Programmaplan. Wat is Overvecht voor wijk?

Transcriptie

1 Programmaplan Voorgeschiedenis Het programma De Versnelling is in 2016 opgezet om de problematiek in de wijk Overvecht aan te pakken. De gemeenteraad stelde 10 miljoen euro beschikbaar voor vier jaar en voor daarna (vanaf 2020) structureel 1 miljoen per jaar. Bij dit besluit speelden een aantal argumentaties een rol: Einde krachtwijkaanpak Met de krachtwijkaanpak was in Overvecht veel goeds bereikt en ook veel in gang gezet wat op langere termijn vooruitgang zou opleveren. Toen de regeling zou worden stopgezet, maakten het bewonersplatform Overvecht en de wijkraad duidelijk dat de opgebouwde winst verloren zou gaan wanneer er niet meer extra geïnvesteerd werd in de wijk. Bovenaan de verkeerde lijstjes Overvecht scoort slecht op werkgelegenheid, bijstand, sociale cohesie, jongerenoverlast, toekomstverwachting, openbare ruimte, veiligheid, gezondheid. De wijk staat hoog in alle verkeerde lijstjes, zowel in vergelijking met andere wijken in Utrecht als ook landelijk gezien. Functie voor de stad De wijk heeft 71% sociale huurwoningen, het hoogste percentage van alle Utrechtse wijken. Overvecht is de plek waar inwoners met een laag inkomen terecht kunnen. Ook veel kwetsbare mensen die na de hervorming van de zorg niet meer in instellingen kunnen blijven wonen en asielzoekers (statushouders) vinden In Overvecht een woning. Om deze functie voor de stad te kunnen vervullen moet de wijk wel vitaal en sterk genoeg blijven. Winst door samenwerking Overvecht heeft er veel baat bij als de lokale overheid en de maatschappelijke organisaties gezamenlijk werken aan wat de wijk nodig heeft en daarbij over de eigen instellingsbelangen heen kunnen stappen. Bewoners, professionals die in de wijk werken en gemeente maakten samen een plan. We verkenden de problematiek op de vijf thema s waarop Overvecht het meeste achterliep bij de andere wijken. We keken wat we konden versterken, omdat het al goed werkte en wat we anders moesten aanpakken, omdat het niet goed ging. We gingen na welke extra inzet de wijk nodig had, professioneel en vrijwillig. We noemden het plan De Versnelling. Een wijk uit een achterstand opkrikken of op peil houden is een proces dat een lange adem vraagt; een extra financiële impuls kan de ontwikkeling versnellen. De ideeën voor de verbetering van Overvecht zijn met zo n 150 bewoners besproken en verrijkt. Dat deden we in een weekend met laagdrempelige bijeenkomsten: interactief theater, huiskamerinlopen, gesprekstafels tijdens een Resto-van-Hartemaaltijd en in het 1 Wat is Overvecht voor wijk? Overvecht is een atypische wijk. In diverse opzichten verschilt de wijk sterk van andere Utrechtse wijken. Diversiteit Met ongeveer mensen van circa 190 verschillende nationaliteiten woont de hele wereld in Overvecht. Het komt regelmatig voor dat bewoners de Nederlandse taal niet of slechts beperkt beheersen. Onze samenleving is heel talig ingesteld. Het Nederlands niet beheersen is een struikelblok voor de onderlinge communicatie en voor het maatschappelijke functioneren. Een extra hobbel zijn de digitalisering en de bureaucratische regels die ook nog eens regelmatig veranderen. Demografische opbouw In Overvecht wonen relatief veel ouderen (boven de 80 jaar!) en veel jongeren - twee groepen die aandacht en zorg nodig hebben. De prognoses laten zien dat de groep kinderen en jongeren de komende jaren sterk groeit. Er zijn relatief weinig bewoners in de leeftijdsgroep van 30 tot 50 jaar, terwijl daar juist de dragers te verwachten zijn. Gestapelde problematiek Bewoners met problemen hebben vaak problemen op verschillende fronten tegelijk.

