisschool De Vlashof Datum bezoek: 25 september 2013 In opdracht van: SWV PO Tilburg e.o. Rapporteur: Rob van Haren M&O-groep, s-hertogenbosch Oktober 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

3 1. Inleiding Uw school 1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 3 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: Christel Visschers (directeur), Edu Schelkers (IB-er), Jeannet Wilmes (leerkracht en gedragsspecialist), Pleunie van de Sanden (MR-lid en ouder van 3 kinderen in de groepen 3, 5 en 7, waarbij de jongste in de verrijkingskring zit en de andere in de plusklas); half gestructureerde observaties in de groepen 1, 3 en 6, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met bijna het gehele schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school De Vlashof is een middelgrote katholieke basisschool in Tilburg Noord. Op de school zitten op teldatum 1 oktober leerlingen die verdeeld zijn over 11 groepen. De school heeft te maken gehad met een terugloop van leerlingen, maar dit schooljaar lijkt het leerlingaantal te stabiliseren. Het gebouw is nieuw en heeft een kleurige uitstraling. Rondom de school valt de ruimte op: buiten de eigen speelplaats is er nog speelruimte en groen voor de buurt. Aan de binnenkant heeft de school een rustige, open uitstraling. De kinderen komen uit de directe omgeving van de school. De ouder geeft in het interview aan, dat zij de school gekozen heeft vanwege het feit dat het een kleine, betrokken school is waar zij zich direct thuis voelde. Een belangrijk punt voor haar is, dat de school haar als ouder betrekt bij de leerontwikkeling van haar kinderen. Op de Vlashof wordt gewerkt volgens het leerstofjaarklassensysteem, waarbij er een sterke aandacht is op de basisvakken taal, rekenen en lezen. Dit schooljaar is het team gestart met het per groep/leerkracht definiëren van de streefdoelen voor wat betreft begrijpend lezen, technisch lezen, rekenen/wiskunde en spelling/woordenschat. In groep 8 heeft de leerkracht in het begin van het schooljaar een interventie gepleegd door aan de hand van analyse met de kinderen persoonlijke leerdoelen te stellen. Daarbij zijn ook de ouders betrokken. Doel van dit alles is het verbeteren van de prestaties. Het team heeft ook geconstateerd, dat er een bovengemiddeld aantal gedragsproblemen voordoen op de school en om dit aan te pakken is er een gedragsprotocol opgesteld. Dit protocol wordt in de week van de IVO-audit geïntroduceerd bij de leerlingen en ook de ouders worden er bij betrokken. In het gebouw van de Vlashof is ook een plusklas en een peuterspeelzaal aanwezig en naast het gebouw is een voorziening voor voor- en naschoolse opvang. Er is geen sprake van een geïntegreerde organisatie, maar wel van goede samenwerking. Buiten het overleg betreffende de kinderen is er afstemming met betrekking tot (gezamenlijke) thema's met de peuterspeelzaal en de kinderchrèche. De laatste jaren is door de school geïnvesteerd in de samenwerking met de b.s.o. en het kinderdagverblijf. Tijdens het interview komt naar voren, dat een aanzienlijk deel van de kinderen uit sociaal-economisch zwakkere gezinnen komen en/of uit 1-ouder-gezinnen. De geïnterviewden geven aan dat mede daardoor er regelmatig en sterk bovengemiddeld opvoedkundige taken bij de school komen te liggen. 4

