Mineraalgift als maatregel tegen verzuring. Leon van den Berg (Bosgroep Zuid Nederland) Maaike Weijters (onderzoekcentrum B-WARE)

Transcriptie

1 Mineraalgift als maatregel tegen verzuring Leon van den Berg (Bosgroep Zuid Nederland) Maaike Weijters (onderzoekcentrum B-WARE)

2 Inleiding Mineralen Verzuring Wat is er bekend? Onderzoek Resultaten Wat weten we nog niet? Conclusies

3 Wat zijn mineralen? Een mineraal is een stof die in een homogene vaste vorm in de natuur voorkomt en is gevormd door geologische processen.

4

5 Verzuring Hoe komt het en wat doet het ook alweer? 16 februari

6 Verzuring: antropogeen Oxidatie DROGE depositie NATTE depositie Bronnen: Industrie landbouw Droge depositie van Gassen en kleine deeltjes Natte depositie van opgeloste zuren 16 februari

7 Verzuring: gevolgen Achteruitgang ecosystemen Soorten verdwijnen Ziekten/plagen Etc.

8 Zure depositie Wat gebeurt er in de bodem? Welke effecten hebben de protonen ( H + ) in de bodem?

9 Uitwisselbare kationen Al 3+ Ca 2+ Ca 2+ Mg 2+ Mg 2+ K Klei / - organische stof Mg 2+ Fe 2+ Ca 2+ Ca 2+

10 Verzuring: uitwisselbare kationen Al 3+ Ca 2+ Ca 2+ Mg 2+ Mg2+ K Klei / - organische stof Mg 2+ Ca 2+ Fe 2+ 2 H + Ca 2+ Verzuring van een geladen deeltje

11 Verzuring: uitwisselbare kationen Al 3+ Ca 2+ Ca 2+ Mg 2+ Mg2+ K Klei / - organische stof Fe 2+ Ca 2+ H + H + Mg 2+ Ca 2+ Calciumverlies naar bodemvocht uitspoeling

12 mineralen Ca 2+ Mg2+ Mg 2+ Ca K + -- Klei / - organische - - stof Mg 2+ Ca 2+ Ca 2+ kaliveldspaat Zand/mineralen Uitwisselbare kationen Mg 2+ Model naar: Bergsma 2016

13 Verwering mineralen Ca 2+ Mg2+ Mg 2+ Ca K Klei / - - organisc - he stof Mg 2+ Ca 2+ Ca 2+ Zand/mineralen Ca 2+ Uitwisselbare kationen Natuurlijke verwering zorgt voor aanvulling van de kationen vanuit de verwering van mineralen Model naar: Bergsma 2016

14 Verwering mineralen 2 KAlSi 3 O 8 + 2H H 2 O 2 K + + Al 2 Si 2 O 5 (OH) H 4 SiO 4 (kaliveldspaat) (kaoliniet) (kiezelzuur)

15 Zure depositie Zand/mineralen Uitwisselbare kationen K + K + Model naar: Bergsma 2016

16 Zure depositie Zand/mineralen Uitwisselbare kationen Ca 2+ K + K + Model naar: Bergsma 2016

17 Zure depositie Zand/mineralen Geen uitwisselbare kationen K + Uitwisselbare deel is geheel uitgeput, buffering door verwering van mineralen

18 Door de verzuring van de afgelopen 50 jaar In de arme zandbodems: Afname kationen (uitspoeling Ca, K, Mg) in de bodem bodems gaan over van kationenbuffering naar aluminium- en ijzerbuffering Uitwisselbare kationen zijn op Buffering alleen nog door verwering van mineralen (maar ook deze raken op)

19 Bekalken Wat te doen? in combinatie met plaggen

20 Zure depositie Kalk Zand/mineralen Uitwisselbare kationen

21 Steenmeel 16 februari 2011 en grove maling 21

22 Zure depositie Steenmeel Zand/mineralen uitwisselbare kationen

23 Steenmeel: wat is bekend?

24 Fins onderzoek bij Grove den, Aarnio et al 2003, 10 jaar na toedienen ph %N %organische stof Controle 3,6 1,3 77 Kalk (0,5t/ha) 4,2 1,3 75 Steenmeel (0,3t/ha) 3,9 1, Calcium gehalte (µg/gdw) bodem na 10 jaar controle kalk steenmeel

