Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: Basisschool de Bron Bestuur: Stg. Kath. Basisonderwijs Goirle Datum bezoek: 11 september 2013 In opdracht van: Swv Passend Onderwijs Tilburg e.o. Rapporteur: Alfons Timmerhuis M&O-groep, s-hertogenbosch Oktober 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

3 1. Inleiding Uw school 1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 3 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: Miriam van Gemert (leerkracht), Frans Haarbosch (directeur), Wilma Ruland (intern begeleider), Bert van Ostaijen (adjunct-directeur) en Anneke Muis (ouder); half gestructureerde observaties in de groepen 1-2B, 4B en 8, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met een groot deel van het schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school Basisschool de Bron in Goirle is een middelgrote basisschool in Goirle Noord met op 1 oktober leerlingen. De school is gehuisvest in een nieuw gebouw aan de rand van een nieuwbouwwijk en vlakbij Tilburg Zuid. De grondslag is katholiek. De school valt onder het bestuur van de Stichting Katholiek Basisonderwijs Goirle. De Bron profileert zich als een school waar onderwijs op maat wordt geboden in een veilige omgeving, motiverend en met gebruik van talenten van kinderen. Ook wil de school zich laten zien als een school waarin tussen leerkrachten, leerlingen en ouders samengewerkt wordt aan goed onderwijs met een hoog rendement. De Bron is in augustus 1987 gestart. Van mei 1988 tot oktober 2002 stond het schoolgebouw in de wijk Groote Akkers. Vanaf oktober 2002 tot augustus 2010 was de school gehuisvest in de Hoge Wal. In september 2010 is in de nabijgelegen wijk De Boschkens het huidige permanente schoolgebouw geopend (de vierde locatie van de school). Het huidige gebouw huisvest de Bron als brede school met daarnaast een peuterspeelzaal, een kinderdagverblijf en de buitenschoolse opvang van Humanitas. In hetzelfde gebouw, maar gescheiden van de school, zijn ook appartementen. De leerlingen zijn afkomstig uit de wijk Boschkens, maar ook uit nabijgelegen wijken en zelfs uit Tilburg Zuid. De 304 leerlingen zijn verdeeld over 13 groepen. De rekenkundig gemiddelde groepsomvang bedraagt op 1 oktober ,4 leerlingen. In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het geheel van de school iets boven gemiddeld. De groepen zijn naar inschatting tijdens het interview heterogeen van samenstelling doordat er zowel hoogbegaafde als minder vlot lerende leerlingen zijn. Acht leerling of meer wijken van het gemiddelde niveau binnen de school af. De oorzaak is dat er niet alleen leerlingen van hoog opgeleide ouders uit de nieuwe wijk in Goirle komen, maar ook leerlingen uit Tilburg Zuid van lager opgeleide ouders. De kinderen uit Tilburg Zuid komen naar de school om diverse redenen. Eerdere locaties van de school lagen dichter tegen Tilburg Zuid aan. Ook speelt het een rol dat in dat deel van Tilburg de scholen relatief zwart zijn. Ouders kiezen om die reden soms voor de wittere school in Goirle. Verder zijn er kinderen van Kompaan (crisisopvang jeugdzorg). Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de leerkracht. De schatting van het aantal van deze leerlingen is dat het gemiddeld tot hoog is (3-4 leerlingen per groep). De speciale behoeften op gedrag betreffen vooral behoefte aan begrenzing, echter ook andere onderwijsbehoeften op gedrag komen voor. Per groep is het aantal gedragsproblemen verschillend. Er wordt aangegeven dat het gaat om kindgebonden factoren. Ook de bij het interview aanwezige ouder herkent dit. De leerkrachten bieden naar haar waarneming voldoende begrenzing. 4

