53 bal'driejaan-bed. baskül

Transcriptie

1 ba - bal 52 B ba, baa ba, bah. -, wat ing zouwerij. Heë zeët boe noch -. Ba-ba maache, ba doen. Ba-ba-kinke, een kind dat nog niet zindelijk is; ook: kinderachtig persoon. baach v verkl beëchs-je beek. Ing sjand is, went ing kouw in de - sjiest (gezegd wanneer men te gemakkelijk iets weggooit wat nog bruikbaar is). De - aafjoa, achteruitgaan; de pijp uitgaan. baad si m (beëd st) ver^/.beëdsje baard. Inne - wie e sjtóppelveld. Deë jong hat d'r-in de keel. Inne d'r - aazets e, iemand een baardje maken. Haste mit d'r -jewagkeld? heb je iets gezegd? Inne brij um d'r - sjmiere, iemand stroop om de mond smeren. En heimit is d'r- aaf. D'r- van d'r sjlussel D'r- van de hek sjere, de heg bijknippen. baad'mans m baardman. baal st m baal, zak. Inne - koar baan st v (bane sï) 1 baan. Doe mots óp de reëtse - vare. De - sjloa, baantje glijden. Inne zivvebaans rok, een wijde rok. Ing - tapieët. 2 spoorlijn. De - va Kirchroa noa Heële. 3 station. D 'r tsóg hilt an -. Kappes an -. (gezegd wanneer een vrouw kennelijk in verwachting is). 4 ^ galerij. Die - is 300 meter lank. baar st v verkl beersje baar. De liech sjtong óp de -, het lijk was opgebaard. baar st v verkl beersje keulse pot. Krieg miech ing loeëp puts oes de -. Noe basjt de -! Nu breekt mijn klomp! Bare binge, langdurig kletsen op straat, Heë hauw neëver de -jepisd, hij heeft naast het potje gepist. baar st contant, -jeld. baas st m baas. baatsj m vuil, iets vies (kindertaal). Sjpui oes, jönke, doe has - in 't munke. babbelot v papillot. bad o bad. ba'de st baden. Dem hant ze vruier tse hees jebaad, die is niet goed wijs. ba'debüd v badkuip. bag V (bagke) big. Bij de bagke zieë, bij de pinken zijn. bai'ba m oude brompot. bai'ere beieren, luiden. bais si V Zit bès. bajaasj' v 1 bagage. 2 crapuul. Dat is zouw -. bak m (bek) verkl beks-je bak. bak m baksel. D'r- sjteet in d'r oavent. ba'kaof ö (bakaover) lummel. bak'bieës o (bakbieëster) bakbeest. bak'ke, bók/bakket, jebakke 1 bakken. D'r Tsinterkloas is an 'tprinte - (gezegd wanneer er in de tijd vóór Sinterklaas avondrood is). - en broane is nit ummer eëvejódjeroane, bakken en braden lukt niet altijd even goed. Dem han iech ing jebakke, die heb ik een poets gebakken. 2 hard vriezen, 't Hat dis naat jód jebakke. bak'ke o verkl beks-je wang. Kirchröadsjer meëdsjer hant beks-jer mollieg en ronk (uit een carnavalsliedje). bak'kebaad m (bakkebeëd) verkl bakkebeëdsje bakkebaard. bakkeknaoch, bakkeknaok m jukbeen. bak'kes o bakhuis, bakkerij. Doe bis nog nit langs Sjmits -, daar zul je nog van horen, daar ben je nog niet van af. bak'ketsank m (bakketseng) kies. bak'móld v baktrog. bak'oavent m (baköavent) bakoven. Tjeën inne -jape, vechten tegen de bierkaai. bak'proem v verkl bakprümsje bakpruim. bal st V (bals) bal, danspartij. De mondsbal, het maandelijks toegestane bal. bal st m baal, pak. Inne - turf. bal si m (bel st) verkl belsje bal. Ee, tswai, drei, weë hat d'r - \ deë 't betste vange kan (kinderliedje). Heë hat d'r -, hij is woedend.

2 53 bal'driejaan-bed bal'driejaan m valeriaan. bal'driejaandrüppe mv valeriaantinctuur. balg m buik. Deë hat d'r- vol. ba'lie m onbehouwen vent. balk m 1 balk. Losse vier ins laache 1 laache isjezónk I dat de balke kraache I da kómme vier i sjwónk (uit een carnavalsliedje). De balke treëne, de orgelbalken trappen. 2 zoldering. D'r - wies se. bal'kebrij m balkenbrij. bal'ketreëner m orgeltrapper. balkong' m balkon. bam'mel v verkl bemmelsje 1 hanger (aan oorringen of armband). 2 dikke vrouw. ban V 1 bos (stro bijv.). 2 korenmijt. band, ban'de ^fv bende. band si o (bender st) verkl bendsje band, lint. E- in de hoare. bandiet' m bandiet. band'iezer o bandijzer. band'kop m (bandköp) ^ ruimte voor de aandrijf motor van de transportband. band'masjiengm ^ aandrijfmotor van de transportband. ba'neberg m spoordijk. bang m angst. Inne d'r-aafkiere, iemands angst wegnemen. bang bang. Doe bis inne bange tsiebbel, je bent een bangerik. ban'get m bangerik. ban'giegheet v angst. bank v (benk) verkl benks-je zitbank. Heë sjuuft alles ónger sjteul en benk, hij wijst alles af. Durch de -, doorgaans. bank v bank (geldinstituut). Wen iech sjroep bin, jon iech noa de -. bank si m (béng st) verkl ben'ke band, ceintuur. Sjteet 't kleed besser mit ofoane -? ban'ke banken, eenentwintigen (kaartspel). bankrot' bankroet. - maache, bankroet gaan. bank'worm m (bankwurm) lintworm. bank'zeeg v lintzaag, bandzaag. ban'ne uitdrijven. D 'r duvel en zie aodmoor -. bareer' o barrière, slagboom. barsj bars, nors. Inne barsje keel. basj m (besj) verkl besj-je barst, scheur. basj 'maneer In de uitdrukking: Óp - wirke, werken tot je erbij neervalt. basj 'te barsten. Noen basjt de baar! Nu breekt m'n klomp. Basj (doch)! Barst! Deë is van de ieësjte lüeje nitjebasjte, hij is aan zijn eerste leugen niet gebarsten. Koppieng um tse -, barstende hoofdpijn, 't Mós beuje of-, het is buigen of barsten. Heë basjt van 't jeld. basj 'tensvol barstensvol. basj 'tieg erg. 't Is - kaod. baskül' V bascule, brugbalans. baskül bat'raafm rakker, vlegel. bats V verkl bets-je bil. 'thauwjejangejód, I drei batse is angerhaof vót. (liedje). De batse bijeekniepe, de handen in elkaar knijpen. bat'sevietser m billentikker. batterie' v In de uitdrukking: Heë is bij de -, hij is bij de artillerie. bauw st bijna. Iech hauw -jetjezaad. Heë kunt bauwer wie nit, hij komt hoogstwaarschijnlijk. Bauw... bauw, nu eens... dan weer. 't Weer is wie jek: - drüeg, - naas. bav'vejaan m 1 baviaan. 2 kletsmajoor. 3 muil, bek. Hod dienne -. ba'zele bazelen. ba'zeleer m kletskous. baz'zes foei. -, wat e weer! beb'ba m oude brompot. beb'belv babbel. beb'bele kwebbelen. beb'belwasser o spraakwater. Deë hat -jehad. bebou'we bebouwen. be'cherm beker. be'cherwerkö ^ jakobsladder. bed si o (bedder st) verkl bedsje bed, bloembed. In je - sjterve de mieëtste lü. Deë zie - verkeuft, mós mit de vót óp 't sjtrüe ligke, wie zijn gat brandt, moet op de blaren zitten. In e jemaad-kómme, in