25 Tsjechisch onderzoek Hoogtegroei fijnspar Konasova et al 2012 steenmeel kalk controle controle

26 mortaliteit controle controle kalk steenmeel

27 Onderzoek 16 februari

28 overlevingspercentage Steenmeel en oud-bosplanten Bosanemoon overleving Mei % 80% 60% 40% 0 (controle) 1 (steenmeel) 20% 0% eik hazelaar kers

29

30

31 Uitwisselbaar Al (umol/kg bodem) ph NaCl Strabrecht, na 2 jaar 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2, * * Controle Dolokal Biolit 100 Biolit 200 Lavagruis Lurgi * * * * * Controle Dolokal Biolit 100 Biolit 200 Lavagruis Lurgi

32 mmol/kg bodem Totaal nog verweerbaar Uitwisselbaar Controle Dolokal Biolit Lavagruis Lurgi

33 Conclusies Steenmeel Werking deels zoals verwacht (meer kationen, minder Al, hogere basenverzadiging, geen/nauwelijks ph-effect) maar

34 Conclusies Steenmeel Werking deels zoals verwacht (meer kationen, minder Al, hogere basenverzadiging, geen/nauwelijks ph-effect) maar Positieve effecten op vegetatie (b.v. Bosanemoon en Wilde Tijm)

35 Conclusies Steenmeel Werking deels zoals verwacht (meer kationen, minder Al, hogere basenverzadiging, geen/nauwelijks ph-effect) maar Positieve effecten op vegetatie (b.v. Bosanemoon en Wilde Tijm) Tijdgebonden effect (trage werking) bij sommige steenmelen

36 Conclusies Steenmeel Werking deels zoals verwacht (meer kationen, minder Al, hogere basenverzadiging, geen/nauwelijks ph-effect) maar Positieve effecten op vegetatie (b.v. Bosanemoon en Wilde Tijm) Tijdgebonden effect (trage werking) bij sommige steenmelen Geen negatieve effecten in N, P of metalen in bodem- of plantchemie na twee effectjaren

37 Conclusies Steenmeel Werking deels zoals verwacht (meer kationen, minder Al, hogere basenverzadiging, geen/nauwelijks ph-effect) maar Positieve effecten op vegetatie (b.v. Bosanemoon en Wilde Tijm) Tijdgebonden effect (trage werking) bij sommige steenmelen Geen negatieve effecten in N, P of metalen in bodem- of plantchemie na twee effectjaren Onbekend wat de effecten op schimmels en bacteriën zijn (gebeurt er meer dan we zien?)

38 Steenmeel het Ei van Columbus? Niet zomaar uitvoeren Nog weinig ervaring Alleen in zeer zure, soortenarme systemen Afhankelijk van uitgangssituatie Kostbaar ( euro/ha) Praktische problemen (beschikbaarheid, duurzaamheid, insporing, helicopter)

39 Steenmeel het Ei van Columbus? Geen structurele maatregel op zichzelf Combineren met andere maatregelen zoals bosomvorming en herintroductie

40 Steenmeel het Ei van Columbus? Op korte termijn effectief genoeg? Soort, korrelgrootte, dosering, combineren met snelwerkende bufferstoffen

41 Lopende onderzoeken Eikensterfte Heideherstel Herstel heischrale graslanden Combineren steenmeel met P, kalk Dosering + maling Plantgat bemesting

42 Steenmeelonderzoek

43 Steenmeel het Ei van Columbus? In potentie wel, maar Niet overal We moeten nog veel leren, dus onderzoek en monitoring zijn belangrijk In combinatie met andere maatregelen Verzurende depositie moet omlaag Samenwerken en kennis delen

44 Dank voor uw aandacht Leon van den Berg: Maaike Weijters: