Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: OBS Koolhoven Datum bezoek: 2 september 2013 In opdracht van: SWV PO Tilburg e.o. Rapporteur: Pauline van der Zwet-Kortekaas M&O-groep, s-hertogenbosch September 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

3 1. Inleiding Uw school 1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 3 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: Astrid Schoenmakers (directeur), Ted Outmaijer (intern begeleidster) en Vivian Welleman (leerkracht); aangevuld met een kort gesprek met een ouder van leerlingen uit groep 5 en 7 en lid van de MR; half gestructureerde observaties in de groepen 1-2, 5 en 8, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met een gedeelte van het schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school OBS Koolhoven is een grote, openbare basisschool met 600 leerlingen (op de teldatum van 15 augustus 2013) in de nieuwbouwwijk Koolhoven te Tilburg. De wijk heeft weinig sociale woningbouw. De school nam ieder jaar met zo'n 30 leerlingen toe. Zoals het er nu naar uitziet, worden er geen nieuwe huizen meer gebouwd en zal het leerlingenaantal op de school stabiliseren. Ouders kiezen overwegend voor de school vanwege het feit dat het de enige school is in de wijk. In de school hebben de ouders de mogelijkheid om gebruik te maken van de buitenschoolse opvang. De school telt 25 groepen (7 groepen 1-2, 4 groepen 3, 3 groepen 4, 3 groepen 5, 3 groepen 6, 3 groepen 7 en 2 groepen 8) en werkt met een jaarklassensysteem. De groepsgrootte ligt tussen de 20 en 28 leerlingen. Op de school is veel aandacht voor gedragsregels. Tijdens de lesbezoeken zag je in iedere groep deze regels terug komen. De school besteedt veel aandacht aan het stimuleren van de eigen zelfstandigheid. Zo werken de groepen 1-2 met een taakbord en werken de leerlingen uit de groepen 3 t/m 8 aan een weektaak. De opdrachten in de groepen 3 en 4 zijn beperkt. De leerlingen krijgen 15 tot 30 minuten per dag de tijd om deze opdrachten te maken. Vanaf groep 5 worden de opdrachten in de weektaak uitgebreider en in groep 8 werkt de leerling ongeveer 45 minuten per dag aan de weektaak. In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers ligt het niveau van leren over het geheel van de school op het Nederlands gemiddelde (gemiddeld toetsresultaten liggen op Cito II en III. Het niveau van leren laat een stijgende lijn zien. De eindtoets van Cito in 2013 lag 1,9 punten boven het landelijk gemiddelde. De spreiding van het niveau van leren over de groepen is homogeen, dat wil zeggen in iedere groep zitten minder dan 4 leerlingen die afwijken van het groepsgemiddelde. Door de vele tussentijdse instroom had de school niet echt zicht op het feit of leerlingen vanwege het jaarklassensysteem bleven zitten of dat leerlingen geconfronteerd werden met een andere methode/manier van lesgeven waardoor de leerresultaten achterbleven. Omdat leerlingen nu 8 jaar op dezelfde school zitten, krijgt de school meer zicht op de opbrengsten van het onderwijs. In was het aantal zittenblijvers 15. Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de leerkracht. De schatting van het aantal van deze leerlingen is gemiddeld, in iedere groep zitten ongeveer 3 leerlingen die extra aandacht vragen vanwege het gedrag. De aandacht die op gedrag gevraagd wordt richt zich vooral op begrenzing van het gedrag en op het versterken van de inzicht in het eigen gedrag en de effecten daarvan op anderen. Daarnaast vragen leerlingen ( bijvoorbeeld de onderpresteerders, maar ook andere leerlingen) stimulering tot activiteit. 4

