Het belang van bodemtypen en nutriënten voor riet in de Loosdrechtse Plassen

Transcriptie

1 Het belang van bodemtypen en nutriënten voor riet in de Loosdrechtse Plassen Verkenning van abiotische knelpunten voor het broedhabitat van de grote karekiet Jim de Fouw, Yvon Verstijnen en Fons Smolders

2 Jim de Fouw Jim de Fouw Ecology, Ecology research & consultancy

3 Biogeochemical Water Mangement and Applied Research on Ecosystems Biodiversiteit wordt bepaald door Biogeochemie BIOGEOCHEMICAL WATER-MANAGEMENT & APPLIED RESEARCH ON ECOSYSTEMS

4 Fundamenteel onderzoek Toegepaste Biogeochemie Toegepaste Ecologie Onderzoeksvragen

5 Veld metingen

6 Veld experimenten BIOGEOCHEMICAL WATER-MANAGEMENT & APPLIED RESEARCH ON ECOSYSTEMS

7 Mesocosmos-experimenten BIOGEOCHEMICAL WATER-MANAGEMENT & APPLIED RESEARCH ON ECOSYSTEMS

8 Lab-experimenten BIOGEOCHEMICAL WATER-MANAGEMENT & APPLIED RESEARCH ON ECOSYSTEMS

9

10 Het belang van bodemtypen en nutriënten voor riet in de Loosdrechtse Plassen Verkenning van abiotische knelpunten voor het broedhabitat van de grote karekiet Introductie Kader Bekende factoren Kennis lacune en kennisvraag Methode veldwerk Loosdrecht Resultaten en interpretatie Nutriënten bodem Kwaliteit riet Nutriënten via wateroppervlakte Vragen

11 Grote karekiet

12 Broedhabitat

13 Sturende factoren voor ontwikkeling van waterriet Bekende factoren Beschoeiing Inrichting oevers (kade, huizen etc) Struik- en boom opslag Afkalving oevers, getrapt talud Ganzenvraat Antropogene impact Riet ganzenvraat

14 Beschoeiing Geitekaai Dichte beschoeiing De Weer Open (oude) beschoeiing

15 Struik- en bosopslag

16 Waterdiepte rietkraag en uitgroeizone Voor de rietkraag Waterlevel Uitgroei van het riet bemoeilijkt door getrapte bodem. bodem In de rietkraag

17 Effect van ganzen Duidelijk effect van de afrastering op de uitloopzone buiten de rietkraag.

18 Stengels met vraat - % Stengel dichtheid #/m2 Effect van ganzen Duidelijk effect van de afrastering op de uitloopzone. controle raster Uitloopzone - m

19 Variatie binnen rietkragen

20 Sturende factoren voor ontwikkeling van waterriet Bekende factoren Beschoeiing Inrichting oevers (kade, huizen etc) Struik- en boom opslag Afkalving oevers, getrapt talud Ganzenvraat Antropogene impact Kennis lacune (Loosdrecht) Bodemchemie Waterkwaliteit Waterdynamiek waterdynamiek Riet ganzenvraat bodemchemie

21 Sturende factoren voor ontwikkeling van waterriet Kennisvraag Het belang van bodemchemie en nutriëntenbeschikbaarheid voor groeicondities van riet geschikt voor Grote karekieten. Antropogene impact waterdynamiek Riet ganzenvraat bodemchemie

22 Monitoring zomer 2018 De locatiekeuze: bodemtype (zand/veen) waterdynamiek (luwte, stroming) kwaliteit van riet ( goed/dik of slecht/dun ) Meeting binnen rasters: Rietparameters (dikte, hoogte, dichtheid) Bodemchemie (nutriënten, organische stof etc.) Waterdiepte, vraat, talud, vegetatie

23 Monitoring zomer 2018 ~ 1 meter Monsterlocatie Uitloopzone Rietkraag

24 Nutriëntenbeschikbaarheid bodem

25 Totaal-P (mmol/kg) Totaal stikstof - TIN (µmol/kg) Nutriëntenbeschikbaarheid bodem Zand Veen Slib R² = 0, Org. Stofgehalte (%) Org. Stofgehalte (%) Het totaal-fosfor en totaal anorganisch stikstofgehalte is neemt toe naarmate het organisch stofgehalte van de bodem hoger is. De relatie tussen org. Stofgehalte is zwak voor de zandbodems

26 Massa Volume (kg/l) Nutriëntenbeschikbaarheid bodem 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0, Org. Stofgehalte (%) Maar: hat massa volume (massa droge bodem per liter bodemvolume) is sterk afhankelijk van het organische stofgehalte. Hoe hoger het organische stofgehalte des te lager het massa volume. En voor planten zijn de concentraties per liter bodem dan het gehalte per kilogram bodem omdat planten in en bepaald bodemvolume.

27 Totaal-P (mmol/l bodem ) Totaal stikstof -TIN (µmol/l bodem ) Nutriëntenbeschikbaarheid bodem Org. Stofgehalte (%) Org. Stofgehalte (%) Per liter bodemvolume zijn de gehalten aan stikstof en vooral fosfor veel lager en zijn de verbanden met organisch stofgehalte ook veel minder sterk. Nutriënten in de bodem in Loosdrecht laag.

