Algemene voorwaarden. Onder redactie van: prof. mr. B. Wessels mr. R.H.C. Jongeneel mr. drs. M.L. Hendrikse Deventer KLUWER

Transcriptie

1 Algemene voorwaarden Onder redactie van: prof. mr. B. Wessels mr. R.H.C. Jongeneel mr. drs. M.L. Hendrikse KLUWER Deventer

2 WOORD VOORAF LUST VAN AUTEURS LUST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN V XXI XXIII 1 INLEIDING 1 Prof. mr. B. Wessels en prof. mr. M.H. Wissink 1.1 Totstandkoming van afd BW De Europese regelgeving Ratio en doel van afd BW en Richtlijn 93/13/EEG Kort overzicht van afd BW en Richtlijn 93/13/EEG De omzetting van Richtlijn 93/13/EEG in afd BW De toepassing van afd BW in overeenstemming met Richtlijn 93/13/EEG Richtlijnconforme interpretatie Uitleg van de Richtlijn 93/13/EEG Ambtshalve toetsing Afd BW binnen het systeem van het Vermögensrecht Overeenkomsten tussen meer dan twee partijen Standaardregeling Overgangsrecht Buitenlandse wetgeving inzake algemene voorwaarden Opstellen en beoordelen algemene voorwaarden 29 2 BATTLE OF FORMS 31 Mw. mr. S.A. Kruisinga LL.M 2.1 Inleiding De first shot-rule in het Nederlands recht Wat is het 'eerste geschrift'? 'Uitdrukkelijk van de hand wijzen' Battle of forms in het buitenland Battle of forms in het internationaal privaatrecht 38

3 VIII Inhoud 2.7 Battle of forms en het Weens Koopverdrag De knock out-rule in de Principles De Principles 'inlezen' in het Weens Koopverdrag? Conclusie 45 3 UITLEG VAN ALGEMENE VOORWAARDEN 47 Mr. M.M. van Rossum 3.1 Inleiding HavütexofCAO-norm Uitlegmaatstaven voor wat betreut algemene voorwaarden Hoofdstuk 5 van de PECL (Uitleg) Conclusie 68 4 DWINGEND KARAKTER VAN AFD , DE VERNIETIGBAARHEID Mr. V. van den Brink VAN BEDINGEN Inleiding Dwingend recht, vernietigbaarheid Gevolgen vernietigbaarheid De richtlijn: 'niet binden'; ambtshalve toetsing? Partiele nietigheid Conversie Reductie; vernietigbaar 'indien en voor zover...' 80 5 WERKINGSSFEER AFDELING Overzicht Een of meer bedingen Schriftelijke, mondelinge en elektronische bedingen Bestemmingscriterium Door een derde opgestelde algemene voorwaarden Kernbedingen Uitdrukkelijk overeengekomen bedingen (individuele bedingen) Gebruiker De overheid als gebruiker Wederpartij 101

4 IX 0 GEBONDENHEID Gebondenheid ook aan niet gekende bedingen De wederpartij weet van de voorwaarden Aanvaarding Niet reageren op verwijzing Lopende handelsrelatie Orderbevestiging Gebruik Enige bijzondere gevallen Doorverwijzing Rechtsgrond van de gebondenheid ALGEMENE VERNIETIGINGSGRONDEN; DE OPEN NORM Overzicht Art. 6:233 onder a: onredelijk bezwarendheid Verrassende bedingen Omstandigheden Verhouding van de open norm tot de redelijkheid en billijkheid: 'inhoudstoetsing' en 'uitoefeningstoetsing' Onredelijk ontbreken van een beding De wederpartij gebruikt (nagenoeg) dezelfde algemene voorwaarden ALGEMENE VERNIETIGINGSGRONDEN; DE INFORMATIEPLICHT 143 Prof. mr. J.G.J. Rinkes 8.1 Informatieplicht Een 'tweede' informatieplicht Hoofdregel: ter hand stellen Uitzondering: terinzagelegging en toezending op verzoek Uitzondering op de uitzondering Depot Andere wijzen om aan de informatieplicht te voldoen Bewijs Informatieplicht bij wijziging van de algemene voorwaarden De kosten van het verstrekken van algemene voorwaarden Kritiek op de omvang van de informatieplicht; eigen opvatting 165