6 De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is homogeen. Er zitten nauwelijks allochtone leerlingen op school. De sociaaleconomische achtergrond van de leerlingen wordt vooral gekenmerkt door hoogopgeleide ouders, veelal tweeverdieners. Er zijn weinig eenoudergezinnen. 12 leerlingen hebben een leerlingengewicht van 0,3 en 8 leerlingen een gewicht van 1,2. Hiermee heeft ruim 3 procent leerlingen een gewicht, landelijk is dit 12,8 procent. Er zijn 8 leerlingen op OBS Koolhoven met een rugzakje : 1 leerling uit cluster 1, 1 leerling uit cluster 2, 1 leerling uit cluster 3 en 5 leerlingen uit cluster 4. Dit ligt in vergelijking met het landelijk beeld iets boven het gemiddelde (1,35 % tegenover 1 % landelijk). Bij de keuze van aanname van leerlingen met LGF en verdeling van deze leerlingen over de groepen speelt op de eerste plaats de speciale behoefte van de leerling, daarna de vraag van de ouders. Kan de school bieden wat de ouders willen? Op de derde plaats komt dan de limitering van aantallen leerlingen met lgf per groep. Tenslotte de expertise van onderwijsondersteuning van de leerkracht. Op deze grote school met meerdere parallelgroepen is de aanname van een rugzakleerling wat eenvoudiger dan bij een kleine school. Een grote school met veel parallelklassen kan de leerlingen met speciale onderwijsbehoeften beter verdelen. Over het geheel genomen, is de leerlingenpopulatie van OBS Koolhoven te karakteriseren als relatief homogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen). Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit vooral: groepsaandacht in homogene subgroepen (door het werken met groepsplannen aan de instructietafel); En minder: met individuele aandacht, in een andere ruimte dan de groep (wel voor de rugzakleerlingen); met individuele aandacht, in dezelfde ruimte, maar apart van de groep (wel voor leerlingen met een eigen leerlijn-opp); met individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak (tijdens de lesbezoeken werd door middel van een rondje aandacht gegeven aan individuele leerlingen bij de verwerking van de instructie). De groepsplannen (het werken op 3 niveaus) worden gemaakt op basis van observaties en van de uitslagen van de Cito- en methodetoetsen. De indeling wordt 3 x per jaar opnieuw bekeken. De school werkt met groepsplannen spelling. De groepsplannen voor lezen worden dit jaar ingevoerd en in de loop van het jaar gaat de school ook met de groepsplannen rekenen aan de slag. 5

7 Leerlingen worden in groep 2 gescreend om te kijken of de leerling extra begeleiding nodig heeft bij lezen. Het dyslexieprotocol wordt bij deze leerlingen gevolgd. Er is nog geen protocol voor leerlingen met dyscalculie. Er zijn 3 leerlingen op school die eigenlijk een verwijzing hebben naar het sbo, maar door een zorgcontract extra begeleiding vanuit het sbo krijgen op OBS Koolhoven. In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. In eerste instantie werd de vraag aan de ouder gesteld, daarna aan het team. Als het antwoord van de ouder duidelijk afweek, wordt dat in het schema weergegeven door een O Onderwijsconcept Overdragen van kennis Kennis verwerven Klassikaal leren Sturing van het leren door de lkr Alle leerlingen op bepaald basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling door de leerkracht Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs door de lkr Zelf ontdekken Werken met kennis Individueel en groepsleren Kinderen sturen eigen leren Maximale uit elke leerling halen Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op vrije opdrachten Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie samen met leerlingen De school heeft de laatste jaren methodes aangeschaft die meer binnen het jaarklassensysteem in de richting van zelf ontdekken en werken met kennis gaan. Coöperatieve werkvormen was een tijdje " not done" in de school omdat het team te maken heeft gehad met een externe ondersteuner, waarbij geen klik was met het team. De externe ondersteuner voor coöperatieve werkvormen riep eerder negatieve energie bij het team op, dan dat ze de coöperatieve werkvormen gingen uitproberen. Op OBS Koolhoven is nu een leerkracht werkzaam die de coöperatieve werkvormen omarmt en zo het enthousiasme in het team voor deze werkvormen probeert terug te krijgen. De differentiatie van de onderwijsaanpak op OBS Koolhoven is nog incidenteel, alleen één of twee leerkrachten maken gebruik van verschillende leerstijlen. De school werkt nog veelal methode gestuurd. Alleen bij leerlingen met een eigen leerlijn laat de school de methode los. De school heeft 2 nieuwe methodes recentelijk aangeschaft en wil zich eerst de nieuwe methode eigen maken, voordat de methode losgelaten kan worden en de school gaat werken met leerlijnen. De beoordeling van de leerlingen wordt nu nog gegeven op basis van gelijke normering. Wat kan deze leerling al gezien vanuit de methode. 6

