PLANTENWERKGROEP. Invasieve Exoten
|
|
- Emma Sonja de Boer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 PLANTENWERKGROEP 2 lezingen op 8 november 2012 over: - Invasieve exoten door Wim Schoenmakers, - Verlandingsproces in laagveengebieden door Erwin de Hoop. Op 8 november werden twee 2 voordrachten gehouden voor een 24 tal zeer geïnteresseerde bezoekers, in het zaaltje van het Lodewijk-kerkje in de Kerkstraat te Oisterwijk. Voor de pauze invasieve exoten door Wim Schoenmakers Na de pauze: het verlandingsproces in laagveengebieden, speciaal in het Nieuwkoopse plassengebied, door Erwin de Hoop. Invasieve Exoten Met een prachtige PowerPoint presentatie vertelde Wim over de komst van invasieve exoten en de gevolgen daarvan in onze flora en fauna van Nederland. Wat is een exoot?: Een exemplaar is een exoot wanneer deze na 1500 jaar na Chr. ons land is binnengedrongen. Ook exoten waren eens konijnen, het damhert en de fazant maar die waren er al vóór 1500 na Chr. dus die zijn per definitie geen exoot meer. Oorzaken invasie van exoten Er zijn verschillen oorzaken aan te wijzen hoe deze vreemdelingen hier terecht komen: Import van zaden, planten en dieren met het vlieg-, scheepvaart- en autoverkeer. Vogels: zaden tussen de poten en in uitwerpselen, zaden tussen het profiel van autobanden, aanspoelen via de zee en rivieren, het dumpen van planten en dieren in de vrije natuur, meeliften in verpakkingsmateriaal, meeliften in de wanden van schepen, vrachtwagens, winden enz. enz. Gevolgen van de invasie van exoten : Vermindering van biodiversiteit in de natuur door: schade ten gevolge van predatie en verdringing van inheemse soorten, concurrentie met inheemse species, parasitisme op levende inheemse exemplaren, economische schade: het kost bergen geld om de grote waternevel steeds af te voeren en de muskusrat die onze dijken ondergraaft. Vraat aan landbouwgewassen en bevuiling van weilanden door bijv. ganzen. Genetische vervuiling: Kruising van exoten met inheemse soorten, waardoor de inheemse soort verdwijnt. De volgende invasieve exoten werden door Wim onder de loep genomen: 1) De grote waternavel. Heeft een enorme groeikracht. Per week verdubbeling. Kosten voor verwijdering per jaar per 10 km kanaal. Bestrijding door volledige verwijdering gedurende 3 jaren. Gebruik als veevoer en biomassa. 2) De Oost- Aziatische boktor. De larven vreten gangen in onze levende bomen. 3) De Muskusrat. Uit N. Amerika. Bestrijding door 450 bestrijders. Kosten 35 miljoen Euro per jaar.
2 4) De Nijlgans. In 1967 zijn er een paar ontsnapt. Ontzettend agressief en dominant t.o.v. andere vogels. 5) De Canadese gans, ooit als jachtvogel geïntroduceerd. 6) De Ambrosiaplant uit N. Amerika meegekomen met vogelvoer. Stuifmeelallergie bij mensen. 7) Bacteriën en virussen: Knokkelkoorts, Malaria, buiktyfus. 8) De Tijgermug. 9) Een schimmel batrachochytium die amfibieën aantast. 10) Reuzenbalsemien. Enorme woekeraar. Duldt geen ander begroeiing onder zich. Is eenjarig. Op het einde van het jaar is het één kale plek en kan erosie van de bodem ontstaan. 11) De Amerikaanse brulkikker. Is 20 cm lang en weegt 0,5 kg. Hij kan waterdieren tot 16 cm opvreten. Hij ingevoerd voor zijn dikke kikkerbillen. 12) Amerikaanse vogelkers. In de 1 e helft van de 20 e eeuw ingevoerd voor houtproductie en bodem verbeteraar. Heeft geen natuurlijke vijanden en heeft een enorme zaadproductie die door vogels worden verspreid. Wordt momenteel bospest genoemd. Hij is nooit meer weg te krijgen. Nu trachten te beheersen met mankracht en het bos weerbaarder maken door planten van andere bomen met meer schaduw. 13) De grijze eekhoorn. Heeft in Engeland de bruine inmiddels al verdrongen. 14) Lucky bamboe een dracaena soort, kan 20 soorten virussen met zich meebrengen. Verlanding in laagveengebieden Ook middels een PowerPoint presentatie hield Erwin zijn voordracht: Deze materie was zijn afstudeeropdracht aan de hoge school Van Hall Larenstein. De opdracht betrof een onderzoek naar de verlanding of wel laagveenvorming in de Nieuwkoopse plassen. Het onderzoek hield o. a. in: bepaling van de leeftijd van de reeds gevormde venen, de snelheid van de vorming van nieuwe venen, de successie van de verschillende laagveenvormende planten, de bijbehorende waterpeilen en waterkwaliteit (zuurgraad PH, Ca. Calcium en Fe. ijzer. Laagveenvorming is een traag proces en men moet in tientallen jaren denken. Na zo n 70 jaar krijgt met al een beetje een beeld over de gang van zaken in een waterplas. Het betreffende gebied is destijds ontveend of uitgemoerd. Na de turfwinning is er een lappendeken overgebleven van petgaten en dunne strookjes land, wat vroeger de legakkers waren. Door foto s van voorgaande jaren over elkaar te leggen kon hij zich een beeld vormen van de snelheid waarmee de verlanding zich manifesteert. Verder de gehele plantenassociatie geïnventariseerd en de groei hiervan over het gehele jaar genomen. Wat is verlanding?: Dit is het beste zien aan de hand van bijgevoegde afbeelding. Uitgaande van een maagdelijk nieuwe waterplas:
