Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: obs De Driehoek Datum bezoek: 23 september 2013 In opdracht van: SWV PO Tilburg e.o. Rapporteur: drs. Jeroen Schuitert M&O-groep, s-hertogenbosch September 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

3 1. Inleiding Uw school 1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 3 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: mw. Ria de Jong (directeur), mw. Brigit Moonen (IB), mw. Linda Osta (leerkracht), dhr. Remco van Geijn (ouder en voorzitter mr); half gestructureerde observaties in groep 1-2, groep 4-5 en groep 7-8, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met bijna het gehele schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school De openbare basisschool De Driehoek te Hilvarenbeek is gehuisvest in een oud gebouw. De groepen 3, 4 en 5 bevinden zich in een dependance vlak naast het gebouw. Volgens planning kan in januari 2015 de nieuwbouw worden betrokken, ongeveer 300 meter verderop. In de nieuwbouw zal ook de kinderopvang en BSO een plek krijgen zodat er sprake is van een IKC (Integraal Kind Centrum). In de gemeente Hilvarenbeek zijn er 7 basisscholen, waarvan er 3 in het dorp zijn. De Driehoek is er daar één van. De school kiest er bewust voor om te werken met heterogeniteit door twee leerjaren te combineren in één groep, waarbij het uitgangspunt is: heterogeen waar het kan, homogeen waar het moet. Er zijn twee groepen 1-2, één groep 3, drie groepen 4-5, twee groepen 6-7 en twee groepen 7-8. Elk schooljaar moeten de groepen opnieuw worden samengesteld. Op de teldatum waren er 267 leerlingen ingeschreven, verdeel over 11 groepen. De verwachting voor het schooljaar is dat er sprake zal zijn van een lichte krimp: 256 leerlingen verdeeld over 10 groepen. De groepsgrootte is daardoor gemiddeld 25 à 26 leerlingen. Het schoolteam hanteert het leerstofjaarklassensysteem en zoekt daarbinnen naar mogelijkheden om te differentiëren op instructie, aanbod en tempo. Binnen het oude WSNS samenwerkingsverband was er sprake van weinig verwijzing naar het SO en SBO en waren er weinig overheadkosten door een kleine bovenschoolse SWVorganisatie. Hierdoor kon de school jaarlijks beschikken over ,- ter financiering van de ondersteuningsactiviteiten. In het nieuwe SWV vervalt dit geld en samen met de aangekondigde verevening leidt dit tot zorgen bij de schoolleiding omtrent de bekostiging en handhaving van het huidige ondersteuningsniveau. In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het geheel van de school in vergelijking met het landelijke beeld gemiddeld te noemen (Cito B laag C). Afgelopen jaar scoorde de school op de Cito eindtoets boven het landelijk gemiddelde, namelijk 538,2. Het jaar daarvoor scoorde de school onder het landelijk gemiddelde, mede door de zwakkere leerlingenpopulatie van dat jaar (LWOO-niveau) met veel dyslectische leerlingen. Daarnaast waren er inlogproblemen met de digitale eindtoets, waardoor leerlingen onder hun kunnen scoorden. De spreiding van de leerniveaus loopt in de groepen sterk uiteen, maar er is nog wel sprake van een normaal verdeling. Vier tot acht leerlingen per groep hebben over het algemeen gesproken een duidelijk verschillend niveau. De school wordt geconfronteerd met onder andere dyslexie, leerlingen met rekenproblemen, lagere intelligentie, concentratie- en werkhoudingsproblemen en problemen in de spraak-taal ontwikkeling. Weinig leerlingen hebben een taalachterstand in verband met een niet-nederlandstalige achtergrond van de gezinnen. De gezinnen met een allochtone achtergrond beheersen doorgaans goed de Nederlandse taal. Hierdoor is de spreiding van de leerniveaus matig heterogeen te noemen. 4