5 9 GROTE WEDERPARTIJEN Overzicht Grote wederpartijen Toepassing van de bepaling Inhoudelijke toetsing van jegens 'grote wederpartijen' gebruikte bedingen Verzwakte informatieplicht bij jegens 'grote wederpartijen' gebruikte algemene voorwaarden DE LÜSTEN MET 'VERBODEN' EN 'VERDACHTE' BEDINGEN 181 Prof. mr. B. Wessels en prof mr. M.H. Wissink 10.1 De lijsten; overzicht Achtergrond van de lijsten Het begrip consument Reflexwerking Bewijsregeling Verhouding art. 6:233 onder a en de art. 6:236 en 6: Opbouw en overzicht van de lijsten; checklist Afwijking van het lijsten in bijzondere wetten Wijze van behandeling Literatuur en rechtspraak over de lijsten DEZWARTE LUST 197 Prof. mr. B. Wessels Kort overzicht Uitsluiting recht op nakoming Uitsluiting/beperking ontbindingsrecht Beperking/uitbreiding opschortingsrechten Vooruitbetalingsbeding Beoordeling tekortkoming gebruiker Subjectief criterium Rechten ter zake van niet-nakoming Derde Toestemming voor schuldof contractsoverneming Uitzonderingen Bevoegdheden en verweermiddelen bij schuldof contractsoverneming 210

6 XI Verkorting verjarings- of vervaltermijn Vrijwaringsclausules Prijsverhoging Nadere prijsbepaling; prijsverhogingen krachtens de wet Stilzwijgende verlenging van de overeenkomst Bewijsbedingen Afwijkingen in wettelijke bewijslastverdeling Zonder bon geen ruiling Vormvereisten Woonplaatskeuze Geschilbeslechting Schadevaststelling en expertbenoeming Volgens de wet bevoegde rechter Arbitraal beding DE GRIJZE LUST Kort overzicht Termijn voor reactie op aanbod of verklaring Eigen verplichtingen wezenlijk beperken Wijzigingsbevoegdheid Beeindiging van de overeenkomst door de gebruiker Vage ofte lange levertijden Uitsluiting of beperking aansprakelijkheid Uitsluiting of beperking verrekening Vervalbedingen Vergoeding bij beeindiging van de overeenkomst door de wederpartij Contractsdwang Contractsduur Minimumduur Opzegtermijn Vormvereisten Verbintenis onder potestatieve voorwaarde Boetebedingen Eenzijdige wijziging van de algemene voorwaarden Uitleg van de algemene voorwaarden door de gebruiker Wijziging onderdelen grijze lijst 279

7 XII Inhoud 13 AANSPRAKELUKHEIDSBEPERKING Overzicht Soorten exoneratieclausules Regeis die gelden voor alle exoneratieclausules Drie benaderingen De meest strenge benadering: exoneratie mag niet Inleiding De wetsgeschiedenis Richtlijn 93/13/EEG Rechtspraak over exoneratieclausules in consumententransacties Reflexwerking 'consumentachtigen' Reflexwerking in het handelsverkeer De meest mime benadering: exoneratie mag, tenzij Inleiding Rechtspraak over exoneraties in het handelsverkeer De derde benadering: exoneratie is verdacht Inleiding Enige rechtseconomische uitgangspunten Exoneratie is toelaatbaar als dit gunstiger voor partijen is dan de wettelijke aansprakelijkheid Preventie; beheersbaarheid van het risico Calculeerbaarheid van het risico Mogelijkheid van de prestant om het risico te spreiden Verzekering, dan geen exoneratie Afstemming van verzekering en exoneratie Betere verzekeringsmogelijkheden van de wederpartij De'tal van omstandigheden'toets Nogmaals: de rechtseconomische toets Rechtspraak Toekomstige ontwikkeling Derdenwerking van exoneratieclausules Geen of slechts beperkte exoneratie toegestaan Matiging van schadevergoeding; wettelijke beperkingen van aansprakelijkheid 312