3 bedan ke, ziech - beë 'del 54 batsevietser een gespreid bedje komen. Went 't - 't mar nit hüet, laatje bed het maar niet horen. De engelsj er sjudde hön bedsjer oes (kindertaal). E - vol blomme. bedan'ke, ziech (be)danken. Ziech bij inne vuurde blomme -. Ziech vuur d'r verain -. bed'dejak m (beddejek) bedjasje. bed'doch o (bedducher) beddelaken. bedeen'de m bediende. bedek'ke bedekken. bede'ie bedelen. Iech bin nit jód bedeeld woeëde. bede'ne bedienen. Heë lieët ziech hinge en vure -, hij laat zich alsmaar bedienen. Heë is zoeë krank, dat ze hem - mósse. Alwerm de boks kapot? Diech is óch nuus bedeend! Alweer de broek kapot? Aan jou is ook niets besteed! bederve, bedórf, bedórve bederven. Visj bedurft. bedien'gong v voorwaarde. bedie'nóng v bediening. bedin'ge st, bedong, bedónge bedingen. bedin'ke, bedaat/bedinket, bedaad bedenken. Ing wiets -. Inne jód - Doe kans diech nit lang -. Iech han miech angesj bedaad, ik ben van gedachten veranderd. bed'(je)tsüg o beddegoed. bed'lake o beddelaken. bedoe're beklagen, medelijden hebben met. Heë is jeer bedoerd. Dem bedoer iech. bedoer'lieg betreurenswaardig. bedómpd' bedompt. bedraag' 1 m bedrag. 2 o gedrag, fatsoen. Die kinger hauwe jee sjpiet - in. Doa hauw iech jee - i, daar had ik geen erg in. bedraog', bedrog m bedrog. bedrei'e st, bedroog/bedreiet, bedroage Zie bedrüj'je. bedrei'er m bedrieger. bedrè've bedreven, handig. Deë is doa - in. Deë is - mit de moei, hij kan goed kletsen. bedrief' si o bedrijf. bedrufd' bedroefd. bedrüj 'je, bedrüjjet, bedroage bedriegen. Deë bedrügt Jod en alleman, hij is een aartsbedrieger. bedrukd'bedrukt. bedruk'ke drukken, kwellen. Wat zouw dem-? bed'sjieser m kinderachtig iemand, bed'sjtatv ledikant. bed'sjtrüe o bedstro. bed'tsich v beddetijk. bedü'e st beduiden. Dat hat nuus tse -. bedurf'nis v behoefte. bed'wèsj v beddelinnen. bed'zeker m snotneus. bee si o (bee slfbmg st) verkl beensje/binke been. Wat d'r kop verjeest, mósse de - mis-jelde, als je vergeetachtig bent, moeten de benen ervoor boeten. - wie ing oaventspief nit zoeë dik, mar waal zoeë sjwats (gezegd van iemand die erg vuile benen heeft). Heë vilt uwer zieng eje -. Ziech de - noa jen vót i sjtoa, heel lang moeten wachten. D 'r sjrek sjloog 'm in de -. Jank zelver, doe has jonger - - maache, zich haasten; de benen nemen, 't Rad hauw - krèje, de fiets had pootjes gekregen. Ziech de - ónger jen vót oes lofe, de benen uit zijn gat lopen. Dat is besser wie e -jebraoche, het had erger gekund. Broeëd en wek ópee jeëve dikke -, wittebrood en roggebrood is gezonde kost. Mit 't verkierde - oes jen bed kómme. De milletsien hat miech óp de - braad. Óp de - zieë, op de been zijn. Ziech óp de hingesjte - sjtelle. Óp de letste - lofe. Óp ee - kan me nit sjtoa. Óp eje - sjtoa. Inne e beensje verzetse, iemand een beentje lichten. beë'del m 1 bedelarij. 2 rotzooi. Went 't miech tse lestieg weed, da werp iech d'r janse - doa. A zónne - kan iech miech nit óphauwe.

4 55 beë'dele-bejoa' beë'dele st bedelen. beë'deler m bedelaar. beë'delieg als een bedelaar. beë'delerm straatarm, doodarm. beë'dels-jong m klaploper. beë'delszak mbedelzak. D'rjeldzaken d'r-hange jing hóngedjoar an d'r nemlieje duresjtiel, in de loop van nog geen honderd jaar kan welstand in armoede en armoede in welstand verkeren. been'broor, been'hillieje m kwezel. beë'ne afbidden. Noeëd Hert- Ziech e Vadderónzer -. - dat diech de moei sjümt. D 'r Herjod van 't krüts aaf-. beer st m beer. Dat is inne keel wie inne -. Inne - óp zökke. Ummezeus danst nog jinne -, voor wat hoort wat. h^exstm ^ tegengewicht van een liftkooi. beer st m beer, gier. beer st o bier. 't - is kapot, het bier is verschaald. Iech drunk e jlaas - mit inne auwejüd, ik deed een moord voor een glas bier. 't - is aaf, het vat is leeg. beer'boech m verkl beerbüchs-je bierbuik. beer'jank m (beerjeng) ^ gang voor geleiding van het tegengewicht. beer'jlaas o (beerjlazer) bierglas. beer'kan v bierkan. beer'koetsjer m bierbezorger met paard en wagen. beer'kumpsje o glazen kommetje onder de tapkraan. beer'pomp v 1 beerpomp, gierpomp. 2 bierpomp. beer'puts m beerput. beer'sjlefer m bierkelner. beer'sjlem m biersoep, bierpap. beer'ton v bierton. Heë hat inne boech wie ing -. beer'vaas o (beervaser) biervat, bierton. beer'waan m (beerweëns) bierwagen, beë've^y^ beven. befas'se, ziech mit zich bezighouden met. befoem'ele betasten (in ongunstige zin). befoe'tele beduvelen. behai' si m gedoe, lawaai, aanstellerij, grootdoenerij. Nakse -, kale kak. Heë hat nog al jet - veel, hij schept graag op. Heë maat-vuur nüks en weer nüks, hij maakt drukte om niets. D'r nónk Zeem en de tant Behai, de suikeroom en zijn vrouw. behai'e st drukte maken. behaits'kop, behaits'krieëmer, behaits'mecher m opschepper, praatjesmaker. behan'dele behandelen. Doe behandels miech wie drek ajen sjong, je behandelt me als straatvuil. behan'ge, behong/behanget, behange behangen. Dat meëdsje weul iech nog nit, al wuur 't mit jood behao'de/behau'we, behool, behaode 1 overhouden. Dat hat heë van ing krankheet -. 2 onthouden. Behod dat ins. behau'we algemeen geacht. - lü. behel'pe, ziech, behólp ziech, ziech behólpe zich behelpen. Vier mósse ós zieë tse -. behel'ter m tank, reservoir. beher'sje, ziech zich beheersen. behoard', behöard' behaard. behoesd' st behuisd. Kling -. behoop'te beweren. behui'e st behoeden. behulp' m behulp, voorlopige voorziening. Dat is mar vuur -. beids, beeds st Zie allebei. beid's(t)erzieë beiderzijds, van weerskanten. De vrundsjafmós va - kómme. bei'e st, boan/beiet, jeboane bieden. Dat los iech miech va dem nit -, dat hoef ik me niet te laten welgevallen. Vieroavend-, sluitingstijd aankondigen. bejaabd st begaafd. bejais'tere geestdriftig maken. Die traotemoezziek kank miech nit -. beja'pebegapen. bejelai'te begeleiden. bejenk'nis o begrafenis. bejieë'ne st ontmoeten. Went vier ós nog ins -, motste ee jeëve. Vier - ós nog ins! Ik krijg jou nog wel eens! bejieng' st v (bejiene >y//bejienge) verkl bejienke non, kloosterzuster. Deë klaaft ing - oes 't kloeëster, die weet iedereen om te praten. Zets tswai bejiene poeddelrüe óp e sjtóppelveld en tswai joar sjpieëder sjteet doa e kloeëster. bejie'nekloeëster, bejien'gekloeëster o zusterklooster. bejie'nesjoeël, bejien'gesjoeël v zusterschool. bejie'netrüester, bejien'getrüester m vrouwengek. bejier'lieg begerig. bejin'ne, bejon, bejonne beginnen. bejis'se, bejoos/bejisset, bejaose begieten. De blomme -. Dat mós bejaose weëde, daar moet op gedronken worden. bejoa', bejong, bejange begaan, bedrijven. E verbreche bejoa.

