EUROPESE COMMISSIE. Staatssteunmaatregel nr. N 390/2005 België De bouw van overslagfaciliteiten op de spoorlijn Lanaken - Maastricht

Transcriptie

1 EUROPESE COMMISSIE Brussel, 04.VII.2006 C(2006)2953 def. Betreft: Staatssteunmaatregel nr. N 390/2005 België De bouw van overslagfaciliteiten op de spoorlijn Lanaken - Maastricht Excellentie, 1. Procedure 1. Bij brief van 29 juli 2005, die op 8 augustus 2005 bij de Europese Commissie is geregistreerd, hebben de Belgische autoriteiten, overeenkomstig artikel 88, lid 3, van het EG-Verdrag, de Commissie in kennis gesteld van hun voornemen om de spoorlijn Lanaken-Maastricht nieuw leven in te blazen. De kennisgeving is geregistreerd als staatssteunmaatregel nr. N 390/ Deze kennisgeving was echter onvolledig en daarom heeft de Commissie de Belgische autoriteiten bij brief van 21 september 2005 verzocht aanvullende informatie te verstrekken. De Commissie heeft de gevraagde informatie bij schrijven van 13 december 2005, geregistreerd op 16 december 2005, ontvangen. Op 3 maart 2006 hebben de Belgische autoriteiten bevestigd dat de maatregel niet van kracht wordt zolang de Commissie haar goedkeuring niet heeft gegeven. 2. Gedetailleerde beschrijving van de maatregel Algemene achtergrondinformatie 3. Tot 1994 was de spoorlijn Hasselt (België) Lanaken (België) Maastricht (Nederland) volledig in gebruik. De lijn werd vooral gebruikt voor passagiersvervoer en in mindere mate voor goederenvervoer. De lijn werd echter niet gebruikt door goederenvervoersbedrijven uit de omgeving van Lanaken gezien het gebrek aan overslagfaciliteiten in die streek, de prijs van het goederenvervoer per spoor enz. Nadat het passagiersvervoer werd stopgezet, raakte de spoorlijn in verval. Zijne Excellentie de Heer Karel DE GUCHT Minister van Buitenlandse Zaken Karmelietenstraat 15 B Brussel Commission européenne, B-1049 Bruxelles Belgique/Europese Commissie, B-1049 Brussel België Telefoon: (0)

2 4. De Belgische autoriteiten gaan een industriegebied aanleggen in die regio, maar daarvoor zijn verbindingen nodig. De Belgische autoriteiten hebben diverse studies overgelegd waaruit blijkt dat veel bedrijven opnieuw belangstelling tonen voor goederenvervoer per spoor. Uit een van die studies 1 blijkt dat de lijn potentieel ton conventionele en bulkgoederen, vooral bestemd voor de zuid-europese markt, en containers, bestemd voor Duitsland en de Benelux, kan vervoeren. Minstens 21 bedrijven hebben belangstelling getoond voor goederenvervoer per spoor op voorwaarde dat een goede spoorwegverbinding en overslagfaciliteiten voorhanden zijn. Uit een andere studie 2 blijkt dat het aanbieden van vervoer per spoor een vermindering met 65% van het totale aantal vervoersbewegingen over de weg tot gevolg heeft. Doel van de maatregel 5. De kennisgeving heeft betrekking op de bouw van overslagfaciliteiten, bestaande uit twee overslagstations, rangeersporen en kademuren in Lanaken. De faciliteiten maken deel uit van een Interregproject voor de reactivering van de bestaande maar niet meer gebruikte spoorlijn tussen Lanaken en Maastricht. De maatregel heeft tot doel het grensoverschrijdende goederenvervoer per spoor in de betrokken regio te bevorderen. 6. Alle potentiële gebruikers krijgen vrije toegang tot de overslagfaciliteiten op nietdiscriminerende basis. 7. De overslagfaciliteiten worden gebouwd in Lanaken, België. De aannemer en de exploitanten van de overslagfaciliteiten worden geselecteerd op basis van een open en niet-discriminerende aanbestedingsprocedure, overeenkomstig de EUwetgeving inzake overheidsopdrachten. De bouw van openbare overslagstations biedt geïnteresseerde bedrijven de gelegenheid de nodige hoeveelheid goederen per spoor te vervoeren en versterkt aldus de markt voor goederenvervoer per spoor. 8. De overslagstations worden gebouwd langs beide zijden van het Albertkanaal. Beide overslagstations zijn publiek toegankelijk en hebben goede verbindingen met de hoofdwegen. Begroting 9. De begroting voor de bouw van de overslagfaciliteiten bedraagt euro. 10. Van de totale begroting van 14 miljoen euro voor de revitalisering van de spoorlijn Lanaken Maastricht (inclusief de euro voor de bouw van overslagfaciliteiten) wordt 3 miljoen euro gefinancierd uit Interreg Euregio BMG, op basis van het Interreg III A-programma Vlaanderen Nederland. Rechtsgrondslag 1 Studie A&S Management "Reactivering van spoorlijn Lanaken Maastricht". 2 Studie Technum, "Duurzame ontwikkeling van de industriezone Europark Lanaken". 2