8 De normering gaat uit van wat je als leerkraht gemiddeld mag verwachten van de leerling in de groep. Het rapport geeft wel een toelichting waarbij de beginsituatie van de leerling meegenomen wordt. In de onderbouw geven de leerlingen meer richting aan het eigen leren, er wordt hier geēxperimenteerd met het werken met portfolio's. De opdrachten in de weektaken vanaf groep 3 zijn gestructureerde gedifferentieerde opdrachten, niet alle leerlingen maken dezelfde opdrachten. Voor de meer hoogbegaafde leerling wordt op dit moment, met 2 groepen in de onderbouw en 2 groepen in de bovenbouw, geēxperimenteerd met "levelmateriaal", materiaal dat de leerling uitdaagt om te leren leren. In het interview gaf het team aan dat door tijdsdruk, doordat de methodes aan het eind van het jaar uit moeten zijn, de evaluatie van de les vaak vergeten wordt. Tijdens het klassenbezoek werd wel aan het eind van de les samen met de leerlingen bekeken of het doel van de les bereikt was. De school vindt deze evaluatie belangrijk. Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? Het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning De groepsleerkracht is niet allen het eerste aanspreekpunt voor wat betreft de ondersteuning van leerlingen, hij of zij is ook als eerste verantwoordelijk voor de inzet van de juiste ondersteuning. De intern begeleidster heeft hierbij een ondersteunende rol, de leerkracht houdt de verantwoordelijkheid. De taken van de interne begeleiding De intern begeleiders op Koolhoven hebben een breed scala aan taken. Allerlei vormen van begeleiding, coördinerende werkzaamheden, ondersteunende taken bij signalering en onderzoek van speciale onderwijsbehoeften van leerlingen. In dit kader bezoeken de intern begeleiders regelmatig alle groepen. De intern begeleiders helpen de leerkrachten bij het maken van een handelingsplan. Daarnaast onderhouden ze ook de contacten tussen alle externe ondersteuners die betrokken zijn bij de extra zorg bij leerlingen. 2 keer per jaar voeren de intern begeleiders met de leerkrachten groepsbesprekingen en zijn de intern begeleiders ook bij alle gesprekken die er gehouden worden in het kader van overdracht van leerjaar naar leerjaar. Het gebruik van leerlingvolgsystemen voor leren en voor de sociaal-emotionele ontwikkeling Het cito leerlingvolgsysteem wordt gebuikt voor het signaleren van achterblijvende prestaties, en voor het evalueren van de opbrengsten van het onderwijs. Mede aan de hand van het volgsysteem bepaalt de school het ontwikkelingsperspectief van leerlingen met een eigen leerlijn. Indien een leerkracht meer te weten wil komen over het gedrag van een kind wordt er incidenteel een zelfbevindingsonderzoek afgenomen. De procesbewaking gedurende het schooljaar en over de schooljaren heen wordt vormgegeven door: o aan het begin van ieder schooljaar een kennismakingsgesprek met de ouder en de leerkracht (verplicht voor iedere ouder en bij leerlingen die pas op school zitten verplicht na 6 weken); 7