6 In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het geheel van de school gemiddeld, met dien verstande, dat bij rekenen er een lager dan gemiddelde score uit komt door de jaren heen en bij lezen juist weer een bovengemiddelde score. Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de leerkracht. De schatting van het aantal van deze leerlingen gemiddeld (zo'n 2 of 3 leerlingen per groep), met de kanttekening dat dit zeer sterk wisselend is per groep. Bovendien was de neiging ontstaan bij het team om vooral naar (de achtergrond van) het individu te kijken en daarmee makkelijk de grenzen te verleggen. De school heeft in de week voorafgaand aan de audit geconcludeerd, dat er een strakkere structuur neergezet diende te worden in de vorm van een protocol. Dit wordt de dag na de audit in de hele school ingevoerd. De aandacht die op gedrag gevraagd wordt richt zich vooral op de begrenzing van het gedrag en het betrekken bij de les. De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is divers, maar kenschetst zich door een grote groep allochtone kinderen of kinderen van ouders van allochtone oorsprong. Van de leerlingen van autochtone afkomst zijn veel ouders die hun oorsprong in Tilburg hebben. Bij binnenkomst op de school is derhalve een grote behoefte aan extra taalondersteuning. De sociaaleconomische achtergrond van de leerlingen wordt vooral gekenmerkt door vooral ouders met lagere inkomens of een uitkering. Naar schatting van de geïnterviewden komt meer dan 1/3 van de kinderen uit een 1-ouder-gezin. 35 leerlingen hebben een leerlingengewicht van 0,3 en 54 leerlingen een gewicht van 1,2. Hiermee heeft 41 procent leerlingen een gewicht, landelijk is dit 12,8 procent. Er zijn 3 leerlingen op de Vlashof met een rugzakje : cluster 3. In vergelijking met het landelijk beeld is het aandeel leerlingen met een rugzakje iets bovengemiddeld: 1,5 % tegen landelijk 1 %. Over het geheel genomen, is de leerlingenpopulatie van de Vlashof te karakteriseren als relatief heterogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen). Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit vooral: met individuele aandacht, in een andere ruimte dan de groep in de vorm van RT; vooral met groepsaandacht in homogene suggroepen in de vorm van het werken op 3 niveaus in de groepen voor wat betreft begrijpend lezen, rekenen en spelling (voor technisch lezen m.b.v. Estafette). Daarbij zijn onderwijsassistentes aanwezig die voornamelijk groepen leerlingen meenemen naar een andere ruimte voor instructie en verwerking op niveau. 5

7 En dus niet of nauwelijks: met individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaandacht met individuele aandacht, in dezelfde ruimte, maar apart van de groep. Op de school wordt ook extra begeleiding gegeven door externen. Deze begeleiding wordt ook in aparte ruimtes gegeven. De school werkt in een duidelijke opbouw naar de ontwikkeling van zelfstandigheid: in groep 2 wordt 2 maal in de week gewerkt met een dagtaak, waarbij alle kinderen zelf kunnen indelen op welk moment zij een bepaald onderdeel doen. In groep 3 wordt iedere dag met een dagtaak gewerkt vanaf groep 4 wordt met een weektaak gewerkt. Bij alle taakbrieven geldt, dat deze opgegeven worden door de leerkracht. De leerlingen hebben nog geen inbreng in de inhoud. In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. Onderwijsconcept Overdragen van kennis Zelf ontdekken Kennis verwerven Werken met kennis Klassikaal leren Individueel en groepsleren Sturing van het leren door de lkr * Kinderen sturen eigen leren Alle leerlingen op bepaald Maximale uit elke leerling halen basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde Nadruk op vrije opdrachten opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Beoordeling door de leerkracht Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie onderwijs door de lkr Evaluatie samen met leerlingen Het team van de Vlashof werkt nog veel met klassikale instructie, waarbij er wel gebruik gemaakt wordt van verlengde instructie. In alle klassen wordt de instructietafel gebruikt voor verlengde en responsieve instructie. De instructies zijn opgezet volgens het directe instructiemodel. Kanttekening hierbij: de leerkrachten geven aan lang niet altijd toe te komen aan de evaluatie van proces en leerdoel. 6

