Welkom. Publiekslezing Dementie. 18 oktober 2018

Transcriptie

1 Welkom Publiekslezing Dementie 18 oktober 2018

2 Voorstellen Kim Mudde Verpleegkundig specialist binnen de ouderengeneeskunde. Avondvoorzitter

3 Programma publiekslezing uur Aanvang publiekslezing uur Lezing Dementie - diagnose en symptomen Door neuroloog R. Chabot uur Lezing Dementie - geriatrische analyse Door geriater J. Manten uur Pauze - Informatiemarkt en vraagtafels uur Lezing Kleinschalig wonen, omgevingszorg & gewoontegetrouw Door zorgregisseur A. van der Kraan uur Afsluiting uur Sluiting informatiemarkt en vraagtafels

4 18 oktober 2018 Publiekslezing Het Gasthuis Robert H. Chabot, neuroloog/medisch directeur Beatrixziekenhuis Rivas Zorggroep DEMENTIE DIAGNOSE EN SYMPTOMEN

5 Hersenschimmen, J. Bernlef 1984

6 Inhoud Geheugen Wat is dementie? Mogelijke symptomen/herkenning Oorzaken/vormen Behandeling Vragen

7 Vergeetachtigheid Dementie Ouderen M. Alzheimer

8 Geheugen Sensorisch/zintuigelijk geheugen Werkgeheugen - Korte termijn geheugen Lange termijn geheugen Procedureel en declaratief Bibliotheek bibliothecaris

9

10

11

12 Vergeetachtigheid Normale veroudering Spanningen Drukte Stress Depressie/sombere stemming Slaaptekort Ziekte, narcose Vaak van voorbijgaande aard

13 Probleem (tijdelijke) Vergeetachtigheid Bezorgdheid Schaamte Angst voor dementie Onzekerheid over de toekomst: gezin en werk Ziekte Et cetera Verlies van zelfvertrouwen in eigen geheugen Selectief waarnemen: pre-occupatie met missers Geheugeninspanning: te veel/te weinig Versterking gevoel van falen

14 Dementie Objectiveerbare geheugenstoornissen of andere neurocognitieve stoornissen

15 Dementie Dementiecriteria Er zijn cognitieve of gedragsmatige (neuropsychiatrische) symptomen die: 1. Interfereren met het dagelijks functioneren 2. Afname ten opzichte van eerder niveau van functioneren 3. Niet verklaard door delier of depressie 4. Vastgesteld op basis van anamnese en hetero-anamnese en objectieve cognitieve beoordeling 5. Cognitieve beperkingen in ten minste 2 domeinen: I. Geheugen II. Redeneren en executieve functies, inschattingsvermogen III. Visuospatiële functies IV. Taalfuncties V. Gedrag en persoonlijkheid

16 Dementie Dementiecriteria Er zijn cognitieve of gedragsmatige (neuropsychiatrische) symptomen die: 1. Interfereren met het dagelijks functioneren 2. Afname ten opzichte van eerder niveau van functioneren 3. Niet verklaard door delier of depressie 4. Vastgesteld op basis van anamnese en hetero-anamnese en objectieve cognitieve beoordeling 5. Cognitieve beperkingen in ten minste 2 domeinen: I. Geheugen II. Redeneren en executieve functies, inschattingsvermogen III. Visuospatiële functies IV. Taalfuncties V. Gedrag en persoonlijkheid

17 Dementiesyndromen Dementie => Neurocognitieve stoornissen Klinische diagnose Huisarts GOAC Neuroloog Geriater

18 Cognitieve domeinen Geheugen en leren Aandacht en concentratie Mentale verwerkingssnelheid Taalfuncties Afasie Sociaal-cognitief herkennen van emoties, theory of mind, terugtrekgedrag Uitvoerende functies Abstract denken Redeneren Oordelen Plannen, besluiten nemen, werkgeheugen, reageren op feedback, gewoonten doorbreken, flexibiliteit Perceptueel-motorisch visuele perceptie visueel-constructief vermogen perceptueel-motorisch vermogen praxis en gnosis Gedrag en emotie, persoonlijkheid

19 Geheugenstoornissen Inprenting - herhalen Herinnering Leren Kwijtraken Desoriëntatie Vaardigheden Lange termijn geheugen