5 bejoafheet - bend 56 bejoafheet st v stuip, stuipen. Ing - krieje. bejoa'ne st bevestigen. bejoe'sje bewateren. Deë honk bejoesjt miech jidder mörje d'r duresjtiel. bejra've begraven. Jetrouwd is nog lang nit-, het getrouwde leven brengt velerlei zorgen met zich mee. Losse vier d'r sjtriet- Los diech -! Schei uit met die onzin! bejreb'nis o begrafenis. bejrie'fe, bejreef/bejriefet, bejrèfe begrijpen. bejrief'lieg begrijpelijk. bejrif' st m begrip. bejrus'se begroeten. bejrus'sóng, bejrus'soeng v begroeting. bek m snavel. bekal'le 1 bepraten. Losse vier dat ins rui-ieg -. Los diech nit va dem -. 2 kletsen (over iemand). Me deet wat me kan en doch - ze inne. bekank(d) bekend. Heë is - wie lüesj honk, hij is bekend als de bonte hond. bekank'de m kennis. Dat is inne - va miech. bekans' bijna. Dat woar iech - verjèse. bekant'sjaf v kennis, kennissenkring. Mit dem han iech -jemaad. Iech han mieng - i-jelade. beken'ne, bekank/bekennet, bekank(d)/bekend bekennen. bekiek'ke, bekeek/bekiekket, bekèke bekijken. Heë bekiekt miech als hai iech jet van 'm aa. bekieks'ö bekijks. bekie're bekeren. Tsiet datste diech bekiers, angesj kriet diech d'r dauvel (gezegd wanneer iemand herhaaldelijk vraagt hoe laat het is). bekie'róng, bekie'roeng v bekering. bek'ker m (bekker) bakker. Besser 't jeld noa d'r -jedrage wie noa d'r dokter. bekkerij' v bakkerij. bekla'fe kletsen (over iemand). bekla'ge beklagen. beklat'tere bespatten. beklau'we bestelen. bekleë'ne besmeuren, bevuilen. De roet is va ónge bis o ave beklend. bekloeë'te bedriegen. beklom'me bedrukt. beklopd' niet goed wijs. beknoeë'dzje besmeuren. bekom'me bekomen, 't Èse woar miech nit jód -. Biste van d'r sjrek-? bekos'tieje bekostigen. bekot'se met braaksel besmeuren. bekroef'fe, bekroofbekroeffet, bekraofe bekruipen. Ze hant d'r Frens orrentlieg bekraofe, ze hebben Frans een flink pak slaag gegeven. bekrüt'se, ziech een kruis slaan. De tant bekrütset ziech bijjiddere blits. bekum'mere bedrukken. Wat bekummert diech? bekum'mere, ziech um zich bekommeren om. bekwieëm' st gemakkelijk. Zitste -? bekwieë'me, ziech aanstalten maken, opschieten. Endlieg bekwieëmet heë ziech um óp heem aa tsejoa^ Vier mósse ós jet bekwieëme, d'rduuster sjleet ós dri, we moeten opschieten, anders overvalt ons de duisternis. belaag' m 1 belegsel. 2 vloerbedekking. belai'dieje beledigen. belak'se op de mouw spelden. bela'ne, belanet, belane beladen. bel'bruut v koning en vrouw van de troefkaart. beleë'je/belegke, belaat, belaad beleggen. Ing bóttram -. Ing belade tsong, een beslagen tong. belei'e, beloog/beleiet, beloage beliegen. - en bedreie doogtjee va beie. beles'tieje lastig vallen. bellefluur' v bellefleur (soort appel). bel'lesjtok m belleplant, fuchsia. belo'fe, ziech, beleef ziech/belofet ziech, ziech belofe belopen. De sjood beleuft ziech in de doezende. bel'roeës v belroos, 't Kink hat de -. Belsj Belgisch. E-kuutsj-je, alpinopetje. Óp 't-, in België. Iech han pis wie e - kingermeëdsje. bel'ster v cervelaatworst. belüete bijlichten. Dat mós me ziech evvel mit de keëts -, daar moetje toch een kaars bij halen (om iets te zien). belust belust. Wie iech 't ieëtsjte kinke droog, woar iech - óp dónkel beer. bem'melm klepel, bem'meisje o bedeltje. bemoel'le roddelen. bemoes'tere kritisch bekijken. bemüfd muf. bemui'e, ziech st, bemuiet ziech, ziech bemuid/ ziech bemoeëd zich bemoeien. Bemui diech nit dermit. bend si m (bende, bendens) 1 beemd. Durch beusj en - sjtreufe 2 stadskermis in Aken. Deë is d'róp, hij is aan de zwier. 3 ruzie. Doa is d'r-óp, doa is d'r- laos, daar is ruzie.

6 57 ben 'diej e - besj oat ben'dieje st temmen. Went heë wus is, is heë nit tse-. benedai'e In de uitdrukking: Deë hat hei nuus tse -, die heeft hier niets te zeggen. beneë'me, ziech, benoom ziech/beneëmet ziech, ziech benoame zich gedragen. Doe mots diech jet besser -. benoa' bijna. - is nog lang nit doa. - hauw ing kouw inne haas jevange (gezegd wanneer iets bijna gelukt is). benoa'bere, ziech zich toeëigenen. Has doe diech mienne bleisjtif benoaberd? benót'se benutten. benui'e benieuwen, 't Zal miech ins -. beraosd 1 verroest. 2 schor. Ing beraosde sjtim. berap'pe dokken. berau'e berouwen. Weë trouwt oes d'r klokkeklank, beraut dat zie leëve lank, wie trouwt met iemand van buiten de parochie, berouwt dat zijn leven lang. Mots doe nuus -, da broechs doe nuus tse sjuie. bereu're beroeren, aanraken. be'revót v dikbilvaars. berg si m (berg i-r/berje si) 1 berg. Wenste meens doe wüesj óp d'r-, vilste werm eraaf, aisje denkt datje erbovenop bent, gaat het weer mis. Uwer alle berg zieë, ervandoor zijn. De hoare sjtunt 'm tse berg. 2 ^ dak van mijngang. D'r- aafkloppe, het hangend gesteente met een hamer afkloppen op veiligheid. berg'jees m ^ geluid van schuivend gesteente. D'r-meld ziech. berg'man m (berglü) mijnwerker. Berg'(mans)kapel v muziekkorps van de Domaniale Mijn. berg'mansklaveer m trekharmonika. berg'manskouw v (bergmanskui) geit. bergputs'je o bron. berg'sjlaag m ^ 1 bergslag. Inne - bouwe, betimmeren haaks op de helling van de kolenlaag. 2 bijw.: haaks op het dak van de gang. D'r sjtiel sjteet -. berie've st 1 beredderen. Dat kan iech óp zoeng kótte tsiet nit -. 2 opbrengen, betalen. Die hoeëg tsinze zint nit mieë tse -. berjaaf' bergaf. Mit dem jeet 't -. berj óp'bergop, berlieng' v balein. berm si m (berm st) bos, stapel. Inne - sjtrüe, hau, boenesjtekke, sjanse. Iech han nog inne - werk. ber'me st opstapelen. Büede sjtrüe ijen sjuur -. beróf' m beroep. beróf'fe, ziech, bereef ziech/beróffet ziech, ziech beróffe zich beroepen. beróf'lieg beroepshalve. Heë is - vöal óngerweëgs. ber'vussieg barrevoets, blootsvoets. bès V grootmoeder. Mieng - is achtsieg joar. be'selm beitel, be'sele beitelen. besjai'de bescheiden. besjamd', besjemd' beschaamd. besj eed' m inlichting, bericht. Doa kries doe nog - uwer E dom - krieje. - wisse, op de hoogte zijn, de weg weten. I Kirchroa wees iech uvveral -. besjef'tieje bezighouden, tewerkstellen. Heë hat ummer vöal lü besjeftiegd. besje're geschenken geven. besje'rong, besje'roeng v uitdelen van geschenken (met Sinterklaas, Kerstmis). Doa hant vier de -! Daar heb je het gedonder! besjien'ge beschijnen. Heë is nit weed, dat de zon 'm besjiengt. besjie'se, besjees/besjieset, besjèse beschijten. Haste diech al ins besjèse? (als bedreiging). Dem hauw iech besjèse! Besjies diech nit! Doe niet zo kinderachtig! Doch diech dat in e besjèse lümelsje! Hou het dan maar! Doe dees wie e besjèse kink. Iech volt miech besjèse, ik voelde me belazerd. Doa bin iech besjèse vanaaf kómme, daar ben ik bedrogen bij uitgekomen. Besjèse kroam, niet veel soeps. besjlaag' si o (besjleëg st) 1 metalen beslag. An auw poatse ziet me döks e sjun -. 2 beslag van deeg. 3 beroerte. E - krieje. besjlis'se, besjloos/besjlisset, besjlaose besluiten. besjloa', besjloog, besjlage beslaan, 't Feëd -. De vinstere zint besjlage. Deë is jód besjlage, hij is goed onderlegd. besjloes' m (besjlüs) 1 besluit (in een vergadering). 2 sluiting. D'r- van 't vieëtsiegsjtondejebed. besjmie're besmeuren. besjmoed'dele vuil maken. Heë hauw ziech besjmoeddeld. besjnaut'se kritisch bekijken. Dat kans doe diech ins -. besjneid besneeuwd. besj oat st v muskaat.