8 Voor kinderen die sterk bovengemiddeld presteren is op de school voor kinderen uit de groepen 2 en 3 een verrijkingsgroep en voor de kinderen uit groep 5 t/m 8 een Plusklas. In beide groepen wordt 1 dagdeel per week aangepast op de onderwijsbehoefte onderwijs verzorgd door een leerkracht met master SEN opleiding. Enkele kinderen uit de bovenbouw gaan naar de Intermezzo groep toe. Deze is in de school gehuisvest, maar de school heeft geen organisatorische of inhoudelijke bemoeienis hiermee. Intermezzo is een initiatief van WSNS en bedoeld voor hoogbegaafde kinderen uit Tilburg. Zoals uit het bovenstaande schema te lezen is, wordt op de Vlashof sterk leerkrachtafhankelijk gewerkt. De geïnterviewden geven aan, dat zij graag hier een ontwikkeling in zouden zien, maar dat dit nog wel wat jaren nodig zal hebben. * de ouder geeft hierbij aan dat zij een score 1 wil geven. De school geeft wel gehoor aan de vraag van ouders, zoals in haar geval, en dan wordt de leerling duidelijk meer betrokken bij de eigen ontwikkelingslijn. Haar ervaring is, dat het initiatief dan wel moet liggen bij de ouder. Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? Het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning Deze ligt duidelijk bij de leerkracht. Daarbij heeft de IB-er een ondersteunende rol. De taken van de interne begeleiding De huidige IB-er is pas sinds augustus 2013 op de school werkzaam. Daarvoor is hij al vele jaren werkzaam geweest als IB-er op een andere school met een vergelijkbare populatie. De rol van de IB-er zal nog moeten groeien en er zal een afstemming plaats moeten vinden tussen IB en directeur enerzijds en IB en team anderzijds. Als belangrijkste taken geeft de IB-er aan: - het begeleiden / coachen van leeerkrachten; - het (ondersteunen van) analyseren van leerresultaten en het ondersteunen van de ontwikkeling van groepsplannen; - het coördineren van de zorgstructuur; - het coördineren van de extra zorgbehoefte (mede ook het coördineren van de extra inzet van externe deskundigen); - het ontwikkelen van beleid, daar waar het de zorg betreft. Het gebruik van leerlingvolgsystemen voor leren en voor de sociaal-emotionele ontwikkeling De Vlashof gebruikt de toetsen van het CITO om de leerontwikkelingen van de leerlingen te kunnen meten en monitoren. Alle gegevens worden in ESIS bijgehouden. Voor de kleuters heeft de school Memelink als leerlingvolgsysteem. Het team is op dit moment in de afronding van een keuzetraject voor een leerlingvolgsysteem voor de sociaal emotionele ontwikkeling. 7

9 Naar verwachting zal de keuze nog dit kalenderjaar gemaakt worden en zal de scholing hierin voor het team in de tweede helft van het schooljaar plaats vinden. De implementatie zal dan in schooljaar plkaats vinden. De procesbewaking gedurende het schooljaar en over de schooljaren heen Binnen de groep wordt gewerkt met groepsplannen die per (methodegestuurd) blok geëvalueerd en bijgesteld wordt. De IB-er heeft hierin een ondersteunende rol. Alle groepen stellen een didactisch groepsoverzicht op dat 2 maal per jaar bijgesteld wordt. Dit wordt met de IB-er besproken en bij de overgang naar de volgende groep gebruikt bij de "warme overdracht". Indien er sprake is van individuele handelingsplannen (dit betreft alle leerlingen die RT krijgen) worden deze plannen door leerkracht en IB-er gezamenlijk geëvalueerd. Protocollen dyslexie, dyscalculie en medische handelingen De Vlashof hanteert het protocol dyslexie. De school streeft er naar om zo vroeg mogelijk te detecteren of er sprake kan zijn van "mogelijke dyslexie". Een leerling ontvangt dan RT en in de groep wordt extra tijd gegeven en eventueel met andere hulpmiddelen (als Kurzweil) gewerkt. Indien hiertoe aanleiding is wordt een onderzoek uitgevoerd door een extern deskundige. Voor dyscalculie hanteert de school geen protocol. Er is wel een rekenspecialist werkzaam op de school die de leerkracht bij vragen op dit gebied kan adviseren. De Vlashof beschikt niet over een protocol medische handelingen. De rol van ouders en de mate van betrokkenheid De wijze waarop ouders worden geïnformeerd (mate van betrokkenheid/partnerschap): De geïnterviewden geven aan dat de ouders geïnformeerd worden. In enkele gevallen is het moeilijk om ouders daadwerkelijk er bij te betrekken en kan het contact zich beperken tot het zetten van de handtekening. De wijze waarop ouders betrokken zijn bij activiteiten als het bepalen van de ondersteuningsbehoefte van de leerling en het opstellen, uitvoeren en evalueren van het handelingsplan: de uitvoering van het handelingsplan gebeurt volledig op school en ouders zijn hier nauwelijks of niet bij betrokken. De school in haar netwerk Deling voedingsgebied met andere scholen Het grootste deel van de kinderen komen uit de buurten Stokhasselt, Quirijnstok en de Schans. In dit gebied bevinden zich 3 andere scholen. Enkele kinderen komen ook vanuit het Kapelmeesterlaan. Dat is ook het voedingsgebied van 3 andere scholen die overigens ook leerlingen hebben uit de directe omgeving van de Vlashof. Binnen het gebied van Tilburg Noord is duidelijk sprake van "een witte vlucht", waarbij er scholen bekend staan als "witte school". 8