6 De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is homogeen. Bijna alle leerlingen hebben een Nederlandse achtergrond. De sociaaleconomische achtergrond van de leerlingen is m.b.t. het opleidingsniveau van ouders matig heterogeen. De wijken die het voedingsgebied vormen zijn gemengd van samenstelling en dit is terug te vinden in de school. Er zijn 19 leerlingen met een leerlingengewicht van 0,3 en 2 leerlingen een gewicht van 1,2. Hiermee heeft 6,9% van de leerlingen een gewicht, landelijk is dit 12,8 procent. Er zijn 3 leerlingen op de Bron met een rugzakje, alle drie een rugzakje cluster 3. Dit is bijna 1% van het totaal aantal leerlingen. In vergelijking met het landelijk beeld is dit gemiddeld (landelijk op die teldatum 0,95% van het totaal aantal leerlingen). Het aantal rugzakjes binnen de Bron is de afgelopen 4 schooljaren nagenoeg gelijk gebleven Cluster Cluster Cluster Het beeld dat er in de vier afgelopen jaren geen rugzakjes cluster 4 geweest zijn en wel cluster 3 is een beeld dat we niet vaak tegenkomen. Over het geheel genomen, is de leerlingenpopulatie van de Bron te karakteriseren als relatief homogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen). Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? De Bron is geen vernieuwingsschool, maar wil zich vooral laten kenmerken als een sociale gemeenschap van leerkrachten en leerlingen. De teamleden willen zich erop laten voorstaan dat zij alle kinderen kennen. Sociaal-pedagogisch zien zij zichzelf als sterk. De teamleden zijn er trots op dat de leerlingen buiten het gebouw een goede indruk bij anderen achter laten. De lat wordt op het punt waarden en normen hoog gelegd. Respect voor elkaar wordt als een funderende waarde gezien. De geïnterviewde ouder beaamt dat er sprake is van een goed pedagogisch klimaat en een open houding van teamleden. Dit zorgt ervoor dat zij voor ouders gemakkelijk aanspreekbaar zijn. De methodes zijn de belangrijkste leidraad voor het onderwijs dat door de Bron geboden wordt. De leerlingen zijn ingedeeld in leerstofjaarklassen. Er zijn vijf combinatiegroepen. Naast de vier kleutergroepen is dit een groep 7-8. De keuze voor combinaties is gebaseerd op leerlingenaantallen. Het gehanteerde leerstofjaarklassensysteem wordt door de teamleden zelf als een moderne variant gezien. Er wordt gewerkt met het directe instructiemodel en drie instructiegroepen. Niet alle leerlingen ontvangen tegelijkertijd dezelfde instructie en verwerken dat op dezelfde wijze: kinderen worden zoveel mogelijk aangesproken op hun individuele mogelijkheden en onderwijsbehoeften. De instructies zijn gedifferentieerd en er wordt daarbij in diverse groepen gewerkt met een instructietafel. Onderwijsbehoeften worden geformuleerd n.a.v. diverse gegevens, o.a. de toetsgegevens uit het LVS. Op basis daarvan wordt gewerkt met groepsplannen. Ook heeft men handelingsgericht werken hiermee verbonden. Een doorgaande lijn voor klassenmanagement is aan de orde geweest, maar kan versterkt worden. De leerkracht heeft in de uitvoering op dat punt een behoorlijke autonomie. 5

7 Bij rekenen wordt momenteel gekeken hoe dit betekenisvoller aan leerlingen kan worden aangeboden. De zaakvakken worden in de onderbouw in de vorm van projecten aangeboden. In de midden- en bovenbouw staat het als een afzonderlijk vak op het rooster. In groep 8 wordt er weer vrijer mee omgegaan en ook vakdoorbrekend. In deze groep wordt veel sturing bij kinderen belegd. In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. Onderwijsconcept de Bron Overdragen van kennis Kennis verwerven Klassikaal leren Sturing van het leren door de lkr Alle leerlingen op bepaald basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling door de leerkracht Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs door de lkr Zelf ontdekken Werken met kennis Individueel en groepsleren Kinderen sturen eigen leren Maximale uit elke leerling halen Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op vrije opdrachten Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie samen met leerlingen Structurering, sturing door de leerkracht en methodisch werken domineren t.o.v. zelf ontdekken, zelfsturing e.d.. De aanpak gaat uit van een benadering als jaargroep, maar is er tegelijkertijd op gericht om het maximale uit iedere leerling te halen. Soms worden er uitstapjes gemaakt naar meer sturing door leerlingen. Er zijn verschillen tussen bouwen en tussen groepen. De onderbouw wil vooral aansluiten bij de onderwijsbehoeften van kinderen. De leerkrachten van de bovenbouw willen ook aansluiten bij onderwijsbehoeften, maar laten zich nadrukkelijker leiden door de verwachte opbrengsten. De afstemming tussen groepen en bouwen kan versterkt worden. De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit vooral in de vorm van: individuele aandacht, in een andere ruimte dan de groep; individuele aandacht, in dezelfde ruimte, maar apart van de groep; groepsaandacht geïntegreerd in de groepsaanpak. 6

