(Meerjaren)begroting

Transcriptie

1 (Meerjaren)begroting Op de kaart en in de samenleving Dagelijks Bestuur Waterschap Peel en Maasvallei Vastgesteld door het Algemeen Bestuur van Waterschap Peel en Maasvallei op

2

3 Inhoudsopgave Leeswijzer Aanbieding van de begroting Inleiding Externe en interne ontwikkelingen conform Voorjaarsnota De financiële situatie Begroting 2009 naar kostensoorten en de financiële positie Begroting naar kostensoorten Waterschapsbelastingen Weerstandsvermogen Financieringsparagraaf Risicoparagraaf Programma Waterkering en Veiligheid Wat willen we bereiken Wat doen we ervoor in Wat mag het kosten Programma watersysteem op orde: watersysteem geschikt voor grondgebruik Wat willen we bereiken Wat doen we ervoor in Wat mag het kosten Programma watersysteem op orde: herstelde watersystemen Wat willen we bereiken Wat doen we ervoor in Wat mag het kosten Programma bestuur, communicatie en heffingen Wat willen we bereiken Wat doen we ervoor in Wat mag het kosten Programma bedrijfsvoering Wat willen we bereiken Wat doen we ervoor in Wat mag het kosten Programma concernposten / administratieve posten Meerjaren Investeringsprogramma Inleiding Investeringsprojecten in het watersysteem en de waterkering Investeringen Overige paragrafen begroting Verbonden partijen Uitgangspunten en normen EMU-saldo Kostentoerekening Bijlagen Missie Strategische doelen

4

5 Leeswijzer Hierbij bieden wij u de begroting 2009 aan. De begroting is opgesteld conform de in de Voorjaarsnota 2008 geschetste kaders, uitgangspunten en inhoudelijke ontwikkelingen. In hoofdstuk 1 vindt u de visie van het dagelijks bestuur op deze begroting en de meerjarenraming. Verder zijn in dit hoofdstuk de nieuwe ontwikkelingen opgenomen die financiële consequenties met zich meebrengen en wordt in één oogopslag inzicht gegeven in onze financiële situatie. In hoofdstuk 2 wordt de begroting naar kostensoorten en de vermogenspositie van het waterschap, conform de wettelijke voorschriften, in beeld gebracht. Het hoofdstuk eindigt met een aantal risico s die wij op ons af zien komen. In de hoofdstukken 3 tot en met 7 geven wij per programma weer waar ons waterschap inhoudelijk voor staat en welke projecten en producten wij in 2009 gaan leveren. Opbouw Ieder hoofdstuk is op dezelfde wijze opgebouwd. Als eerste schetsen wij een beeld van wat wij als waterschap willen bereiken. U vindt de opgave waarvoor wij staan, het effect dat wij maatschappelijk gezien willen bereiken en de doelen die wij nastreven. Vervolgens geven wij aan binnen welke kaders wij moeten werken en welke concrete beleidsvoornemens, producten en projecten wij in 2009 willen gaan uitvoeren. Tot slot maken wij inzichtelijk welke kosten gepaard gaan met de uitvoering van ons werk en geven wij inzicht in de meerjarige kostenontwikkeling die wij verwachten. Op deze wijze krijgt u een transparant beeld over de wijze waarop en de middelen waarmee wij onze doelen realiseren. Programma concern posten Het progamma opgenomen in hoofdstuk 8 is toegevoegd vanwege de wettelijke verplichting dat alle lasten en baten van het waterschap moeten worden opgenomen op programma s. Dat geldt dus ook voor de lasten en baten die niet direct in verband kunnen worden gebracht met de programma s opgenomen in hoofdstuk 3 tot en met 7. Het betreft zogenaamde concernposten en administratieve posten. Investeringen Per programma is een overzicht opgenomen van de geplande investeringen in de periode In hoofdstuk 9 gaan wij dieper in op het meerjarig investeringsprogramma van het waterschap. Wij staan immers voor de belangrijke opgave om ons watersysteem op orde te brengen. Dit betekent dat wij een groot aantal herstelprojecten aan het uitvoeren zijn. Vanaf 2008 investeren wij jaarlijks 6,5 miljoen aan het op orde brengen van het watersysteem. Daarnaast bevat hoofdstuk 9 een samenvatting van alle investeringen opgenomen in de begroting. - 3-