10 De begeleiding vanuit het samenwerkingsverband en/of vanuit andere instanties De school ziet graag dat binnen het samenwerkingsverband advies bij hulpvragen verkregen kan worden en er in gezamenlijkheid gekeken wordt naar voorkomende problematieken. Een rol van het samenwerkingsverband die de school graag bij het samenwerkingsverband zou willen leggen is de coördinatie van zorg en het initiëren en maximaal ondersteunen van (kennis)netwerken. Een uitgesproken punt van zorg ligt op de afstemming op bestuurlijk niveau, waarbij als het kernpunt toch wel de verdeling van financiën wordt gezien. De verwijzingen naar sbo en so en de contacten met andere scholen De verwijzing naar het sbo is de afgelopen 4 jaar hoog geweest: in waren dat 7 leerlingen, in leerlingen, in leerlingen en in leerlingen. In de afgelopen 2 jaar is telkens 1 leerling verwezen naar cluster 3. In schooljaar zijn 2 leerlingen en in is 1 leerling verwezen naar cluster 4. De geïnterviewden geven aan, dat de verwijzingen in alle gevallen noodzakelijk was en in sommige gevallen zelfs misschien te lang is uitgesteld. De populatie brengt een hoger dan gemiddelde verwijzing met zich mee en de verwachting is niet dat het aantal verwijzingen onder invloed van passend onderwijs dit in de komende jaren sterk zal gaan verminderen. Het aantal doublures in de afgelopen jaren Het aantal kinderen dat gedoubleerd heeft (inclusief kleutertijdverlenging bedraagt: in leerlingen, in leerlingen, in leerlingen en in leerlingen. De extra ondersteuning voor leerlingen wordt georganiseerd in de keten school schoolbestuur samenwerkingsverband. In het interview is gevraagd naar waar de sturing ligt van de (inrichting van) de extra ondersteuning. De school houdt graag de regie over de zorg, of deze nu intern of extern betrokken wordt. Graag ziet de school wel dat vanuit het samenwerkingsverband een goede facilitering en ondersteuning gerealiseerd wordt. 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn. 9

11 Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen. Groep Functionaris(sen) Aantal uren per week Aantal betrokken lln. 1/2 OA /3 OA RT leerkrachtondersteuner 4-8 LK lk Plusklas AB LK MRT (Lkr. = leerkracht, Vlkr. = vakleerkracht, OA = onderwijsassistent, RT = remedial teacher, AB = ambulant begeleider, OU = ouder/verzorger, LIO = leerkracht in opleiding, ST = stagiaire) RT; groep 4 t/m 8 14 ½ uur per week / 5 ½ uur om de week ½ uur : 9 lln individueel 9 lln in 2 tallen / 3 tallen 3 leerkrachten: groep 3 t/m 8 Estafette ondersteuning 3 x ¾ uur onder eigen gymtijd SVT in verschillende groepen : 1 uur per week ondersteuning - 6 lln : vanuit groepsplan OA: hele week groep 1 t/m 3 BOV -5 lln Gesplitst werken Niveaukring Ondersteuning vanuit HP 30 min. 30 min. OA : werkt ma- di-woe groep 1 t/m lln -5 lln RT: groep( 3-4) tijd: Leerkrachtondersteuner: woe-do-vrij groep 3 t/m 8 VKD: -5 lln ek Rekenondersteuning: groep 3 Estafette ondersteuning 10