9 o o o o o o o in groep 1-2 halfjaarlijks door de leerkracht het observatie systeem van KIJK in te vullen en dit te bespreken met ouders; 2 groepsbesprekingen gedurende het schooljaar met de intern begeleidster en iedere groepsleerkracht; een inloopspreekuur van de intern begeleiderster met leerkrachten, die handelingsverlegen zijn, om met elkaar de zorg in de groep of zorg over een leerling te bespreken; een extra gesprek met de intern begeleidster (op aanvraag), naast het inloopspreekuur, indien de leerkracht handelingsverlegen is over de zorg van een leerling; twee wekelijks een zorgoverleg met de intern begeleidsters; een groot zorgoverleg twee keer per jaar met GGD, psycholoog, SMW, directeur, intern begeleidster en leerkracht; ouders na het 1 e rapport verplicht uit te nodigen voor een gesprek, na het 2 e rapport is dit facultatief. Na het 3 e rapport volgt er vaak geen gesprek met de ouder, omdat alle ouders aan het begin van ieder schooljaar uitgenodigd worden. Indien ouders na het 3 e rapport een gesprek willen, is dit natuurlijk altijd mogelijk. Van al deze gesprekken worden verslagen gemaakt en bewaard in het leerlingvolgsysteem. Voor leerlingen die extra zorg krijgen, maakt de intern begeleidster een zorgdossier. De rol van ouders en de mate van betrokkenheid Ouders worden betrokken bij de leerlingenondersteuning. De school heeft een open, uitnodigende houding naar ouders. Ouders die zich actief opstellen vinden gehoor op school. Sommige ouders hebben te hoge verwachtingen van hun kind en zouden door middel van remedial teaching (buiten de groep) willen dat de school aan deze verwachtingen voldoet. De school geeft echter alleen aan leerlingen met een rugzak en leerlingen die van het SBO een zorgcontract gehad hebben remedial teaching. De school in haar netwerk Deling voedingsgebied met andere scholen De school is de enige school in de wijk Koolhoven. In de andere wijken in Tilburg zitten volgens de school meer leerlingen met speciale behoeften dan op OBS Koolhoven. Doordat de school in een nieuwbouwwijk staat, heeft de school veel te maken gehad met tussentijdse instroom van leerlingen. Per schooljaar kwamen er zo n 30 leerlingen bij. De begeleiding vanuit het samenwerkingsverband en/of vanuit andere instanties Op OBS Koolhoven is begeleiding aanwezig vanuit het speciaal onderwijs voor de leerlingen met de rugzakje, gemiddeld 2 x drie kwartier per week. Voor leerlingen, die een zorgcontract hebben vanuit het sbo, is ambulante begeleiding aanwezig, gemiddeld 1 ½ uur per week De verwijzingen naar sbo en so en de contacten met andere scholen Het aantal verwijzingen naar sbo was in schooljaar : 1 leerling. 8

10 Het aantal verwijzingen naar het so was in dat zelfde jaar 1 leerling naar cluster 3 en 1 leerling naar cluster 4. Helaas kon de school niet achterhalen wat de verwijzingen waren in de voorgaande jaren. De school ging er vanuit dat het aantal verwijzingen ook die jaren ongeveer gelijk was als in schooljaar De school is niet altijd tevreden over de begeleiding van de ambulante begeleiders. De school ervaart de begeleiding niet altijd even effectief. De begeleiding is afhankelijk van de persoon die de ambulante begeleiding uitvoert. Over het zorgoverleg met externe ondersteuners en het overleg met school maatschappelijk werk is de school tevreden. Ook leerkrachten en ouders weten de externe ondersteuners en SMW te raadplegen. De school heeft ook contact met de verwijsinstantie bureau vroeghulp voor leerlingen uit groep 1-2 en 3, een loket voor jonge leerlingen met dubbele problematiek. De extra ondersteuning voor leerlingen wordt georganiseerd in de keten school schoolbestuur samenwerkingsverband. In het interview is gevraagd naar waar de sturing ligt van de (inrichting van) de extra ondersteuning. De school zou graag willen dat de coördinatie van het samenwerkingsverband de onderwijsondersteuning faciliteert, in samenspraak met de school, waarbij de communicatie transparant is. De school is bang dat door de grootte van het samenwerkingsverband de ondersteuning vertraagd zal worden. De school hoopt op efficiënte en effectieve ondersteuning van het samenwerkingsverband. 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen. 9