20 Aandachtstoornissen Aandacht geeft vorm aan het waarnemingsproces, samenhang aan het denken en handelen en is noodzakelijk om te kunnen onthouden

21 Taalstoornissen Woordvindstoornissen Snelheid/vloeiendheid van spreken Betekenissen/begrippen Inhoudsloze taal Lezen

22 Praxis Uitvoeren van aangeleerde handelingen Aan- en uitkleden Persoonlijke verzorging

23 Uitvoerende functies Planning en organisatie Schakelen van gedragspatronen Abstract denken (spreekwoorden)

24 Visuospatiële functies Herkennen van voorwerpen of omgeving Neglect Hallucinaties of wanen

25 Gedrag, stemming, persoonlijkheid Ontremming of decorumverlies Mentale rigiditeit Apathie of desinteresse Versterkte emoties Eetgedrag of dwangmatigheid Agressiviteit Afhankelijkheid

26 Mild Cognitive impairment 1 cognitief domein Zonder inbreuk op dagelijks leven

27 Oorzaken dementie Voeding gerelateerd Infecties Hormonaal Structureel Neurodegeneratief Medicatie Slaapstoornissen Psychiatrie

28 Oorzaken dementie Voeding gerelateerd Infecties Hormonaal Structureel Neurodegeneratief Medicatie Slaapstoornissen Psychiatrie

29 Oorzaken dementie Voeding gerelateerd Vitamine B12 Vitamine B1 alcoholisme (Korsakov) Infecties Hormonaal Structureel Neurodegeneratief

30 Oorzaken dementie Voeding gerelateerd Infecties Lues/AIDS Lyme Encephalitis (Herpes) Kankergerelateerd (paraneoplastisch) Hormonaal Structureel Neurodegeneratief

31 Oorzaken dementie Voeding gerelateerd Infecties Hormonaal Schildklierstoornissen Structureel Neurodegeneratief

32 Oorzaken dementie Voeding gerelateerd Infecties Hormonaal Structureel Herseninfarcten/bloedingen Subduraal hematoom Normale druk hydrocephalus Tumor Neurodegeneratief

33

34 Oorzaken dementie Neurodegeneratief M. Alzheimer Vascuaire dementie Combinatie Frontotemporale dementie Lewy body dementie M. Parkison Progressieve supranuclaire blikparese (PSP) Corticobasale degeneratie M. Huntington Creutzfeldt-Jakob

35

36 Risicofactoren Ongezonde levensstijl Ziekte Hoge bloeddruk Suikerziekte Depressie Lage mentale activiteit

37 M. Alzheimer 1 e fase recente gesprekken of gebeurtenissen vergeten, zich herhalen, nieuwe ideeën trager begrijpen, de draad van een verhaal verliezen, verward zijn, minder vloeiend spreken, het moeilijk vinden om beslissingen te nemen, zijn interesse in andere mensen en activiteiten verliezen.

38 M. Alzheimer 2 e fase verward zijn over waar ze zijn, weglopen of de weg kwijtraken, verward zijn over de tijd, 's nachts opstaan omdat hun slaap/waakritme verstoord raakt, zichzelf of anderen in gevaar brengen door hun vergeetachtigheid - bijvoorbeeld door het niet aansteken van het gas van het fornuis, zich op een ongewone manier gedragen, zoals bijvoorbeeld naar buiten gaan in hun nachtkleding, problemen hebben met de waarneming, en in sommige gevallen hallucinaties hebben.

39 Behandeling Milde verbetering Remmen progressie Geen genezing

40

41 Joanneke Manten, klinisch geriater Beatrixziekenhuis Rivas Zorggroep DEMENTIE GERIATRISCHE ANALYSE

42 Wat is een klinisch geriater Medisch specialist Oude patiënten Werkzaam in het ziekenhuis Geen orgaan ziekten dokter Holistische dokter Werkt in teamverband (verpleegkundige, fysiotherapeut, ergotherapeut, psycholoog) Specialist ouderen geneeskunde = geriater = verpleeghuisarts Werkzaam in het verpleeghuis en ondersteunend in huisartspraktijk