7 besjoa'teblom - bevin'ge 58 besjoa'teblom v geraspte muskaat. besjoat'noos v (besjoatneus) muskaat(noot). besjoem'mele bedotten. besjprin'kele besprenkelen. De wèsj -. besjren'ke, ziech zich beperken. besjrie've, besj reef/bes jrievet, besjrève beschrijven, 't Hoes bij d'r notaar - losse. besjtèche, besjtooch/besjtèchet, besjtaoche omkopen. Besjtaoche kroam, doorgestoken kaart. besjtel' si m regeling. Wat inne -! besjtel'le st bestellen. Besjtel inne sjunne jrós. Ze hant ziech jet klings besjteld, er is een kleintje op komst. Doe has hei nuus tse - (kommanderen). besjtimd'beslist. besjtim'me In de uitdrukking: Weë hat hei tse -? Wie maakt hier de dienst uit? besjtoa, besjtong, besjtange bestaan. Dat kan nit -! Heë hat 't examen jód besjtange, hij is geslaagd. besjtrie'ë, besjtreet/besjtrieët/besjtriet, besjtreie betwisten. Iech han reet, dat kanste nit-. besjum'meld beschimmeld. D'r vlaam is -. besjüt'v beschuit. besjweesd bezweet. besj wie're, ziech zich beklagen. besj woar' v bezwaar. bes 'sem m bezem. Nui besseme kere jód. Went dat woar is, da vrès iech inne -. Doa kere ze d'r dusj mit d'r -, daar zijn ze niet al te zindelijk. Heë is ezoeë majer wie inne -, wie inne bessemsjtek. bes'seme bezemen. Heë is an 't - (bij het biljarten de bal verkeerd raken). Trek krieste zejebessemd! Dadelijk krijg je 'n pak op je donder! bes'semekrieëmer m 1 venter met bezems. 2 vent van niks. bes'semesjottiesj m dans waarbij een bezem wordt gebruikt (bij het laten vallen van de bezem moeten de paren wisselen). bes'semsjtek, bes'semsjtil m bezemsteel. Heë kan ziech hinger inne - verberje. bes 'ser beter. - wie jaar nuus. - ing plaat wie jaar jing hoare. Han is - wie krieje. bes'sere, ziech 1 beter worden, 't Weer bessert ziech. 2 zich beteren. Adieë, besser diech! 't Is e jód dink dat ziech bessert. bes'seróng, bes'seroeng v beterschap. Iech wunsj diech ing jouw -. bes 'temodder v grootmoeder. bes 'tevadder m grootvader, betaas'te betasten. betier'me bestemmen. Iech han datjesjenk vuur diech betiermd. betoep'pe foppen. beton'ge 1 beton maken. 2 beton storten. betrach'te, ziech bekijken. E sjun sjtuks-je werk, dat kanste diech ins betrachte. Noe betrach diech dat ins! Moetje me dat zien! betreëne betreden. Doa betreën iech de boed nit mieë! Daar zet ik geen voet meer in huis! betref'fe, betrof, betróffe betreffen, aangaan. Wat miech betruft kanne vier joa. betrek'ke, betrok, betrókke 1 betrekken (in een zaak). Heë woar in d'r sjtriet betrókke. 2 overtrekken. De bedder -. betrek'ke, ziech betrekken. D'r himmel betrukt ziech. betroe're betreuren. betsa'le betalen. Mit baar jeld -. Los mar zitse; wat die vrèse betsaal iech (terechtwijzend gezegde wanneer iemand op zijn hoofd krabt). Hod üchjezónk, da betsaal iech d'r dokter. betsóg' m overtrek. bet'ste best, beste. In de -joare zieë. Heë is nit d'r ietsjte d'r -. Inne de - wöad jeëve, iemand bidden en smeken. Dat kan d'r-passere. betsüj 'je, betsüjjet, betsügd st getuigen, bewijzen. Dat kan iech -. betswie'fele betwijfelen. Dat betswiefel iech sjterk. betswin'ge, betswong, betswónge bedwingen. Dem betswing iechjemeklieg, die kan ik makkelijk aan. beu'je st, beujet, jebeugd/jeboage buigen. De beum - van d'r sjtórm. Basjte of-. Heë wilt d'r kop nit -. beusj si, busj m (buzje st) verkl busj-je bos. beusj 'kouw v iemand die soms rare streken uithaalt. beval'ie, bevool, bevalle overvallen. Ópins bevool miech inne sjoedder. beva're, bevoor/bevaret, bevare bevaren. ^ D'r sjaat -, de mijnschacht controleren. ^ 't Revier -, de ondergrondse werkpunten van een afdeling controleren. beveë'le, bevool/beveëlet, bevoale bevelen. beveu'le, bevólt/beveulet, bevóld betasten. bevin'ge, bevong, bevónge In de uitdrukking: Foetele bevingt ziech, oneerlijkheid straft zich zelf.

8 59 bevriz'ze-bij bevriz'ze, bevroor/bevrizzet, bevroare bevriezen. bewan'derd ervaren, goed onderlegd. bewa're behoeden. Jod bewaar (miech)! beweë'je st, bewoog/beweëjet, bewoage/beweëgd bewegen. bewe're, ziech voldoen, bewet'tere ventileren. ^ D'r kweersjlaag-. bewies' si men o bewijs. bewie'ze st, bewees/bewiezet, bewèze bewijzen. Doe has dieng lier um, noe kans doe diech -. bewil'liejong, bewil'liejoeng v vergunning. Doa kries doejing - vuur. bewir'ke bewerken. Dem hauwe ze bewirkd, die hadden ze toegetakeld. bewólkd', bewulkd' bewolkt. D'r himmel is -. bewós' 5f bewust. Iech bin miech van jing sjood-. beze'ke bezeiken, bedriegen. Iech volt miech bezeekd. Los diech nit -. Inne bezeekde kroam, een rotzooi. bezèse bezeten. Deë is van d'r dauvel -. bezet'se, bezats/bezetset, bezatsd/bezetsd 1 bezetten. Die vrauw is jód bezatsd, heeft een grote boezem. 2 ^ van een explosieve lading voorzien. De boarlöcher -. bezieds' st bezijden. Dat is - de woarheet. bezieë' si, bezoog, bezieë bezien, bekijken. Iech bezien diech nog nit mieë mit 't hingesjte. - is ummezeus. Bezien diech ins die zouwerij. bezie'ëns st bezijden. Bóches likt - Zumpelveld. bezoef'fe, ziech, bezoof ziech/bezoeffet ziech, ziech bezaofe zich bezuipen. bezon'ger bijzonder. Dat is inne bezóngere val. Dat is jet jans bezóngesj. 't Is nuus bezóngesj passeerd. In 't bezóngesj, in het bijzonder. bezorgd' ^r bezorgd. bezör'je si bezorgen. bezuk' m bezoek, visite. Iech han de tant óp -, ik ben ongesteld. bezuk'ke, bezoeët, bezoeëd bezoeken. bibbernel' v bibber. Doa krieste de - van. bid'wèg m (bidweëg) bedevaart. Inne - haode, een bedevaart doen. Inne e offer mitjeëve óp inne -. bie'belm bijbel. bie'berm bever. bie'ber st m flanel. De bedducher zint va -. Biebere bedducher. bie'bliesj bijbels. Deë vertselt diech biebliesje jesjiechtens, die fantaseert er maar op los. biech V biecht. Ingjeneraal - sjprèche. biech'sjtool m (biechsjteul) biechtstoel. Versjwieëje zieë wie d'r -, zwijgen als het graf. 't Jeet hei wie an d'r -, het gaat hier om de beurt. biech'te biechthoren. biech'te, ziech biechten. Da has doe diech waal an d'r labendieje dauvel jebiechd! biech'vadder m biechtvader. bieë'ne st betten, baden. Ziech de vus - in hees zodawasser Ziech d'r kül -, luieren. bieës st V en o (bicester) verkl bieës'-je beest. Doe bis ing -. De - aafjeëve. Ziech beneëme wie e-. bieësterij' v rotzooi. Dat woar miech doa ing -! bieës'tieg beestachtig, beestig. - kaod. Dat is - duur. bieë've^? beven. biel'jard m (bieljards) biljart. biels V biels. biemmel-bammel m kwast (aan een sabel e.d.). Inne lange zeëbel mit inne - draa. biem'mele kleppen van een klok. biem'sje een pak slaag geven. Doe kries ze jebiemsjd wens doe heem kuns. biem'sjtee m puimsteen. biend v 1 stropdas. Deë huit ziech jet hinger de -! Die kan wat op! Heë hat e sjtuk in de -, hij heeft een stuk in zijn kraag. Mit de - han, te pakken hebben. Wat sjteet miech de -! Wat ben ik het beu! 2 maandverband. bie'nesjtiech m soort gebak met puddingvulling. bient'je o bintje (aardappelsoort). bier st m beer, mannetjesvarken. bier si v peer; gloeilamp. Heë hat 't hoeëg in de -, hij heeft het hoog in zijn bol. bie'reboom m (biereboom/bierebeum) verkl bierebeumsje pereboom. D'r-sjloa, kopje buitelen. bie'retieg bronstig. bies st V 1 een snijdende wind. De - sjteet. Ing meëtsbies, een maartse bui. 2 luim. Heë kriet ing -, hij krijgt het op zijn heupen. bie'se, bees/bieset, jebèse bijten. Durch inne zoere appel hin -. Heë woar vuur tse -, hij was woedend. Iech bin hei ummer d'r jebèse honk. biez'zelsje o (biezzelsjer) melktandje. bij st V bij. Weë jeer zie jeldsje ziet vleie, hilt ziech doevve ofbije. bij si bij. Heë is nit - de zieng, hij is niet bij bewustzijn. Heë is jód -. Heë kan nuus - ziech