3 Het ontstaan van diverse successiestadia: waterplanten onder water en oeverplanten, waterplanten die boven het waterniveau uitkomen en oeverplanten die naar het midden toe groeien. Waterplanten sterven af zakken naar de bodem en vanwege zuurstofgebrek verteren zij niet. Verder worden drijvende vlechtwerken van planten en plantenwortels gevormd (in de Langstraat papieren zolderkes genoemd, je kan er snel overheen lopen). Zo gerekend in tientallen jaren groeit de hele plas dicht totdat alle water in de plas verdwenen is. Boven het oppervlak verschijnen uiteindelijk veenmossen en gaat zich hoogveen vormen De planten die Erwin inventariseerde behoren tot Riet-associatie subassociatie: Moerassen. De belangrijkste: riet, moerasvaren, blauwe knoop, kleine lisdodde, moeraslaterus, tormentil en de kamvaren en de groene knolorchis. Na het dankwoord van Elly werd de avond met een welverdiend applaus voor beide sprekers beëindigd. Bert de Vaan Als toevoeging aan dit verslag hierbij nog een klein bestandje over het verlandingproces in het natuurgebied De Langstraat. (tussen Waalwijk en Sprang- Capelle) Dit had ik gemaakt naar aanleiding van een lezing bij het IVN Waalwijk enkele jaren geleden. Vorming van een laagveenmoeras Uitgangspunt is een waterplas waaraan de bodem slecht doorlatend is.er moet dus altijd water in blijven staan. Dit kan stagnerende water zijn ergens op de heide, kan ook een dode rivierarm zijn, een petgat of een sloot met weinig doorstroming enz.
4 Afhankelijk van de toestand van het water, voedsel arm of voedselrijk, is er sprake van kwel, wel of geen stroming diep of ondiep, zullen hierin waterplantenassociaties gaan groeien. In ons geval in de Langstraat is er sprake van voedselrijk water en is er sprake van veel kwelwater zodat allerlei mineralen als ijzer- en calciumbicarbonaten in het water komen. Ook koolzuur (CO 2 ) voor bijvoorbeeld de waterviolier. De Langstraat ligt in de naad van Brabant Is het water niet meer dan 2 meter diep zullen er op de diepe en ondiepe plaatsen waterplanten op de bodem gaan groeien afsterven en naar de bodem zakken en aldaar op de bodem laagveen vormen. Zij verteren niet door gebrek aan zuurstof. Op de diepste plaatsen gaat fonteinenkruid groeien. Op ondiepere plaatsen vooral aan de oever mattenbies, lisdodde, grote egelskop, pluimzegge, riet, kalmoes Er wordt een laag modder, rijk aan organisch materiaal, afgezet. Dit wordt aangeduid met de Zweedse naam gyttja. Gyttja ontstaat uit de resten van algen en waterplanten. Tegelijkertijd vormen zich aan de wateroppervlakte ook: - Drijftillen gevormd door waterplanten die gaan drijven wanneer ze afsterven, hierop gaan ook weer planten groeien - Trilvenen. Of wel papieren zolderkes genoemd. Deze worden gevormd door aaneengeschakelde drijftillen. Hier kun je overheen lopen - Kraggen of veenmosrietland. Dit zijn trilvenen die door planten wortels (zeggen) verbonden worden met de oeverkant en met riet worden overdekt. Nu begint de vorming van rietveen waarop weer zeggen gaan groeien Aan de rand van het meer groeit riet: De zone met riet
5 breidt zich vanaf de rand geleidelijk uit. Uit de rietwortels wordt een pakket rietveen gevormd. Op dit rietveen groeit zegge, dat van iets minder natte omstandigheden houdt. Op een gegeven moment is het gehele wateroppervlak verdwenen
OBN-onderzoek: Verlanding in laagveenpetgaten Speerpunt voor herstel in laagvenen
OBN-onderzoek: Verlanding in laagveenpetgaten Speerpunt voor herstel in laagvenen Roos Loeb, Jeroen Geurts, Liesbeth Bakker, Rob van Leeuwen, Jasper van Belle, José van Diggelen, Ann-Hélène Faber, Annemieke
Nadere informatieRapportage project: Vaststellen van de nulsituatie in de gemeente Noordenveld bij de vijverpartij de vijfde verloting.
Page 1 of 35 Rapportage project: Vaststellen van de nulsituatie in de gemeente Noordenveld bij de vijverpartij de vijfde verloting Uitgevoerd door: Laboratorium Specialist in vijverwaterkwaliteit Page
Nadere informatieSpiegelplas en Ankeveense plassen
Spiegelplas en Ankeveense plassen Stand van de natuur en herstelmaatregelen Gerard ter Heerdt Bart Specken Jasper Stroom Floor Speet Winnie Rip Een tienminuten gesprek. Hoe staan onze kinderen er voor?