43 Werkzaamheden klinisch geriater Polikliniek, medisch specialistische zorg Geheugen polikliniek Algemene polikliniek Val dagkliniek Preoperatieve beoordeling en optimalisering Post delier polikliniek Medebehandeling tijdens opname Beatrixziekenhuis

44 Werkwijze klinisch geriater Geriatrische basis onderzoek = 4 assen van het functioneren Somatische as lichamelijke problemen, medicatie Psychische as geheugenproblemen, verwardheid, stemming Functionele as horen, zien, lopen/vallen, voeding, plas/ontlasting Sociale as samen/alleenstaand, woonvorm, mantelzorgers, belasting daarvan, professionele zorg Behandeling/adviezen op alle vier gebieden Overgedragen aan huisarts/verpleeghuisarts

45 Psychische as publieksvraag 1 Is vergeetachtigheid normaal op hogere leeftijd?

46 Psychische as publieksvraag 1 Als iemand ouder wordt, kost het meer moeite om nieuwe informatie op te slaan en eerder opgeslagen informatie op te halen Ouderdomsvergeetachtigheid Bijna iedereen heeft het Het is niet abnormaal Het is lastig, maar maakt niet hulpbehoevend Heeft alleen betrekking op het geheugen Details van gebeurtenissen vergeten Achteraf gezien was informatie wel bekend, maar kon tijdelijk niet opgediept worden Dementie Slechts 5-7% van alle mensen boven 65 jaar heeft het Het is een ziekte en dus wel abnormaal Het maakt hulpbehoevend Meer dan alleen geheugenproblemen Hele gebeurtenis niet kunnen herinneren Informatie is echt niet terug te vinden in geheugen, is niet (goed) opgeslagen

47 Psychische as publieksvraag 2 Is verwardheid hetzelfde als dementie?

48 Psychische as publieksvraag 2 Verwardheid is een verwarrende term Bedoelt u: Vergeetachtig? Gedesoriënteerd? Traag/secundair reagerend? Somber? Hallucineren? Onrustig gedrag? Niet goed kunnen praten?

49 Ouderdomsvergeetachtigheid vs lichte geheugenklachten vs dementie Ouderdomsvergeetachtigheid is normaal Dementie is een ernstige meetbare stoornis op meer dan alleen geheugendomein, en je bent daardoor van derden afhankelijk in de dagelijkse taken.

50 Dementie Type Alzheimer dementie: Meest voorkomende vorm risicofactor leeftijd Vasculaire dementie: Veel voorkomende vorm risicofactor hart en vaatlijden

51 Lichte geheugenklachten Tussenin.. Lichte geheugenklachten zijn meetbare stoornissen meestal alleen op het geheugendomein, maar je kan er nog alles zelfstandig mee Angst voor dementie 50% progressie. noodzaak vervolgen jaarlijks 25 % is heel wat anders kan normaliseren bij juiste behandeling

52 Pseudo dementie Lijkt ogenschijnlijk wat op een dementie, maar is het niet Kan opknappen/behandelbaar! Daarom doen we al die aanvullende onderzoeken Vooral bij patiënten met bijzonder beloop van klachten/veel bijkomende ziekten/veel medicatie

53 Pseudo dementie medicatie Sufmakende medicatie: (opiaten, angst dempers, slaapmiddelen, anti jeuk middelen) Pijnstillers: (opiaten, tramadol, amytriptiline) Anti- blaaskramp middelen (oxybutinine) Sommige antidepressiva Medicatie interacties

54 Pseudo dementie andere ziekte Lichamelijk: Schildklierlijden, bloedarmoede, calcium stofwisseling problemen, ernstig Vit B12 tekort.. Slaap-apneu syndroom Neurologische ziekte Psychisch: Depressie Delier/acute verwardheid

55 Acute verwardheid / Delier dementie Alarmsymptoom Indrukwekkend Hoe ouder, hoe makkelijker ontstaan

56 Delier organischpsychosyndroom Aandachtsstoornis en bewustzijnsstoornis Gedesorganiseerd denken Korte periode Fluctuerend niveau van verwarring en bewustzijn Verstoring van het slaap-waakritme Toegenomen of afgenomen psychomotorische activiteit Desoriëntatie met betrekking tot tijd, plaats of persoon Geheugenproblemen Een van de volgende criteria: Bewijs dat een organische factor de oorzaak van de verwarring is of deze in stand houdt De verwarring kan niet worden verklaard door een niet-organische psychische aandoening

57 Delier Een delier is verwardheid die binnen enkele uren tot dagen ontstaat. Iemand met een delier kan opgewonden en onrustig zijn. Of juist stil en teruggetrokken. Een delier kan ontstaan door een ziekte, een operatie, een ongeval of medicijnen.