28 Fosfor (pw) (µmol/l) Nutriëntenbeschikbaarheid bodem Loosdrecht versus Nederland (database: B-Ware) 100 Nederland Loosdrecht 2018 Rietlanden Loosdrecht 2006 slib Loosdrecht 2006 Veen Loosdrecht 2006 zand Nederland 10 Loosdrecht rietkragen Loosdrecht op de plas 1 0,1 0, Ammonium (pw) (µmol/l) Bodemvocht (direct beschikbaar voor planten ) bevestigt het beeld

29 Plantenkwaliteit: dichtheid, dikte, hoogte etc Dichtheid m 2 Veen (12): 103±29 Zand (22): 60±26 Veenslib (2): 42±3 Dikte mm 5,6±1,2 4,7±1,2 7,2±1,0 Biomassa g droge stof m ± ± ±318

30 Plantenkwaliteit: nutriënten in de plant Vergelijk met literatuur (101 locaties) Gusewell & Koerselman 2002

31 K/P (gram/gram) K/P (gram/gram) N/P (gram/gram) K (mgram/gram) Plantenkwaliteit: nutriënten in de plant Loosdrechtse 0 Plassen (2018) 0,0 5,0 10,0 15,0 N (mgram/gram) 25 P limitatie of N+P limitatie ,0 5,0 10,0 15,0 N (mgram/gram) ,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 N/P (gram/gram) 5 K of N+K limitatie 0 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 N/K (gram/gram) Vergelijk met literatuur (101 locaties) Gusewell & Koerselman 2002

32 Biomassa (g/m 2 ) Riet biomassa versus nutriënten beschikbaarheid Tot-P (mmol/l bodem ) De rietbiomassa laat een verband zijn met de totaal-p per liter bodemvolume

33 N:P ratio Stengel dikte - mm Variatie binnen rietkragen en nutriënten beschikbaarheid Donker dik Licht dun Licht dun riet lijkt lokaal ook meer gelimiteerd in fosfor Veen Zand

34 Nutriënten via oppervlakte water

35 Belang van toevoer nutriënten via oppervlakte water: Proefsloot Nijmegen Universiteit/B-ware

36 Belang van toevoer nutriënten via oppervlakte water: Proefsloot Nijmegen Universiteit/B-ware

37 Belang van toevoer nutriënten via water oppervlakte: Pilot experiment Nijmegen Universiteit/B-ware

38 Stengels met waterwortels - % Belang toevoer nutriënten via water: Pilot experiment Nijmegen Universiteit/B-ware controle water bodem water & bodem Nutriënten toevoeging

39 Stengels met waterwortels - % Riet biomassa gram Belang toevoer nutriënten via water: Pilot experiment Nijmegen Universiteit/B-ware controle water bodem water & bodem Nutriënten toevoeging controle water bodem water & bodem Nutriënten toevoeging Vorming van waterwortels (adventief wortels) neemt toe bij nutriëntenrijk water Riet biomassa hoger bij meer waterwortels Belang van waterwortels lijkt substantieel

40 Totaal fosfor mg/l Water doorzicht Nutriënten oppervlakte water Loosdrechtse Plassen Jaar Jaar Loosdrechtse Plassen (zomer maanden, op de plas) Data: Waternet

41 Nutriënten oppervlakte water elders Veluwemeer Eemmeer Waterkwaliteit verbeterd en is goed voor waterplanten, veel locaties toename van waterplanten. Hilt et al 2018

42 Belang van nutriënten via oppervlakte water en adventief wortels voor rietkragen?

43 Belang van waterdynamiek: Loosdrecht Stroming kan aanvoer van nutriënten bevorderen. Loosdrecht geen effect van waterdynamiek (strijklengte, windkant en beschut of geëxponeerd). Echter, dat wil niet zeggen dat nutriënten via het water geen (cumulatief) effect heeft! Voedingstoffen via water

44 Belang van nutriënten via oppervlakte water en adventief wortels voor rietkragen? Vervolg studie: In kaart brengen hoe bepalend nutriënten zijn voor hoog en dik riet goed voor grote karekiet in Nederland. Locaties nog bepalen, suggesties welkom!

45 Conclusies Naast begrazing, ongeschikte oevers (dichte beschoeiingen) en struik- en bosopslag heeft de suboptimale beschikbaarheid van nutriënten een belangrijk effect op de groei van riet in de Loosdrechtse Plassen. Hierdoor is het riet op veel plekken onvoldoende dicht hoog (<3 meter) en dik (<6 millimeter) om geschikt te zijn voor de grote karekiet. De locaties die wel geschikt zijn dienen actief beschermd te worden. Als de afname van nutriënten verder doorzet (dus minder N en P) is de vraag of het riet geschikt voor grote karekieten gemakkelijk zal uitbreiden.

46 Aanbevelingen voor beheer en (her)inrichting Bodems (of locaties) voor (her)inrichting is het wenselijk om te zoeken naar nutriëntrijker plekken zodat riet een betere kans heeft om te komen tot hoger en dikker riet geschikt voor de grote karekiet. Wanneer men actief riet wil aanplanten op aangelegde bodems, is interessant om bodems te testen met een verschillende voedselrijkdom (voedselarm tot voedselrijk). Het herstel en aanleg van rietkragen op locaties waar de groeiomstandigheden goed zijn dient gepaard te gaan met actieve beheersmaatregelen zoals het uitrasteren tegen vraat en verwijderen van struik- en bosopslag (zie van der Winden 2016 voor details).

47 Vragen?