8 De school heeft geen remedial teacher in eigen dienst. Wel is er ruimte gecreëerd voor een leerkracht die vanuit het stichtingsniveau extra hulp op de 4 scholen van SKGB biedt. De hulp wordt doorgaans aan groepjes leerlingen geboden. Verder zijn er oefenmomenten aan de computer, bv. met behulp van flitsprogramma s voor automatisering van het lezen. Naast de bovenschools remedial teacher worden ook stagiaires van de opleiding onderwijsassistent en de PABO ingezet. Er wordt incidenteel rekening gehouden met de leerstijl van kinderen. Het is een onderdeel van het groepsoverzicht, maar heeft nog geen structurele plek in het aanbod. Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? De school informeert zich over de ontwikkelingen die een kind doorgemaakt heeft via de ouders (Vragenlijst ontwikkeling 0-4 jaar) en het overdrachtsdocument vanuit de vroegschoolse opvang (peuterspeelzaal/kinderopvang). De ondersteuning op schoolniveau is er op gericht dat leerlingen middels groeps- en individuele handelingsplanning in de klas mee kunnen blijven doen.. Voor het borgen van de continuïteit van de onderwijsondersteuning wordt gebruik gemaakt van de cyclus voor handelingsgericht werken. Voor het volgen van de leervorderingen worden methodegebonden toetsen en CITO-toetsen afgenomen. Gegevens over leerlingen worden vastgelegd in Esis. De groepsleerkracht is de eigenaar van de onderwijsondersteuning voor een leerling. Hij/zij is als zodanig de eerste contactpersoon voor ouders. De intern begeleider ondersteunt zo nodig. Van jaar tot jaar is er zowel een warme als een schriftelijke overdracht. In de loop van het jaar zijn er zowel groepsbesprekingen waarin de groep als geheel aan de orde komt als leerlingenbesprekingen waarin individuele leerlingen aan bod komen. Specifieke problemen en/of vragen worden (weer) besproken met de intern begeleider. Indien nodig worden, na overleg met ouders, externe deskundigen geraadpleegd. Wanneer er sprake is van een complexe problematiek worden leerlingen geagendeerd voor een bespreking van het zorgadviesteam (ZAT). Er is een intern en een extern ZAT samengesteld. Het interne ZAT bestaat uit de intern begeleider, leerkracht, schoolverpleegkundige, directeur en schoolmaatschappelijk deskundige. Dit interne zorgteam komt zes keer per jaar bij elkaar. Zo nodig wordt doorverwezen naar een extern ZAT waarin ook medewerkers van het Bureau Jeugdzorg, jeugdgezondheidszorg, leerplicht e.a. zitting hebben. De ZAT-structuur staat naar verluid stevig. De school ervaart een korte lijn en ziet mogelijkheden om tussentijds af te stemmen met deelnemers. In het verleden heeft de Bron een traject gevolgd om d.m.v. collegiale consultaties sterker betrokken te zijn op elkaar bij het vormgeven van het onderwijs. Dit is niet goed van de grond gekomen. De Bron heeft een schoolspecifiek dyslexieprotocol dat gebaseerd is op het landelijk protocol. Er is nog geen protocol voor het omgaan met dyscalculie. In het zorgplan van de school is naast het dyslexieprotocol het beleid voor hoogbegaafden opgenomen. 7

