OBN-onderzoek: Verlanding in laagveenpetgaten Speerpunt voor herstel in laagvenen

Transcriptie

1 OBN-onderzoek: Verlanding in laagveenpetgaten Speerpunt voor herstel in laagvenen Roos Loeb, Jeroen Geurts, Liesbeth Bakker, Rob van Leeuwen, Jasper van Belle, José van Diggelen, Ann-Hélène Faber, Annemieke Kooijman, Otto Brinkkemper, Bas van Geel, Wim Weijs, Gijs van Dijk, Johan Loermans, Casper Cusell, Winnie Rip & Leon Lamers Onderzoekcentrum B-ware, Nijmegen

2 Inleiding Probleemstelling: Voor diversiteit laagveenlandschap verschillende stadia van van petgaten nodig; Voor behoud habitattypen, oa voor Trilveen, moeten nieuwe vegetaties ontstaan; Nu in veel gebieden nauwelijks nog

3 Inleiding Belangrijkste onderzoeksvragen: Hoe ontwikkelde vegetatie petgaten zich tussen ? Hoe is dat nu; is er buiten Wieden-Weerribben en Nieuwkoop geen meer? Wat zijn abiotische verschillen tussen locaties met en zonder? Welke maatregelen kunnen bevorderen?

4 Aanpak 3-jarig onderzoek; groot consortium; financiering door OBN en Waternet; 1. Historisch onderzoek Luchtfotoreconstructie Interviews laagveendeskundigen Veranderingen vegetatie en waterkwaliteit 2. Veldonderzoek Petgaten NL Successie en Krabbenscheer Wieden-Weerribben 3. Experimentele herstelmaatregelen ( Jeroen Geurts) Vlotten: pilot (klein), LIFE SBB+NM (groot, vanaf 2014) Afplaggen oevers Maaibeheer: mesocosmosexperiment

5 Historische

6 P (mg/l) Verlanding na P Vanaf jaren 60 rivierwater sterk vervuild (o.a. P) Via inlaat kwam dit water de gebieden in Sterke achteruitgang jonge en bestaande trilvenen vanaf jaren Nu water minder eutroof 1. Verbetering kwaliteit rivierwater 2. Inlaat uit ander bronnen 3. Isolatie

7 Huidige 2003 Het Hol 2005 Sommige gebieden recent nog sterke achteruitgang Veel nieuwaangelegde petgaten verlanden niet, maar.

8 Huidige Nog steeds (tot 50% in 11 jaar) Snelle : wortelende helofyten, eutrofe kragges Langzame : mesotrofe kragges

9 Huidige Hypothesen laagveendeskundigen Kwaliteit oppervlaktewater en waterbodem door vervuiling nog niet geschikt; Sterke afname kwelinvloed in Oostelijke Vechtplassen; Oevers petgaten te eutroof door landbouw en veraarding; Dispersieprobleem door eerder achteruitgang soorten; Vraat door watervogels, Amerikaanse rivierkreeft, muskusratten.

10 Verschillen locaties met/zonder

11 Verschillen locaties met/zonder Oostelijke Wieden en Nieuwkoopse Mieden Totaal Vechtplassen Weerribben Plassen Geen Type van Paddenrus en Waterdrieblad Type van Snavelzegge Type van Holpijp Type van Riet en Holpijp Type van Krabbenscheer Type van Slangenwortel Type van Pluimzegge Type van Mattenbies Type van Grote lisdodde en Riet Type van Kleine lisdodde en Moerasvaren Trilveen

12 totaal-p slib (mmol/l bodem) P-Olsen slib (µmol/l bodem) totaal-p oppervlaktewater (µmol/l) EGV (µs/cm) Verschillen locaties met/zonder geen geen geen geen Weinig verschillen wel/geen Sommige plekken te eutroof of te hoge of lage EGV

13 % onderzochte petgaten Verschillen locaties met/zonder aanwezigheid ecosystem engineers op oever petgaten zonder petgaten met Ook verlandende soorten aanwezig op oevers petgaten zonder Dispersie kan probleem zijn voor nietwindverspreiders

14 aantal exemplaren Biomassa planten (g drooggewicht per plot) Verschillen locaties met/zonder Controle Exclosure 0 0,0 5,0 10,0 15,0 Fosfor concentratie in bodemvocht vlot (µmol/l) met kooi zonder kooi met kooi zonder kooi met kooi zonder kooi met kooi zonder kooi geplagd ongeplagd geplagd ongeplagd Westbroek Biomassa op LIFE-vlotten Krabbenscheer Molenpolder Vraat beperkt biomassa op vlot, vooral eutroof Sterke vraat Krabbenscheer; weg zonder bescherming