8 XIII 14 ALGEMENE VOORWAARDEN, VOLMACHT EN VERTEGENWOORDIGING 315 Prof. mr. B. Wessels Bescherming tegen identiteitswisseling en tegen onverwachte volmachtbeperking Onherroepelijke volmacht Bescherming van de volmachtgever tegen algemene voorwaarden van de gevolmachtigde Slotopmerkingen DUIDELUKHEID EN BEGRIJPELIJKHEID VAN 321 ALGEMENE VOORWAARDEN 15.1 Overzicht Duidelijkheid en begrijpelijkheid: het 'Transparenzgebot' Oneerlijk stilzwijgen Taal Het 'Transparenzgebot' bij kernbedingen De contra-proferentem-regel De verhouding russen het 'Transparenzgebot' en de contra-proferentem-regel Het 'Transparenzgebot' en de contra-proferentem-regel in het handelsverkeer REFLEXWERKING Een zekere normerende werking Reflexwerking in de rechtspraak De omvang van de reflexwerking COLLECTIEVE PREVENTIEVE RECHTERLIJKE TOETSING 339 Mr. dr. L.J.H. Mölenberg Collectief controlemechanisme Karakteristiek collectieve actie Inhoud van de vordering Abstracte toetsing 343

9 XIV Inhoud 17.5 Beding in strijd met een wettelijke bepaling Betrokkenen Representativiteit van de organisatie Niet-ontvankelijkheid eiser (ius agendi-systeem) Instemming met gebruik van bedingen Competentie Hof's-Gravenhage Nevenveroordelingen Rechterlijk verbod Wijziging in de omstandigheden Rechtsgevolgen van wijziging of opheffing uitspraak Verhouding uitspraken bijzondere rechter en gewone rechter Werking van het verbod Europese ontwikkelingen DE BEKNELDE DETAILLIST Overzicht 'In een dwangpositie' Nut en gebruik in de praktijk ALGEMENE VOORWAARDEN EN ARBEIDSOVEREENKOMSTEN 357 Prof. mr. B. Wessels 19.1 Inleiding Dwingend of aanvullend recht? Andere overeenkomsten nassen werkgever en werknemer De beknelde werkgever? INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT, RECHTS- EN FORUMKEUZE- 361 CLAUSULES Mr. M. Zilinsky 20.1 De IPR-regeling van afd Inleiding Art. 6:247 BW - toepassingsbereik Het EVO-Verdrag De verhouding tussen art. 6:247 BW en het EVO-Verdrag Beide partijen gevestigd in Nederland Art. 6:247 BW en consumentenregeling uit het EVO 368

10 XV 20.8 Geldigheid van een rechtskeuzeclausule in de algemene voorwaarden en de 'battle of forms'-problematiek Filieres Algemene voorwaarden en forumkeuzeclausule EEX-Verordening Forumkeuze en consumentenovereenkomst Weens Koopverdrag en algemene voorwaarden ALGEMENE VOORWAARDEN EN E-COMMERCE 379 Mr. H.P.A.K. Maritius MJur. ECL (Oxon) 21.1 Inleiding Elektronische algemene voorwaarden Toepasselijkheid van elektronische algemene voorwaarden Een redelijke mogelijkheid om van elektronische algemene 386 voorwaarden kennis te nemen: art. 6:233 sub b BW jo. art. 6:234 lid 1 sub c BW Het limitatieve karakter van art. 6:234 lid 1 sub c BW: 387 extern en intern Art. 6:234 lid 1 sub c BW en de uitzonderingen van 388 Geurtzen/Kampstaal en VNP Parkeersystemen/Havrij 21.4 Terbeschikkingstelling längs elektronische weg in de praktijk Systematiek van art. 6:234 lid 1 sub c BW De primaire mogelijkheid tot kennisneming ex 391 art. 6:234 lid 3 sub c BW: terbeschikkingstelling längs elektronische weg via een hyperlink Het gebruik van een hyperlink op een webpagina Het gebruik van een hyperlink in een bericht De mogelijkheid om algemene voorwaarden op te slaan Toegankelijkheid van de algemene voorwaarden De subsidiaire mogelijkheid ex art. 6:234 lid 1 sub c B W: 399 bekendmaking Bekendmaking Aanbod van toezending Kennisname van algemene voorwaarden längs elektronische 404 weg en toezending van algemene voorwaarden längs elektronische weg: opslabaarheid & toegankelijkheid 21.8 Leesbaarheid & taal van de algemene voorwaarden Uitsluiting van grote ondernemers ex art. 6:235 BW , elektronische handtekening en de adresclausule: 406 art. 6:236 sub 1 BW jo. art. 6:237 sub m BW Opzegging per 407