9 bij 'blieve - Blasius-zeëje 60 haode, a) hij kan niets inhouden; b) hij laat alles lopen. Dat likt - of noa d'r maat, dat is in de nabijheid van de markt. bij'blieve, bleef bij/bloof bij/blievet bij, bijblève gelijk blijven; bijblijven. Doe mots -. Dat is miech alzeleëve bijblève, dat is me mijn hele leven bijgebleven. bij'bringe, braat bij, bijbraad bijbrengen. bijderhank' 1 bij de hand. 't Jetsüg - han. 2 bijdehand. E - sjinoas. bij'draag m (bijdreëg) bijdrage. bijdrage, droog bij, bij-jedrage bijdragen. bij 'drieëne aandraaien. Ing sjroefjet -. bij'duie op een kier zetten. Dui de vinster jet bij. bijee', bijenee' bij elkaar. Deë moeit ziech jet-! Die verkoopt me wat onzin! bijee'haode, hooi bijee, bijeejehaode bijeenhouden. Ze jód-, op de kleintjes passen. bijee'kliemmele klungelen. Wat bis doe diech bijee an 't kliemmele? bijee'ligke, loog bijee, bijeejeleëje samenhokken. bijee'sjoestere in elkaar prutsen. bij 'ekörf m (bijekörf), bij 'ekaar v bijenkorf. bij 'ele st o bijl. Mit 't-draajoa, onvakkundig te werk gaan. bij'emieës-je o pimpelmees. bijenee'rafe, ziech al zijn krachten bijeenrapen. bijenee'sjravele bijeenschrapen. bij 'esjtok m (bijesjtök) bijenkast. bij'hoale, hoalet bij, bij-jehold boodschappen doen. bij'kloppe 1 bijtikken. Klop deë naai jet bij. 2 kloppen (bij het toepen). D'r Joep hat bij-jeklopd; weë jeet mit? bij'kniette bijschrijven. Doe has miech ee tsevöal bij-jekniet. bij 'kómme, koam bij, bijkómme bijkomen. bij 'lappe, bij 'latse bijbetalen. Hei is jeld tse kót, vier kómme an 't -. bij 'lüete bijlichten. bij 'rikke aanreiken. Inne ing -, iemand een klap geven. bij 'sjlaag m toeslag op het loon. bij'sjoestere toestoppen; geld bijleggen. Inne jet -. Doa kom iech nog inne hoofan 't -. bij'sjtoa, sjtong bij, bij-jesjtange 1 bijstaan. D 'r Herjod sjteet ós bij! 2 aanstaan. De vinster sjteet bij. bij 'tüensje o bij geluidje (gezegd als iemand een windje laat). Dat woar evvel e sjun -. bik'ke bikkelen. bik'kei m pikhouweel. bild o (bilder) verkl bildsje beeld, plaat, prent, schilderij, foto. EHerts-Jezoe-bild, een H. Hartbeeld. Dat is e - van ing vrauw. Heë hat e sjleet -, hij heeft een kater. bil'derlade m rommelwinkeltje. bil'lieg 1 goedkoop. 2 gewoon, alledaags. Heë hat e -jezich. bin'ge, bong, jebónge binden. bin'gel m kouseband. bin'nebinnen. bin'nebier m 1 mannetjes varken waarbij een teelbal in het lieskanaal gebleven is. 2 ordinair iemand. binnekóts' binnenkort. bin'newèg m (binneweëg) binnenweg. birk V berk. bis m (bis) verkl bis-je beet. Iech krien jinne - eraaf, ik krijg geen hap naar binnen. Heë hauw inne vieze - van inne honk in 't bee. bis tot. bis-je o beetje. bi'sjof (bisjöf), bu'sjef m bisschop. bis 'loof m bieslook, bis'siegbijterig, snibbig, bit'ter bitter. blad si o (blaar st/blq&r st) verkl bledsje blad. Inne auwe bók hat nog jeer ejreun bledsje. Jee - vuur d'r mónk neëme. Iech han 't - aafbesjteld, ik heb de krant afbesteld. blad'loes v (bladluus) bladluis. blamaasj' v blamage. blame're, blameret, blameerd blameren. Doe blameers de janse famillieë. Jinne jenómd, jinne blameerd, laten wij geen namen noemen. blank blank. Iech han jinne blanke jaole mieë óp de nöad, ik ben blut. bla're st 1 bladeren. 2 bladderen. DVp/avött^ is an 'tblare. bias bleek. Zoeë - wie inne kalkemmer. blau st V blauwsel. blau'e in blauwselwater opspoelen. blauw st 1 zie bloa, 2 dronken. Heë woar zoeë -, dat heë nit mieë óp de bee koeët sjtoa. Inne blauwe mondieg maache, luie maandag houden. blauw'sjtee m hardsteen. Blasius-zeëje m Blasiuszegen.

10 61 blèch - bloas 'masjieng blèch o 1 blik (stofnaam). 2 ^ m koffieblik, blikken koffiekan, 't Koam inne man van koel I deë hauw ing sjwatse moei I heë hauw d'r-ónger d'r erm I en d'r kaffieë nit mieë werm (kinderrijm), bleech v, bleechplai m bleek, bleech bleek, - wie d'r doeëd. blee'che bleken. De wèsj - óp d'r bleechplai. blee'che m te weinig gebakken metselsteen. De binnemoer is van - ópjetrókke. Tusje helle hat me óch al ins inne -, tussen harde werkers is er ook wel iemand die er de kantjes afloopt. bleech'wasser o bleekwater. blei o lood. Heë kunt jesjloeffe of heë - in de sjong hai. blei'sjtifm (bleisjtifte) potlood. bles m en V bles. bletsj m blaf, blafhoest. bletsj V bek; kletstante. Hod dieng -! blet'sje blaffen, hoesten. bliet'seblank kraakhelder. blie've, bleef/bloof, blève blijven. Blief jezónk, dan betsaal iech d'r dokter Dat blieft waal ónger ós. Eemoal jejeëve bliet jejeëve; kapelsje, kapelsje d'r kop öta/(kinderrijmpje). blik m blik. blik'ke kijken, zien. Los diech ins -, kom eens aan. Los diech hei nit mieë -! bling st mv blinden, vensterluiken. Maach de - tsouw. blink si V kijk. Óp de - sjtoa, te kijk staan. De auw oer hingt óp de -, de oude klok hangt op een in het oog vallende plaats. blink si, bling st blind. D'r blinge man. Ing bling moer. E blink kink. Bling vinstere. Heë is blink mit aofe oge, hij is ziende blind. Ziech de oge blink kriesje. Heë sjpillet inne blinge, hij speelde zonder stok (kaartterm). blingelings' blindelings. Dat kan iech - vinge. blin'ke, blónk/blinket, jeblónke blinken, glanzen. Van oave -, van ónge sjtinke, voor het oog proper, maar dat is slechts schijn. - wie teutejood. blits m bliksem. Dem sjloog d'r- in d'r boam, hij stond stokstijf van schrik. hlit'sehliks&mqn. Zeen diech, 'tblitst. Vraole, 't blitst, juffrouw, je vlagt. blit'sieg, blit'setieg opvliegend. Ziech nit zoeë blitsieg, went me diech jet zeët. bloa, blauw st blauw. Mersie, iech sjtoeës diech óch ins ing - sjieën, merci, ik doe je ook graag eens een plezier. Inne sjwats en - beleie, iemand met een stalen gezicht beliegen. Vuur diech is d'r- waan besjteld, je bent rijp voor Venray. bloa st m (bloa) marechaussee. De - hauwe hem bij 't sjlavietsje, de marechaussees hadden hem te pakken. blöake blaten. bloar st v verkl blöarsje blaar. bloas st V verkl blöas-je blaas, varkensblaas. Verkauw diech de - nit. bloas 'balk m (bloasbelk/bloasbalke) blaasbalg. bloas'leffelm ^ beweegbaar mondstuk van een persluchtleiding. bloas'lienge o ^ doek van jute dat gespannen wordt voor de veligheid bij het blazend vullen van een pijler. bloas'masjieng m ^ blaasmachine voor het vullen van een pijler.