Nadere informatieWetland. Groot Wilnis-Vinkeveen
Groot Wilnis-Vinkeveen Moeras met Lisdodde in de Krimpenerwaard Wetland Wetland is een mozaïek van open water, drijvende waterplanten, planten die met hun voeten in het water staan, riet dat in het water
Nadere informatieWerkblad Waterrapport 1 - Kleur van het water
Werkblad Waterrapport - Kleur van het water Water in sloten, plassen, meren en rivieren kan allerlei verschillende kleuren hebben door de stoffen die erin opgelost zijn. Meestal betekent helder en lichtgekleurd
Nadere informatieInvasieve exoten algemene inleiding
Invasieve exoten algemene inleiding Wilfred Reinhold platform Stop invasieve exoten www.invasieve-exoten.nl www.tijgermug.info www.twitter.com/invasieveexoten www.facebook.com/wilfred.reinhold 1 Opbouw
Nadere informatieGagel-en wilgenstruwelen
Gagel-en wilgenstruwelen Knelpunten en beheer Bobbink et al. (2013) Preadvies kleine ecotopen in de hydrologische gradiënt. H7. Vormen en voorkomen Gagelstruweel RG Klasse der hoogveenbulten en slenken
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie.
Bijlage VMBO-KB 2013 tijdvak 2 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-13-2-b Tropische regenwouden Lees eerst informatie 1 tot en met 3 en beantwoord dan vraag 42 tot en met 50. Bij het
Nadere informatieAanpak Invasieve exoten. Henk Siebel mei 2014
Aanpak Invasieve exoten Henk Siebel mei 2014 Aanpak probleem met invasieve exoten in bos- en natuurgebieden Waar hebben we het over? Welke strategie is de beste? Algemene opties Struiken, bomen en ruigtekruiden
Nadere informatieVerlanding een handje helpen gaat het dan vlotter?
Verlanding een handje helpen gaat het dan vlotter? Jeroen Geurts, Roos Loeb, Liesbeth Bakker, Jasper van Belle, José van Diggelen, Gijs van Dijk, Johan Loermans, Winnie Rip en vele anderen BIOGEOCHEMICAL
Nadere informatieDossiernummer: 23-10-2013 Projectnummer:
Bijlagen bij verordening subsidies natuurvriendelijke oevers en vispaaiplaatsen 2014: 1. Inrichtingseisen natuurvriendelijke oevers en vispaaiplaatsen; 2. Richtlijnen voor natuurvriendelijk onderhoud.
Nadere informatie1nvexo. Interreg Vlaanderen Nederland. minder invasieve planten en dieren. Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling
1nvexo minder invasieve planten en dieren Interreg Vlaanderen Nederland Europa investeert in uw regio Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling Casus Grote waternavel en andere invasieve
Nadere informatieEen ongenode gast: Amerikaanse rivierkreeft
Amerikaanse rivierkreeft Een ongenode gast: Opzet workshop Een ongenode gast: Inleiding (Fabrice Ottburg; WUR) Nader inzoomen op een aantal projecten (Winnie Rip; Waternet) Praktijk ervaring aanpak (Jouke
Nadere informatieNieuwkoopse Plassen. Op weg naar water van topkwaliteit. Droge voeten, schoon water
Nieuwkoopse Plassen Op weg naar water van topkwaliteit De Nieuwkoopse Plassen en het aangrenzende gebied vormen een prachtig natuurgebied. We werken samen met anderen aan verbetering van de waterkwaliteit
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2013 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-13-2-b Tropische regenwouden Lees eerst informatie 1 tot en met 3 en beantwoord dan vraag 41 tot en met
Nadere informatieChemisch wateronderzoek 1. klimaatstad. water leeft 2. Abio. klimaatstad
Chemisch wateronderzoek 1 water leeft 2 Abio Chemisch wateronderzoek 2 Chemisch wateronderzoek 3 WATER LEEFT Chemisch wateronderzoek Een goede waterkwaliteit is van groot belang voor het leven van waterdieren
Nadere informatieLopen er beesten op het water? De sloot in al haar lagen
L E E S T E K S T Lopen er beesten op het water? De sloot in al haar lagen Sloten zijn meestal geen natuurlijke waterwegen, maar worden door de mens gegraven omdat er vaak problemen zijn om het overtollige
Nadere informatieOpdrachtenboekje. Waterkant
enboekje Dit boekje is van Naam:... School:... Groep:... Waterkant - 1 - Dit heb je nodig Lichtgrensmeter 2 loeppotjes aquariumbakje plastic lepel of klein schepnetje groot schepnet zoekkaart waterdiertjes
Nadere informatieTrosbosbes Effecten op het ecosysteem en mogelijkheden voor bestrijding
Trosbosbes Trosbosbes Effecten op het ecosysteem en mogelijkheden voor bestrijding GertJan van Duinen Vraagstelling Hoe beïnvloedt Trosbosbes ecosysteem? Peelvenen: veenontwikkeling, biodiversiteit Factoren
Nadere informatie1. Biotische factoren (zijn afkomstig van andere organismen) - voedsel - soortgenoten - ziekteverwekkers - vijanden
Ecologie De wetenschap die bestudeert waarom bepaalde planten en dieren ergens in een bepaalde leefomgeving (milieu) voorkomen en wat de relaties zijn tussen organisme en hun milieu 1. Biotische factoren
Nadere informatieWaterbericht van Anita, november december 2017 (deel 2) Deltacongres: Een gezonde bodem zorgt voor meer opbrengst.