6 Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de leerkracht. De schatting van het aantal van deze leerlingen is gemiddeld gesproken twee à drie leerlingen per jaargroep. Volgens de school is dit groeiend, vooral merkbaar in de onderbouw. De aandacht die op gedrag gevraagd wordt richt zich vooral op het begrenzen van het gedrag en het bieden van inzicht in gedrag. Hiervoor wordt onder andere Leefstijl gebruikt en andere middelen, zoals structuur bieden met taakbrieven en agenda s, stille werkplekken, koptelefoons en dergelijke. Globaal gesproken hebben 50 van de 260 leerlingen (exclusief de dyslectische leerlingen) bijzondere aandacht nodig op leergebied en/of gedrag. Het schoolteam besteedt veel aandacht aan signalering en aanpak. De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is weinig divers. Er zijn weinig allochtone leerlingen en ook speelt er geen taalprobleem. De sociaal-economische achtergrond van de leerlingen wordt vooral gekenmerkt door gemiddeld en hoog opgeleide ouders. Er zijn vijf leerlingen met een leerlingengewicht van 0,3 en twee leerlingen met een gewicht 1,2.. Hiermee heeft 3 procent van de leerlingen een gewicht, landelijk is dit 12,8 procent. Op het moment van de audit bezochten vier leerlingen met een rugzakje de school. Dit komt redelijk overeen met het landelijk beeld. Vorig schooljaar waren er nog 8 leerlingen met LGF op de school, maar deze leerlingen zijn inmiddels uitgestroomd naar het VO, of zijn de herindicaties niet meer aangevraagd omdat de school niet meer handelingsverlegen was. De aantallen rugzakjes op de school zijn als volgt: Per Blinden en slechtzienden 0 0 Communicatieve beperkingen 0 0 Lichamelijke en verstandelijke beperkingen Gedragsproblemen en psychiatrische stoornissen Aantal zittenblijvers Over het geheel genomen, is de leerlingenpopulatie van De Driehoek te karakteriseren als relatief heterogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen) en is een redelijke afspiegeling van het landelijke beeld. Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? Zoals gezegd werkt de school met twee leerjaren in één groep om heterogeniteit te creëren. Ook de tafelgroepen in de klas zijn gemengd, zodat leerlingen van elkaar kunnen leren. Soms wordt een heel leerjaar bij elkaar gebracht voor instructie, soms worden er subgroepen gemaakt en soms nog andere groepsvormen. 5

7 De leerlingen die speciale ondersteuning nodig hebben krijgen dit vooral: met individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak met individuele aandacht, in dezelfde ruimte, maar apart van de groep met groepsaandacht in homogene subgroepen En dus niet of nauwelijks: met individuele aandacht, in een andere ruimte dan de groep (RT buiten de groep) Bewust wordt de RT binnen de groepen georganiseerd. Bij leerlinggesprekken, of bij specifieke training van een vaardigheid kan het passend zijn om dit buiten de groep te doen. Bij de diverse groepsvormen wordt de onderwijsassistent ingezet en stagiaires en/of (lees)ouders. Door de hele school wordt er gedifferentieerd op instructie. Ook wordt er gewerkt met een taakbrief en agenda s voor zelfstandige verwerking. Leerlingen kunnen zelf ook aangeven of ze voor een bepaalde opdracht extra instructie willen. In groep 8 wordt er gewerkt met een contract, waarbij de leerling kan aangeven waaraan hij/zij wil werken, welke doelen er worden gesteld en waar hulp bij nodig is. Het schoolteam differentieert incidenteel op leerstijlen, als een leerling opvalt op een bepaalde leerstijl, zoals beelddenkers en doeners. Het schoolteam heeft hiermee een begin gemaakt en is een speerpunt in het jaarplan. Men werkt daarvoor met pedagogische groepsoverzichten om de leer -en werkstijlen van kinderen in beeld te brengen. Dit is vooralsnog nog niet gebaseerd op een onderliggend theoretisch model. Binnen het leerstofjaarklassensysteem wordt er naar mogelijkheden gezocht om het aanbod aan te passen aan de behoeften van de leerlingen. De groepsplannen zijn de basis. In de taakbrieven komen de individuele verschillen tot uiting. Er is dan bijvoorbeeld sprake van compacten, verrijken, Spaans, versnellen of verlengen en individuele leerlijnen voor leerlingen met een beschreven ontwikkelingsperspectief (OPP). De leerlijnen zijn beschreven (b.v. spelling) waardoor de standaardlesmethoden niet strikt gehanteerd hoeven te worden door de leerkrachten. De school werkt met een protocol voor dyslexie (verklaring en behandeling) en gebruikt diagnostische toetsen en extern onderzoek voor dyscalculie. Op bovenschools niveau is er een protocol voor medische handelingen. In principe wil de school toegankelijk zijn voor alle leerlingen. Binnen het schoolteam is er een grote bereidheid om deskundigheid te verwerven als men niet direct het antwoord op een bepaalde ondersteuningsbehoefte klaar heeft. Bij de aanname van leerlingen spelen in onderlinge samenhang met elkaar verschillende afwegingen een rol. Bij de aanname van leerlingen met LGF of een speciale onderwijsbehoefte, worden de leerlingen op grond van de volgende afwegingen verdeeld over de groepen: Volgorde 1. De speciale behoefte van de leerling. van 2. De vraag van de ouders. afweging 3. De limitering van aantallen leerlingen met LGF per groep. 4. De onderwijsondersteuning expertise van de leerkracht. 6