12 Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. De Vlashof heeft het volgende beschikbaar: Met speciale didactische kenmerken: Alternatieve methodes, nl. Rekentijgers, Kien; Materialen met een lager tempo, veel herhaling, nl.maatwerk Rekenen, Flits, Leesladder, Zuidvallei, Spelling in de lift, met sprongen vooruit, remelka, Vlot; Materialen die veel/snel lezen vermijden, nl. Kurzweil; Materialen gericht op auditieve informatieverwerking, nl. woordenstart (Ambrasoft); Materialen gericht op visuele informatieverwerking, nl. woordenstart; Materialen uitgaand van een sterk eigen probleemoplossend vermogen, nl. Rekentijgers, Kien, plusschrift; "Vooruit, leerstof voor de begaafde leerling". Met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling, nl. Vreedzame school; Materialen uitdagend tot alertheid en activiteit, nl. energizers; Materialen voor het ervaren van successen en het ontvangen van beloningen, nl. leeslogboek en grabbelton; Materialen voor begrip van sociale interactie, nl.filosoferen: "filosofie voor kids"; Parwo. In verband met kindspecifieke fysieke belemmeringen zijn: sisselkussens, grippers, veerscharen, aangepast meubilair, balansschijf, werpmateriaal, schrijfbak met zand, knip knap methode, fijne motoriekkoffer, fijne motoriekkalender, aangepaste prikpennen, stabilo's voor zwakke schrijvers, Piccolo, Varia boeken en materiaal, Raddraaier, Paletti, Meccanoà technisch materiaal voor kleuters en groep 3, Knipoog: Oud VLL materiaal, taalopdrachten voor kleuters, Triominos Juniorà spel voor getalinzicht, Kappla, Eureka puzzel, breukendoos, het hoogste woord, Premier games (schaken, dammen, backgammon etc), Topominos, Ministeck, boomstampuzzels, woordzoeker, Metric play, Metriek fabriek à spel met inhoud-, oppervlakte- en lengtematen, Qwirkle, GoGetter Land&Water; Hide&Seek safari, Nikitin pattern cubes en Kappla beschikbaar. Veld 3: de ruimtelijke omgeving De school is volledig rolstoeltoegankelijk. Direct rondom de school is veel extra speelruimte beschikbaar. De Vlashof beschikt over een handenarbeidlokaal en een speellokaal. Direct naast de school is een (gemeentelijk) gymlokaal. 11

13 Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. De Vlashof heeft teamexpertise op het gebied van aanpakken in de onderwijsondersteuning (denk aan werken met leerlijnen, 1 zorg-route, het directe instructiemodel, coöperatieve leervormen. Daarnaast is er teamexpertise en een teamaanpak op het gebied van gedrag. De Vlashof heeft (nog) geen (volledige) teamexpertise op het gebied van zelfstandig werken en het betrekken van ouders als partner. Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij de Vlashof als volgt: Binnenschools Buitenschools snel toegankelijk Expertiseveld nee nee Visuele beperkingen nee nee Auditieve beperkingen nee ja Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen nee nee Verstandelijke beperkingen ja nee Motorische beperkingen nee nee Beperkingen door chronische ziektes ja nee Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) ja nee ADHD en ADD nee nee Angst- en hechtingsstoornissen nee nee Overige psychiatrische aandoeningen ja nee Gedragsproblemen ja nee Dyslexie ja nee Onderwijsachterstanden andere culturen Op de school zijn een reken- en een taalspecialist werkzaam. Daarnaast is er motorische remedial teaching beschikbaar. Deze expertise wordt ook ingezet ter ondersteuning van de begeleiding van de leerling(en) door de leerkracht. 12

14 Veld 5: de samenwerking met andere instanties SMW Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE Kinderziekenhuis Revalidatiekliniek Justitiële inrichting KDC MKD Gemeente nooit sporadisch regelmatig vaak gemeenschappelijk handelingsplan 13

15 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 4. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. 4 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 14

16 Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van de Vlashof weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. 15