Waterbericht van Anita, november december 2017 (deel 2) Deltacongres: Een gezonde bodem zorgt voor meer opbrengst. Symposium Biodiversiteit en Leefgebieden Noord-Brabant: Sinds een paar jaar organiseert
Nadere informatieLezing waterschap en exoten bestrijding
Lezing waterschap en exoten bestrijding -Wie -Waarom -Wat -Hoe 20 mei 2017 Jeff Samuels, afd.kennis & Advies Samenwerken! Bestrijding van invasieve exoten vraagt om: Een gezamenlijke aanpak! Het maken
Nadere informatieInvasieve uitheemse planten in het beheer
Invasieve uitheemse planten in het beheer Casper de Groot september 2011 Aanleiding project Keuze voor zes soorten: Japanse duizendknoop, reuzenberenklauw, reuzenbalsemien, Amerikaanse vogelkers, rododendron
Nadere informatiePlantenkennis Waterplanten
Plantenkennis Waterplanten Lijst 2 Algemene informatie Waterplanten De planten in, op en aan het water zijn onder te verdelen in de volgende groepen: oeverplant moerasplant echte waterplanten Functies
Nadere informatieKwaliteit van de natuur. Hoe spoor je aantastingen op?
Kwaliteit van de natuur Hoe spoor je aantastingen op? Ecosystemen en levensgemeenschappen Zoek vergelijkende gebieden (oerbossen, intacte riviersystemen, ongerepte berggebieden, hoogveenmoerassen, etc)
Nadere informatieExperimenteel onderzoek: sturen successie met vlotten, plaggen en maaien
Experimenteel onderzoek: sturen successie met vlotten, plaggen en maaien Jeroen Geurts, Roos Loeb, Liesbeth Bakker, Jasper van Belle, José van Diggelen, Gijs van Dijk, Johan Loermans, Winnie Rip Onderzoekcentrum
Nadere informatieWaterplanten in het algemeen:
Water in de tuin: In veel culturen wordt water gezien als bron van leven en een belangrijk onderdeel van tuinen. Water fascineert mensen en in een tuin met een vijver kan dit op verschillende manieren:
Nadere informatieBestrijding exotische waterplanten
Bestrijding exotische waterplanten Exotische waterplanten komen sinds circa 2000 steeds meer voor in sloten en vaarten. Door de sterke, woekerende groei belemmeren ze de doorstroming van de watergangen.
Nadere informatieONDERZOEK NAAR DE WATERKWALITEIT
ONDERZOEK NAAR DE WATERKWALITEIT Naam: Klas: Datum: 1 Situering van het biotoop Plaats: Type water: vijver / meer / ven / moeras/ rivier / kanaal / poel / beek / sloot / bron Omgeving: woonkern / landbouwgebied
Nadere informatieSpiegelplas en Ankeveense plassen
Spiegelplas en Ankeveense plassen Klankbordgroep Vechtplassen 9 dec 2016 tussenresultaten ecologische systeemanalyse Gerard ter Heerdt en anderen Spiegelplas Toestand: matig Spiegelplas Toestand Biologie
Nadere informatieOnderhoudsbeelden wateren en waterkeringen Overzicht beschermde flora en fauna Overzicht probleemflora en -fauna
Onderhoudsbeelden wateren en waterkeringen Overzicht beschermde flora en fauna Overzicht probleemflora en -fauna Onderhoudsbeeld wateren 3. Eén droog talud en één natte oever begroeid Na de maaibeurt staat
Nadere informatieVoorbereiding post 3. Met het water mee Groep 4
Voorbereiding post 3 Met het water mee Groep 4 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 3: Met het water mee, voor groep 4. Inhoud: Algemeen Infoborden Spel Werkblad
Nadere informatieWeidevogels en watervogels
Dia 1 Zorg dat het geluid aan staat! en watervogels Deze powerpoint begint met het lied van Syb van de Ploeg over onze nationale vogel: de grutto. Gewoon afspelen en dan vragen wat de kinderen gezien en
Nadere informatieVoorbereiding post 3. Met het water mee Groep 5-6-7-8
Voorbereiding post 3 Met het water mee Groep 5-6-7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 3: Met het water mee, voor groep 5, 6, 7 en 8. Inhoud: Algemeen Infoborden
Nadere informatieNotitie tbv. werkgroep praktisch natuur beheer Beheer Staatsbosbeheer. Onderhoud van deze twee poelen door wg pn ivn nijmegen
Notitie tbv. werkgroep praktisch natuur beheer Beheer Staatsbosbeheer. Onderhoud van deze twee poelen door wg pn ivn nijmegen 1. Poel in Alverna praktisch natuurbeheer Bezoek #) aan de poel in het gebied
Nadere informatieWoordenschat les 8.1. Vervuilde grond?
Woordenschat les 8.1 Vervuilde grond? Afgraven en de afgraving Afgraven is de grond of aarde weghalen door te graven. De afgraving is de plaats waar de grond wordt weggenomen. Boren We boren een gat in
Nadere informatieWat zijn springzaden? Springzaden in Nederland en Noord-Brabant Gevolgen uitheemse springzaden Bestrijding en monitoring Wat kan jij doen?