11 Groep Functionaris(sen) Aantal uren per week Aantal betrokken lln. 1-2A ST (PABO) B ST (PABO) F ST (PABO) B ST (PABO) A ST (PABO) C ST (PABO) A ST (PABO) B ST (PABO) 6 19 Ll met zorgcontract RT (Vanuit sbo) 12 6 Ll met zorgcontract RT (Vanuit sbo) 6 4 Ll met zorgcontract RT (vanuit sbo) 1 1 ST ST gym 6 7x ong. 25 Totaal is 73 uur beschikbaar, waarvan 54 uur door stagiaires. De stagiaires zijn niet structureel, is afhankelijk van het aantal PABO studenten die zich aanmelden. Buiten de klas is voor leerlingen het volgende beschikbaar: De ambulante begeleiders voor iedere rugzakleerling, 2 x drie kwartier per week Daarnaast komt op school onder schooltijd een dyslexie specialist voor dyslecten, die vanuit de zorgverzekeraar wordt betaald. Naast extra handen in het primaire proces zijn er uren beschikbaar voor de ondersteuning van de medewerkers van de school. Dit zijn de volgende uren: 2 IB ers die ieder 4 dagen per week ondersteuning bieden aan de leerkrachten. Daarnaast heeft de school een taalcoördinator. Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. Koolhoven heeft het volgende beschikbaar: Met speciale didactische kenmerken: Alternatieve methodes, nl. Woordenschat om je heen, Rekenlogica Schubi, Kinheim; Materialen gericht op zelfredzaamheid, nl. Mijn boek, Stippe Stappen, Concentreren kun je leren; Materialen met een lager tempo, veel herhaling, nl. Knoop in je oren, Kwantiwijzer;Maatwerk, Remelka; Materialen gericht op auditieve informatieverwerking, nl. Luisteren is leren; Materialen gericht op visuele informatieverwerking, nl. Visoletloep, Lopende letters. Met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling, nl. Kinderen en hun sociale talenten; Materialen uitdagend tot alertheid en activiteit, nl. Braingym; 10

12 Materialen voor het ervaren van successen en het ontvangen van beloningen, nl.kid s Skills, In de put- uit de put; Materialen voor begrip van sociale interactie, nl. Geef me de 5, Kikker be cool, Doos vol gevoelens, Huis vol gevoelens en axen; Anders, nl. Marietje Kessels Project (WSNS Tilburg). In verband met kindspecifieke fysieke belemmeringen zijn bijtstangetjes, Tangles, wiebelkussens en leeslinialen beschikbaar. Veld 3: de ruimtelijke omgeving OBS Koolhoven is rolstoeltoegankelijk, er is een invalidentoilet, er zijn brede gangen, drempelloze toegang en er is een lift naar de 2 verdiepingen. Daarnaast is op de eerste verdieping een grote ruimte, de mediatheek, waar leerlingen zelfstandig kunnen leren en zijn er op de tweede verdieping meerdere ondersteunende ruimtes. Doordat de school zo groot is, en de leerkracht geen zicht heeft op de ondersteunende ruimtes kunnen leerlingen in deze ruimtes maar sporadisch zelfstandig aan de slag. Op de beneden verdieping is een theatergedeelte waar schoolvoorstellingen kunnen worden gehouden. Ook heeft de school een technieklokaal, dat ook dienst kan doen voor de levelgroep, de groep hoogbegaafde leerlingen. De school heeft de mogelijkheid om met een groep leerlingen te koken. Ook is er de mogelijkheid voor een schooltuin, op dit moment is de schooltuin verwaarloosd. Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. OBS Koolhoven heeft teamexpertise op het gebied van handelingsgericht werken met groepsplannen en met de aanpak van het directe instructiemodel. OBS Koolhoven heeft (nog) geen (volledige) teamexpertise op het gebied kennis over onderwijsondersteuningsvoorzieningen rond de school en in de regio. OBS Koolhoven ontwikkelt op dit moment teamexpertise op het gebied van het groepsplan lezen en de tweede helft van dit schooljaar teamexpertise op het gebied van het groepsplan rekenen. De school is aan de slag om coöperatieve werkvormen meer te integreren in het onderwijsconcept. Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij OBS Koolhoven als volgt: 11