6 In hoofdstuk 10 bevat paragrafen die volgens de nieuwe voorschriften in de begroting opgenomen moeten worden en die nog niet in eerdere hoofdstukken aan de orde zijn gekomen. Besturing Tot slot hebben wij het organisatiedashboard bijgevoegd. Ieder begrotingsprogramma s kent diverse doelstellingen die samengevat zijn in het organisatiedashboard. Aan deze doelstellingen zijn de werkprocessen en de producten van de organisatie gekoppeld. Het organisatiedashboard is daarmee de kern van het besturingsmodel van ons waterschap. - 4-

7 1 Aanbieding van de begroting Inleiding Aanbieding van de meerjarenraming en de begroting 2009 In de periode is veel van de ambitie van dit bestuur waargemaakt. Er gebeurt veel en veel gaat goed is een van de conclusies uit het rapport Presterende waterschappen. Daarnaast zijn onze taken toegenomen. Denk bijvoorbeeld aan onze taak in Nieuw Limburgs Peil, de reconstructie van het platteland en de waterkeringen. Uiteraard heeft dit invloed op onze kostenontwikkeling gehad. Het belastingvolume is na 2004 met gemiddeld 2,5 % gestegen. Optisch staan we er financieel goed voor, omdat we jaarlijks een rekeningsoverschot hebben en omdat onze reserves hoog zijn, vanwege de uitkering van ruim 8 miljoen euro van de waterschapsbank in Echter, de stijging van het belastingvolume (onze inkomsten via belastingen) heeft geen gelijke tred gehouden met de taakontwikkeling. Voorbeelden hiervan zijn de bewuste en logische keuzes die het bestuur heeft gemaakt om doeluitkeringen (gelden van de staatssecretaris) en/of tijdelijke vergoedingen voor overgenomen taken (grondwater) in te zetten ter dekking van onze exploitatie. Het beleid van het bestuur was om geen extra reserves op te bouwen, maar deze direct in te zetten voor nieuw beleid, waardoor ook de lastenstijging beperkt kon blijven. Het bijzondere voor de begroting 2009 is dat in dit jaar deze verschillende incidentele dekkingen zijn vervallen. Kostenontwikkeling beperken en belastingvolume laten toenemen De toename van de kosten in 2009 hebben wij door ombuigingen en bezuinigingen beperkt kunnen houden tot 1,89 %. Ook hebben we in deze begroting net als voorgaande jaren omgebogen en bezuinigd. Onderdeel van deze ombuigingen is ook het nivelleren van het rekeningoverschot. Hiervoor hebben we de kapitaalslasten van niet gedane investeringen afgeboekt en de inkomsten hoger geraamd, zodat er minder nagekomen baten zijn. We zeilen dus behoorlijk scherper in de wind. Ondanks deze ingrepen is de uitkomst van de begroting dat voor een dekkende exploitatie 2009 een stijging van het belastingvolume met 7,5 % noodzakelijk zou zijn, als we geen reserves zouden inzetten. Uw bestuur heeft de wens te kennen gegeven dat de toename van het belastingvolume beperkt moet blijven tot 3% en aangegeven dat wij om dit te bereiken reserves in moeten inzetten. Wij zijn van mening dat we onze extra reserves maximaal moeten inzetten om het belastingvolume gelijkmatig te laten stijgen en de sprong van het belastingvolume 2009 (7,5%) op te vangen. Met het inzetten van reserves kopen we tijd om de dekking van de exploitatie structureel op orde te brengen. Daarbij merken we op dat dit op orde brengen betekent dat we uiteindelijk toch onze inkomsten zullen moeten verhogen, omdat we aan de uitgavenkant al fors omgebogen en bezuinigd hebben ( 2,9 miljoen de afgelopen jaren) en omdat we van mening zijn dat het verder beperken van de kosten de kwaliteit van de dienstverlening beneden een aanvaardbaar niveau brengt. Wat wij u wel toezeggen, is dat wij de komende jaren onze exploitatie en het investeringsniveau steeds kritisch tegen het licht zullen houden. Een discussie met u over de omvang van het investeringsniveau van jaarlijks 6,5 miljoen maakt - 5-