Joop Foto: Verburg Piet Bremer Wat zijn springzaden? Springzaden in Nederland en Noord-Brabant Gevolgen uitheemse springzaden Bestrijding en monitoring Wat kan jij doen? Thomas Meyer Eenjarige planten
Nadere informatieVegetatie en grote modderkruiper in de verlandingsbiotoop. Jeroen van Zuidam
Vegetatie en grote modderkruiper in de verlandingsbiotoop Jeroen van Zuidam zuidam@floron.nl Grote modderkruiper Moeras en verlandingswateren Proces van verlanding belangrijk Isolatie Zuurstoftolerant
Nadere informatieEen project van het IVN Veldhoven / Vessem voorjaar 2009
Een project van het IVN Veldhoven / Vessem voorjaar 2009 Doelgroep: groepen 4 t/m 8 Plaats: een goed bereikbare plek aan stilstaand of stromend water (zie kaartje). Doel: Ontdekken dat er zich een interessante
Nadere informatieVerslag Biologie Het IJsselmeer
Verslag Biologie Het IJsselmeer Verslag door Jeroen 1891 woorden 27 februari 2018 6,4 5 keer beoordeeld Vak Biologie [Datum] (Bron 1) Inhoudsopgave Inhoudsopgave Bladzijde 1 Hoofdstuk 1 Bladzijde 2 Hoofdstuk
Nadere informatieMestverwerking in De Peel
Mestverwerking in De Peel Mestverwerking Jan van Hoof, Jeanne Stoks, Wim Verbruggen Maart 2012 Agenda Doel van de avond Wat is mest? Wat is het mestprobleem? Waar komt mest vandaan? Hoeveel mest is er?
Nadere informatieAmfibieën en poelen. Gerlof Hoefsloot
Amfibieën en poelen Gerlof Hoefsloot Inhoud presentatie Functie van een poel: vroeger en nu Hoe werkt een poel? Wat bepaalt een goede ecologische situatie Soorten amfibieën Beheer van amfibieënpoelen,
Nadere informatieWATER LEEFT Chemisch wateronderzoek
Chemisch wateronderzoek 1 WATER LEEFT Chemisch wateronderzoek Een goede waterkwaliteit is van groot belang voor het leven van waterdieren en waterplanten. Biologisch leven in het water is afhankelijk van
Nadere informatie1. Geheimen. 2. Zwammen
1. Geheimen 'Geen plant en geen dier' Een paddestoel is zeker geen dier, maar een plant is het ook niet. Ze hebben geen groene bladeren om zonlicht op te vangen. Bovendien groeien paddestoelen in het donker.
Nadere informatieIn de ecologie bestudeert men de relatie tussen de organismen en het milieu waar ze voorkomen.
Samenvatting Thema 3: Ecologie Basisstof 1 In de ecologie bestudeert men de relatie tussen de organismen en het milieu waar ze voorkomen. Waarom leeft het ene dier hier en het andere dier daar? Alle organismen
Nadere informatieVoorbereiding post 4. Mondjes open mondjes dicht Groep 1-2
Voorbereiding post 4 Mondjes open mondjes dicht Groep 1-2 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 4: Mondjes open mondjes dicht, voor groep 1 en 2. Inhoud: Algemeen
Nadere informatieVeenvorming in beekdalen. Veldwerkplaats: Drentse Aa, 15 juni 2009 Willem Molenaar / Camiel Aggenbach
Veenvorming in beekdalen Veldwerkplaats: Drentse Aa, 15 juni 2009 Willem Molenaar / Camiel Aggenbach Veensystemen in beekdalen hoogvenen regenwater, zuur, arm laagvenen hellingvenen grondwater, zuur-zwak
Nadere informatieANTWOORDBLADEN WATEREXCURSIE. 1 Tekenblad bij Opdracht 1. Naam van de school: Naam van de sloot of de straat langs de sloot: Jullie namen:
ANTWOORDBLADEN WATEREXCURSIE 1 Tekenblad bij Opdracht 1 Naam van de school: Naam van de sloot of de straat langs de sloot: Jullie namen: Water antwoord- en rapportbladen 2015 1 2 VERONTREINIGING 2a Zet
Nadere informatieAquarium-/vijverplant over? Gooi ze in de GFT-bak!
Aquarium-/vijverplant over? Gooi ze in de GFT-bak! Gooi overtollige aquariumen vijverplanten niet in de sloot, maar in de GFT-bak. De veelal exotische planten kunnen in de sloot en ander buitenwater zorgen
Nadere informatieHelder water door quaggamossel
Helder water door quaggamossel Kansen en risico s Een nieuwe mosselsoort, de quaggamossel, heeft zich in een deel van de Rijnlandse wateren kunnen vestigen. De mossel filtert algen en zwevend stof uit
Nadere informatieGrond of aarde weghalen door te graven. Graven is een gat in de grond maken. De plaats waar de grond wordt weggenomen.