9 Een protocol voor medische handelingen is op bestuursniveau samengesteld. Een pestprotocol is er nog niet. De school in haar netwerk De school heeft de indruk dat leerlingen met speciale onderwijsbehoeften naar rato over de scholen in de buurt verdeeld zijn. Het team van de Bron wil ouders als educatieve partners benaderen. De jaarlijkse kennismakingsavond aan het begin van het schooljaar speelt hiervoor een belangrijke rol. Kennismakingsgesprekken zijn gericht op het leren kennen van de kinderen. Er is geen specifieke training op het gebied van omgaan met ouders als educatieve partners gevolgd, maar het zit wel in de houding van de leerkrachten. De opbrengsten van het onderwijs worden per jaar geanalyseerd. Het valt op dat er in groep 4-5 soms een dip in de opbrengsten zit. Een goede verklaring is er niet voor. Wellicht dat de overgang van het strakke aanbod in groep 3 naar een iets lossere aanpak in groep 4 en 5 een rol speelt. De opbrengsten bij de CITO-eindtoets vallen binnen de door de inspectie gehanteerde marges. Bij de recente RTL-publicatie van de opbrengsten van scholen heeft de Bron een 7,6 gescoord. Dit is boven het gemiddelde. Het succesvol omgaan met leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan tot op zekere hoogte afgelezen worden aan het aantal zittenblijvers en verwijzingen naar het speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs. In de afgelopen 4 schooljaren is dit als volgt geweest: Zittenblijvers Verwijzing sbo Verwijzing so Het aantal zittenblijvers is per jaar wisselend, maar over het geheel genomen beperkt. Ook de verwijzingspercentages naar het speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs zijn laag. Het verwijzingspercentage naar het sbo bedraagt op basis van de 4 schooljaren ongeveer 0,5%. Dit ligt onder het landelijk gemiddelde van ongeveer 0,7%. Het is een aantal jaren geleden dat de school voor het laatst inspectiebezoek heeft gehad. Op grond van de resultaten bij de eindtoets van CITO valt men onder het basistoezicht van de inspectie. 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. 8

10 Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen en extra zijn t.o.v. de uren van de groepsleerkracht. De hoeveelheid aandacht die aan leerlingen geschonken kan worden is op de eerste plaats afhankelijk van de groepsgrootte. De gemiddelde groepsgrootte bedraagt op de teldatum op de Bron 23,4 leerlingen. Naast de handen van de leerkracht is voor leerlingen het volgende beschikbaar: Een bovenschoolse remedial teacher die voor ongeveer 4 uur per week voor de Bron beschikbaar is. Hij werkt voornamelijk met groepjes leerlingen, maar soms ook met een individuele leerling. In totaal zijn 30 leerlingen betrokken. De bovenschoolse remedial teacher wordt ingezet voor leerlingen in de midden- en bovenbouw. Stagiaires onderwijsassistent in de groepen 1-2A en 3B. De stagiaires worden in totaal op 4 dagen ingezet (22 effectieve uren in het primaire proces). Een ouder in groep 4A en 4B voor 4 uur per week (iedere dagelijks 30 minuten). De uren van PABO-stagiaires zijn niet opgegeven, maar doorgaans leveren deze stagiaires ook niet veel ondersteuning in het primaire proces op. Het opgegeven totaal aan extra handen in het primaire proces bedraagt ongeveer 30 uur. Deze tijd is in potentie beschikbaar voor speciale onderwijsbehoeften, maar het is niet zeker of deze uren daar volledig aan besteed worden. Voor fysiotherapie en logopedie zijn de leerlingen aangewezen op praktijken buiten de school, binnen de school wordt dit niet geboden. Naast extra handen in het primaire proces zijn er uren beschikbaar voor de ondersteuning van de medewerkers van de school. Het gaat hierbij met name om de intern begeleider. Daarnaast worden ambulant begeleiders ingezet ter ondersteuning van leerkrachten. Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. De Bron heeft de volgende specifieke materialen: Met speciale didactische kenmerken: Materialen met diverse didactische kenmerken, nl. extra materiaal voor woordenschatontwikkeling, lees- en spellingproblemen, rekenen en begrijpend lezen; Materialen die veel/snel lezen vermijden, nl. Speciale Leesbegeleiding en Kurzweil op de computers. 9