8 De vraag van de ouders moet worden opgevat als het in dialoog treden met de ouders over de behoeften van de leerling en de (on)mogelijkheden van de school in een open gesprek. Het gaat specifiek om het expliciteren van wederzijdse verwachtingen en om informatie over het kind vanuit de ervaringsdeskundigheid van de ouders. Overigens hanteert de school ook criteria voor de jaarlijkse groepsindeling, zoals de zorgzwaarte van de groep en de talenten van de groepsleerkracht. In het interview is de schoolleiding bevraagd op hun opvattingen rond het gehanteerde onderwijsconcept. In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. Onderwijsconcept Overdragen van kennis Zelf ontdekken Kennis verwerven Werken met kennis Klassikaal leren Individueel en groepsleren Sturing van het leren door de lkr Kinderen sturen eigen leren Alle leerlingen op bepaald Maximale uit elke leerling halen basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde Nadruk op vrije opdrachten opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Beoordeling door de leerkracht Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs door de lkr Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie samen met leerlingen Toelichting: Het schoolteam heeft op basis van de gedachten rond 21 ste eeuws leren de ambitie om leerlingen meer zelf te laten ontdekken en toepassen. Vooral bij wereldoriëntatie ziet men hiervoor mogelijkheden. Er zal evenwel sprake blijven van kennisoverdracht en kennisverwerving bij rekenen en taal. Er wordt gewerkt met coöperatieve werkvormen en samen leren, ook tijdens de zelfstandig werklessen in tweetallen of drietallen. De sturing van het leerproces verschilt per vak, per leerling en per groep. In groep 8 wordt er gewerkt met contracten waar leerlingen zelf aan kunnen geven wat ze willen verwerven. In de taakbrieven is er keuzemogelijkheid. Het aanbod geschiedt op drie instructieniveaus, waarbij er een evenwicht wordt gezocht tussen de cognitieve ontwikkeling en de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen. De leerstof is het vertrekpunt, waarbij de leerlijnen in beeld zijn gebracht. Voor leerlingen met een OPP is de beginsituatie het vertrekpunt. De nadruk ligt op gestructureerde opdrachten. Bij wereldoriëntatie is er sprake van vrijere opdrachten. 7

