Omgaan met exoten. een controversiële en beladen discussie. Gerard Oostermeijer

Transcriptie

1 Omgaan met exoten een controversiële en beladen discussie Gerard Oostermeijer

2 Ecologische effecten van exoten Positief soortenrijkdom bloemenrijkdom grote hoeveelheden voedsel - nectar en stuifmeel voor bloembezoekende insecten - blad, zaden e.d. voor herbivoren bodemontwikkeling productie biomassa verminderde erosie etc.

3 Ecologische effecten van exoten Negatief invasieve uitbreiding verandering evenwicht leefgebieden/ecosystemen direct wegconcurreren inheemse soorten competitie om bestuivers met inheemse soorten overlopen van herbivoren met inheemse soorten dichtgroeien waterwegen vastleggen stuivend duin vernielen dijken, bouwterreinen, bestrating en

4 Flora-MacDonaldisering

5 Beleid: voorkómen negatieve effecten Hoe doe je dat? - voorkomen vestiging (brongerichte aanpak) - uitroeien invasieve probleemsoorten kán dat wel? welke wel, welke niet? weerstand uit maatschappij discussie met veel emoties - vooral bij dieren, óók bij planten

6 Grote rol emoties Uitroeien is nooit leuk wordt moeilijker bij grotere aantallen (damhert, Japanse duizendknoop) gewenstheid soort gecorreleerd met esthetische waarde lelijk mooi lelijk mooi buitengewoon gewoon buitengewoon gewoon exotisch inheems exotisch inheems onbekend bekend onbekend bekend ongewenst gewenst ongewenst gewenst lelijk mooi lelijk mooi buitengewoon gewoon buitengewoon gewoon exotisch inheems exotisch inheems onbekend bekend onbekend bekend ongewenst gewenst ongewenst gewenst Lindemann-Matthies (Neobiota 29: 15-33, 2016)

7 Emoties Bereidheid tot uitroeien geldt met name soorten die (de mens) serieuze problemen (en kosten) opleveren Verwijderen van alle invasieve soorten om unieke leefgebieden te beschermen Verwijderen van alleen die invasieve soorten die serieuze problemen en kosten veroorzaken De mooie invasieve planten laten staan, en de minder mooie verwijderen Helemaal niet ingrijpen Reacties (%) Voorkeuren van 720 geënquêteerden in Zürich, Genève en Lugano voor verschillende beheersstrategieën van invasieve plantensoorten. De respondenten moesten van bovenstaande vier keuzes degene kiezen die ze het meest geschikt leek. Lindemann-Matthies (Neobiota 29: 15-33, 2016)

8 Emoties Lastige Reuzenbalsemien, Alsemambrosia en Reuzenberenklauw mogen weg, Vlinderstruik en Chinese henneppalm liever niet Reuzenbalsemien Alsemambrosia Reuzenberenklauw verwijderen monitoren niets doen geen idee Waterteunisbloem Bezemkruiskruid Canadese guldenroede Vlinderstruik Chinese henneppalm Reacties (%) Voorkeuren van geënquêteerden (90 per soort) in Zwitserland voor verschillende beheersstrategieën van acht invasieve plantensoorten. De respondenten moesten van bovenstaande vier keuzes degene kiezen die ze het meest geschikt leek. Lindemann-Matthies (Neobiota 29: 15-33, 2016)

9 Gangbare aanpak Veel aandacht voor inschatten probleemsoorten Watercrassula Vooraf identificeren / inschatten probleemsoorten Monitoren (beginnende) invasies Ingrijpen wanneer ze invasief worden Mijn stelling: (bijna) onmogelijk! Foto uit presentatie Hein van Kleef (Stichting Bargerveen) Systeemgerichte bestrijding Watercrassula

10 Herkenning

11 Herkenning

12 Monitoring invasies Inula racemosa (Trosalant) (ppt-slide Leni Duistermaat, FLORON-dag 2013)

13 Wanneer ingrijpen? Monitoring invasies

14 Monitoring invasies Hoe verloopt een invasie? Steevast (en in het slechtste geval) exponentieel Fase 1: geleidelijke toename Fase 2: explosie Fase 2 Fase 2 Fase 1 Fase 1

15 Bestrijding invasies Werkt niet of is extreem duur of ingrijpend als Fase 2 al is ingegaan Probleem: trage link tussen monitoring en bestrijding Effectieve bestrijding werkt alleen als je toeslaat in prille begin In de praktijk wordt bijna ALTIJD te lang gewacht

16 Ruimtelijke spreiding tolerantie Geen bestrijding exoten in ruderale terreinen, (snel)wegbermen, wildernisgebieden Enorme diasporendruk: grotere kans op invasie natuurgebieden

17 Het prille begin Bijna elke exoot wordt door jullie! zeer vroeg gesignaleerd enkele individuen op één plek of enkele plekken kleine, geïsoleerde populaties overeenkomst met bedreigde soorten weinig genetische diversiteit: laag aanpassingsvermogen problemen met bestuiving en zaadzetting: weinig nakomelingen inteelt en inteeltdepressie: kreupele nakomelingen in die gevoelige opbouwfase zal bestrijding extra hard toeslaan

18 Welke soorten dan? inschatten risico van invasiviteit moeilijk monitoring leidt tot te trage reactiesnelheid beste (ruwe) indicatie is herkomst - soorten van andere continenten hebben grotere kans om invasief te worden - eerder los van natuurlijke vijanden (enemy release) over soorten uit O- of Z-Europa minder zorgen - komen door klimaatverandering toch wel - treffen hier eerder verwante natuurlijke vijanden Waterteunisbloem (Amerika) Kliflamsoor (Spanje, VK) Verspreidbladige waterpest (Z-Afrika)

19 De (m.i.) enige effectieve aanpak we vinden nieuwe plantensoorten vooral leuk en we vinden het vinden van nieuwe soorten leuk ALS we problemen van invasieve soorten effectief willen aanpakken - LET OP: is keuze..! simpelste en meest effectieve aanpak is direct na 1 e vondst soort van ander continent alle individuen verwijderen in Fase 1 is al zwaardere, gecoördineerde aanpak nodig: verwijderen alle individuen op alle (20-50) locaties - ontworteldagen (Zwitserland) in Fase 2 is extreme aanpak nodig... - kost miljoenen, nooit 100% effectief

20 De (m.i.) enige effectieve aanpak duidelijk: laat geen ruimte voor twijfel controversieel... niet wachten totdat soort invasief wordt te laat, bestrijding dan nagenoeg onmogelijk focus simpel: alle soorten van ander continent principe: voorkomen is beter dan genezen soorten zijn hier altijd door de mens gebracht (=onnatuurlijk) kort na vestiging (1 e waarneming) weghalen enkele nacontroles aantal probleemsoorten zal gegarandeerd afnemen

21 benieuwd naar jullie reacties/ideeën!!