Les 1 De bodemverontreiniging. afgraven Grond of aarde weghalen door te graven. Graven is een gat in de grond maken. De afgraving De plaats waar de grond wordt weggenomen. De bodemverontreiniging De grond
Nadere informatieOp Pad met Martijn van Schie in het Nieuwkoopse Plassengebied
Op Pad met Martijn van Schie in het Nieuwkoopse Plassengebied CV Martijn van Schie 1997-2002 natuur- en landschapstechniek Hogeschool Larenstein 2002-2003 junior ecologisch adviseur ecologisch adviesbureau
Nadere informatieStreefbeelden natte ruigten. Natte ruigten. Soorten. Riet Grote lisdodde. Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging
Streefbeelden natte ruigten Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging We maken je enthousiast voor de drie N s: Natuurstudie Natuureducatie Natuurbescherming : de natuurvereniging voor Delfland
Nadere informatieDiertjes vangen en bekijken
Hossebos wateropdracht 1 Diertjes vangen en bekijken Zoek een plekje aan de waterkant, waar je goed bij het water kunt. Leg alle materialen klaar. Vul het aquarium half met water en zet het op een plekje
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Eend Inleiding Ik hou mijn werkstuk over eenden omdat ik het leuke dieren vind en ik wil er wat over leren. Dit wil ik er over weten: Wat doen eenden de hele dag? Wat eten eenden? Wat voor soorten eenden
Nadere informatieHydrocotyle ranunculoides L. f. Een handleiding voor identificatie, risico beoordeling en management
Hydrocotyle ranunculoides L. f. Een handleiding voor identificatie, risico beoordeling en management Nationaal Referentie Centrum, NVWA, Wageningen, NL Centre for Ecology and Hydrology Wallingford, UK
Nadere informatieInvasieve exoten in de tuin. KNPV Najaarsbijeenkomst, 22 november 2018
Invasieve exoten in de tuin KNPV Najaarsbijeenkomst, 22 november 2018 In de media 2 Invasieve exoten (definitie) dieren, planten en micro-organismen die door menselijk handelen in een nieuw gebied terechtkomen
Nadere informatietitel Opbouw Vis, exoten en KRW Visexoten en achtergrond MWTL 2008 Visexoten in Nederland Oorzaken
Opbouw Vis, exoten en KRW visexoten- achtergrond en ecologie KRW-maatlatten en visexoten andere exoten (rivierkreeften) en vis signalering nieuwe visexoten Themadag exoten en de KRW 10 dec 09 Willie van
Nadere informatieWERKBLAD mijn landschap
WERKBLAD mijn landschap Hoe zie jij het landschap? Wat vind je mooi of belangrijk? Ga alleen of in groepjes aan de slag en maak - een presentatie op papier of digitaal - een gedicht, een verhaal of een
Nadere informatieWAT IS HET NUT VAN EEN POEL?
WAT WAT IS EEN POEL? In het agrarisch cultuurlandschap zijn vele soorten kleine wateren aanwezig. Voor een deel zijn die lijnvormig, zoals sloten en beken, daarnaast zijn er puntelementen, zoals de (drink)
Nadere informatieSamenwerken rond het terug dringen van woekerende (invasieve) planten in Noord- Limburg
Samenwerken rond het terug dringen van woekerende (invasieve) planten in Noord- Limburg Inhoud Onze landschapselementen vroeger, nu en morgen: een blik op het verleden de huidige situatie en de toekomst
Nadere informatieOmgaan met exoten. een controversiële en beladen discussie. Gerard Oostermeijer
Omgaan met exoten een controversiële en beladen discussie Gerard Oostermeijer Ecologische effecten van exoten Positief soortenrijkdom bloemenrijkdom grote hoeveelheden voedsel - nectar en stuifmeel voor
Nadere informatieBestrijding muskusrat nodig voor veiligheid van de dijken
De muskusrat Bestrijding muskusrat nodig voor veiligheid van de dijken Muskusratten komen sinds de jaren veertig van de vorige eeuw voor in Nederland. Het zijn echte gravers. Ze maken gangen en holen langs
Nadere informatieHoe groot is onze CO 2 afdruk?
Hoe groot is onze CO 2 afdruk? Hoe groot is onze CO 2 afdruk? Hoeveel bomen zouden er nodig zijn om onze CO 2 weer uit de lucht te halen? Hoeveel CO 2 haalt een boom uit de lucht? Hoeveel CO 2 haalt een
Nadere informatieSoortenlijst Flora faunawet. Bestendig beheer gemeentelijke groenvoorziening
Soortenlijst Flora faunawet Bestendig beheer gemeentelijke groenvoorziening 25 beschermde soorten zie soortenlijst t.b.v. F&F wet pag. 2: Deze 25 herkennen tijdens het examen. pag 3 t/m 7: Één of enkele
Nadere informatieFosfaat en natuurontwikkeling
Fosfaat en natuurontwikkeling Verslag veldwerkplaats Laagveen- en zeekleilandschap Arcen, 28 augustus 2008 Inleiders: Fons Smolders, B-Ware Nijmegen en Michael van Roosmalen van Stichting Het Limburgs
Nadere informatieIJstijden. Blauw = tussenijstijd Rose = ijstijd
IJstijden Blauw = tussenijstijd Rose = ijstijd IJstijden Glaciaal tijdens het pleistoceen 2.500.000-100.000 jaar geleden 1. ijs duwt de bodem naast en voor zich om hoog en zo ontstonden stuwwalen. 2. ijs
Nadere informatieOpdrachten over de Hooge Boezem achter Haastrecht. Op de kaart hierboven zie je het hele gebied.