9 De beoordeling geschiedt middels de Cito-toetsen en methodegebonden toetsen. Bij alle leerlingen worden de vaardigheidsscores en groeicurve gevolgd. Men formuleert ambities op schoolniveau, groepsniveau en leerlingniveau. Bij wereldoriëntatie en bij de taakbrieven beoordelen leerlingen elkaar. Samen met de leerlingen worden de doelen van de les besproken en geëvalueerd (Marzano). In het rapport is een eigen deel voor de leerling opgenomen. De evaluatie van het onderwijs geschiedt op schoolniveau, op groepsniveau, op parallelgroepniveau en leerlingniveau. De leerlingen (groepen 6-7-8) worden via WMK periodiek bevraagd over hun oordeel met betrekking tot didactische bespreekpunten. Leerlingen dragen verbeterpunten aan. Ook is er een leerlingenraad met 2 leerlingen van elke groep. Ze doen allerlei suggesties over schoolzaken, speelplein, sfeer en dergelijke. Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? Het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning: Het eigenaarschap voor de onderwijsondersteuning ligt bij de groepsleerkracht. Hij/zij signaleert, voert gesprekken met de ouders en leerlingen en regelt werkoverleg met de parallelgroepen. Als dit niet leidt tot oplossingen, komt de IB-er in beeld die begeleiding en/of ondersteuning van de leerkracht kan bieden. De taken van de interne begeleiding: De IB-er ondersteunt en coördineert de analyse en aanpak van ondersteuningsvragen van leerlingen. Ook kan dit betrekking hebben op vakinhoudelijke vragen, leerlijnen, kennis omtrent orthobeelden en dergelijke. De IB volgt de werking van de groepsplannen, maakt analyses van de toetsresultaten op groeps- en schoolniveau en bezoekt de lessen. Daarnaast zijn er vele overlegvormen met het zorgteam, collega s en de ouders. Het gebruik van leerlingvolgsystemen voor leren en voor de sociaal-emotionele ontwikkeling: De school maakt gebruik van het Cito-LOVS en SCOL voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. De onderbouw maakt gebruik van het ontwikkelingsvolgmodel van D. Memelink. Esis wordt gebruikt voor de bovenschoolse rapportages. De procesbewaking gedurende het schooljaar en over de schooljaren heen: Drie maal per jaar zijn er groepsbesprekingen naar aanleiding van de groepsplannen. Ongeveer zes maal per jaar zijn er leerlingenbesprekingen in het zorgteam. Afhankelijk van de vraagstelling kan dit zorgteam samengesteld worden uit SMW, GGD en de orthopedagoog. Tevens is er een leerlingenspreekuur. De rol van ouders en de mate van betrokkenheid: Ouders hebben veel contact met de leerkrachten via de mail. Ook is er tijdens de inloop s morgens gelegenheid elkaar te ontmoete. Volgens de aanwezige ouder bij het interview ervaren de ouders de school over het algemeen als laagdrempelig. De betrokkenheid van de ouders bij de school is verschillend: over het eigen kind is er veel betrokkenheid, over de eigen groep is het wisselend en over groepsoverstijgende zaken kan de animo gering zijn. De school wil de ouders zien als partners om de onderwijsbehoeften van de leerling te bepalen en ouders wordt gevraagd hun ervaringsdeskundigheid met betrekking tot hun kind met de school te delen. De school stelt vervolgens een handelingsplan of OPP op en legt dit voor aan de ouders. 8

10 De school in haar netwerk Deling voedingsgebied met andere scholen: Zoals gezegd zijn er drie basisscholen in het dorp Hilvarenbeek en zeven basisscholen in de gemeente Hilvarenbeek. In het verleden was er sprake van aanmelding van leerlingen met zorgvragen die andere scholen niet zagen zitten. Tegenwoordig is daarvan geen sprake meer. De school heeft dan ook niet meer zorgleerlingen in huis dan de vergelijkbare basisscholen in de omgeving. De begeleiding vanuit het samenwerkingsverband en/of vanuit andere instanties: De AB-er werd in onderling overleg ook al breder ingezet ten gunste van andere leerlingen dan de betrokken LGF-leerling. De school hoopt gebruik te kunnen blijven maken van deze externe expertise op afroep en vraaggestuurd, zoals teamtrainingen en informatieverstrekking over bepaalde orthobeelden en handvatten daarvoor in de aanpak. De leerkrachten geven aan het prettig te vinden dat specialisten uit het clusteronderwijs meekijken in de groep en van daaruit met praktische tips komen. De ervaring is dat de aangereikte tips zeer bruikbaar zijn. In het interview is gevraagd naar waar de sturing ligt van de (inrichting van) de extra ondersteuning. Volgens de schoolleiding moet het SWV vooral coördineren, faciliteren, ondersteunen en processen monitoren. Men moet daarbij de hiaten aangeven en afstemming bewerkstelligen. Er moet overleg zijn over de bovenschoolse voorzieningen en waar deze worden ingericht: alleen in het centrum van Tilburg, of ook in de dorpen. Op dit moment zijn de WSNS-voorzieningen, zoals de taal- en talentklassen alleen gesitueerd in Tilburg en dat betreurt men. Voor de toekomst hoopt de school dat de expertise uit de clusterscholen beschikbaar blijft. Ook kan er meer sprake zijn van kennisdeling tussen de basisscholen in Hilvarenbeek met wellicht gespecialiseerde leerkrachten voor rekenen en taal met een gezamenlijke inzet op de scholen. De verwijzingen naar sbo en so en de contacten met andere scholen: De school verwijst zelden een leerling naar het SBO of SO. De laatste twee verwijzingen betroffen een leerling met een IQ < 80 die zich niet op zijn plek voelde en een leerling met taal-spraakproblematiek dat de competenties van de school te boven ging. De verwijzingen van de afgelopen vier jaar zijn als volgt: Verwijzingen SBO Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster * 0 0 Toelichting: * = Het betreft hier een leerling die op verzoek van de ouders werd geplaatst in het SO, omdat ze bang waren dat er door de aangekondigde bezuinigingen geen plaats meer zou zijn als het nodig was. De leerling voelde zich echter niet op zijn plek en is weer teruggekomen op school. 9