8 daar ook onderdeel van uit. Het verlagen van het investeringsniveau tot bijvoorbeeld 5 miljoen euro betekent dat er jaarlijks ongeveer euro minder kapitaalslasten en rente op onze exploitatie drukt. En als we deze verlaging structureel doorzetten dan leidt dit tot een structurele besparing van circa euro in Dit is dan ongeveer 1 % van onze begroting. Van belang hierbij is wel om op te merken dat het huidige investeringsniveau is afgestemd op de ILG overeenkomst met de provincie en onze ambitie in het kader van Nieuw Limburgs Peil. Ons uitgangspunt is dat wij in meerjarig perspectief een sluitende begroting moeten hebben. In 2013 Onze uitgaven en de omvang van het belastingvolume zullen dan met elkaar moeten samenvallen. De huidige meerjarenraming die wij u presenteren is een financiële doorrekening van loon- en prijsinflatie met 2% (wat op zich al een risico met zich mee brengt, gelet op de huidige loon- en prijsontwikkeling) en een voortzetting van het huidige investeringsniveau. Er is dus geen rekening gehouden met de uitvoering van eventueel nieuw te ontwikkelen beleid en nieuwe bestuurlijke ambities. Trekken we uw wens, een gemiddelde stijging van 3 % van het belastingvolume door, dan zullen we met inzet van de opgebouwde extra reserves in 2013 geen sluitende begroting hebben. Er blijft dan een gat van 1,9 miljoen dat niet structureel gedekt is en onze extra reserves zijn dan nagenoeg helemaal ingezet. Dit komt ook doordat de kosten de komende jaren rond de 3% stijgen. Anderzijds zijn er scenario s denkbaar waarbij in 2013 wel een sluitende begroting te realiseren is, bijvoorbeeld met een structurele verhoging van het belastingvolume van 4%. In dat scenario zijn onze extra reserves niet helemaal ingezet. Voorstel Wij zijn van mening dat we moeten kiezen voor het versneld inzetten van onze extra reserves. Daarmee verschuiven we onze lasten ten dele naar de toekomst, maar dat vinden we aanvaardbaar nu de koopkrachtontwikkeling op dit moment iets achter blijft. Bij die keuze kan de stijging van het belastingvolume voor 2009 beperkt blijven tot 3%. Als we vervolgens kiezen voor het geleidelijk laten stijgen van het belastingvolume tot 4%, door dit jaarlijks een half procent extra te verhogen, hebben we in 2013 een sluitende begroting. Wij vinden dit acceptabel, omdat we jaarlijks naast onze reguliere taken ook extra investeren in het op orde brengen van ons watersysteem. Uiteindelijk komt de gemiddelde stijging voor 5 jaar uit op 3,7%. Onze extra reserves zijn dan nog niet helemaal uitgeput en die kunnen dan ingezet worden voor tegenvallers of nieuw beleid. 1.2 Externe en interne ontwikkelingen conform Voorjaarsnota Programma waterkering en veiligheid In 2009 en de daaropvolgende jaren toetsen we de waterkeringen volgens het Voorschrift Toetsen op Veiligheid. Wij voorzien dat hiervoor een totale investering van ,- nodig is, waarbij wij er vanuit gaan dat er voldoende informatie beschikbaar is van de door Maaswerken verbeterde waterkeringen om een toetsoordeel te kunnen geven. Daarnaast zullen we lopende projecten afronden en verder ontwikkelen. - 6-