3 11. Het besluit van het Euregio Benelux Middengebied van 15 december 2004, het besluit van de Vlaamse regering van 11 juni Beoordeling van de maatregel 12. Volgens artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag "zijn steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt, voorzover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt". 13. De Commissie gaat na of de maatregel als staatssteun in de zin van artikel 87, lid 1, dient te worden beschouwd en zo ja, of die steun verenigbaar is met de gemeenschappelijke markt. 14. De Commissie beperkt haar onderzoek tot de overheidssteun voor de bouw van overslagfaciliteiten. De reactivering van het gedeelte van de spoorlijn tussen Maastricht en de Belgische grens wordt door de Nederlandse overheid gefinancierd en valt dus buiten het bestek van dit onderzoek. De reactivering van het gedeelte van de spoorlijn van Lanaken tot de Nederlandse grens maakt geen deel uit van deze kennisgeving. 15. De Commissie is in het algemeen van mening dat staatssteun voor de bouw van vervoersinfrastructuur vanuit het oogpunt van de gebruikers niet als steun in de zin van artikel 87, lid 1, mag worden beschouwd als alle potentiële gebruikers op niet-discriminerende basis vrije toegang hebben tot die infrastructuur 3. Als het orgaan dat de infrastructuur beheert echter een economische activiteit uitoefent 4, moet worden nagegaan of de overheidssubsidies voor dat infrastructuurproject als staatssteun dienen te worden beschouwd. 16. In het licht van deze jurisprudentie is de Commissie in het verleden steeds tot het besluit gekomen dat de bouw van vervoersinfrastructuur door openbare autoriteiten geen economische activiteit is als alle potentiële gebruikers op gelijke en niet-discriminerende basis toegang hebben tot die infrastructuur 5. 3 Zie Besluit van de Commissie van in de zaak N 208/2000, SOIT (NL). Zie ook het Witboek van de Commissie "Een eerlijke vergoeding voor het infrastructuurgebruik: een gefaseerde aanpak van een gemeenschappelijk kader voor het in rekening brengen van het gebruik van vervoersinfrastructuur in de EU", COM(1998) 466 def. van , hoofdstuk 5, alinea 43, en de Mededeling van de Commissie "De verbetering van de kwaliteit van de dienstverlening in zeehavens: van cruciaal belang voor het vervoer in Europa", COM(2001) 35 def. van , blz Volgens de jurisprudentie van het Europees Hof van Justitie wordt onder economische activiteit verstaan: iedere activiteit bestaande in het aanbieden van goederen en diensten op een bepaalde markt, zie zaak C-35/96, Commissie vs Italië, Jurispr. [1998], blz en het arrest van het Europees Hof van Justitie van in de gevoegde zaken C 180/98 en 184/98, Pavlov. 5 Zie recentelijk het Besluit van de Commissie N 478/2004 van 16 mei 2006 "State guarantee for capital borrowings by Coràs Iompair Eirann (CIÉ) for infrastructure investment", Besluit van de Commissie N 284/2005 "Irish Broadband", punt 34, het Besluit van 8 maart 2006 en de volgende eerdere besluiten van de Commissie: C 42/2001 "Terra Mitica SA", punt 64; N 355/2004 "PPP Antwerp Airport", punt 34; N 550/2001 "Partenariat public privé pour la construction d installations de chargement et de déchargement", punt 24; N 649/2001 "Freight Facilities Grant", punt 45; N 356/2002 "Network Rail", punt 70; N 511/1995 "Jaguar Cars Ltd". Wat de niet-bindende regelgeving betreft, zie de richtsnoeren 3