11 De verblijfsduur van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5) jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt 2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren = 0,7% per jaar. Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een verwijzing naar het sbo van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling worden verwacht. De verblijfsduur op het SO schatten wij op 5 (tot 6) jaar. Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat 4 : - eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2; - twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3; - een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4; - er 1 leerling is met rugzakje cluster 2; - er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3; - er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster 4. De conclusie is dat het aantal verwijzingen op De Driehoek lager ligt dan het landelijk gemiddelde. De begrenzing van de mogelijkheden op de school wordt vooral bepaald door geen of onvoldoende middelen om passende ondersteuning mogelijk te maken. 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen. Te gebruiken afkortingen voor functionarissen: (Lkr. = leerkracht, Vlkr. = vakleerkracht, OA = onderwijsassistent, RT = remedial teacher, AB = ambulant begeleider, OU = ouder/verzorger, LIO = leerkracht in opleiding, ST = stagiaire) Groep Functionaris(sen) Aantal uren per week Aantal betrokken lln. 1 t/m 8 OA 26 Variërend 4 Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een reguliere school heeft bezocht. 10

12 Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. De Driehoek heeft het volgende beschikbaar: Beschikbare onderwijsmaterialen met speciale didactische kenmerken Aangepaste leerlijnen: alternatieve methodes, namelijk Maatwerk, Zelfstandig spellen, Kien. gericht op zelfredzaamheid, namelijk Stippestappen, Kaat Timmerman. met een lager tempo, veel herhalen, namelijk Maatwerk. Beschikbare onderwijsmaterialen met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Onderwijsmaterialen ondersteunend bij: methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling, namelijk Leefstijl, Meidenvenijn. Aanpassingsvermogen aan kindspecifieke fysieke belemmeringen (in aanvulling op de didactische materialen) Aanwezige materialen: Stilwerkplekken (opvouwbaar), wiebelkussen, wigkussens, koptelefoons, aangepast schrijfmateriaal, aangepaste schriften, aangepast meubilair, oefenkoffer fijne motoriek. Veld 3: de ruimtelijke omgeving Zoals gezegd zal de school naar verwachting in januari 2015 het nieuwe schoolgebouw kunnen betrekken. In de huidige oude school zijn de volgende ruimtes beschikbaar / is voldaan aan de volgende ruimtelijke eisen: Voor speciale leerbehoeften speel-/gymlokaal anders, namelijk extra lokalen, flexibel te gebruiken. Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. Geïntegreerd in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers is aanwezig: Kennis over opvattingen en aanpakken in de onderwijszorg (handelingsgericht werken, werken met leerlijnen, onderwijsconcepten gebaseerd op onderwijsbehoeften van leerlingen zoals coöperatief leren) Competenties om ouders als partner te betrekken bij de onderwijszorg voor hun kind, dit is ook in de praktijk zichtbaar. Kennis over onderwijszorgvoorzieningen rond de school en in de regio Een teamaanpak op gedrag (afspraken op papier en werkend in de praktijk) Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. 11