15 Verschillen locaties met/zonder Experiment Krabbenscheer in extra kooitje met fijne maaswijdte Krabbenscheer zonder Kreeft doet het in Molenpolder nog goed, anders geen groei

16 Verschillen typen Type van Snavelzegge

17 Verschillen typen Type van Holpijp

18 Verschillen typen Type van Riet en Holpijp

19 Verschillen typen Type van Paddenrus en Waterdrieblad

20 Verschillen typen Type van Krabbenscheer

21 Verschillen typen Type van Kleine lisdodde en Moerasvaren

22 Verschillen typen Type van Grote lisdodde en Riet

23 Verschillen typen P NH4 PO4 Fe K ph NO3 Ca (&HCO3&alkaliniteit) Turbiditeit EGV (&Mg) Cl (&Na&SO4)

24 Verschillen typen K NO3 PO4 Cl (&Na&SO4) NH4 Turbiditeit P ph EGV (&Mg) Fe Ca (&HCO3&alkaliniteit)

25 Verschillen typen PO4 ph P K NH4 NH4/K SO4 NO3 Cl Mg Ca (&HCO3) CO2 Fe/P Fe

26 Verschillen typen Types van Snavelzegge, Holpijp, Riet & Holpijp Beperkingen Te weinig kwel; Te hoge nutriëntenconcentraties, Petgatvorm niet geschikt; Te dikke sliblaag; Dispersie kan voor Snavelzegge en Grote boterbloem een probleem zijn; Vraat? Standplaats Kwelgebonden (hoog Fe, Ca, HCO 3 ); Lage nutriëntenconcentraties, zowel in het oppervlaktewater als in de onderwaterbodem; Begint wortelend in bodem, maar kan soms op gaan drijven; Ondiepe petgaten met een flauwe oever en een zandige bodem;

27 Verschillen typen Type van Waterdrieblad & Paddenrus Standplaats Gebonden aan gebufferd water; Lage nutriëntenconcentraties; Verlandt vanuit oude kragges en legakkers; Petgaten soms dieper zijn en soms organische Hoge waterstand t.o.v. oever voor Waterdrieblad; Beperkingen Te weinig buffering; Te hoge nutriëntenconcentraties; Dispersie kan voor Waterdrieblad een probleem zijn; Vraat?

28 Verschillen typen Type van Krabbenscheer Beperkingen Vraat; Te hoge of te lage nutriëntenconcentraties; Te lage K-beschikbaarheid, te hoge N/K-ratio, NH 4 - toxiciteit, CO 2 -tekort; Dispersie kan een probleem vormen voor terugkeer van Krabbenscheer Standplaats Voldoende nutriënten in oppervlaktewater, maar niet teveel; meestal oppervlaktewater-gevoed; Hoge K-beschikbaarheid (lage N/K-verhouding) en hoge CO 2 - beschikbaarheid; Voldoende buffering

29 Verschillen typen Type van Kleine lisdodde en Moerasvaren Beperkingen Vraat; Petgat ongeschikt (te minerale bodem, te ondiep of te weinig slib door bijv. ligging aan de loefzijde) Standplaats Breed voorkomen van mesotroof tot hypertroof en van zwakgebufferd tot sterk gebufferd (zowel oppervlaktewater gevoed als regenwater gevoed); Meestal in diepe, venige petgaten met een dikke sliblaag

30 Verschillen typen Type van Grote lisdodde en Riet Beperkingen Vraat Standplaats (Hyper)eutroof oppervlaktewater, slib en oever (legakker); Verlanding vanuit wortelende helofyten of via kraggevorming; Prefereert een flauwe oever en een niet al te diep petgat;

31 Conclusies Door verbetering waterkwaliteit is deze meestal niet te voedselrijk voor op zich (data Oostelijke Vechtplassen); Jonge richting trilveen oppervlaktewater vaak niet geschikt: Te eutroof Te weinig gebufferd (HCO 3 &Ca) Ook waterbodem&oever vaak te eutroof Vraat speelt in Oostelijke Vechtplassen belangrijke rol, mn eutrofere typen + Krabbenscheer Dispersie meestal niet het probleem

32 Kennisleemtes Effecten maatregelen op langere termijn; Welke maatregelen kunnen grootschalig worden ingezet tegen vraat door vogels en door Amerikaanse rivierkreeft; Waardoor is Krabbenscheer grootschalig verdwenen in Oostelijke Vechtplassen en hoe krijgen we hier Krabbenscheer weer terug? Welke typen zorgden vroeger voor snel dichtgroeien petgaten? Via welke routes is trilveenvorming mogelijk?

33 Vragen.