Trosbosbes Effecten op het ecosysteem en mogelijkheden voor bestrijding

Transcriptie

1 Trosbosbes

2

3 Trosbosbes Effecten op het ecosysteem en mogelijkheden voor bestrijding GertJan van Duinen

4 Vraagstelling Hoe beïnvloedt Trosbosbes ecosysteem? Peelvenen: veenontwikkeling, biodiversiteit Factoren vestiging en uitbreiding Trosbosbes? Literatuur Beschikbare gegevens en kaarten

5 Verspreiding Nederland Waarneming.nl ex in 51 kmhokken

6 kmhokken Toename Trosbosbes Peelregio jaar Data: Piet van den Munckhof

7 Toename Trosbosbes Fochteloërveen Sterke uitbreiding in 10 jaar Rukt op via kaden in het veen Regelmatig afzetten van struiken op kaden om zaadzetting te voorkomen: intensief beheer op lastige plekken!

8 Verspreiding Trosbosbes Mariapeel & Deurnsche Peel 20 vlakken (122 ha) 352 puntwaarnemingen 4,5% van totale oppervlakte

9 Verspreiding Trosbosbes Mariapeel & Deurnsche Peel 50% 40% aandeel in oppervlakte Trosbosbes aandeel in oppervlakte reservaat 30% 20% 10% 0% Berkeneikenbos Droge/vochtige heide (Struikhei) Pijpenstrootje (nat/vochtig) Veenputten Natte/vochtige heide (Dophei) Pitrusruige Beukeneikenbos Adelaarsvaren Grauwe wilg andere

10 Verspreiding Trosbosbes Maria & Deurnschepeel 50% 40% aandeel in oppervlakte Trosbosbes aandeel in oppervlakte reservaat 30% 20% 10% 0% Berkeneikenbos Droge/vochtige heide (Struikhei) Pijpenstrootje (nat/vochtig) Veenputten Natte/vochtige heide (Dophei) Pitrusruige Beukeneikenbos Adelaarsvaren Grauwe wilg andere

11 Uitgangspunt: Randvoorwaarden voor hoogveenherstel Veenmossen

12 Uitgangspunt: Randvoorwaarden voor hoogveenherstel Veenmossen Water Licht Koolstof Andere voedingsstoffen Veenmossen

13 Uitgangspunt: Randvoorwaarden voor hoogveenherstel Planten en dieren van hoogveen Vochtigheid Zoninstraling Voeding

14 Uitgangspunt: Randvoorwaarden voor hoogveenherstel Planten en dieren van hoogveen Vochtigheid Zoninstraling Voeding

15 Eigenschappen Trosbosbes Hoog waterverbruik (24 l/dag) Doorworteling ondiepe veenlaag (2050 cm) Interceptie van neerslag Verlaging/sterkere fluctuatie waterstand Water niet meer beschikbaar voor veenmossen e.a. Zuurstof in veen toename afbraak Beperking groei veenmossen e.a.; beperking vastleggen stikstof N beschikbaar voor Pijpenstrootje en Berk [zichzelf versterkend effect!] Onderzoek: Berken verwijderen positief voor hydrologie hoogveen verwijderen Trosbosbes ook

16 Eigenschappen Trosbosbes Hoog waterverbruik (24 l/dag) Doorworteling ondiepe veenlaag (2050 cm) Interceptie van neerslag Verlaging/sterkere fluctuatie waterstand

17 Eigenschappen Trosbosbes Verlaging/sterkere fluctuatie waterstand Water niet meer beschikbaar voor veenmossen e.a. karakteristieke planten Zuurstof in veen toename afbraak Beperking groei veenmossen beperking vastleggen stikstof N beschikbaar voor Pijpenstrootje en Berk [zichzelf versterkend effect!]

