Op woensdag 3 juli 2018 is er een onderzoeksrapport van het RIVM verschenen: Verkenning milieueffecten rubbergranulaat bij kunstgrasvelden.

Transcriptie

1 Datum: Betreft: Wie: RIVM onderzoek vervuiling door SBR-infill Ewout Timmerman (beleidsadviseur sport) Op woensdag 3 juli 2018 is er een onderzoeksrapport van het RIVM verschenen: Verkenning milieueffecten rubbergranulaat bij kunstgrasvelden. 1. Inleiding In 2016 heeft het RIVM onderzoek gedaan naar de gezondheidsrisico s van sporten op kunstgrasvelden met rubbergranulaat. Uit dit onderzoek blijkt dat sporten op kunstgrasvelden met rubbergranulaat geen verhoogd risico voor de gezondheid met zich mee brengt. Echter, het risico op het milieu was tijdens deze studie buiten beschouwing gelaten en uit een studie van SWECO (Weijer et al., 2017) blijkt dat er onbedoeld veel rubbergranulaat terecht komt rondom de velden. Naar aanleiding hiervan heeft het RIVM onderzoek gedaan naar het effect van rubbergranulaat op eventuele verontreiniging in het milieu. Het doel was om te verkennen in welke mate de omgeving van kunstgrasvelden wordt belast door rubbergranulaat en door de stoffen die voorkomen in dat rubbergranulaat en of dat effecten heeft voor het ecosysteem en de mens. 2. Onderzoeksvragen 1. Wat zijn concentraties rubbergranulaatdeeltjes in grond en waterbodem rondom kunstgrasvelden? 2. In welke mate komen stoffen afkomstig uit rubbergranulaat voor in (grond)water en (water)bodem rondom kunstgrasvelden? 3. Zijn er risico s voor bodem- en waterorganismen? 4. Zijn er risico s voor de mens door consumptie van moestuingewassen die besproeid zijn met slootwater nabij kunstgrasvelden, of door andere blootstellingsroutes via het milieu? 5. Zijn er risico s voor andere dieren dan in water en bodem levende organismen, zoals vogels, en (landbouw)huisdieren? 3. Methode Het RIVM heeft de concentratie van verschillende stoffen (zie bijlage 1) gemeten rondom 10 kunstgrasvelden met rubbergranulaat en 10 nabij gelegen grasvelden. Het RIVM heeft metingen gedaan op verschillende locaties rondom het veld (zie figuur 1): Figuur 1. Dwarsdoorsnede van kunstgrasveld met verschillende meetlocaties. Voor de verschillende meetlocaties zijn er adequate normen gebruikt om te bestuderen of de concentratie van de stoffen een risico is voor het milieu of de mens. Voor de verschillende normen wordt verwezen naar het RIVM rapport (artikel 2.6.2). Wanneer er een significant verschil in stof

2 concentratie was gevonden tussen de kunstgrasvelden met rubbergranulaat en grasvelden, is de concentratie getoetst aan de norm en is het risico voor het milieu of mens in kaart gebracht. 4. Resultaten Hieronder worden de belangrijkste resultaten van het onderzoek per meetlocatie beschreven. 4.1 Bermgrond De aanwezigheid van rubbergranulaat op kunstgrasvelden leidt tot een grote spreiding tussen de gemeten hoeveelheid rubbergranulaat korrels rondom de velden. De aanwezigheid van rubbergranulaat korrels in de bermgrond zorgt voor een significante verhoging van de concentraties van cadmium, kobalt, koper, zink, minerale olie, diverse PAK s en benzothiazolen. In de bermgrond rond de kunstgrasvelden zijn aanzienlijk lagere nitraat- en fosfaatconcentraties aangetroffen dan bij de grasvelden. Dit is te verklaren door de bemesting van de grasvelden. Uit de correlaties blijkt dat er geen relatie is tussen de aanwezigheid van rubbergranulaat korrels en een verhoogde koperconcentratie. Normtoetsing: getoetst aan de maximale waarde wonen en maximale waarde industrie. De concentratie hoeveelheden voor verschillende stoffen zijn weergegeven in figuur 2. De gestippelde rode lijn geeft de Maximale Waarde voor Wonen weer en de rode lijn geeft de Maximale Waarde voor Industrie weer. Kobalt = Zink = Op twee locaties een overschrijding van de MW Wonen grens. Op 9 locaties een overschrijding van de MW Wonen grens en op 2 locaties een overschrijding van de MW Industrie grens. Minerale olie = Op 7 locaties een overschrijding van de MW Wonen grens en op 3 locaties een overschrijding van de MW Industrie grens. Figuur 2. De normtoetsing van significant hogere concentratie stoffen rondom kunstgrasvelden. Conclusie: Uit de resultaten blijkt dat er geen risico s zijn voor de gezondheid van spelende kinderen. Echter. er zijn wel enkele ecologische risico s te verwachten. Het aantal organismen in de bermgrond dat negatieve effecten kan ondervinden is geschat op 16%. Grond die voldoet aan MW-Industrie norm kan veilig gebruikt worden rondom sportvelden, en directe sanering is dan ook niet nodig. Wel is het

3 zo dat er de zorgplicht is: Wanneer iemand de bodem verontreinigt, is deze verplicht die verontreiniging op te ruimen. 4.2 Drainagewater De aanwezigheid van rubbergranulaat op kunstgrasvelden leidt tot een significante verhoging van de concentratie pyreen, benzothiazol en 2-hydroxybenzothiazol. Terwijl er bij de referentievelden een verhoogde concentratie voor barium, calcium, magnesium, kalium en natrium werd gevonden. Normtoetsing: Hoewel er geen wettelijke normen bestaan voor drainagewater, is er getoetst aan de maximum aanvaardbare kwaliteitsnorm (MAC-MKN). Zink Bij twee locaties een overschrijding van de MAC-MKN norm. Kobalt Bij één locatie een overschrijding van MAC-MKN norm. Cadmium Geen overschrijding van de MAC-MKN norm Koper Bij 4 locaties een overschrijding van de MAC-MKN norm bij de grasvelden. Dus rubbergranulaat heeft geen invloed op de verspreiding van koper in het milieu. PAK s Geen overschrijding van de MAC-MKN norm. Conclusie: Uit de resultaten blijkt dat rubbergranulaat invloed heeft op de kwaliteit van het drainagewater. Echter, dit is met name locatie afhankelijk en konden er weinig algehele verhogingen worden gevonden. 4.3 Slootwater De aanwezigheid van rubbergranulaat op kunstgrasvelden heeft geen negatieve effecten op de kwaliteit van het slootwater rondom de velden. Het slootwater bij kunstgrasvelden heeft iets lagere concentraties koper, magnesium, nikkel, nitraat, stikstof en zink. Conclusie: Uit de resultaten blijkt dat er nauwelijks verschillen in de kwaliteit van slootwater is rondom kunstgras- en grasvelden. Zelfs wanneer de concentratie stoffen in het drainagewater hoger was, had dit geen invloed op de concentraties in het slootwater. Dit betekent dat het waterleven geen direct risico loopt door het rubbergranulaat op de kunstgrasvelden. 4.4 Waterbodem De aanwezigheid van rubbergranulaat op kunstgrasvelden leidt in enkele sloten tot de aanwezigheid van rubberkorrels op de waterbodem. De gemeten hoeveelheid rubberkorrels op de waterbodem leidt echter niet tot een verhoging van de concentratie stoffen in het water. Dit betekent dat in het algemeen de hoeveelheid rubberkorrels op de waterbodem niet significant bijdragen aan de concentraties in de waterbodem. Het drainagewater blijkt hierin de dominante rol te zijn voor de aanwezigheid van diverse stoffen in de waterbodem. Normtoetsing: Is uitgevoerd voor de stoffen die naar alle waarschijnlijkheid afkomstig zijn uit rubbergranulaat (kobalt, koper, zink, PAK s en minerale oliën). Op twee locaties wordt er in de waterbodem zink concentraties gevonden die boven de norm liggen van waterklasse A. Echter, alleen voor 1 locatie kan de aanwezigheid van rubbergranulaat ook daadwerkelijk als oorzaak worden beschreven. Op alle andere locaties liggen de concentratie stoffen onder de norm waterklasse A. Conclusie: Uit de resultaten blijkt dat de waterbodem op twee locaties moeten worden ingedeeld op Kwaliteitsklasse B, wat betekent dat de bagger alleen onder bepaalde voorwaarden verspreidbaar is. Risico s voor het waterleven is alleen op 1 locatie toe te schrijven aan de aanwezigheid van rubbergranulaat. 4.5 Grondwater De aanwezigheid van rubbergranulaat op kunstgrasvelden heeft geen negatieve invloed op de concentratie stoffen in het grondwater. Conclusie: Uit de resultaten blijkt dat er geen milieurisico s van kunstgrasvelden met rubbergranulaat zijn voor het grondwater. Ook is er geen aantoonbaar risico voor de kwaliteit van het drinkwater.

4 5. Conclusie van het onderzoek Dit onderzoek is uitgevoerd om verschillende onderzoeksvragen te beantwoorden. Gebruik makend van de beschreven resultaten kunnen de onderzoeksvragen voor een groot gedeelte worden beantwoord. Wat zijn concentraties rubbergranulaatdeeltjes in grond en waterbodem rondom kunstgrasvelden? De aanwezigheid van rubbergranulaat op kunstgrasvelden zorgt voor een verhoging van de gemeten hoeveelheid rubberkorrels in de bermgrond. Op de waterbodem werd ook een verhoging van de gemeten hoeveelheid rubberkorrels gemeten, echter, veel kleiner dan de hoeveelheden in de bermgrond. In welke mate komen stoffen afkomstig uit rubbergranulaat voor in (grond)water en (water)bodem rondom kunstgrasvelden? In de bermgrond rondom de kunstgrasvelden is een verhoging in de concentratie cadmium, kobalt, zink, PAK s, minerale oliën en benzothiazol door de aanwezigheid van rubbergranulaat. Voor zink, kobalt en minerale oliën worden de maximale waarden van het bodembesluit overschreden. In het grondwater is er geen verhoogde concentratie van stoffen gevonden en dus lijkt het dat uitspoeling van stoffen van het kunstgrasveld niet aan de orde is. In het drainagewater wordt op vier locaties een verhogingen van concentraties van stoffen gemeten. Op 1 locatie wordt er een ruime overschrijding van de norm gevonden voor de zink en kobalt concentratie. Op deze locatie is rubbergranulaat ook verwerkt in de sporttechnische onderlaag. De kwaliteit van het slootwater wordt niet negatief beïnvloedt door rubbergranulaat op kunstgrasvelden. In de waterbodem worden op een aantal locaties verhogingen in concentraties van stoffen gevonden gerelateerd aan de aanwezigheid van rubbergranulaat. Echter, alleen op twee locaties wordt de bagger door een te grote hoeveelheid zink ingedeeld als Kwaliteitsklasse B. Zijn er risico s voor bodem- en waterorganismen? Hoewel er in de bermgrond concentraties sink en minerale oliën worden gevonden boven de MW Wonen norm, leidt het niet tot actuele ecologische risico s. Het waterleven lijkt geen direct risico te lopen aangezien de waterkwaliteit in de sloten naast de kunstgrasvelden met rubbergranulaat niet slechter is dan rondom de grasvelden. Zijn er risico s voor de mens door consumptie van moestuingewassen die besproeid zijn met slootwater nabij kunstgrasvelden, of door andere blootstellingsroutes via het milieu? Het oppervlaktewater en het grondwater zijn niet verontreinigend als gevolg van het gebruik van rubbergranulaat op kunstgrasvelden. Dit leidt tot geen verhoogd risico voor mensen. Zijn er risico s voor andere dieren dan in water en bodem levende organismen, zoals vogels, en (landbouw)huisdieren? Er zijn geen aanwijzingen gevonden dat vogels of zoogdieren nadelige effecten ondervinden van de rubberkorrels die of op het kunstgrasveld liggen of in het omringende milieu zijn beland 6. Aanbevelingen Deze studie duidt erop dat de grootste milieubelasting wordt veroorzaakt door de verspreiding van korrels naar de bermgrond. Daarnaast is er echter een geleidelijke, en moeilijker te beheersen lekkage van stoffen vanuit het veld naar het drainagewater, en via het drainagewater naar de waterbodem. Het RIVM beveelt aan om maatregelen te treffen om de verspreiding van rubberkorrels naar de bermgrond te voorkomen en om de uitstoot verspreiding van stoffen via het drainagewater te beperken. Het is aan de betrokken stakeholders om hiervoor oplossingen te bedenken. Deze studie geeft daarop geen antwoord.

5 Bijlage 1. Tabel 1. Specificatie van de geanalyseerde stoffen. Breed pakket chemie water Cl, NO3, PO4, Al, NH4, Ba, Ca, Fe, K, Mg, Mn, Na, SO4, N-totaal, P-totaal, ph, opgeloste organische stof Breed pakket chemie grond droge stof, Cl, NO3, PO4, Al, NH4, Ba, Ca, Fe, K, Mg, Mn, Na, SO4, N-totaal, P- totaal, ph-kcl, ph-h2o, lutum, organische stof Metalen en metalloiden (alle compartimenten) antimoon, arseen, barium, cadmium, chroom, kobalt, koper, kwik, lood, molybdeen, nikkel, tin, vanadium en zink Benzothiazolen (alle compartimenten) benzothiazole N-cyclohexyl-2-benzothiazolsulfenamide 2-mercaptobenzothiazole 2,2-dithiobis(benzothiazole) 2-methoxybenzothiazole 2-hydroxybenzothiazole 5,6-dimethyl-1H-benzotriazole 2-aminobenzothiazole benzotriazole N-cyclohexyl-1,3-benzothiazol-2-amine 1-hydroxybenzotriazole tolyltriazole PAK s (niet in grondwater en slootwater) antraceen benzo(a)antraceen benzo(a)pyreen benzo(b)fluoranteen benzo(ghi)peryleen chryseen fenantreen fluoranteen pyreen Minerale olie (niet in grondwater en slootwater) Totaal olie C10-C40 Fractie C10-C12 Fractie C12-C22 Fractie C22-C30 Fractie C30-C40