13 Binnenschools Buitenschools snel toegankelijk Expertiseveld nee ja Visuele beperkingen nee ja Auditieve beperkingen nee ja Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen nee ja Verstandelijke beperkingen nee ja Motorische beperkingen nee ja Beperkingen door chronische ziektes nee ja Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) nee ja ADHD en ADD nee ja Angst- en hechtingsstoornissen nee ja Overige psychiatrische aandoeningen nee ja Gedragsproblemen nee ja Dyslexie nee ja Onderwijsachterstanden andere culturen De school heeft te maken met een jong team, waardoor er nog weinig expertise aanwezig is onder de leerkrachten Veld 5: de samenwerking met andere instanties SMW Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE Kinderziekenhuis Revalidatiekliniek Justitiële inrichting KDC MKD Gemeente: brede school Gemeente:VVE Gemeente: schakelklassen Gemeente: ketenzorg ZAT Reeshof nooit sporadisch regelmatig vaak gemeenschappelijk handelingsplan Ook naast het SMW is er ook veel contact met IMW Tilburg. De school kan andere scholen de volgende curatieve ondersteuning bieden: Sova-trainingen, Marietje Kessels project. 12

14 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 4. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. 4 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 13

15 Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van Koolhoven weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. 14

16 Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. OBS Koolhoven bevindt zich op positie: Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. Groeimogelijkheden voor OBS Koolhoven voor wat betreft het onderwijsconcept: OBS Koolhoven is een school in ontwikkeling. De directeur is nu enkel jaren op deze school werkzaam. De directeur is begonnen toen de school door de inspectie het basisarrangement had gekregen met de aantekening van risicovol. De school heeft zich de afgelopen jaren versterkt op de opbrengsten. Gericht op Passend Onderwijs kijken wij met name naar het aspect van het omgaan met diversiteit. Op dit punt zou OBS Koolhoven kunnen groeien door: o De best passende teamexpertise te ontwikkelen kijkend naar de speciale onderwijsbehoeften van de leerlingen op school. o Ook vrije opdrachten bij de verwerkingsopdrachten toe te voegen. Dit geeft de leerling de ruimte om zijn eigen ontwikkeling vorm te geven. Tijdens de lesbezoeken viel op dat de leerlingen gedifferentieerde instructie kregen en dat de gedifferentieerde verwerkingsopdrachten erg gestructureerd waren. o De positie van de leerling in zijn eigen leerproces te versterken door het invoeren van zelfbeoordeling door de leerling van de weektaak. 15