11 XVI Inhoud 22 IN- EN VERKOOPVOORWAARDEN Overzicht Afweging van kosten en baten Garantiebewijzen voor consumenten Verkoopvoorwaarden, een checklist Inkoopvoorwaarden ALGEMENE VOORWAARDEN EN HUUR 435 Profmr. A. W. Jongbloed 23.1 Inleiding Het oordeel van de wetgever over de werking van algemene 437 voorwaarden in het huurrecht 23.3 Het gebruik van algemene voorwaarden in het huurrecht Enkele recente uitspraken over algemene voorwaarden 439 gebruikt in huurrelaties 23.5 Specifieke bepalingen en clausules in huurovereenkomsten Afronding ALGEMENE BANKVOORWAARDEN 449 Mr. R.I. VF. Bertrams 24.1 Inleiding. Algemene opmerkingen Art. 2: algemene zorgplicht Art. 3 Inschakeling van derden Art. 4 Bank als wederpartij Art. 5 Risico van zendingen Art. 6, 7 en 8 Verstrekken van gegevens door de client Art. 9 Formuliergebruik Art. 10 Uitvoering betalingsopdrachten Art. 11 Bewijslast Art. 12 en 13 Controle en goedkeuring bankbescheiden Art. 14 Verlies etc. van formulieren Art. 15 en 16 Rente en provisies Art. 17Crediteringondervoorbehoud Art. 18, 19 en 20 Zekerheden Art. 21 en 30 Opzegging van het krediet en de relatie Art. 22 t/m 27 Effecten Art. 28 Kosten 463

12 XVII Art. 29 Toepasselijk recht en geschillen Art. 31 Aansprakelijkheid en overmacht Art. 32 en 33 Afwijkingen en wijzigingen ALGEMENE VOORWAARDEN EN DE ENERGIESECTOR 465 Mr. drs. H.P.A. Knops 25.1 Inleiding Opbouw elektriciteits- en gassector Marktwerking waar het kan Opbouw elektriciteitssector Opbouw gassector De verschillende benodigde contracten en de toepasselijke 471 regulering Veel typen contracten en gelaagde regelgeving De verschillende overeenkomsten voor elektriciteit Aansluit- en transportovereenkomst Systeemdiensten en programmaverantwoordelijkheid Meetovereenkomst Leveringsovereenkomst Gas Aansluit-en transportovereenkomst Systeemdiensten en het meten Leveringsovereenkomst De algemene voorwaarden voor de verschillende contracten Zijn de oude overeenkomsten nu gesplitst? De verhouding nassen de codes en de algemene voorwaarden Twee categorieen algemene voorwaarden Algemene voorwaarden en de totstandkoming van 497 de overeenkomst Toepasselijkheid van algemene voorwaarden 498 (ook bij wijziging?) Contractdwang voor de wederpartij Duur van de overeenkomst Rol van de RvB NMa Speciale onderwerpen: ruimere toepassing 'zwarte' 501 en 'grijze lijst' De regeling in de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet Onduidelijke sanctie Afwijkende terminologie en onduidelijke bedoeling wetgever De (on)wenselijkheid van de afwijking van de BW-regeling Speciale onderwerpen: exoneratieclausules Inleiding De thans gebruikte exoneratieclausules in de energiesector 509