13 De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij De Driehoek als volgt: Binnen school Buitenschools, snel toegankelijk Expertiseveld Nee Ja Visuele beperkingen Nee Ja Auditieve beperkingen Nee Ja Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen Nee Ja Verstandelijke beperkingen Nee Ja Motorische beperkingen Nee Ja Beperkingen door chronische ziektes Nee Ja Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) Nee Ja ADHD en ADD Nee Ja Angst- en hechtingsstoornissen Nee Ja Overige psychiatrische aandoeningen Nee Ja Gedragsproblemen Nee Ja Dyslexie Nee Ja Onderwijsachterstanden andere culturen Toelichting: De leerkrachten hebben ervaringsdeskundigheid opgebouwd door de aanwezigheid van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften binnen school. De IB-er heeft de master SEN opleiding gedaan en de opleiding RT/leerkracht speciaal onderwijs. Aan het zorgteam neemt een orthopedagoge van het SWV deel, hierdoor wordt extra expertise de school ingebracht. Daarnaast verzorgen de AB-ers teamtrainingen. Veld 5 : De samenwerking met andere instanties Contacten andere instellingen: SMW Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE kinderziekenhuis revalidatiekliniek justitiële inrichting KDC MKD Gemeente: brede school Gemeente: VVE Gemeente: ketenzorg Nooit Sporadisch Regelmatig Vaak GHP 5 5 GHP=gemeenschappelijk handelingsplan (één kind, één plan). 12

14 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 6. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. 6 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 13

15 Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van De Driehoek weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. 14

16 Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. De Driehoek bevindt zich op positie: De Driehoek Toelichting: Binnen de school is er sprake van een zekere mate van methodesturing. Tijdens de lesbezoeken was het gebruik van methoden ook goed zichtbaar. Binnen het leerstofjaarklassensysteem zoeken de leerkrachten naar manieren om te differentiëren door middel van compacten, verrijken, versnellen of verlengen, verlengde instructie, individuele taakbrieven, enzovoort. De schoolleiding geeft aan dat het schoolteam de ambitie heeft om nog meer dan nu het geval is de methodesturing los te laten ten gunste van het inspelen op de diversiteit in de groepen. Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. Groeimogelijkheden voor De Driehoek voor wat betreft het onderwijsconcept: Binnen de pedagogische groepsoverzichten wordt rekening gehouden met de verschillende leerstijlen van leerlingen. Een onderliggend theoretisch model ontbreekt op dit moment nog. De invoering van zo n model zal de communicatie tussen leerkrachten bevorderen, omdat er vanuit een gezamenlijk gedeeld begrippenkader wordt gehandeld. Dit maakt de afstemming en overdracht eenvoudiger en zal de doorwerking van de pedagogische groepsoverzichten doen toenemen. 15