2 Versnellingscafé. Daarna stelden we in focusgroepen programma s op voor de vijf thema s: Gezondheid, Samenleven, Opvoeden & opgroeien, Werk & Ondernemerschap, Veiligheid. Doelstellingen Wat we willen bereiken, is dat alle bewoners zich thuis voelen in de wijk en er trots op zijn. Dat ze regie hebben over hun eigen leven, mee doen naar hun vermogen en vertrouwen in de toekomst. Dat ze vertrouwen hebben in de overheid en instanties en daar gebruik van maken. Dat zij zich niet afhankelijk opstellen, maar zelf ook initiatieven nemen. Dat ze zo weerbaar worden dat ze niet gevoelig zijn voor de verleiding van polarisatie, radicalisering en criminaliteit. We zetten met De Versnelling in op de thema s/pijlers die op de lange termijn het verschil kunnen maken. De vijf pijlers hebben specifieke, eigen doelen. Overkoepelend voor De Versnelling gelden drie doelstellingen: Op orde komen - meekomen - verder komen Dit is de getrapte lijn die we voor ogen houden. Voor bewoners die het hoofd niet of nauwelijks boven water kunnen houden door geldzorgen, werkloosheid, gezondheidsklachten en opvoedingskwesties, is het doel dat zij hun leven op orde krijgen zodat ze tot rust kunnen komen en weer toekomst zien. Voor bewoners die al op deze trede zitten, is het doel een zekere kwaliteit van leven met sociale contacten en activiteiten. De hoogste trap is verder komen ofwel zich ontwikkelen en groeien. De ambitie is dat bewoners sociaal en economisch verder komen dan hoe zij in de wijk arriveerden en dat kinderen verder komen dan hun ouders: betere opleiding, meer perspectief op werk, meer gevoel van trots en bijdragen aan de samenleving. Springplank We hebben de ambitie om de scores op alle vijf thema s te verbeteren, maar daar moeten we wel met realisme naar kijken. Als kwetsbare bewoners op orde zijn gekomen, zou het kunnen dat ze uit Overvecht vertrekken. Er komt dan een nieuwe instroom van mensen met dikwijls wederom forse problematiek. Het is mooi om te erkennen dat Overvecht een springplankfunctie kan hebben: in Overvecht start je toekomst. Als je hier geboren wordt, als je hier komt wonen uit een ver land of als je uit een instelling komt. Bijbehorend doel is dat bewoners en professionals meer grip op de problemen krijgen - door snelle signalering, adequate hulpverlening door best persons, doorverwijzing en betrokken samenwerking. Aandacht voor armoede In alle thema s of werkgebieden onderzoeken we of armoede een rol speelt in het ontstaan of in stand blijven van problematiek. 2 Het gaat om werkloosheid, opvoedkwesties, schulden, verslaving, meervoudige gezondheidsklachten, veiligheidsissues. Omdat er veel mensen met problemen bij elkaar wonen, heeft men last van elkaar. (Men verduurt ook meer van elkaar dan in andere wijken, maar de rek gaat er eens ook uit). Terwijl het al een omgeving is die weinig kan hebben, komen er de laatste jaren vrijwel alleen kwetsbare groepen bij: mensen zonder werk (door de inkomenstoets van de woningwet komen mensen met werk vrijwel niet in aanmerking voor een sociale huurwoning in Overvecht), statushouders en mensen die niet meer in de maatschappelijke opvang kunnen blijven wonen en vaak zorgmijders zijn. Polarisatie Er zijn tweedelingen, waarbij bewoners zich in eigen groepen terugtrekken en tegenover elkaar komen te staan: mensen met of zonder migrantenachtergrond, met een hoge of lage opleiding, met of zonder werk. Bewoners denken in polen, voelen zich niet op hun gemak bij elkaar en discrimineren. Sociaaleconomische verschillen worden het scherpst ervaren. Polarisatie speelt overal, maar door de bevolkingssamenstelling is/lijkt het in Overvecht extremer. Wantrouwen richting overheid en instanties Vanwege het landelijke en lokale beleid en vooral de bezuinigingen en transities van de laatste jaren hebben bewoners vaak weinig