17 Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. De Vlashof bevindt zich op positie: Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. Groeimogelijkheden voor de Vlashof voor wat betreft het onderwijsconcept: De school heeft nu gekozen voor de aanpak van gedragsproblematieken vanuit strakke regels en een helder gedragsprotocol. Zodra dit de verwachte rust in de school/klas brengt kan gekeken worden naar een meer geïntegreerde aanpak, waarbij didactiek en klassenmanagement gericht is op bestendiging van verbetering van gedrag en een door de leerling(en) gedragen aanpak van positief gedrag. Om dit te kunnen realiseren is de Vlashof bezig met de implementatie van de Vreedzame School. Deze aanpak gaat uit van een positieve benadering en ondersteunt de groei van verantwoordelijkheid en betrokkenheid van kinderen. De school heeft hiervoor reeds 5 studiemiddagen ingepland, begeleid vanuit de CED-groep. In de zelfstandigheidsontwikkeling zijn op groepsniveau wel elementen herkenbaar, maar van een teamaanpak met als doel het optimaliseren van de eigen verantwoordelijkheid en vergroten van de zelfstandigheid is nog onvoldoende sprake. 16

18 Door een goede opbouw hier in te brengen en kinderen te leren op welke wijze zij verantwoordelijk kunnen en mogen zijn (met een groei door de jaren heen) geeft het de leerkracht de kans om de leerlingen los te durven en kunnen laten en de leerlingen om te groeien. Bij de ouderpopulatie is een minstens zo grote diversiteit te zien als bij de kinderen. Toch zijn er ouders die zeer goed in staat zijn om als partner te kunnen functioneren en geeft het team aan hen graag meer als zodanig te willen benaderen. Hierin kan de school zich nog verder in ontwikkelen, maar ook hierbij geven diverse leerkrachten aan eigenlijk niet te weten hoe ze dat kunnen realiseren. De aandacht heeft als van nature veelal gelegen op de minder begaafde kinderen en de kinderen met extra onderwijsbehoefte vanwege uitval. Voor de hoogbegaafde kinderen is er o.a. de plusklas, maar voor de kinderen die meerbegaafd zijn kan het aanbod en de aanpak meer op maat gemaakt worden (denk daarbij bijvoorbeeld aan betekenisvol leren, uitdagen door probleemstelling, e.d.). Op enkele aspecten (ook bovengenoemde) zijn op individuele, soms experimentele basis ontwikkelingen te zien. Een eerste conclusie kan getrokken worden dat de leerkrachten gedreven zijn om het onderwijs en de begeleiding van de kinderen telkens te willen verbeteren. Door gebruik te maken van individuele expertise en deze om te zetten naar collectieve expertise en ook collectieve aanpakken wordt deze gedrevenheid ondersteund en kunnen ontwikkelingen op de school gezamenlijk gedragen worden. Grenzen voor de Vlashof voor wat betreft het onderwijsconcept: De school heeft te maken met een grote diversiteit aan leerlingen, maar ook met name een grote groep leerlingen uit het lagere sociaal-economische segment en met leerlingen die thuis onvoldoende opvoedkundige aansturing krijgen. De school zal daarmee dus naast de onderwijskundige taak ook een extra opvoedkundige taak behouden. Dit legt een druk op de leerkrachten en een druk op de lestijd. In alle aanpakken en ontwikkelingen zal met name dit aspect de grenzen van mogelijkheden aangeven. Mede hierdoor zal het team duidelijk de grenzen van mogelijkheden dienen te bepalen, niet uitgaande van "hetgeen we als school niet aankunnen", maar eerder gericht op "hetgeen we als school juist te bieden hebben". Uit de combinatie van de eerstgenoemde groeimogelijkheid en de aangegeven grenzen komt een punt naar voren waarover het team verder kan gaan in haar gedachteontwikkeling over Passend Onderwijs. Enkele opbrengsten van het teamgesprek Aan de hand van een negental stellingen heeft het schoolteam van De Vlashof gediscussieerd over het draagvlak voor de uitgangspunten van Passend Onderwijs. De discussie was er niet op gericht om tot een eensluidende mening te komen, maar meer om kennis te nemen van elkaars gedachten hierover en te kijken in welke richting een meer gezamenlijk gedragen idee zou gaan. 17