11 Met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Methodes voor sociaal-emotionele ontwikkeling met diverse speciale pedagogische en psychologische kenmerken, nl. Kikker be cool, Ik zie wij, Babbelspel, Kinderkwaliteitenspel, Een huis vol gevoelens; Materialen voor het ervaren van successen en het ontvangen van beloningen, namelijk methode Meichenbaum; Materialen voor begrip van sociale interactie, nl. het Vollehoofdenboek. In verband met kindspecifieke fysieke belemmeringen zijn op de Bron de volgende materialen beschikbaar: Aangepast meubilair; Aangepaste schrijfmaterialen voor motorisch zwakke leerlingen; Wiebelkussens voor beweeglijke leerlingen. De school heeft verder nog een werkboek voor leerlingen met DCD. Veld 3: de ruimtelijke omgeving De Bron is gehuisvest in een groene omgeving met speelgelegenheid rondom de school en weinig verkeer. Het nieuwe gebouw heeft 14 lokalen voor de basisschool, 2 lokalen voor de peuterspeelzaal en 2 aangrenzende lokalen voor de buitenschoolse opvang. De kinderopvang heeft een aparte vleugel met verschillende ruimten. Centraal in het gebouw liggen de aula, de speelzaal voor de jongste leerlingen en een speelruimte voor de peuters, die ook door de school en BSO gebruikt kan worden. Tussen deze ruimtes zit een flexibele wand. De aula kan gebruikt worden voor vele activiteiten/festiviteiten (de traptreden vormen tevens zitplaatsen). Op de benedenverdieping liggen 4 lokalen, ingericht voor de kleutergroepen. Daar bevinden zich ook een centrale keuken en de kantoorruimte (incl. berging) voor de conciërge. In de aula is een lift die uitkomt op de eerste verdieping, waar de overige 10 lokalen zich bevinden. Daar zitten de groepen 3 t/m 8; er is een personeels-, directie- en IBkantoorruimte. Verder is er een brede gang die ook te gebruiken is voor het werken in kleinere groepjes. Er is niet alleen een speelplaats op de begane grond, maar ook een speelplaats op het dak met een voetbalveldje, duikelrek en een klimtoestel. Het dak is afgezet met muurtjes met daarop een hekwerk als extra beveiliging. Er bevinden zich ook 2 vangnetten i.v.m. het voetballen. Aan de voorzijde beneden bevindt zich nog een speelplaats met eveneens een voetbalveldje, klimrek en twee zandbakken. De speelplaats voor de peutergroepen ligt aan de achterkant van het gebouw. Deze speelplaats wordt gebruikt door de groepen 1 t/m 4, bij het overblijven en door de kinderopvang en buitenschoolse opvang. De speelplaats wordt afgesloten door een hekwerk. Het schoolgebouw is dankzij de lift volledig rolstoeltoegankelijk en een invalidentoilet en verzorgingsruimte zijn aanwezig. Het nieuwe gebouw is mooi en licht, maar de lokalen zijn van gemiddelde omvang. Alle ruimtes worden gebruikt, maar sommige ruimtes kunnen zo nodig ook anders ingezet worden, bv. voor therapie of time-out. Er is een keuken voor het personeel die niet zonder meer door leerlingen gebruikt kan worden. Met enige aanpassing is dit wel mogelijk. 10

12 Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. De Bron heeft teamexpertise op het gebied van opvattingen en aanpakken in de onderwijszorg (handelingsgericht werken, model directe instructie, werken met groepsplannen). Er is de afgelopen jaren vooral veel tijd geïnvesteerd in handelingsgericht werken. Het invoeringsprogramma loopt nog steeds. Groepsplannen zijn opgehangen aan de cyclus voor handelingsgericht werken. Van een volledig uitgewerkte teamaanpak voor gedrag is geen sprake, wat niet wegneemt dat de school een goed pedagogisch klimaat heeft. De school gebruikt een methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling (Goed Gedaan) en ZIEN als leerlingvolgsysteem. Kennis van ondersteuningsvoorzieningen rond de school en in de regio is geen teamexpertise. Kennis hierover is echter wel binnen het team beschikbaar bij de intern begeleider en directie. Competenties om ouders als educatieve partners te betrekken bij de onderwijsondersteuning van hun kind is niet getraind met de teamleden. Wel is hier in de houding van de teamleden en in de activiteiten met ouders veel aandacht voor. Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij de Bron als volgt: Binnenschools Buitenschools snel toegankelijk Expertiseveld nee nee Visuele beperkingen nee nee Auditieve beperkingen nee ja Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen nee nee Verstandelijke beperkingen nee ja Motorische beperkingen nee ja Beperkingen door chronische ziektes nee ja Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) nee ja ADHD en ADD nee ja Angst- en hechtingsstoornissen nee ja Overige psychiatrische aandoeningen nee ja Gedragsproblemen nee ja Dyslexie nee nee Onderwijsachterstanden andere culturen 11