13 XVIII Inhoud Beoordeling van de gehanteerde exoneratieclausules Speciale onderwerpen: 'switchen' en de noodleverancier Switchregeling: wisselen van leverancier Noodleverancierregeling Conclusie ALGEMENE VOORWAARDEN TELECOMMUNICATIE 525 Mr. J.J. Allen 26.1 Inleiding; plan van behandeling Nadere afbakening: elektronische communicatiediensten Karakter overeenkomst tot het leveren van communicatie- 527 diensten 26.4 Publiekrechtelijke invloed op algemene voorwaarden Uniformering algemene voorwaarden? Totstandkoming overeenkomsten; vooraf verplicht te 530 verstrekken gegevens 26.7 Toepasselijkheid Kort commentaar bij enkele veel voorkomende bedingen in 531 algemene voorwaarden bij overeenkomsten tot het leveren van communicatiediensten 26.9 Toezicht ALGEMENE VOORWAARDEN EN OPDRACHT 543 Mr. T.F.E. Tjong Tjin Tai 27.1 Inleiding De wettelijke regeling van de opdracht De wettelijke regeling van bijzondere vormen van opdracht Branchespecifieke regeis Gereguleerde beroepen ALGEMENE VOORWAARDEN IN DE AUTOMATISERING 551 Prof. mr. J.M.A. Berkvens 28.1 De marktpartijen De soorten contracten Branchenormering Belangrijkste prestatie gerelateerde bepalingen Belangrijkste continuiteit gerelateerde bepalingen 558

14 XIX 28.6 Samenwerkingsaspecten Gebruik onredelijk bezwarende bedingen Ten slotte ALGEMENE VOORWAARDEN EN DE BOUW 561 Prof. mr. C.E.C. Jansen 29.1 Inleiding Overzicht van in de bouw veelvuldig gehanteerde algemene 561 voorwaarden Over bouwen, bouwprocessen en bouwprocesfuncties Algemene voorwaarden en het traditionele bouwprocesmodel Algemene voorwaarden en het gei'ntegreerde bouwprocesmodel Algemene voorwaarden en het DBFM-bouwprocesmodel Algemene voorwaarden en het woningbouwprocesmodel Algemene voorwaarden en het gezamenlijk uitvoeren van 569 bouwprocesfuncties Algemene voorwaarden en de aanbesteding van 570 bouwcontracten 29.3 De relevantie van afd BW voor standaardvoorwaarden in 571 de bouw Regelend en dwingend recht Standaardvoorwaarden'algemene voorwaarden'in de zin 572 van art. 6:231 sub a BW? De beperkte relevantie voor de bouw van art. 6: en art. 6: BW 29.4 Enkele bijzonderheden met betrekking tot 576 algemene voorwaarden in de bouw Clausules met betrekking tot voorgeschreven zelfstandige 576 hulppersonen Exoneratieclausules Geschilbeslechtingsclausules ALGEMENE VOORWAARDEN EN VERZEKERING 581 Mr. drs. M.L. Hendrikse 30.1 Inleiding Het begrip kernbeding in het verzekeringsrecht Adresclausule En bloc-clausule Medewerkingsvervalclausule Fraudevervalclausule 592

15 XX Inhoud 30.7 Na-u-clausule Opzeggingsclausule Risicoverzwaringsclausules Schorsingsclausule Verjaringsclausules en contractuele vervaltermijnen ALGEMENE VOORWAARDEN EN LOGISTIEK 607 Prof. mr. Ph.H.J.G. van Huizen 31.1 Inleiding Algemene voorwaarden in de logistiek; gebondenheid Internationale overeenkomsten; gebondenheid aan de 611 algemene voorwaarden 31.4 Vernietigbaarheid van (een beding van) de algemene 613 voorwaarden: informatieplicht 31.5 Post Geurtzen/Kampstaal en VNP/Havrij jurisprudentie De jurisdictieclausule in vervoersrechtelijke verhoudingen 620 binnen de context van art. 23 EEX-Vo Verkort aangehaalde literatuur 625 Registers 667 Bijlagen 701