58 Delier Mensen met geheugenproblemen en/of eerder delier hebben veel hoger risico op een delier. Knik in functioneren Vaak wisselend bewustzijn

59 Delier Bel bij een delier de huisarts (of huisartsenpost). Deze onderzoekt wat de oorzaak is van het delier. Vaak kan de oorzaak behandeld worden, waardoor het delier verdwijnt. Medicijnen kunnen helpen tegen heftige onrust of angst. Iemand met een delier voelt zich vaak het veiligst in zijn eigen vertrouwde omgeving.

60 Geheugenklachten met loopstoornissen en/of val Belangrijke groep van patiënten die altijd recht hebben op beeldvorming van de hersenen Loopstoornissen en vallen is NIET normaal bij veroudering Er is nogal eens een behandelbare oorzaak.

61 Geheugenklachten met loopstoornissen en/of val De hersenen lijken sprekend op een walnoot

62 Geheugenklachten met loopstoornissen en/of val Heel langzaam en toenemend: Sloffen, slingeren en wijdbeens lopen Vergeetachtig Incontinent voor urine Niet ouderdom!

63 Dementie behandeling Alzheimer geregistreerde geneesmiddelen Bescheiden effect Contra indicaties Complicaties van dementie Stemming, gedrag, psychose, angst, slaap Veiligheid, gezond leven, vaste structuur Autorijden

64

65 Pauze Vraagtafels Informatiemarkt: - Alzheimer Nederland - Merwe Care - Voeding bij dementie - Beweegadvies - Informatiecentrum

66 Kleinschalig wonen Omgevingszorg & Gewoontegetrouw

67 Programma Voorstellen De mens centraal (Planetree) 4 niveaus van dementie Omgevingszorg bij dementie Benadering Evaluatie

68 De mens centraal Planetree Kleinschalige zorg Omgevingszorg Gewoontegetrouw

69 Levert veel goeds op

70 Bij dementie gaat veel verloren Geheugen, taal, waarneming Invoelend vermogen Inzicht Geweten Besef van tijd Plannen Keuzes maken Uitstellen Aanpassen Concentratie en vermogen prikkels af te weren

71 Gevolgen? Mensen met beschadigde hersenen wordt een open boek; gedrag is spontaan, ongeremd en ondoordacht. Gedrag is sterk afhankelijk van de omgeving (in breedste zin).

72 4 niveaus van dementie Emotionele Denkende brein brein Niveau 1 Niveau 2 Niveau 3 Niveau 4 Zintuigelijke waarneming Emotie koppelen aan waarneming Bewustwording van emotie Volledig bewustzijn - Zien - Horen - Voelen - Proeven - Ruiken - Bang - Bedroefd, - Blij - Boos - Weten wat te doen met de emotie - Aanpassen aan omgeving - Emoties van anderen kunnen inschatten - Keuzes kunnen maken

73 Gunstige omgeving Niet laten falen: zoals testen, corrigeren, overvragen Tempo en hoeveelheid prikkels aanpassen Herkenbare, veilige omgeving Meegaan met gevoel en afstemmen Geen dwang

74 Omgevingszorg in de praktijk toepassen

75 Omgevingszorg in de praktijk toepassen

76 Omgevingszorg in de praktijk toepassen

77 Deelgebieden van omgevingszorg Fysiek: de ruimte, de stoelen, waar zit je? Bejegening Structuur van de dag Dagbesteding

78 Benadering Prikkels Materialen Communicatie

79 Wat zijn jullie vragen naar aanleiding van deze lezing? Fotobron:

80 Bedankt voor uw komst Vraagtafels Informatiemarkt Evaluatieformulier Presentaties te vinden op