13 Veld 5: de samenwerking met andere instanties Elke zes weken vindt er een zorgoverleg plaats op de Bron (intern ZAT). Aan dit overleg nemen de intern begeleider, de schoolmaatschappelijk werker, directie en de leerkracht deel. In dit overleg worden alle openstaande casussen (leerlingen voor wie schoolmaatschappelijk werk is ingeschakeld) besproken. Daarnaast worden leerlingen besproken die eventueel in aanmerking komen voor hulpverlening. Op het niveau van het samenwerkingsverband is een extern zorgadviesteam ingericht. SMW Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE Kinderziekenhuis Revalidatiekliniek Justitiële inrichting KDC MKD Gemeente: huisvesting en IKC nooit sporadisch regelmatig vaak gemeenschappelijk handelingsplan De contacten met de gemeente Goirle lopen doorgaans via het bestuur, vooral over de inrichting van het zorgadviesteam en het CJG. Door de aanwezigheid van drie rugzakken cluster 3 heeft de Bron een korte lijn met de Mytylschool. Bijzonder is de relatie met Kompaan crisisopvang. Op kindniveau is deze relatie goed, op het niveau van de organisatie is de afstemming minimaal. 12

14 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 4. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. 4 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 13

15 Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van de Bron weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. 14

16 Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. De Bron bevindt zich op positie X. X De Bron Deze positie duidt aan dat de methodes voorop staan bij het onderwijs in de school. De nadruk ligt op homogenisering binnen jaargroepen. Er is echter tevens rek gezocht in het onderwijsconcept zodat beter tegemoet gekomen kan worden aan de aanwezige diversiteit. De school doet dit door het werken met instructiegroepen en groepsplannen. Via o.a. remedial teaching wordt hulp geboden aan leerlingen die dreigen af te haken bij de drie instructiegroepen en/of meer aandacht en oefening nodig hebben. Bij observaties komt naar voren dat het onderwijs overwegend klassikaal is en dat er tegelijkertijd sprake is van een positief en stimulerend leerklimaat. De uitwerking van het handelingsgericht werken kan bijdragen aan het verder oprekken van de methode gestuurde aanpak. Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. Groeimogelijkheden voor de Bron voor wat betreft het onderwijsconcept: De school is bezig met het uitwerken van handelingsgericht werken en dat is een goede vervolgstap. De doorgaande lijnen voor het onderwijsconcept, de gedragsaanpak en het klassenmanagement zijn niet overal zichtbaar. Het versterken van deze doorgaande lijn zal bijdragen aan meer ruimte voor diversiteit. 15

17 Grenzen voor de Bron voor wat betreft het onderwijsconcept: De ontwikkeling van de Bron wordt op dit moment begrensd door een relatief grote autonomie van de leerkrachten. Zowel voor het onderwijsconcept als voor klassenmanagement en het omgaan met moeilijk gedrag is het belangrijk om meer af te stemmen en professionaliteit meer te delen. Het is wat dit betreft jammer dat het project rond collegiale consultatie een aantal jaren geleden gestopt is. Er moet daarom naar manieren worden gezocht om professionaliteit te delen, zodat de genoemde grens geen echte grens meer vormt. Uit de combinatie van de eerstgenoemde groeimogelijkheid en de aangegeven grenzen komt een punt naar voren waarover het team verder kan gaan in haar gedachteontwikkeling over Passend Onderwijs. 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 5 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de bijpassende schoolkeuzen mee. 5 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 16