18 Eigenschappen Trosbosbes Verlaging/sterkere fluctuatie waterstand Water niet meer beschikbaar voor veenmossen e.a. karakteristieke planten Zuurstof in veen toename afbraak Beperking groei veenmossen beperking vastleggen stikstof N beschikbaar voor Pijpenstrootje en Berk [zichzelf versterkend effect!] Onderzoek: Berken verwijderen positief voor hydrologie veen verwijderen Trosbosbes ook

19 Eigenschappen Trosbosbes Structuur van vegetatie Schaduw beperkt veenmossen, (kenmerkende) vaatplanten en fauna Blad Trosbosbes ophoping, kwaliteit en afbraak van strooisel

20 Voortplanting en verspreiding Trosbosbes Veel bessen en zaden ( propagule pressure ) Bessenproductie en zaden per bes afhankelijk van cultivar en standplaats ( zaden per struik) Verspreiding over lange afstand door dieren (besetende vogels, zoogdieren) Zaad meerdere jaren levensvatbaar

21 Hydrologie en bodem Trosbosbes Ondiep wortelstelsel Goed gedraineerde, luchtige (humusrijke) zand of veenbodem Gevoelig voor zuurstofgebrek bodem Stabiele en hoge grondwaterstand belemmert wortelontwikkeling, beperkt groei en bessenproductie Hoge stikstof beschikbaarheid

22 Krachtige hergroei Trosbosbes

23 Duurzame bestrijding Trosbosbes noodzakelijk Ernstige belemmering hoogveenherstel Eenmalige bestrijdingsactie niet afdoende Verbetering omstandigheden voor hoogveenvorming = ongunstig voor Trosbosbes (afname kieming en vestiging) Maatregelen verbetering waterhuishouding Vermindering stikstofdepositie Directe (mechanische) bestrijding

24 Verwijderen Trosbosbes Peelvenen Met wortel en tak Voorzichtig en zorgvuldig werken Nazorg noodzakelijk!!! Foto s: Van Stipdonk Landschapsinrichting

25 Verwijderen Trosbosbes Peelvenen Foto: Peelveneninuitvoering.nl

26 Praktijkadvies Trosbosbes 1. Voorkomen verspreiding 2. Vroegtijdig ontdekken en bestrijden eerste vestigingen 3. Bestrijden lokale kleine populaties 4. Beheersen (incl. monitoren) / Systeemherstel (hydrologie en stikstof)

27

28 Invangen N depositie, snelle opname NH4 + Biomassaproductie en bladval Licht beschikbaarheid Veranderingen in samenstelling en processen in bodem? Strooisel ophoping Stikstof / fosfaat beschikbaarheid Afbraakprocessen in strooisellaag Trosbosbes? vaatplanten Hogere verdamping veenmos Toename beschikbaarheid + Waterstanden Bodemvocht +

29 Invangen N depositie, snelle opname NH4 + Biomassaproductie en bladval? Stikstof / fosfaat beschikbaarheid Trosbosbes? + Hogere verdamping? Toename beschikbaarheid + Waterstanden Bodemvocht? Bestuivers Concurrentie om bestuiving Licht beschikbaarheid Veranderingen in samenstelling en processen in bodem Strooisel ophoping Afbraakprocessen in strooisellaag vaatplanten veenmos + Fauna (herbivoren, habitat specialisten)

30 Voorplanting en verspreiding Aanwezigheid van zaadbronnen, veel zaden Verspreiding vectoren Niet steriele planten buiten en binnen natuurgebieden Vogels, zoogdieren Grote kans op vestiging Afzetting van (veel) zaden Vaak onder bomen door bijv. vogels Open plekken in vegetatie Kieming, vestiging, overleving zaailingen Geen beperking door natuurlijke vijanden Vestiging condities Succesvolle competitie met vaatplanten Sterke groei Zure bodem, vooral op veen Vochtige bodem, tijdelijk droogval, geen langdurig zuurstofgebrek Aanwezigheid van mycorrhiza Zure veenbodem Volwassen struiken, groei en voorplanting Dicht struikgewas Stikstofdepositie Tijdelijke droogval (> 50 cm onder maaiveld) Uitlopen, grote zaadproductie Goede licht beschikbaarheid Lokaal uitbreiding, nieuwe zaadbron

31