Actieplan redding heischrale graslanden

Transcriptie

1 Actieplan redding heischrale graslanden Friso van der Zee m.m.v. Roland Bobbink, Roos Loeb, Maaike de Graaf, Maaike Weijters, Gerard Oostermeijer, Michiel Wallis de Vries, Sheila Luijten Op de foto s rust copyright van de auteurs. Wilt u de foto s gebruiken, neem dan contact op met Friso van der Zee via friso.vanderzee@wur.nl

2 Inhoud Wat zijn heischrale graslanden? Achteruitgang Oorzaken Actieplan

3 Natura 2000 en Habitattypen Europa 231 habitattypen Nederland 51 habitattypen Europa 71 prioritaire habitattypen Nederland 11 prioritaire habitattypen H2330 H3160 H4010

4 Natura 2000 H6230 Prioritair habitattype Leefmilieu waarvoor spoedmaatregelen gewenst zijn. Heischraal grasland: Ons land heeft een grote verantwoordelijkheid voor de in heel Europa sterk bedreigde laaglandvariant van dit habitattype

5 Heischrale graslanden (H6230) Verbond van heischrale graslanden (Nardo-Galion saxatilis of Violion caninae) Vier plantengemeenschappen: Ass. van Liggend walstro & Schapegras (droog) (19Aa1) Ass. van Klokjesgentiaan & Borstelgras (nat) (19Aa2) Ass. van Maanvaren & vleugeltjesbloem (Duin) (19Aa3) Ass. van Betonie & Gevinde kortsteel (ZL) (19Aa4) Matig zuur (ph ) & Kationenbufferrange (wat lemiger zand) Soortenrijk (nu veel RL-soorten)

6 19Aa1 19Aa2 19Aa4 19Aa3 xx

7 Soortenrijk en divers

8 Aantastingen en bedreigingen heischrale graslanden Habitatvernietiging (omzetting naar landbouw, bos etc) (zeer) gevoelig voor verzuring ook gevoelig voor vermesting Deel terreinen ook (zeer) gevoelig voor verdroging (nat heischraal)

9 Rozenkransje < 1950: 336 uurhokken : 73 uurhokken Nu: 2 uurhokken in binnenland!!

10 Hondsviooltje: voor 1990 & na 2010

11 Aardbeivlinder (18 populaties) Recente populaties Historisch voorkomen (>1 waarneming) N2000 met Heischraal

12 5 voor 12 Staat van instandhouding t.a.v. kwaliteit, oppervlakte en toekomst Zeer ongunstig

13 Onderzoek 2016 Naar een Actieplan... (in opdracht min LNV)

14 Natura 2000 gebieden met H6230

15 Veel heischraal grasland op kaart N2000 kwalificeert niet meer ca. 30 ha over Drouwenerzand

16 Kwaliteit heischrale graslanden Indicator kwaliteit: - Op basis van kensoorten en Rode Lijstsoorten - Per opname berekend Indeling: punten: slecht punten: matig - > 25 punten: goed

17 aantal Rode-lijstsoorten kwaliteitsscore Gemiddelde vegetatiekwaliteit ,0 4,0 b ab a aantal Rode-lijstsoorten b 19Aa1 19Aa2 19Aa3 b 3,0 2,0 1,0 0,0 a 19Aa1 19Aa2 19Aa3

18 aantal Rode-lijstsoorten kwaliteitsscore 40 Kwaliteitscore & Aantal RLsoorten a b 19Aa1 0 5,0 aantal Rode-lijstsoorten slecht matig goed c 4,0 3,0 2,0 b 1,0 a Fig. 5 0,0 slecht matig goed

19 basenverzadiging (%) Ca-NaCl (µmol/l bodem) Uitwisselbaar Ca & Basenverzadiging b b 19Aa a % basenverzadiging slecht matig goed Fig slecht matig goed

20 Net zo weinig gebufferd als rest habitattypen NP Hoge Veluwe

21 Bodemverzuring Bodemverzuring (afname zuurbufferend vermogen) Toename H + - concentratie * Toename H+ bezetting bodemcomplex Afname basische kationen * Uitspoeling Ca, Mg & K * Lagere basenverzadiging Afname verweerbare mineralen (met basische kationen) *Verminderd herstelvermogen bodem Vrijkomen toxische metalen (Fe,Al) *Toegenomen uitspoeling Al Remming nitrificatie en decompositie *Hoge ammonium/ nitraat-ratio *Strooisel ophoping Bobbink et al. 2017

22 N-depositie al minder in laatste jaren?

23 Trend ammoniakconcentratie Dwingelderveld

24 Ontwikkeling kwaliteit Heischraal (EGM, ) Fig. 9

25 Ontwikkeling kwaliteit Heischraal (EGM, 2016, met of zonder bekalking)) Fig. 10

26 Schaopedobbe: verzuurd heischraal met restpopulaties (winter 89-90)

27 Situatie in 2016 (na 25 jaar)

28 Conclusies onderzoek 2016 Bestaande heischrale graslanden staan nog steeds onder grote druk (nu of nooit!!); Bodemverzuring (minder kationen, meer Al) lijkt daarbij essentieel; Effect bekalking + plaggen na 25 jaar nog zichtbaar Oplossing: N-depo moet sneller < KDW & herstel buffercapaciteit nodig; Toedienen steenmeel als hypothetische maatregel PAS voor heischraal grasland toevoegen gecoördineerd Actieplan heischrale graslanden heel hard nodig!!

29 Actieplan (2017) plan van aanpak 1. Aanvullende kwantificering knelpunten 2. Kweekprogramma sterk bedreigde soorten 3. Pilots herstel buffercapaciteit 4. Vergroot areaal op voormalige landbouwgrond 5. Tenslotte: herintroductie (nadat abiotiek in orde is)

30 Actie 1 Aanvullende kwantificering en analyse a) Dataset abiotiek voor 60-70% beschikbaar, waar nodig aanvullen b) Levensvatbaarheid kenmerkende plantensoorten, is genetic rescue nodig? c) Genetische diversiteit in 4-5 kenmerkende vlindersoorten (Aardbeivlinder, Kommavlinder, Grote parelmoervlinder, Duinparelmoervlinder en/of Gentiaanblauwtje)

31 Actie 2 Kweekprogramma sterk bedreigde soorten a) Beginnen met plantensoorten uit droog heischraal milieu b) Einddoel is binnen 5-10 jaar weer vitale populatienetwerken opbouwen

32 Levensvatbaarheid afname populatiegrootte verlies genetische diversiteit inteelt en inteeltdepressie voortplantingsproblemen toegenomen isolatie geen compensatie verlies genetische diversiteit vanuit andere populaties geen redding vanuit andere populaties weg = écht weg Populatie Kleine schorseneer, Radio Kootwijk, 2014

33 Actie: wat kunnen we doen? Kweekprogramma s kas en proeftuin Kleine schorseneer: kruisen én zaadproductie!

34 Actie 3 Veldexperimenten herstel buffercapaciteit en testen effectiviteit steenmeel a) Achteruitgaande gebieden met restpopulaties redden met bekalking en evt ondiep plaggen. b) Geleidelijk herstel bodembufferring d.m.v. experimenten steenmeel zonder plaggen.

35 Steenmeelproef Loon op Zand

36 Actie 4 Areaalvergroting op voormalige landbouwgrond Kansen buffering op orde vanwege bekalken en afgraven tot minder verzuurde bodem Knelpunten Te rijk aan nutriënten (P!) Afwezigheid typische flora en fauna Sterk veranderd bodemleven

37 OBN Onderzoek Loeb et al 2017 (ontwikkeling droge heischrale graslanden op voormalige landbouwgronden) Overbrengen plantdiasporen: maaisel en zaad Overbrengen bodemflora/fauna: bodemkruimels, - plagjes experiment direct na ontgronden Werkt dit ook voor reeds heringerichte terreinen met stagnatie? experiment jaar na herinrichten

38 Conclusies Ontwikkeling heischraal grasland op voormalige landbouwgronden: Ontgronden (meestal) noodzakelijk; Als er na ontgronden verder niets gedaan wordt, ontstaat (door gebrek aan dispersie) vrijwel nooit heischraal grasland; Aanvoer vers maaisel (1:1) helpt sterk in ontwikkeling heischraal grasland; Voor aantal soorten aanvoer vitale zaden nodig; BIOGEOCHEMICAL WATER-MANAGEMENT & APPLIED RESEARCH ON ECOSYSTEMS

39 Conclusies Bodementen (met kruimels) helpt voor de vegetatie een beetje; Bodementen (kruimels) helpt een klein beetje voor ontwikkeling bodemleven. ADVIES: bodementen voegt te weinig toe om als maatregel toe te passen. Na stagnatie: Openen vegetatie en dan toediening vers maaisel en zaden helpt!! Geen effect toediening bodem hierbij. BIOGEOCHEMICAL WATER-MANAGEMENT & APPLIED RESEARCH ON ECOSYSTEMS

40 Actie 5 Populatieversterking en herintroducties Rozenkransje en Kleine schorseneer

41 Workshop 30 okt 2017 Ruim 20 mogelijke projecten uitbreiding heischraal grasland FRIESLAND Schaopedobbe (Dr/Fr Wold) 2 ha Manderfjild (Bakkeveenseduinen) 0,5 tot 1 ha Delleboersterheide 15 ha OVERIJSSEL De Borkeld (4 locaties) 5 ha Enterveen 2 ha Sallandse Heuvelrug 2 ha DRENTHE Dwingelderveld 2 tot 3 ha Dwingelderveld / Noordenveld 2 tot 4 ha Havelterberg 2 tot 5 ha Havelterberg / Holtingerveld 3 tot 5 ha Mantingerveld 2 tot 5 ha De Klencke 3 tot 5 ha Leggelderveld 2 tot 4 ha Vossenberg / Oude Diep 20 ha Dr/Fr Wold Oude Willem 10 ha? Drentse Aa??? GELDERLAND Korenburgerveen Beekvliet (NM en SBB) Wooldse Veen Kootwijk e.o. Rijk van Nijmegen Willink Weust NOORD-BRABANT Huis ter Heide TOTAAL 2 tot 10 ha 2 tot 5 ha 2 tot 4 ha < 1 ha < 1 ha < 1 ha 2-3 ha ha

42 De wil en het moment is er, NU ACTIE! Bedankt voor uw aandacht