4 17. Als de vervoersinfrastructuur door een privé-bedrijf wordt gebouwd, heeft de Commissie dit in het verleden steeds beschouwd als een economische activiteit die aanleiding kan geven tot staatssteun De Commissie merkt in de eerste plaats op dat de bouw van de overslagfaciliteiten in kwestie volledig met overheidsmiddelen wordt gefinancierd. De Belgische autoriteiten blijven eigenaar van de faciliteiten. 19. Hoewel de Belgische autoriteiten een beroep doen op onderaannemers worden de werkzaamheden nog steeds onder hun verantwoordelijkheid uitgevoerd. De werken worden uitbesteed met inachtneming van de EU-wetgeving inzake overheidsopdrachten. In het algemeen is de Commissie van mening dat een open, transparante en niet-discriminerende aanbesteding het beste middel is om te garanderen dat de overheidssteun beantwoordt aan de marktprijs voor de uitvoering van het project. 20. Aangezien de bouw van de infrastructuur onder de verantwoordelijkheid van de openbare autoriteiten wordt uitgevoerd en alle potentiële gebruikers op gelijke en niet-discriminerende basis toegang hebben tot de infrastructuur, is de overheidssteun voor de bouw van de overslagfaciliteiten geen economische activiteit en kan de maatregel niet als steun voor de toekomstige bouwer van de overslagfaciliteiten worden beschouwd. 21. Ten tweede merkt de Commissie op, wat het exploitatieniveau van de overslagfaciliteiten betreft, dat de exploitatie als een economische activiteit moet worden beschouwd omdat ze door de privé-sector zal worden uitgevoerd. Daarom moet worden nagegaan of de overheidsfinanciering niet als staatssteun voor de exploitant van de faciliteiten dient te worden beschouwd. Daarbij moet ook rekening worden gehouden met het feit dat de markt voor terminalexploitatie (laden en lossen van goederen) is geliberaliseerd in het kader van de in het EG- Verdrag vastgelegde beginselen van vrijheid van vestiging en vrijheid van dienstverlening. 22. De Commissie wijst er ook op dat het bedrijf dat de faciliteiten zal exploiteren op basis van een open, transparante en niet-discriminerende aanbesteding zal worden geselecteerd, zoals voorgeschreven in de EU-wetgeving inzake overheidsopdrachten. 23. Bovendien dekt de steunmaatregel geen exploitatiekosten van de faciliteiten. De exploitatiekosten moeten worden gefinancierd met de heffingen voor het gebruik van de faciliteiten die door de toekomstige exploitant mogen worden opgelegd. De exploitant ontvangt slechts een marktconforme vergoeding. inzake staatssteun voor de luchtvaartsector uit 1994, punt 12; het Witboek inzake het in rekening brengen van het gebruik van vervoersinfrastructuur (COM(1998) 466 def.) van 22 juli 1998, punt 43; de mededeling uit 2001 inzake de verbetering van de kwaliteit van de dienstverlening in zeehavens (COM(2001) 35 def.) van 13 februari 2001, blz Zie het Besluit van de Commissie C 41/2001 "Terra mitica SA", punt 64; Besluit N 550/2001 "Partenariat public privé pour la construction d installations de chargement et de déchargement", punt 24; zie ook de nieuwe richtsnoeren voor de financiering van regionale luchthavens, PB C 312 van , blz. 1, punt 30 en volgende. 4

5 24. De Commissie is dan ook van mening dat de toekomstige exploitant van de overslagfaciliteiten geen voordeel in de zin van artikel 87, lid 1, van het EG- Verdrag geniet. 25. Ten slotte merkt de Commissie op dat er ook op gebruikersniveau geen sprake is van staatssteun omdat alle potentiële gebruikers op gelijke en nietdiscriminerende basis toegang hebben tot de overslagfaciliteiten. 26. Gezien het voorgaande komt de Commissie tot het besluit dat de openbare steun voor de bouw en exploitatie van de overslagstations, rangeersporen en kademuren geen staatssteun in de zin van artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag is. 4. Besluit De Commissie heeft derhalve besloten: - de aangemelde maatregel niet als staatssteun in de zin van artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag te beschouwen en geen bezwaar te maken. Ingeval deze brief vertrouwelijke gegevens mocht bevatten die niet mogen worden bekendgemaakt, wordt U verzocht de Commissie daarvan binnen vijftien werkdagen vanaf de ontvangst van dit schrijven in kennis te stellen. Ontvangt de Commissie binnen de vastgestelde termijn geen met redenen omkleed verzoek, dan neemt zij aan dat U instemt met mededeling aan derden en bekendmaking van de volledige tekst van dit schrijven in de authentieke taal op Internet: Dit verzoek dient bij aangetekend schrijven of bij faxbericht te worden gericht aan: Europese Commissie Directoraat-generaal Energie en vervoer Directoraat A De Motstraat 28 B-1040 Brussel Faxnr.: (32) (0) Met bijzondere hoogachting, Voor de Commissie Jacques Barrot Vice-voorzitter van de Commissie 5