11 bloas 'reur - boave 62 bloas'reur m ^ beweegbare, scharnierende blaasbuis. bloas'sjtreeb m, bloas'sjtrek v ^ pijler die volgeblazen wordt met fijn, nat gesteente. bloa'ze, bloos/bloazet, jebloaze blazen. Doe kans miech jet -, bloas miech jet óppen huit, bloas diech jet, da haste jet, je kunt me nog meer vertellen. Inne d'r sjtub oes de oge -, iemand zeggen waar het op staat. Inne kop han alsof me in de hel jebloaze hau, een vuurrood hoofd hebben. blöa'zer m (blöazer) blazer. Dat is inne jouwe - in de harmonie. blód st o bloed. Inne 't - ónger de neël oeshoale. Nui - in d'r verain. Bij - kómme, in betere financiële omstandigheden komen. blód'buk V bloedbeuk, rode beuk. blód'poetes m bloedworst. blód'sj weer m bloedzweer, steenpuist. blód'vink v goudvink. blód'zujer m bloedzuiger. bloef m bluf. bloeffe bluffen. bloef'hannes m, bloef'jilles m opschepper. bloeës st bloot. bloeëskops' blootshoofds. Heë lof et - in d'r reen. bloes st V verkl bluus-je bloes, blouse, bloe'ze bloezen. blok m (blok) verkl blöks-je blok. blok'woeësj v plokworst. blom st V verkl blömsje bloem. Doch jet - derbij, da bingt de tsaos ziech besser. blom st V plombe. Miech is ing - oes d'r tsank jevalle. blom'medrek m, blom'me-eëd v potaarde. blom'mejaad m (blommejadens) verkl blommejeëdsje bloementuin. Jeliech kroefiech diech ins in d'r -, dadelijk krijg je een pak op je donder. blom'mekoeël m (blommeküel) verkl blommeküelsje bloemkool. blom'mepot m (blommepöt) verkl blommepötsje bloempot. blom'mesjtroech m (blommesjtrüch) verkl blommesjtrüchs-je bloemheester. blom'mevaas v verkl blommeveës-je bloemenvaas. blom'mezoam m bloemzaad. blond blond. blou'we st bloeden. - wie e rink. Of heë wilt of nit, heë mós -. Blü'cher In de uitdrukking: Ze jonge draa wie -, ze begonnen eraan met veel enthousiasme. blu'dieg krachtterm. Bludieje perreplü! Bludieje pirrek! Bludieje welt! blue st bleu, verlegen. Inne - bókseboam. blui V bloei, bloesem. Alles sjteet in -. De - vilt van de beum. blui'e st 1 bloeien, 't Kink bluit wie ing roeës; - wie inne kalkemmer, - wie ing kieëstaat (ironisch). 2 te wachten staan. Dem bluit nog jet. blutsj V deuk. Ózze kóffere kaffepot hat ing - in d'r traotel. Dat is ing jouw -, dat is een goeie ziel. blut'sje deuken. De eppel zint jeblutsjd. Inne jeblutsjde hód. blutsj 'kuttel m sul. boa st m veldwachter. boad si o (böad st) verkl böadsje boordsel, rand, stootband. 't - van d'r kraag is versjlèse. böa'de zomen. Doe mots diech ins nuits - losse, je moetje eens laten nakijken (ironisch). böa'devol, böa'diegvol boordevol. böad'sel o boordsel. boag st m (böag) verkl böags-je 1 boog. 2 strijkstok. 3 groot vel papier. böak m schreeuw. Heë joof inne - aaf en doe woare de kinger rui-ieg. böa'ke luidkeels huilen, schreeuwen. Lek 't kink ins drüeg, 't hilt ziech an 't -. - sjinöaster! böak'jilles, böak'zak m huilebalk. boal bol. 't Jebun is -, de vloer ligt bol, 't les is -. boam st m (böam) verkl böamsje 1 grond, bodem, vlabodem. Heë hat werm vaste - ónger de vus. Inne - mit kroeësjele beleëje. 2 zitvlak. Doe kries ze óp d'r-, ]& krijgt een pak voor je broek. D'r mód, 't hats in d'r - han, moedeloos zijn. Inne an d'r -joa, iemand belazeren. 3 groot vel papier. böa'me 1 een pak slaag geven. Jeliech kries doe ze jeböamd. 2 zuipen, hijsen. Die woare nog ins an 't böame! böa'me zich verzetten. Die vrauw böamt nit. In die famillieë böamt 't nit, ze kunnen niet met elkaar overweg. boam'rüpper m kontlikker. boar st v katafalk. Went de - in de kirch sjteet, weed inne bejrave. boave Zie oave.

12 63 bóch - bók bóch st o (bucher) verkl buchs-je boek, 't - is umjedrage, je vindt de hond in de pot. Bij inne in 't - sjtoa, bij iemand in het krijt staan, Heë sjteet in e sjwats -, hij staat ongunstig bekend, bócheskóch' m (bócheskuch) verkl bócheskuchsje boekweitkoek. Alles óp zieng tsiet en - in d'r herfs, alles op zijn tijd, 't Hats jong hem óp wie -, hij was heel blij. bóchesmeël' o boekweitmeel. bóch'vink, bóffink v boekvink. bóch'vinkesjlaag m boekvinkenslag. De bóchvink zingt: jod-tser-ier; rodiejü; tsietterwiet; sjokkelwiet; wiespiejeer; wietjüe; sjwaljüe. boeb'bel v verkl bübbelsje 1 heupfles. Los de - ins rónkjoa. 2 kletstante. Jeleufdie auw - nit. boeb'belmanes m zwetser. boeb'belwasser o spraakwater. Deë hat-jehad. boech st m (büch) verkl büchs-je buik. Ziech d'r- vashaode van 't laache. De oge zintjroeëser wie d'r -. Besser in de wie welt wie in d'r enge - (excuus bij het laten van een windje). Inne - wie inne sjotes, een buik als een burgemeester. Has doe e laoch in d'r -? (gezegd als iemand veel eet). Hei sjteet me ziech de bee in d'r -, je staatje hier een ongeluk. boech'help v buikriem, zadelriem. boech'nieëtsje o nichtje (schertsend). boech'pieng v buikpijn. Iech han diech ezoeë jeer wie -, ik kan je missen als kiespijn. boech'razele o In de uitdrukking: Deë hat 't -, hij zit op hete kolen. boech'reem m buikriem. boech'sjtaab v (boechsjtabe) letter. boechsjtabe're spellen. boed st V verkl buudsje keet, kermistent, huis. Dat is ing auw -. Doa koam miech jet óppen - aa. Doa is werm sjtriet in de -. De - vilt miech óppene kop, ik moet er eens uit. Inne de - kroame, bij iemand het huis op stelten zetten. boed'dieng m pudding. boeën st v verkl büensje boon. Dikke boeëne, tuinbonen. Doch ing - mieë óp d'r pot, zet de koffie wat sterker. De proemme zint vuur d'r jank, de boeëne vuur d'r klank. Heë is in de boeëne. boeë'nejeëd v, boeë'nesjtek m bonestaak, Ing aajekleide boenejeëd, een lang, mager meisje, Bee wie boeënesjtekke. boeë'nekroed o bonekruid. boeë'nesjtrüe o bonestro. Zoeë dom wie -. boeë'netsoep v verkl boeënetsüpje bonensoep. boeket' o (boeketter) boeket, boel'lie m (boelliets) mannetjesputter. boe'man m boeman. boe'mei m bengelende kwast. Inne zeëbel mit inne draa. boe'mele 1 bengelen. 2 boemelen. Vier hant de janse naat durch jeboemeld. 3 willekeurig verzuimen. boe'melsjiech v willekeurig verzuim. Ing - maache. boe'meltsóg m (boemeltsug) verkl boemeltsugs-je boemeltrein. boems, boemskop m (boemsköp) dikke kop. boems boem. -! Doa loog iech. boem'ze 1 bonzen. Óp de duur-. 2 neuken. boer m verkl buursje boer. Wat d'r- nit kent, dat vreeste nit. De domste boere hant de dikste eëpel. Haof meëts sjpaart d'r - de keëts (in maart is het langer licht). Jun deë - dat verke, heë hat mar dat ee, gun 'm dat pleziertje. D 'r betste - bij skaat is d'r klieëboer Heë wurpt d'r linke - (bij het kegelen). boe're-aad v boerenmanier. boerehof' m (boerehöaf) verkl boerehöfje boerenhoeve, boerekeel' m boerenkiel, boerekneët' m boerenknecht. boeremaad' v boerenmeid. boeretrieng' v boerentrien. boe'rewek m (boerewegke) boerenmik. boerg V (boerje) burcht. De - va Roa. boes st V boete. boe'se buiten, 't Binnenste - drieëne. Jet va - liere. Iech maach dat - de tsiet. Heë woënt - 't dorp. boesendaags' wirke in zijn vrije tijd werken. boesj si m verkl buusj-je duit (oud Akens geldstuk). Heë hat vöal boesj e. Weë jeld wat heë ziet, is j auw zieng boesj e kwiet. boets m bons. - wieder -, leer om leer. - lofe, vergeefs ergens naar toe gaan, niemand thuis aantreffen. boet'se stoten. Iech boetset miech d'r kop. hoeftere schaften. Vier junt-. bók st m (buk) verkl buks-je bok, Mit de jeet noa d'r -joa. Doe woar d'r - vet, toen was de maat vol, Sjloffe wie inne - Ejezinnieg wie inne -. Wie auwer d'r-, wie sjtiever 't heur, hoe ouder hoe eigenzinniger. Inne auwe bók hat nog jeer e jreun bledsje. D'r koetsjer zitst óp d'r-. 2 stoot-