19 Hoewel er op enkele stellingen duidelijk verschillen van mening zijn, is in onderstaande schema een beeld te zien van de meest heersende mening. Dit schema is opgenomen om het team een handvat te geven om verder in discussie te gaan over een gezamenlijk beeld (en daarmee mogelijk schoolbeleid) in zake passend onderwijs. Een in het oog springend aspect is het feit dat het team aangeeft het met veel stellingen niet eens te zijn (de rode aspecten). De school is gewend om met veel kinderen die extra zorg behoeven om te gaan en geeft aan hier ook altijd de nuance in te zoeken. Het team geeft aan dat ze de verschillen tussen leerlingen willen honoreren en dat ook als een uitdaging zien, maar dat er ook duidelijke grenzen zijn voor de school. Men ziet meerwaarde in diversiteit en heterogeniteit. Het is echter wel van groot belang dat de leerkracht zich kwetsbaar opstelt en zich constant ontwikkelt. Op het niveau van leren vindt men het lastig elke leerling het juiste aanbod te geven en men vindt het ook moeilijk om de methodesturing los te laten. De rol van ouders in de begeleiding van extra zorg of in het afstemmen van de aanpak van de leerling is een punt waar de discussie op verschillende momenten heel diverse kanten heen gaat. Het team geeft aan de ouders graag als partner te willen zien, maar geeft nog geen mogelijkheden aan om dit te realiseren. Ouders worden gezien als belangrijke gesprekspartner in de begeleiding van de leerlingen, maar over de inbreng vanuit de ouder (dus daadwerkelijk partnerschap) is nog geen helder beeld. De inbreng van de school, i.c. de leerkracht, is vanuit een bepaalde expertise en professionaliteit. Het streven naar meer integratie is een goede zaak, maar het SO heeft absoluut bestaansrecht. Niet iedere leerling kan opgevangen worden in het reguliere onderwijs: het kind heeft geen recht op regulier onderwijs, maar het kind heeft recht op het best passende onderwijs. Een belangrijk punt voor het team is, dat de begeleiding van leerlingen slechts goed kan gebeuren als er ook middelen (ondersteuning vanuit deskundigheid, extra handen, extra materialen) beschikbaar zijn. Rangorde Sterk argument Team De Vonder 5. De veiligheid in de groep wordt in hoge mate bepaald door leerkrachtvaardigheden. 2. Verschillen binnen de groep zijn een verrijking voor alle leerlingen en voor de leerkracht. 9. Leerkrachten kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet geschikt zijn. 4. Door Passend Onderwijs krijgt de gewone leerling te weinig aandacht. 1. Ieder kind heeft recht op regulier en thuisnabij onderwijs. 6. Hoe homogener de groep, des te veiliger de groep 7. Door de methodesturing in het onderwijs creëren wij buitenbeentjes. 3. Alle scholen in Nederland kunnen inclusief worden. Zwak argument 8. Ouders hebben geen verstand van onderwijs en daarom kan de school beter bepalen wat een passend onderwijsaanbod is. 18

20 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 5 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. 5 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 19

21 Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lk zorgen eventueel met extra ondersteuning van oa/ou/mll voor bijv. preteaching, extra leestijd, op tijdelijke basis (enkele uren per week). Er wordt grotendeels gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Voor korte perioden kan de groep kleiner worden gemaakt door inzet van oa/ou/mll; de lk kan dan individuele leerling of subgroep leerlingen met speciale onderwijsbehoeften helpen. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (een enkel dagdeel of enkele dag per week). Er is speciale onderwijsondersteuning door ab er (gedurende enkele uren per week). De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt gebruik gemaakt van niveau- en tempodifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Binnen de school Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken (bijv. picto-grammen) en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken. Er wordt op projectbasis gewerkt aan het pedagogisch klimaat. 20

22 Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 3. Ruimtelijke omgeving Aan de tafel van de leerlingen met speciale onderwijsbehoeften wordt éénop-één begeleiding gegeven. Er is op de gang ruimte waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen kan plaatsvinden. Veld 4: de expertise De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 4. Expertise De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Een manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door het onderscheid te maken tussen teamexpertise en individuele expertise. De inzet van individuele expertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer dit ingebed is in een expertomgeving van het team. Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke expertise heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke expertise van één van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft. Veld 5: de samenwerking met andere instanties De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 5. Samenwerking met andere instanties De lk onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Er is geregelde samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. De behoefte aan samenwerking met andere instanties groeit mee met de aanwezigheid op school van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. 21