3 Doelen + inspanningen binnen de thema s In bijlage 1 zijn de DIM s te vinden die we voor de vijf thematische pijlers van de Versnelling hebben opgesteld. In deze DIM s zetten we de doelen en inspanningen in een totaaloverzicht. Hieronder een korte aanduiding: GEZONDHEID Gezondere bewoners Betere toegang tot zorg en informatie Lagere kosten: zinnige zuinige zorg Extra ondersteuning door jeugdartsen Ouder-babygroepen LEFF (Lifestyle Energy Fun and Friends) voor kinderen die te zwaar zijn Vitaliteitsmakelaar Diabetes Challenge SAMENLEVEN Minder mensen in armoede Grotere sociale samenhang: mensen voelen zich thuis in de wijk Meer plekken voor ontmoeten en laagdrempelige hulp, info en advies Meer bewoners spreken en schrijven Nederlands Minder incidenten op het raakvlak wonen-zorg-veiligheid Minder kwetsbare en meer dragende bewoners Bijenkorven als ontmoetingsplekken Uitbreiding formatie van Buurtteams Sociaal Meer sociaal makelaars Aanbod taalonderwijs Wegwijzer in de bibliotheek Vertrouwenspersoon voor hulp achter de voordeur Versterking sociale cohesie door huisbezoeken, storytelling OPVOEDEN & OPGROEIEN De meest ervaren professionals in Overvecht Betere condities voor meekomen en verder komen Meer jongeren en kinderen leren omgaan met conflicten /meningsverschillen Meer formatie buurtteams Jeugd & Gezin Vreedzaam opvoeden en opgroeien Versterking ouderbetrokkenheid Meer Speel Mee en speeltuinwerk Talentontwikkeling op basisscholen Aanpak voor jongeren die thuiszitten WERK & ONDERNEMERSCHAP Meer (langdurig) werklozen aan het werk Betere kansen voor activering Meer ruimte voor eigen initiatief voor werkzoekenden Meer wijkcontactdagen Werk & Inkomen Vooruitgeschoven post W&I in de wijk Activering naar opleiding en werk in de Stagestraat Coaching van jongeren en werkzoekenden in project Pozitive Trajecten scharrelondernemerschap Stimulering wijkeconomie door samenwerking tussen Bureau Zelfstandigen en DOK030 Ondernemershuis VEILIGHEID Bewoners voelen zich veiliger Minder 3 vertrouwen in de overheid. Naar hun idee helpen instanties niet bij problemen, maar maken ze de situatie alleen maar erger met hun onbegrijpelijke brieven en regels, hun aanmaningen en bewindvoerders. Positieve aspecten Overvecht is een groene wijk met veel voorzieningen. De laatste jaren groeien de sociale samenhang en de organisatiekracht van bewoners; de groep bewoners die initiatieven neemt, wordt langzaamaan steeds groter. Alle nationaliteiten leven samen in één wijk. Eén op de drie bewoners zet zich in voor een ander of voor de buurt. De samenwerking tussen wijkwerkers, vrijwilligers en bondgenoten is positief. De woningen in Overvecht zijn ruim en de corporaties investeren de komende tien jaar nog fors in renovatie. jongerenoverlast Minder criminaliteit Minder georganiseerde criminaliteit Minder jongeren voelen zich aangetrokken tot radicaal gedachtegoed Uitbreiding van het Jongerenwerk Training voorkomen polarisatie en radicalisering Meer toezichthouders zichtbaar in de wijk Ondermijning in beeld brengen In bijlage 2 staan ook inspanningen beschreven: Het boekje Uit de startblokken met ervaringen over het eerste jaar van de Versnelling.

4 Aanpak SAMEN Eigenaarschap We hebben het plan voor De Versnelling samen gemaakt: bewoners, wijkorganisaties en gemeente. We kijken ook elk jaar samen hoe het is gegaan en stellen dan eventueel de deelplannen bij. We evalueren kwantitatief met onderzoekscijfers en ook kwalitatief, in focusgroepen en gesprekken met bewoners om de verhalen uit de eerste hand te horen. Voor en door bewoners zelf We werken eraan dat bewoners zo veel mogelijk meedenken en meedoen. Weerbare bewoners kunnen als rolmodel fungeren om ook andere bewoners weerbaar te maken. Professionals passen hun ondersteuning aan op wat een bewoner nodig heeft om een activiteit zelf te kunnen doen. Initiatieven van bewoners mogen op hun eigen manier gaan. Wel zijn er kaders: samenwerken, inclusief werken (we sluiten niemand buiten, iedereen hoort erbij), publieke gelden netjes verantwoorden, ideeën met anderen bespreken wat kan leiden tot omvorming of zelfs afwijzing van het plan. Samenwerking tussen wijkpartners Een van de principes van De Versnelling is vreedzaam samenwerken als professionals en met bewoners. Dat betekent verantwoordelijkheid nemen voor meer dan alleen de eigen toko, bij een vraag constructief meedenken en doorverwijzen als iets buiten de eigen competentie valt, helder en in contact zijn naar bewoners maar ook naar wijkpartners, conflicten kunnen oplossen en bij een nieuw initiatief altijd minstens één andere partner betrekken. Op inhoud weten