17 o Door klassendoorbrekend instructie te geven. Het team gaf in het teamgesprek aan dat de leerprestaties verhoogd zouden kunnen worden door de organisatie te veranderen. Het betekent niet dat de methode losgelaten moet worden. Grenzen voor Koolhoven voor wat betreft het onderwijsconcept: Aan de hand van 12 stellingen heeft het team van OBS Koolhoven gediscussieerd over het draagvlak van de uitgangspunten van Passend Onderwijs. In onderstaande schema geeft een beeld van de meest heersende mening. Dit schema is opgenomen om het team een handvat te geven om verder in discussie te gaan over een gezamenlijk beeld (en daarmee een mogelijk schoolbeleid) in zake Passend Onderwijs. Het team geeft aan dat ze verschillen tussen leerlingen willen honoreren en dat ook als een uitdaging zien. Het team ziet de meerwaarde in diversiteit en heterogeniteit. In de maatschappij hebben leerlingen ook met een grote diversiteit te maken. Het team vindt het belangrijk dat de expertise om om te gaan met de speciale onderwijsbehoeften van leerlingen verder ontwikkeld wordt. Passend Onderwijs kan daarbij een kapstok zijn. Het team is er van overtuigd dat ieder kind recht heeft op onderwijs, maar dat de school wel de expertise in huis moet hebben om het kind de mogelijkheid te bieden om tot leren te komen. Daarbij is het van belang dat de leerling(en) zich veilig voelen. Het welbevinden van iedere leerling is belangrijk. Leerkrachtvaardigheden zijn van belang voor een positief pedagogisch schoolklimaat. Iedere leerling heeft aandacht nodig, dit kan bij Passend Onderwijs bij de ene groep leerlingen wat meer zijn dan bij de andere groep leerlingen. Inclusief onderwijs is volgens het team een uitdaging, mits de overheid voldoende middelen (extra handen, extra materialen, ondersteuning, zorgen voor verhoging van de expertise ) ter beschikking stelt. Niet de methode maar het werken met toetsen creëert buitenbeentjes. Rangorde Mee eens Team OBS Koolhoven 2. Verschillen binnen de groep zijn een verrijking voor alle leerlingen en voor de leerkracht. 11. Dankzij Passend Onderwijs worden leerkrachten deskundiger. 5. De veiligheid in de groep wordt in hoge mate bepaald door leerkrachtvaardigheden. 1. Ieder kind heeft recht op regulier en thuisnabij onderwijs. 8. Ouders hebben geen verstand van onderwijs en daarom kan de school beter bepalen wat een passend onderwijsaanbod is. 12. Alleen met extra handen in de klas kan ik Passend Onderwijs tot een succes maken. 10. Hoe homogener de groep, des te beter de leerprestaties. 9. Leerkrachten kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet geschikt zijn. 3. Alle scholen in Nederland kunnen inclusief worden. 7. Door de methodesturing in het onderwijs creëren wij buitenbeentjes. 4. Door Passend Onderwijs krijgt de gewone leerling te weinig aandacht. Niet mee eens 6. Hoe homogener de groep, des te veiliger de groep. 16

18 Na de discussie hebben alle aanwezige teamleden individueel bij de stellingen aangegeven of ze er mee eens of oneens waren en of het voor het teamlid van weinig of groot belang was. De grote verschillen zou de directie met het team verder kunnen bespreken. De uitslagen zijn in onderstaande tabellen weergegeven Helemaal oneens Enigszins oneens Enigszins eens Helemaal eens weet niet 0 Stelling 1 Stelling 2 Stelling 3 Stelling 4 Stelling 5 Stelling 6 Stelling 7 Stelling 8 Stelling 9 Stelling 10 Stelling 11 Stelling Weinig belang Matig belang Groot belang weet niet Stelling 1 Stelling 2 Stelling 3 Stelling 4 Stelling 5 Stelling 6 Stelling 7 Stelling 8 Stelling 9 Stelling 10 Stelling 11 Stelling 12 Uit de combinatie van de eerstgenoemde groeimogelijkheid en de aangegeven grenzen komt een punt naar voren waarover het team verder kan gaan in haar gedachteontwikkeling over Passend Onderwijs. 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 5 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. 5 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 17

19 Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lkr zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). 18

20 Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt gebruik gemaakt van niveau- en tempodifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Binnen de school Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken (bijv. pictogrammen) en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken. Er wordt op projectbasis gewerkt aan het pedagogisch klimaat. Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 3. Ruimtelijke omgeving Er is een aparte plek (bijv. prikkelarm hoekje) waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Er is op de gang ruimte waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Veld 4: de expertise De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 4. Expertise De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Een manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door het onderscheid te maken tussen teamexpertise en individuele expertise. De inzet van individuele expertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer dit ingebed is in een expertomgeving van het team. Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke expertise heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke expertise van één van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft. 19

21 Veld 5: de samenwerking met andere instanties De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 5. Samenwerking met andere instanties De lk onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Er is geregelde samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. De behoefte aan samenwerking met andere instanties groeit mee met de aanwezigheid op school van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. 20