23 4. Tot slot Over het geheel genomen is de Vlashof te karakteriseren als een netwerkschool. Er zijn wel duidelijk elementen van de smalle ondersteuningsschool aanwezig, dus een groei daar naar toe is ingezet. De aangegeven groeimogelijkheden op het algemene onderwijsconcept van de school en op de vijf velden bieden perspectief op een ontwikkeling naar een smalle ondersteuningsschool of op een versterking van het bestaande profiel. Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Relaties De aangegeven groeimogelijkheden bieden kansen om meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden, maar ook om de gewone leerlingen meer aan hun specifieke onderwijsbehoeften aangepast onderwijs te bieden. Of een dergelijke groei wenselijk is, is vanzelfsprekend afhankelijk van de opvattingen van de school, haar schoolbestuur en het samenwerkingsverband waar zij deel van uitmaakt. De Vlashof toont zich net als de andere scholen van het samenwerkingsverband Tilburg PO een open, gastvrije school die de discussie rond de onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs graag aangaat. Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie. Met dank voor de prettige ontvangst, Rob van Haren 22

24 Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Cijfers schooljaar Per 100 leerlingen op een basisschool zijn er gemiddeld over het hele land: ~ 2,7 leerlingen sbo ~ 0,5 leerling cluster 2 ~ 1,3 leerlingen bekostigingscategorie 1 (langdurig zieken, zeer moeilijk lerenden, cluster 4) 6 ~ 0,1 leerlingen bekostigingscategorie 2 (lichamelijke beperkingen) ~ 0,2 leerlingen bekostigingscategorie 3 (meervoudige beperkingen) ~ 1 leerling met een rugzak cluster 3 of 4 ~ 0,3 leerling met een rugzak cluster 2 De verblijfsduur van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5) jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt 2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren = 0,7% per jaar. Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een verwijzing naar het sbo van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling verwacht worden. De verblijfsduur op het so schatten wij op 5 (tot 6) jaar. Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat 7 : - eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2; - twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3; - een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4; - er 1 leerling is met rugzakje cluster 2; - er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3; - er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster 4. 6 Op grond van de cijfers van 2013 zijn de volgende bedragen aan de orde: < 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. > 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. 7 Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een reguliere school heeft bezocht. 23

25 Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel Tabel 1: Speciale onderwijsondersteuning op de netwerkschool Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd 2. Onderwijsmaterialen 3. Ruimtelijke omgeving Setting Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lkr 8 zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Aan de tafel van de leerlingen met speciale onderwijsbehoeften wordt één-op-één begeleiding gegeven. 4. Expertise De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. 5. Samenwerking met andere instanties De lkr onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). Er is op de gang ruimte waar één-op-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen kan plaatsvinden. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Er is op basis van behoefte samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. 8 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lkr voor leerkracht, vlkr voor vakleerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan, opp voor ontwikkelingsperspectief. 24

26 Tabel 2: Speciale onderwijsondersteuning op de smalle ondersteuningsschool Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd 2. Onderwijsmaterialen 3. Ruimtelijke omgeving Setting Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lk zorgen eventueel met extra ondersteuning van oa/ou/mll voor bijv. preteaching, extra leestijd, op tijdelijke basis (enkele uren per week). Er wordt grotendeels gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Voor korte perioden kan de groep kleiner worden gemaakt door inzet van oa/ou/mll; de lk kan dan individuele leerling of subgroep leerlingen met speciale onderwijsbehoeften helpen. Er wordt gebruik gemaakt van niveau- en tempodifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Er is een aparte plek (bijv. prikkelarm hoekje) waar één-opéén begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. 4. Expertise De lk hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. Enkele leerkrachten hebben zich verdiept in de meest voorkomende problemen / aandoeningen / stoornissen. 5. Samenwerking met andere instanties De lk onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (een enkel dagdeel of enkele dag per week). Er is speciale onderwijsondersteuning door ab er (gedurende enkele uren per week). Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken (bijv. picto-grammen) en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken. Er wordt op projectbasis gewerkt aan het pedagogisch klimaat. Er is op de gang ruimte waar één-op-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. De rt er en/of ib er hebben kennis van en competenties op het gebied van vele speciale onderwijsbehoeften. Een deel van het team heeft kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. Er is geregelde samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. 25