13 bókkerieër - bót'ter 64 bok. 3 schraag. De breer óp d'r - legke. 4 ^ ondersteuning van houtblokken, stenen of stukken rail. bók'kerieër m bokkerijder. bók'kesjprónk m (bókkesjprung) bokkesprong. Bókkesjprung maache. boks V verkl buks-je broek, Heë mós de - ilieëvere, hij moet op een bepaalde tijd thuis zijn. Die vrauw hat heem de - aa. Deë hat de - vol, hij kan geen kant meer uit. E prottekol an de - krieje. Dat is e sjterk sjtuk óp ing auw -, dat is een sterk staaltje. Deë deed diech de - oes, daar kun je niet tegenop, bok'se boksen. bók'sebee o (bóksebee), bók'sepiefv broekspijp. bók'seboam m (bókseboam) 1 zitvlak. Dierek krieste d'r-jesjpanne. 2 bangerik. Dat is inne - van inne keel. bók'seknoof m (bóksekneuf) broekknoop. Deë is ziech jinne - weed, hij is geen knip voor de neus waard. bók'seman m broekemannetje, bok'sermlbokser. 2 ^ inrichting om de mijnwagens de lift in te duwen. D'r - duit de waans óp 'tjerus. bók'sesjlaag m (bóksesjleëg) broekklep. bók'sesjieser m schijthuis. bók'setèsj v broekzak. bók'sezölder m zitvlak van de broek. bók'sjpringe haasje-over springen. bol st V gloeilamp. bol si m (böl st) verkl bölsje bol, bal. Inne - jaar Inne -jehaks. De böl an d'r krisboom. Bölsjer in de tsoep. D'r- van de lamp, de ballon van de lamp. bol'derwaan m (bolderwaans/bolderweëns) bolderwagen. bol'hód m (bolhud) verkl bolhudsje bolhoed. böl'les m kop. 't Wilt 'm nit in zienne -, hij krijgt het niet in zijn kop, bom'mezie v bombazijn, bond m 1 mijnwerkersbond. De berglü woare in d'r-.2 bos. Inne - sjlussele. bo'nere^f boenen. bo'nerwaks m boenwas. bong st m (bongs) verkl böngs-je bon. ^ Inne - vuur oes tse vare, een verlofbriefje om de dienst voortijdig te verlaten. bon'ge de kassa bedienen. Bong ins effe, die vrauw wilt betsale. bonk m bundel, bos. Heë is inne - nerve. Inne - radies-jer. bonk, bonkte bont. Bonk en bloa houwe. Heë drieft 't tse bonk, hij maakt het te bont. Bonkte wèsj. bónks o bonte was. boom si m (boom st/henm st) verkl beumsje boom. De boom wase nit ummer noa jen himmel erin. Heë riest beum oes jen eëd, dat is een oersterke kerel. Sjloffe wie inne -. Dat sjleet nit i hoal beum, dat gaatje niet in je koude kleren zitten. Hinger inne auwe - is 't jód sjoelle (gezegd als een onbemiddeld, jong meisje met een aanmerkelijk oudere, rijke man trouwt). boom'eëd v teelaarde. boom'oalieg m olijfolie, slaolie. boom'noos v (boomneus) walnoot. boom'sjtam m (boomsjtem) verkl boomsjtemsje boomstam. boom'wol V katoen. boor si V verkl böarsje boor. boor'drauw v booromslag. boor'hammer m boorhamer. boor'kop m (boarköp) boorkop, boor'laoch o (boarlöcher) boorgat. boor'wasser o boorwater. boor'wing v booromslag. boor'zaof v boorzalf. boots m ^ Yoorman. D'r Klos is - in d'r sjtreeb. boots m (beuts) bout; soldeerbout; pijl voor een kruisboog. bórch V burcht. bo're boren, peuteren. Biste diech werm in de naas an 't -; sjik miech ing kaat wenste boave bis. ^ De rungde -, een kring schietgaten boren. bord o In de uitdrukking: Jet óp de borde bringe, iets te berde brengen. borg, burg m borg. Vuur inne - blieve. bós'boom m palmstruik (buxus). bót m (but) rugkorf, mand. Wat sjteet miech d'r -! Wat heb ik de pest in! bót bot. Dat mets is zoeë -, doa kan me mit de bloeëse vót óp noa Kölle reze. Dat is ing botte kouw van inne keel. botel'je V fles. bót'tel V rozebottel. bót'ter V boter. De - isjtèche, de boter kuipen. Doa woar e hoar in de -, daar heerste onenigheid. Wat sjteet de -? Wat kost de boter?

14 65 bót't(e)ram-brif bót't(e)ram v verkl bótt(e)remsje boterham. - maache, schaften, 't Is -, het is schafttijd (in de mijn soms aangeduid met vijf slagen op een buis). Heë verdeent ing jouw -. Inne jet óp de - sjmiere, het iemand op zijn brood geven. bót'terbaar v aarden boterpot. bót'terblom v boterbloem. bót'terdoeës v botervlootje. bót'tere boteren. Doa bóttert 't nit. Heë hatjód jebótterd, hij heeft goed geboerd, bófterjoar o boterjaar. Dat weed e jód -, (gezegd wanneer iemand jeuk heeft aan zijn achterste), bót'terjrül m aarden boterpot, bót'termilch v karnemelk, bót'terwek m wittebrood, gebakken met boter. bouw si m (bui st) 1 gebouw. Dat is inne sjtaatse -. 2 ^ ondersteuning van ijzer of hout (2 stijlen en 1 kap). D'r- sjteet reet. bou'we st 1 bouwen. 2 ^ een ondersteuning plaatsen. bouw'huierm ^ houwer bij onderhoudswerkzaamheden in de galerij. bouw'vellieg bouwvallig; kaduuk. bouw'werk o ^ de hele ondersteuning van een galerij of pijler, 't-sjteet. braaf st braaf. - hat de naas aaf (drukt twijfel uit aan iemands braafheid). brag'kele nachtbraken. Ziech mit hagkele en - derdurch sjloa, ongeregeld werk doen. brag'keler, breg'keler m (bregkeler) nachtbraker. brak v (bragke) verkl breks-je bouwvallig huis, krot. bral'kop m iemand die altijd het hoogste woord voert. brand'bloar v brandblaar. bran'dewien m brandewijn. brand'weer v brandweer. brang st v min volk. An die - hod iech miech nit óp. brank si m (breng st) verkl brenke 1 brand. 2 koorts. Heë hauw vuurroeë bakke van d'r -. 3 brand, veeziekte, 't Verke is an d'r - kapot jejangebrank'dam m ^ branddam. brank'zaof v brandzalf. brank'zoal v binnenzool. bra'zele leuteren. brazelema'nes m leuteraar. braz'zel m rompslomp. Noe has doe d'r janse - ajen haos. brè'che, brooch, jebraoche breken. De kauw is jebraoche. De sjtóppele -, het stoppelveld licht omploegen. brè'che, ziech braken, overgeven. Heë hat 't - en aafveure. brè'chensvol tot barstens toe vol. brèch'iezer o breekijzer. brèch'middel o, brèch'polver m braakmiddel. Deë keel is e -, dat is een walgelijke vent. bred si o (breer st) verkl bredsje plank. Heë hat e - vuur d'r kop. Zoeë sjtiefwie e -. Lek miech de breer! (krachtterm). Doa is de welt mit breer tsouwjeneëld. Heë is breer an 't zeëje, hij snurkt luid. Bij dem kunste nit a -, bij hem kom je niet aan bod. Deë hat óp e voel - jesjtange, hij is ternauwernood aan de dood ontsnapt. breed si, brei st breier, breidst, breed. Inne breie ruk. E breed bred. Brei sjouwere. 't Is ezoeë lank wie 't breed is. Vier hant 't heem nit tse breed. Weë 't breed hat, lieët 't breed hange. Jet lank en breed oezeree zetse. Ziech breed maache, zich overmatig doen gelden. breed'loof mprei. brei'de st v (breidets) breedte. De - van d'r wèg. Heë is in de -jejange, hij is gezetter geworden. 't Kunt oes de lengde of oes de -. bren'ne st, brank/brennet, jebrankd branden. Wen auw sjure -, dan is 't sjleët lesje. ^ 't Brent! D'r sjaos brent! De lont is aangestoken! (als waarschuwing). Brent 't? Is er haast bij? bren'jlaas o brandglas. bren'nissel v brandnetel. Heë zitst vliddieg in de brennissele, hij zit in grote moeilijkheden. brens'lieg si netelig, benard. Losse vier joa, hei weed 't-. breu'zel m 1 bazel, onzin. 2 koud geworden koffie of eten. breu'zele bazelen; treuzelen, Breuzele weer, triest weer, breu'zelsjaos o zanikpot, zeurpiet, brieëm st v braamtak, Deë trukt ziech vuur inne tsents ing - durch jen vót, die valt dood op een cent. Heë loog mit de vót in de brieëme, hij zat lelijk in de nesten. brieëm'taatsj v braamsluiper. brif st m (brivve) verkl brifje brief. Doa jef iech diech - en zieëjel óp, dat jef iech diech óp e brifje, dat garandeer ik je. Inne - sjpange, een kaartje spelden.