17 Binnen de taakbrieven is het goed mogelijk om meer keuzemogelijkheden voor de leerlingen te bieden. Het zal motiverend werken als ze daarbij zelf iets mogen bedenken en het geeft de leerlingen weer meer positie in het eigen leerproces. In het teamgesprek bleek dat een groot aantal leerkrachten last hebben van de methodesturing. Dit is een mooie voedingsbodem om het onderwijs op De Driehoek meer leerlinggericht vorm te geven dan leerstofgericht. De school geeft aan dat niet alleen de cognitieve ontwikkeling van belang is, maar ook de sociaal-emotionele ontwikkeling, de algehele talentontwikkeling van de leerlingen en het kunnen samenwerken. Hoe sterker het schoolteam in staat is dit te expliciteren, des te beter zal men in staat zijn dit te communiceren naar buiten toe en herkenbaar zijn. Grenzen voor De Driehoek voor wat betreft het onderwijsconcept: Als het schoolteam vast wil blijven houden aan het leerstofjaarklassensysteem, zullen de aanpassingen beperkt blijven tot een zeker aantal leerlingen. Het oprekken van de methodesturing kent een grens binnen dit systeem en dat komt niet ten goede aan het inspelen op de diversiteit binnen de school. Uit het teamgesprek blijkt dat (een deel van) het schoolteam teruggrijpt naar traditionele organisatievormen (homogene groep 3) als de verwachtingen en druk rond de leeropbrengsten toenemen. Dit kan het denken over een onderwijsconcept dat leerlinggericht is en uitgaat van de meerwaarde van heterogeniteit belemmeren. Opbrengsten van het teamgesprek Er is een teamgesprek gevoerd aan de hand van stellingen. Deze zijn bewust ambigu geformuleerd om de discussie op te roepen. Collega s hebben op persoonlijke titel hun mening gegeven en deze uitlatingen hoeven niet automatisch overeen te stemmen met het schoolbeleid. In het volgende overzicht is de weging van de argumenten op basis van consensus door de aanwezige collega s weergegeven. Rangorde Sterk argument Zwak argument Team De Driehoek 2. Verschillen binnen de groep zijn een verrijking voor alle leerlingen en voor de leerkracht. 7. Door de methodesturing in het onderwijs creëren wij buitenbeentjes. 5. De veiligheid in de groep wordt in hoge mate bepaald door leerkrachtvaardigheden. 1. Ieder kind heeft recht op regulier en thuisnabij onderwijs. 11. Dankzij Passend Onderwijs worden leerkrachten deskundiger. 12. Alleen met extra handen in de klas kan ik Passend Onderwijs tot een succes maken. 8. Ouders hebben geen verstand van onderwijs en daarom kan de school beter bepalen wat een passend onderwijsaanbod is. 3. Alle scholen in Nederland kunnen inclusief worden. 4. Door Passend Onderwijs krijgt de gewone leerling te weinig aandacht. 9. Leerkrachten kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet geschikt zijn. 10. Hoe homogener de groep, des te beter de leerprestaties. 6. Hoe homogener de groep, des te veiliger de groep. 16

18 Toelichting: Over het algemeen denkt het schoolteam vanuit idealen en een gewenst maatschappijbeeld: recht op regulier onderwijs, geen buitenbeetjes en iedereen mag meedoen. Het team gelooft in de meerwaarde van diversiteit en heterogeniteit. De leerkracht wordt daarin een belangrijke rol gegeven. Een belangrijk deel van de aanwezige collega s heeft last van de huidige mate van methodesturing. Ouders worden als partners gezien. 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 7 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. 7 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 17

19 Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lk zorgen eventueel met extra ondersteuning van oa/ou/mll voor bijv. preteaching, extra leestijd, op tijdelijke basis (enkele uren per week). Er wordt grotendeels gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Voor korte perioden kan de groep kleiner worden gemaakt door inzet van oa/ou/mll; de lk kan dan individuele leerling of subgroep leerlingen met speciale onderwijsbehoeften helpen. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (een enkel dagdeel of enkele dag per week). Er is speciale onderwijsondersteuning door ab er (gedurende enkele uren per week). De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt gebruik gemaakt van niveau- en tempodifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Binnen de school Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken (bijv. picto-grammen) en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken. Er wordt op projectbasis gewerkt aan het pedagogisch klimaat. 18

20 Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld 3. Ruimtelijke omgeving Binnen de klas Er is een aparte plek (bijv. prikkelarm hoekje) waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Setting Binnen de school Er is op de gang ruimte waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. De school heeft een aantal aparte plekken waar één-op één-begeleiding kan plaatsvinden of waar een subgroepje kan werken. Aan de Papenstraat is dat in de kantoorruimte bij de onderbouw (stilteplek), in een leegstaand lokaal (stilteplek) en in het 3e kleuterlokaal dat veel door de OA gebruikt wordt. In de dependance zijn er 2 kantoorruimtes (stilteplekken), een leerplein, een leegstaand lokaal dat door de OA gebruikt wordt en een 2e leegstaand lokaal, waar vaak groepjes werken. Veld 4: de expertise De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Binnen de klas 4. Expertise De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. Setting Binnen de school De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Een manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door het onderscheid te maken tussen teamexpertise en individuele expertise. De inzet van individuele expertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer dit ingebed is in een expertomgeving van het team. Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke expertise heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke expertise van één van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft. 19