18 Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lkr 6 zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Setting Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). De omvang van de klassen is gemiddeld. Er is extra aandacht mogelijk door de inzet van een bovenschools remedial teacher en stagiaires onderwijsassistent. Groei is in de huidige situatie lastig, maar wellicht nog mogelijk door het stagebeleid verder uit te werken. De ervaring op andere plekken is dat scholen die een heel gericht stagebeleid voeren er nog beter in slagen om goede stagiaires binnen te krijgen. 6 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lkr voor leerkracht, vlkr voor vakleerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan, opp voor ontwikkelingsperspectief. 17

19 Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Setting Binnen de school Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). De Bron heeft vooral materialen die we op veel scholen tegenkomen. Voor dyslexie wordt gebruik gemaakt van Kurzweil. Er zijn een aantal programma s voor het omgaan met gedrags- en werkhoudingsproblemen. Groei is op dit veld mogelijk door meer materialen aan te schaffen. Voor veel scholen geldt dat binnen het gegeven onderwijsconcept en de beschikbare handen en tijd vooral educatieve software dienst kan bewijzen. Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld 3. Ruimtelijke omgeving Binnen de klas Er is een aparte plek (bijv. prikkelarm hoekje) waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Setting Binnen de school Er is op de gang ruimte waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. De Bron beschikt over een mooi nieuw gebouw met veel voorzieningen. Het gebouw is geheel rolstoeltoegankelijk. De lokalen in het gebouw zijn van een gemiddeld formaat. Enkele ruimtes zijn niet in gebruik als lokaal en kunnen eventueel voor andere doeleinden worden ingezet. Door de gemiddelde omvang van de klaslokalen is het gebouw minder geschikt voor leerlingen met gedragsproblemen en psychiatrische stoornissen. De gebouwelijke voorzieningen bieden meer mogelijkheden voor leerlingen met een fysieke beperking of voor spraak- en taalstoornissen. Verdere groei is op dit veld niet realistisch. 18

20 Veld 4: de expertise De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Binnen de klas 4. Expertise De lkr. hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. Setting Binnen de school De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Een manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door het onderscheid te maken tussen teamexpertise en individuele expertise. De inzet van individuele expertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer dit ingebed is in een expertomgeving van het team. Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke expertise heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke expertise van één van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft. De Bron heeft teamexpertise ontwikkeld op het gebied van aanpakken voor speciale onderwijsbehoeften (handelingsgericht werken, groepsplannen). Verder is de basishouding aanwezig om ouders te benaderen als educatieve partners. De school heeft een korte lijn met de Mytylschool, waardoor expertise op het gebied van fysieke beperkingen snel binnen te halen valt. De Bron heeft verder een leerkracht die een master SEN met succes heeft afgerond. Groei is op dit veld vooral mogelijk door professionaliteit meer met elkaar te delen en een doorgaande lijn voor klassenmanagement en omgaan met veel voorkomende stoornissen te ontwikkelen (bv. voor ASS). Veld 5: de samenwerking met andere instanties De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld 5. Samenwerking met andere instanties Binnen de klas De lk onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Setting Binnen de school Er is geregelde samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. De behoefte aan samenwerking met andere instanties groeit mee met de aanwezigheid op school van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Er is samenwerking gerealiseerd via het interne zorgteam waarvan de schoolmaatschappelijk werker deel uitmaakt. Er is een verbinding met het zorgadviesteam op het niveau van het samenwerkingsverband. De samenwerking met externe partners kan versterkt worden. De school kan daarbij de decentralisatie van de jeugdhulpverlening als kans benutten. Het ligt voor de hand om afspraken over de uitwerking tussen de gemeente Goirle en het bestuur te maken. 19