22 4. Tot slot Over het geheel genomen is OBS Koolhoven te karakteriseren als een netwerkschool. De aangegeven groeimogelijkheden op het algemene onderwijsconcept van de school en op de vijf velden bieden perspectief op een ontwikkeling naar een smalle ondersteuningsschool of op een versterking van het bestaande profiel. Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Relaties De aangegeven groeimogelijkheden bieden kansen om meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden, maar ook om de gewone leerlingen meer aan hun specifieke onderwijsbehoeften aangepast onderwijs te bieden. Of een dergelijke groei wenselijk is, is vanzelfsprekend afhankelijk van de opvattingen van de school, haar schoolbestuur en het samenwerkingsverband waar zij deel van uitmaakt. OBS Koolhoven toont zich net als de andere scholen van SWV PO Tilburg e.o. een open, gastvrije school die de discussie rond de onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs graag aangaat. Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie. Met dank voor de prettige ontvangst, Pauline van der Zwet-Kortekaas 21

23 Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Cijfers schooljaar Per 100 leerlingen op een basisschool zijn er gemiddeld over het hele land: ~ 2,7 leerlingen sbo ~ 0,5 leerling cluster 2 ~ 1,3 leerlingen bekostigingscategorie 1 (langdurig zieken, zeer moeilijk lerenden, cluster 4) 6 ~ 0,1 leerlingen bekostigingscategorie 2 (lichamelijke beperkingen) ~ 0,2 leerlingen bekostigingscategorie 3 (meervoudige beperkingen) ~ 1 leerling met een rugzak cluster 3 of 4 ~ 0,3 leerling met een rugzak cluster 2 De verblijfsduur van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5) jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt 2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren = 0,7% per jaar. Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een verwijzing naar het sbo van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling verwacht worden. De verblijfsduur op het so schatten wij op 5 (tot 6) jaar. Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat 7 : - eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2; - twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3; - een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4; - er 1 leerling is met rugzakje cluster 2; - er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3; - er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster 4. 6 Op grond van de cijfers van 2013 zijn de volgende bedragen aan de orde: < 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. > 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. 7 Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een reguliere school heeft bezocht. 22

24 Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel Tabel 1: Speciale onderwijsondersteuning op de netwerkschool Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd 2. Onderwijsmaterialen 3. Ruimtelijke omgeving Setting Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lkr 8 zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Aan de tafel van de leerlingen met speciale onderwijsbehoeften wordt één-op-één begeleiding gegeven. 4. Expertise De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. 5. Samenwerking met andere instanties De lkr onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). Er is op de gang ruimte waar één-op-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen kan plaatsvinden. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Er is op basis van behoefte samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. 8 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lkr voor leerkracht, vlkr voor vakleerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan, opp voor ontwikkelingsperspectief. 23

25 Tabel 2: Speciale onderwijsondersteuning op de smalle ondersteuningsschool Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd 2. Onderwijsmaterialen 3. Ruimtelijke omgeving Setting Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lk zorgen eventueel met extra ondersteuning van oa/ou/mll voor bijv. preteaching, extra leestijd, op tijdelijke basis (enkele uren per week). Er wordt grotendeels gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Voor korte perioden kan de groep kleiner worden gemaakt door inzet van oa/ou/mll; de lk kan dan individuele leerling of subgroep leerlingen met speciale onderwijsbehoeften helpen. Er wordt gebruik gemaakt van niveau- en tempodifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Er is een aparte plek (bijv. prikkelarm hoekje) waar één-opéén begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. 4. Expertise De lk hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. Enkele leerkrachten hebben zich verdiept in de meest voorkomende problemen / aandoeningen / stoornissen. 5. Samenwerking met andere instanties De lk onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (een enkel dagdeel of enkele dag per week). Er is speciale onderwijsondersteuning door ab er (gedurende enkele uren per week). Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken (bijv. pictogrammen) en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken. Er wordt op projectbasis gewerkt aan het pedagogisch klimaat. Er is op de gang ruimte waar één-op-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. De rt er en/of ib er hebben kennis van en competenties op het gebied van vele speciale onderwijsbehoeften. Een deel van het team heeft kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. Er is geregelde samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. 24