de wijkorganisaties elkaar goed te vinden, maar de samenwerking in de praktijk gaat niet vanzelf. Stedelijke collega s kunnen steun bieden in dit proces door te sturen op samenwerking in dezelfde richting. Voor duurzame alliantievorming is nodig dat het belang van de wijkbewoners en de doelen van De Versnelling boven het belang van de eigen organisatie worden gesteld. VOOR ALLE BEWONERS Outreachend De aanwezige voorzieningen zijn niet toegankelijk genoeg voor kwetsbare bewoners die niet uit zichzelf om hulp vragen en die niet weten wat er aan mogelijkheden bestaat. Voor veel Overvechters is de participatiemaatschappij een brug te ver. In De Versnelling is een ambitie dat werkers in de wijk mensen actief opzoeken. In contact Op orde komen van de Overvechters vraagt maatwerk per persoon. Daarom is het belangrijk goed in contact te werken en bij doorverwijzing te zorgen voor een persoonlijke, warme overdracht, zodat de persoon ook echt op de juiste aan komt. Ook duurt het in Overvecht vaak langer dan gemiddeld voordat je als zorgverlener de bewoner weer los kunt laten. En als iemand het niet allemaal zelf kan bedenken is het soms nodig directief te zijn en iemand met zachte hand te leiden naar wat goed voor hem of haar is. Inclusief Inclusie (we sluiten niemand buiten, iedereen hoort erbij) is voor De Versnelling een doel en 4 een manier van werken tegelijk: we streven naar een wijk waarin mensen zich inspannen om anderen niet buiten te sluiten door hun woorden of gedrag. In de professionalisering van de wijkwerkers besteden we methodisch aandacht aan inclusief, cultuursensitief en verbindend werken. We maken daarvoor gebruik van de training Multicultureel Vakmanschap uit het programma Utrecht zijn we samen. VRAAGGERICHT Flexibel De invulling van het programma is door voortdurende afstemming dynamisch en veranderlijk. De strategie wordt bepaald vanuit de behoefte. Steeds zetten we stappen, kijken we hoe iets uitpakt en of het werkt, stellen we bij en sluiten we aan bij wat er nodig is. Zo maken we jaarlijks een update voor het programma. Versterken wat werkt We kijken wat er aan de hand is en wat we al doen. Wat goed werkt, maken we sterker en groter. Wanneer we merken dat er iets ontbreekt, gaan we dat toevoegen niet als project, maar structureel en duurzaam. Zichtbaar We willen voor bewoners duidelijk aanwezig zijn in de wijk zodat zij hun wensen kwijt kunnen. We streven naar maatregelen waar bewoners duidelijk iets van merken.

5 Manier van werken Programmatisch We doen aan programmamanagement, wat wil zeggen dat we samenhang aanbrengen tussen de vijf pijlers en niet alleen onderdelen maar ook het geheel op gezette tijden doorlichten. De inspanningen uit De Versnelling versterken elkaar. Systemisch We zijn steeds gespitst op wat beïnvloedt wat?, wat versterkt elkaar?, wat houdt wat in stand?, welke reactie komt daar dan weer op? etc. We willen negatieve feedbackloops doorbreken en ervan leren. En positieve feedbackloops creëren en versterken. Gefocust en betrouwbaar We brengen focus aan en maken keuzes in wat we wel en niet doen. Dat communiceren we ook helder. We doen wat we zeggen en wat we doen, doen we goed. Reguliere middelen De middelen die de gemeente en andere partijen regulier in de wijk inzetten, kunnen we zichtbaar maken en versterken door die ook onder te brengen onder de doelen van De Versnelling. Dan is duidelijk waar iedere afdeling en organisatie voor staat en kan doorverwijzing naar de juiste contactpersoon soepeler verlopen. Organisatie De ambtelijk opdrachtgever is de gemeentesecretaris; de bestuurlijk opdrachtgever is de wijkwethouder. Het wijkbureau zorgt voor het programmamanagement. Per pijler zijn er trekkers en focusgroepen actief. De bedoeling is dat de focusgroepen een dwarsdoorsnede zijn van de wijkbewoners en wijkorganisaties en dat ze regelmatig wisselen van samenstelling. Bewoners zoeken we zoveel mogelijk op op de plekken waar ze al samenkomen. En we organiseren een aantal keren per jaar een Versnellingscafé op diverse locaties in de wijk over een activiteit uit De Versnelling. Voor professionals organiseren we pitstops voor interactie en professionalisering. In bijlage 3 is de organisatie gevisualiseerd. 5