Opdrachten over de Hooge Boezem achter Haastrecht In deze les en tijdens de excursie gaat het over het gebied de Hooge Boezem achter Haastrecht en het gebied eromheen. In de omgeving van Haastrecht en
Nadere informatieOrganisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar
17-1- Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar BODEM De Bodem Van Groot naar Klein tot zeer klein 2 1 17-1- Bodemprofiel Opbouw van de bodem Onaangeroerd = C Kleinste delen = 0 en A Poriënvolume
Nadere informatielandbouw en natuurlijke omgeving 2010 plantenteelt open teelten CSPE BB
landbouw en natuurlijke omgeving 2010 plantenteelt open teelten CSPE BB minitoets bij opdracht 5 variant a Naam kandidaat Kandidaatnummer Meerkeuzevragen Omcirkel het goede antwoord (voorbeeld 1). Geef
Nadere informatieDiepte-/profielschouw Kromme Rijngebied 2014
Diepte-/profielschouw Kromme Rijngebied 2014 1 Diepte-/profielschouw, wat en waarom? EEN SLOOT MOET EEN SLOOT BLIJVEN. Het is om meerdere redenen belangrijk dat de diepte en breedte van een sloot door
Nadere informatie1. Status. Groenknolorchis (Liparis loeselii) H Kenschets. 3. Ecologische vereisten. 4. Huidig voorkomen
Dit profiel dient gelezen, geïnterpreteerd en gebruikt te worden in combinatie met de leeswijzer, waarin de noodzakelijke uitleg van de verschillende paragrafen vermeld is. Groenknolorchis (Liparis loeselii)
Nadere informatieTHEMA 2 ALLES WAT LEEFT. LES 2 Exoten in Nederland. Deze les gaat over: Bij dit thema horen ook: Exotische dieren die in Nederland leven
Powered by ESA NEMO NSO SPACE EXPO WNF THEMA 2 ALLES WAT LEEFT LES 2 Exoten in Nederland Deze les gaat over: Exotische dieren die in Nederland leven Bij dit thema horen ook: Les 1 Ecosystemen en voedselketens
Nadere informatieOosterse en Westerse Karmozijnbes:
PLANTENWERKGROEP Samenvatting 5 minutenpraatje over KARMOZIJNBES 11 oktober 2012 door Elly Aarts Oosterse en Westerse Karmozijnbes: In Nederland groeien de Westerse Karmozijnbes (Phytolacca americana)
Nadere informatieVoorbereiding post 4. Mondjes open mondjes dicht Groep 3-4
Voorbereiding post 4 Mondjes open mondjes dicht Groep 3-4 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 4: Mondjes open mondjes dicht, voor groep 3 en 4. Inhoud: Algemeen
Nadere informatieZand en klei 1. Van veen tot weiland 2. Blad 1. Heide Een lage plant met paarse bloemen.
5 Lastige woorden Blad Zand en klei Heide Een lage plant met paarse bloemen. Voedingsstoffen Voedsel dat planten nodig hebben om te groeien. Boomgaard Een stuk land met fruitbomen. Greppel Een kleine droge
Nadere informatieBOSSEN WERELDWIJD EDUKIT 4
3 8 6 10 BOSSEN WERELDWIJD Verschillende soorten bossen In devorige edukit hebben we het gehad over de 2 grote categorieën in bomen, loofbomen en naaldbomen. Nu wordt het uitzicht van een bos niet enkel
Nadere informatieLiefdesbrieven aan het veen
Liefdesbrieven aan het veen Communicatiebureau de Lynx Miranda Koffijberg & Youri Jongkoen Laagveen imagoprobleem? Laagveen is een pakket op elkaar gepakte, onverteerde planten. Geologie van Nederland
Nadere informatieEindexamen biologie havo 2007-I
Beoordelingsmodel Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag worden twee punten toegekend. Koe redt konijn 1 maximumscore 1 successie 2 B 3 maximumscore 2 voorbeelden van juiste antwoorden: grootschaliger
Nadere informatienatuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN
natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN indeling inleiding: voorstelling a geschiedenis van het natuurbeheer b - biotopen en soorten en hun beheer pauze c - beheer richt zich op de omgeving d - natuurbeheer
Nadere informatieStudiedag Rivierkreeft: Exoot uit de sloot. Jeffrey Samuels
Studiedag Rivierkreeft: Exoot uit de sloot Jeffrey Samuels 14-11-2018 Kreeftenproblematiek bij Waterschap Brabantse Delta Wat ga ik vertellen? Waar wij als WSBD tegen aanlopen als het om invasieve (uitheems)
Nadere informatieWerkblad bij de geoquest Vulkanen
Naam: Werkblad bij de geoquest Vulkanen 1. Wat zijn vulkanen? Een vulkaan is een berg opgebouwd uit lava en as. 2. a)hoe ontstaan vulkanen? Vulkanen ontstaan door breuken in de aardkorst. Door de stromingen
Nadere informatie1 In het begin. In het begin leefde alleen God. De Heere God is er altijd geweest. En Hij maakte de hemel en de aarde.
1 In het begin GENESIS 1:1-25 In het begin leefde alleen God. De Heere God is er altijd geweest. En Hij maakte de hemel en de aarde. De aarde is nat en donker. God wil van de aarde iets heel moois maken.
Nadere informatieWelke vakjes kan jij aankruisen op onze beekbingo? Laat het ons weten!
BINGO AAN DE BEEK Vogels, juffers en vissen: de Vlaamse beken bruisen opnieuw van het leven. De investeringen in waterzuivering en natuur beginnen hun vruchten af te werpen. Eerst zien en dan geloven?