15 brif'kaste - brónk 66 brif'kaste m brievenbus. brij m brij, pap. Inne - um d'r baad sjmiere, iemand vleien. Went 't - rent, da zint de leffele raar (gezegd wanneer iets in overvloed aanwezig is, maar de middelen ontbreken om er gebruik van te maken). Jreune donne sj die g junt de klokke noa Roeëm - èse. Ee, tswai, drei I Fietsje kóm ins hei I wenste jinne leffel has I krieste óch jinne - (aftelrijmpje). brijd'jenskül m houten stamper voor veevoer. brij 'moei v grote bek. brik m (brigke) verkl briks-je baksteen. bril si m (brille st) bril. bril'iejoep m brilleman (scheldwoord). bril'lesjei v etui voor de bril. brin'ge, braat, braad brengen. brif sel v krakeling. brif sele mopperen. Heë hat heter jet tse -. briv'vedreëjer m postbode. broach st braak, 't Veld likt aljoarelank -. broa'de(m) m braadstuk. broad'woeësj v (broadwüesj) braadworst. E kót jebed en ing lang -. broam st v braam, baard aan een mes. broa'mel si v 1 braambes. Broamele plukke. 2 tepel. 3 schatje. Doe bis mieng -, mieng distelvink (uit een carnavalsliedje). broa'melesjtroech m braamstruik. broan st v wenkbrauw. broan st v kuit, kuitspier. Van dat berjaaf lofe dunt miech de broane wieë. broane st, broanet, jebroane braden, 't Vleesj -. Heë hat ziech ing jebroane, hij heeft zich in de nesten gewerkt. broan'kessel m braadpan. broan'pan v koekepan. broan'vleesj o braadvlees. bróch st m (bruch) verkl bruchs-je breuk. Tse - joa, stukgaan. In de bruch joa, misgaan. Heë mós an inne - óppereerd weëde. ^ D'r sjtreeb jing tse -, de pijler stortte in. bróch st m broekland. bróch'miemmel v wilde framboos. bróch'sjtreeb m i^ breukpijler. brod'del m fout in een handwerk(je). brod'dele 1 broddelen. 2 een steek laten vallen. Weë sjtrikt, darfnit -. brod'dele pruttelen, 't Vleesj broddelt in d'r kessel. brod'delswerk o broddelwerk, slecht werk, knoeiwerk. broeb 'bel v verkl brübbelsje pukkel, 't Kink hat 't janse lief vol broebbele. broech st m (brüch) gewoonte. Ziette en brüch. broe'che st 1 gebruiken. 2 nodig hebben. Broechs doe dat nog? broeëd st o (broer) verkl brüedsje (rogge)- brood. - en wek ópee jeëve dikke bee. Va - weëdste loeës, va wek weëdste jek (aansporing aan kinderen ook roggebrood te eten). Va noeëd tse - kómme, van niet tot iet komen. D 'r inne zienne doeëd is d'r angere zie -. Deë man is e sjtuk -, dat is een doodgoede kerel. Inne profieët deë - eest. Inne 't - oes d'r mónk neëme. Drüeg - èse mósse. Jee - in 't sjaos bringt knies en verdraos. - weed uvveral jebakke. (gezegd ter geruststelling als iemand elders werk moet zoeken). broeëd'bekker m broodbakker. broeëd'jrüemel m broodkruimel. broeëd'korf m broodkorf. Inne d'r- hoeëgtrekke, iemand kort houden. broeëd'mets o broodmes. Doa loog 't - alling óppen dusj, daar was armoe troef. broeëd'sjaaf o broodkast, gedeelte van de keukenkast waarin het brood bewaard werd. broeëd'tsüpje o broodsoep. broeëds'bótt(e)ram v boterham van roggebrood. broen si, broeng st bruin. Inne broenge pater Broeng verf. Broen broeëd. Broeng boeëne. D 'r broeng, bruin paard. broen'koal m bruinkool. broen'koel v bruinkoolgroeve. broet si v verkl bruutsje bruid. broets'boeket o bruidsboeket. broets 'kis v (broetskiste) kist waarin vóór het huwelijk de uitzet wordt bewaard. broets'-sjtaat m trouwkleding. broe'ze st bruisen, suizen. De kinger - en zoeze, de kinderen rennen en rossen. Iech broes óp heem aa. broe'zetieg opvliegend. broe'zjele pruttelen. brok m verkl bröks-je brok. brök'kele brokkelen. Broeëd vuur de honder -. brom'me brommen. In zienne baad-. bron st v bron. Deë zitst an de -, wie het dichtst bij het vuur zit, warmt zich het best. brónk v processie. brón'ke 1 in processie trekken, Mit de krütsdaag brónkt me durch de velder. 2 getuige zijn

16 67 brons - busj 'tele bij een kerkelijk huwelijk. Die tswai hant miech jebrónkd. 3 paraderen; heen en weer lopen; rondvliegen. Doe bis nog ins an 't -! D 'r sjek bloof mar - en zoeë jong miech d'r sjunne pries fleute. Dat jewietter is an 't -, dat onweer blijft hangen. brons o brons. broor st m (breur) verkl breursje broer, broeder. Bij de breur óppen Blierhei in sjoeëljoa. bros V (brus) verkl brus-je borst. Werp diech ins in de -, pak eens mee aan. brosj V els, priem, bros'kinke o borstkindje. brós'tieë m borstkruiden. bros'tsoekker m kandij. brós'tehemme o frontje. brouwe, brouwet, jebrouwe brouwen. brouwerij, bruierij v brouwerij brouwesjpeëd' o brouwerspaard; kroegloper. brui stvl brouwsel, bouillon. 2 vocht, nat. Hem lof et de - langs je lief, hij droop van het zweet. 3 min volk. Wat wónt doa ing - bijee! brui'e st brouwsel maken, brouwen. E tes-je tieë -. brui'e 1 broeden. De kloek is an 't -. 2 broeien. 't Hau is an 't -. Kinger nee, wat bruit 't hei! brui'er m brouwer. bruiesjkoel' In de uitdrukking: Heë hat ing moei wie -, hij heeft een mond als een schuurdeur. brui'esjpeëd o (bruiesjpeëd ^/^/bruiesjpeëder) brouwerspaard. bruk si V (brugke st) verkl bruks-je brug, Ónger ing - doa loog inne honk I wievöal kuttele sjiest deë honk? (oud aftelrijmpje), brul si m schreeuw, brul woedend. Wat woar deë keel -! brul'dop m (bruldöp) bromtol, brul'le st schreeuwen, brun'ker m mannelijke trouwgetuige, brun'kesje v vrouwelijke trouwgetuige, bru'tiejam m bruidegom. bruut V koning en dame in het kaartspel. büd st V verkl büdsje kuip, teil. Ing - van ing vrauw, heel dikke vrouw. büd'dewies met bakken vol. De voel eëpel woeëte - voetjesjód. büed st V schoof, Ing - sjtrüe. büe'jelm beugel, büe'jeltèsj v beugeltas. bu'jele st strijken. bu'jeliezer o strijkijzer. buk V beuk. buk'eche v (bukecher) beukenootje. Ès nit tse vöal bukecher, doa krieste koppieng va. buk'ke beukehouten. buk'ke bukken. Weë jet wilt zukke, deë mós ziech -. Heë bukt vuur jinne. buk'kehoots o beukehout. buk'kemai m bebladerde beuketak die op 1 mei voor het huis van de meikoningin werd geplaatst. buk'kem m bokking. Inne 'ne -jeëve, iemand een steek onder water geven. Vuur inne - zets iech de pan nit óp, voor zo'n kleinigheid kan ik me niet druk maken. buk'kemekroam m (bukkemekröam) viskraam op de kermis. buk'keries o (bukkeriezer) beuketak. Bukkeriezer langs de eëtse zetse. buks V 1 bus, blik. 2 buks. bül stml buidel. Zoeë jeet 't in de welt; d'r inne hat d'r -, d'r angere 't jeld, de een heeft niets, de ander heeft alles. Doe has nit i mienne -jekèke, je weet toch niet hoeveel geld ik heb. De oge óp, of nee d'r -, kijk uit je ogen, anders word je bedrogen, 't Allersjunste meëdsje en inne janse - vol jeld, dat hat deë manjefeld. (uit een carnavalsliedje). Heë hat bülle ónger de oge, hij heeft wallen onder de ogen. Iech han miech óp d'r - jetroane, ik heb me vergrabbeld, ook: een wind gelaten. 2 balzak. bul'ke bulken, loeien. bül'le 1 builen. D 'r bekker bult 't meel. 2 uitzakken, uitpuilen. Doe has 't voor an 't -, je ziet ze vliegen. 3 ervan langs geven. Ze hant ze mit 10-0 jebüld krèje. Bij 't kejele woare ze ziech óngeree an 't - (uitdagen). Hü han iech ze nog ins jebüld krèje (afgebeuld). büm'meier m boemelaar. bun'ne een vloer van planken leggen, 't Hoes mós nogjebund weëde. bun'gelsje o (bungelsjer) kleine stoofpeer. bur'je lenen. - en plak brikt jidderinne d'r nak. burjemees'ter m burgemeester. burjemeesterij' V gemeentehuis, bur'jerm burger. bur'ro m (burroots) schrijftafel. bur'ro o (burroots) kantoor, bu'se^? boeten. bu'sjel m bos. Inne - moere. busj 'tel m borstel. busj 'tele borstelen.