21 4. Tot slot Over het geheel genomen is de Bron te karakteriseren als een netwerkschool. Er zijn echter ook enkele elementen van de smalle ondersteuningsschool. De aangegeven groeimogelijkheden op het algemene onderwijsconcept van de school en op de vijf velden bieden perspectief op een versterking van het bestaande profiel of de uitgroei naar het profiel van een smalle ondersteuningsschool. Voor het laatste is vooral het realiseren van meer rek voor diversiteit en het versterken van doorgaande lijnen van belang. Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Relaties De houding van het team t.o.v. leerlingen met beperkingen en stoornissen is bedachtzaam. Men wil op de eerste plaats onderwijs bieden aan leerlingen uit de wijk. Er is geen sprake van een ambitie voor inclusief onderwijs. Daarmee is echter niet uitgesloten dat er aan leerlingen met een beperking of stoornis passend onderwijs geboden kan worden. Men heeft vooral ervaring met leerlingen met een fysieke en/of motorische beperking. Met gedragsproblemen en psychiatrische stoornissen heeft het team beperkt ervaring. De teamleden zien de volgende grenzen voor passend onderwijs: Leerlingen met beperkingen en stoornissen mogen niet zoveel tijd vragen dat er onvoldoende tijd kan worden geschonken aan de andere leerlingen. De sociale veiligheid voor leerlingen en leerkrachten mag niet structureel verstoord worden. Bij leerlingen die (veel) verzorging nodig hebben is een belangrijk criterium of er voor de verzorging hulp van buiten beschikbaar is. Leerkrachten kunnen een klas niet alleen laten. Er moet perspectief zijn voor ontwikkeling. Een eigen leerlijn moet niet zoveel extra aandacht van de groepsleerkracht vragen dat de andere kinderen te weinig aandacht krijgen. De teamleden herkennen de meerwaarde van het bieden van passend onderwijs aan leerlingen met een beperking of stoornis. Bij nieuwe aanmeldingen stelt men zich voor om de impact te bespreken in het zorgteam en draagvlak te onderzoeken in het team, zodat een gezamenlijk oordeel kan worden gegeven over de mogelijkheden. 20

22 Doel daarvan is om niet voortdurend van jaar tot jaar te hoeven kijken, maar vooraf te bepalen of naar verwachting een ononderbroken ontwikkelingsproces gerealiseerd kan worden. Een belangrijk criterium is voor de teamleden in hoeverre ondersteuning van buiten mogelijk is. De aangegeven groeimogelijkheden bieden kansen om meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden, maar ook om de gewone leerlingen meer aan hun specifieke onderwijsbehoeften aangepast onderwijs te bieden. Of een dergelijke groei wenselijk is, is vanzelfsprekend afhankelijk van de opvattingen van de school, haar schoolbestuur en het samenwerkingsverband waar zij deel van uitmaakt. De Bron toont zich net als de andere scholen van het samenwerkingsverband Tilburg e.o. een open, gastvrije school die de discussie rond de onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs graag aangaat. Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie. Met dank voor de prettige ontvangst, Alfons Timmerhuis 21

23 Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Cijfers schooljaar Per 100 leerlingen op een basisschool zijn er gemiddeld over het hele land: ~ 2,7 leerlingen sbo ~ 0,5 leerling cluster 2 ~ 1,3 leerlingen bekostigingscategorie 1 (langdurig zieken, zeer moeilijk lerenden, cluster 4) 7 ~ 0,1 leerlingen bekostigingscategorie 2 (lichamelijke beperkingen) ~ 0,2 leerlingen bekostigingscategorie 3 (meervoudige beperkingen) ~ 1 leerling met een rugzak cluster 3 of 4 ~ 0,3 leerling met een rugzak cluster 2 De verblijfsduur van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5) jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt 2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren = 0,7% per jaar. Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een verwijzing naar het sbo van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling verwacht worden. De verblijfsduur op het so schatten wij op 5 (tot 6) jaar. Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat 8 : - eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2; - twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3; - een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4; - er 1 leerling is met rugzakje cluster 2; - er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3; - er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster 4. 7 Op grond van de cijfers van 2013 zijn de volgende bedragen aan de orde: < 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. > 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. 8 Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een reguliere school heeft bezocht. 22

24 Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel Tabel 1: Speciale onderwijsondersteuning op de netwerkschool Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd 2. Onderwijsmaterialen Setting Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lkr 9 zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). 3. Ruimtelijke omgeving Aan de tafel van de leerlingen met speciale onderwijsbehoeften wordt één-op-één begeleiding gegeven. 4. Expertise De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. 5. Samenwerking met andere instanties De lkr onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Er is op de gang ruimte waar één-op-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen kan plaatsvinden. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Er is op basis van behoefte samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. 9 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lkr voor leerkracht, vlkr voor vakleerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan, opp voor ontwikkelingsperspectief. 23