Nadere informatieVerslag Excursie Kombos 28 5 2011 Ravon Utrecht
Verslag Excursie Kombos 28 5 2011 Ravon Utrecht Op zaterdag 28 mei 2011 is er vanuit RAVON Utrecht een excursie georganiseerd naar het Kombos te Maarsbergen. Het doel van de excursie was om deelnemers
Nadere informatieHelofytenverjonging, verlanding en ganzenvraat in laagveenplassen
Helofytenverjonging, verlanding en ganzenvraat in laagveenplassen Verslag veldwerkplaats Laagveen- en zeekleilandschap Loosdrecht, 26 augustus 2009 Inleiders: Jos Verhoeven (Universiteit Utrecht), Liesbeth
Nadere informatieInfoblad Veldwerkplaats
Infoblad Veldwerkplaats Verlanding van laagveenpetgaten Veel petgaten (in De Wieden trekgaten geheten) in het laagveengebied zijn verland en de verlandingsvegetaties zijn verouderd. Om de veroudering van
Nadere informatieDuurzame landbouw door bodemschimmels
Duurzame landbouw door bodemschimmels Omdat er in natuurgebieden over het algemeen veel bodemschimmels leven, wordt vaak gedacht dat de aanwezigheid van schimmels in een akker of in grasland een kenmerk
Nadere informatieBODEMLEVEN, GROND & BEMESTING
BODEMLEVEN, GROND & BEMESTING Wat gaan we doen De bodem Bodemleven Voorstellen van verschillende groepen Wat doen deze beestjes in de bodem Goede bodemkwaliteit Regenwormen Petra van Vliet Blgg - Oosterbeek
Nadere informatieMest Boeren gebruiken mest op weilanden en akkers. Ook via de koe zelf komt er mest in een weiland. Via de regen spoelt dit ook in het water van
Mest Boeren gebruiken mest op weilanden en akkers. Ook via de koe zelf komt er mest in een weiland. Via de regen spoelt dit ook in het water van sloten, beken en rivieren. Het waterschap meet hoeveel meststoffen
Nadere informatieNATUUR in de Toekomstbestendige Leefbare Stad Interactieve Inspiratiesessie
NATUUR in de Toekomstbestendige Leefbare Stad Interactieve Inspiratiesessie Inhoud Voorstellen Marcel Wenker senior adviseur groen Gemeente Deventer Marc Siepman Humist maar vooral zichzelf Dubbel presentatie
Nadere informatieNieuwsbrief Vrienden van het Waterwingebied 2016
Nieuwsbrief Vrienden van het Waterwingebied 2016 kunstgrasveld Vrienden van het Waterwingebied, v/h Eindstraat 22, NW Amersfoort KvK nr. 32085084 Bank: ABN-AMRO rek. NL78 ABNA 054.92.35.175 Kunstgras Er
Nadere informatieBestrijding invasieve exotische planten, struiken en bomen
Bestrijding invasieve exotische planten, struiken en bomen Laatste update: 26 november 2015 Reuzenbalsemien Trosbosbes (Foto s: Johan van Valkenburg) Waarom een advies over bestrijding? In toenemende mate
Nadere informatieInhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz.
Door: Oscar Zuethoff Groep 6b - Meneer Jos & Ingrid Februari 2008 Inhoud Inleiding blz. 3 Wat is een fossiel? blz. 4 Hoe fossielen ontstaan blz. 5 Fossielen van zacht weefsel blz. 6 Zeedieren blz. 7 De
Nadere informatieBever. Laatste bever in Nederland. Over de bever
Bever Laatste bever in Nederland Om te beginnen vertel ik jullie een verhaal over de laatste bever in Nederland! We gaan een eind in de geschiedenis terug, naar het jaar 1825. Een visser voer op de IJssel
Nadere informatieTijdelijke droogval als waterkwaliteitsmaatregel. Roos Loeb, Fons Smolders, Esther Lucassen, Jeroen Frinsel, Rick Kuiperij, e.a.
Tijdelijke droogval als waterkwaliteitsmaatregel Roos Loeb, Fons Smolders, Esther Lucassen, Jeroen Frinsel, Rick Kuiperij, e.a. In samenwerking met: Waterschap Hunze en Aa s Wetterskip Fryslan Staatsbosbeheer
Nadere informatieRaadsel 1: Wat is het verschil tussen de westkant en de oostkant van de Grote Vlasroot?
Raadsel 1: Wat is het verschil tussen de westkant en de oostkant van de Grote Vlasroot? Loop een rondje om het ven; ga over het dammetje. Let ook op hoogteverschillen. Materialen: Neem het kompas. Raadsel
Nadere informatieAantekeningen Hoofdstuk 2: Planten, dieren, mensen BBL. 2.1 Namen 1 Hoe komen planten en dieren aan hun naam? De naam van een plant of een dier kan: *
Aantekeningen Hoofdstuk 2: Planten, dieren, mensen BBL 2.1 Namen 1 Hoe komen planten en dieren aan hun naam? De naam van een plant of een dier kan: * * * 2 Hoe kun je de naam van een organisme opzoeken?
Nadere informatieWerkblad - Les 2 - Waterbouw en ecologie
BOUWEN MET DE NATUUR In Nederland proberen we de natuur te herstellen, maar de natuur kan zelf ook een handje helpen. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de aanleg van de Marker Wadden, een eilandengroep in het
Nadere informatieBiodiversiteit en netwerken
Basiscursus Ecologische Moestuin Biodiversiteit en netwerken Ecologisch tuinieren is 1. Niet destructief, maar constructief tuinieren; 2. Netwerken bevorderen 1. Destructief boeren/tuinieren Pesticiden
Nadere informatie