21 Veld 5: de samenwerking met andere instanties De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld 5. Samenwerking met andere instanties Binnen de klas De lk onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Setting Binnen de school Er is geregelde samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. De behoefte aan samenwerking met andere instanties groeit mee met de aanwezigheid op school van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Er is sprake van geregelde samenwerking met professionals uit SO en zorginstellingen: er is een Zorgteam en Zorgadviesteam, er is gestructureerd overleg met SBO en met SO voor onderzoeken, observaties en met SO-cluster 4 voor teambijeenkomsten rond een thema mbt gedragsproblematiek. De AB-ers van Cluster 4 en 3 komen enkele keren per jaar voor bespreking en observatie van leerlingen, anders dan leerlingen met een LGF-indicatie. 20

22 4. Tot slot Over het geheel genomen is De Driehoek (nog) te karakteriseren als een netwerkschool met sterke kenmerken van een smalle ondersteuningsschool. Met name het gehanteerde onderwijsconcept, de mate van inspelen op de diversiteit in de heterogene groepen en de attitude van het schoolteam omtrent het omgaan met diversiteit zijn hiervoor belangrijke indicaties. De school is volgens eigen zeggen nog steeds in ontwikkeling en de ervaringen op het gebied van leerlinggericht werken zijn een goede basis voor het volledig doorvoeren van Passend Onderwijs. Als het schoolteam inzet op het verwerven van gecertificeerde expertise met betrekking tot speciale onderwijsbehoeften van leerlingen, dan zal de school snel kunnen voldoen aan het profiel van een smalle ondersteuningsschool. De aangegeven groeimogelijkheden op het algemene onderwijsconcept van de school en op de vijf velden bieden dus perspectief op een snelle ontwikkeling naar een smalle ondersteuningsschool of op een versterking van het bestaande profiel. Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Relaties De aangegeven groeimogelijkheden bieden kansen om meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden, maar ook om de gewone leerlingen meer aan hun specifieke onderwijsbehoeften aangepast onderwijs te bieden. Of een dergelijke groei wenselijk is, is vanzelfsprekend afhankelijk van de opvattingen van de school, haar schoolbestuur en het samenwerkingsverband waar zij deel van uitmaakt. De Driehoek toont zich een open, gastvrije school die de discussie rond de onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs graag aangaat. Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie. Met dank voor de prettige ontvangst, Jeroen Schuitert 21

23 Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Cijfers schooljaar Per 100 leerlingen op een basisschool zijn er gemiddeld over het hele land: ~ 2,7 leerlingen sbo ~ 0,5 leerling cluster 2 ~ 1,3 leerlingen bekostigingscategorie 1 (langdurig zieken, zeer moeilijk lerenden, cluster 4) 8 ~ 0,1 leerlingen bekostigingscategorie 2 (lichamelijke beperkingen) ~ 0,2 leerlingen bekostigingscategorie 3 (meervoudige beperkingen) ~ 1 leerling met een rugzak cluster 3 of 4 ~ 0,3 leerling met een rugzak cluster 2 De verblijfsduur van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5) jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt 2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren = 0,7% per jaar. Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een verwijzing naar het sbo van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling verwacht worden. De verblijfsduur op het so schatten wij op 5 (tot 6) jaar. Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat 9 : - eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2; - twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3; - een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4; - er 1 leerling is met rugzakje cluster 2; - er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3; - er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster 4. 8 Op grond van de cijfers van 2013 zijn de volgende bedragen aan de orde: < 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. > 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. 9 Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een reguliere school heeft bezocht. 22

24 Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel Tabel 1: Speciale onderwijsondersteuning op de netwerkschool Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd 2. Onderwijsmaterialen 3. Ruimtelijke omgeving Setting Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lkr 10 zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Aan de tafel van de leerlingen met speciale onderwijsbehoeften wordt één-op-één begeleiding gegeven. 4. Expertise De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. 5. Samenwerking met andere instanties De lkr onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). Er is op de gang ruimte waar één-op-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen kan plaatsvinden. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Er is op basis van behoefte samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. 10 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lkr voor leerkracht, vlkr voor vakleerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan, opp voor ontwikkelingsperspectief. 23