9 Wij zien voor de komende jaren een algemene verzwaring van onze waterkeringstaak. Die verzwaring houdt in: Maaswerken zal de komende jaren de tweede fase dijkverbeteringen realiseren. In de planvoorbereiding hiervan en het toezicht hierop hebben wij uitdrukkelijk een rol. Ruimtelijke ontwikkelingen in het Maasdal en activiteiten van derden dichtbij onze waterkering zullen meer aandacht en eventuele financiële bijdragen van ons vragen. Als bijvoorbeeld de reactivering van de Oude Maasarm niet doorgaat, zullen we toch een bijdrage van circa ,- in de plankosten moeten leveren. Wij investeren in het opzetten van een organisatie en in onze medewerkers om op een structurele en professionele wijze invulling te geven aan taken en verantwoordelijkheden bij calamiteiten en incidenten. Zo huren wij onder andere externe deskundigheid in voor het opleiden en oefenen van de medewerkers en voor verdere planvorming, regelen we wachtdienstvergoedingen, investeren we in extra hulpmiddelen voor de taakuitoefening, stellen we bestrijdingsplannen op, organiseren we de communicatie, enzovoorts. Wij hebben hiervoor een bedrag van ,- per jaar opgenomen voor de komende vier jaren. Deze professionalisering van de calamiteitenorganisatie is noodzakelijk. Wij vinden het belangrijk dat wij als volwaardige en serieuze partner worden gezien binnen de veiligheidsregio en sturen op meer samenwerking met de hulpdiensten binnen onze regio. Samengevat richten wij ons in 2009 met name op: Het starten met de toetsing van de Maaskaden conform het Voorschrift Toetsen op Veiligheid. Deze toetsing is verplicht in het kader van Wet op de waterkeringen en moet voor 2011 uitgevoerd zijn. Het assisteren bij de tweede tranche dijkverbeteringen langs de Maas. Belangrijk onderdeel is het toetsen en beoordelen van de werkzaamheden tijdens de planvorming en uitvoering. Het doorvertalen van het beheersplan waterkeringen naar een beheervisie. Het laten voldoen van Keur, legger en beheerregister waterkeringen aan de vereisten van de Wet op de waterkeringen en de Verordening waterkeringen Limburg. In 2009 richten wij ons op de restrictieve handhaving. Dit sluit aan op de opgave en doelstelling om het veiligheidsniveau van de waterkeringen te handhaven volgens onze contouren uit het beheersplan waterkeringen. Aanvullend beleid met betrekking tot vergunningen, toezicht en handhavingregels en de daarbij horende personele consequenties zijn hierbij nodig. Het volgen van de externe ontwikkelingen en de ontwikkelingen in het Maasdal. Het gaat hier om plannen als hoogwatergeulen, weerdverlagingen en andere ruimtelijke plannen. Het afronden van fase 2 van het landelijk project Veiligheid Nederland in kaart. Deze toetsingsmethode heeft tot doel de faalkansen van de kaden en de gevolgen hiervan, kortom de risico s, in beeld te brengen en de scenario s te schetsen hoe een dijkdoorbraak zich voltrekt. Het modelleren van hoogwaterstanden in de Maas als gevolg van toevoer uit de zijbeken. Het verder optimaliseren van beheer en onderhoud van de waterkeringen in lijn met de Wet op de Waterkeringen. - 7-

10 Het verder professionaliseren van de calamiteitenzorg. In 2009 heeft het kennismaken met de nieuwe opzet van de calamiteitenzorg prioriteit. Door middel van opleiden en oefenen krijgen we inzicht in de eigen rol van onze medewerkers in de calamiteitenorganisatie. Het starten met het opstellen van gewenste bestrijdingsplannen door de verantwoordelijke afdelingen op basis van een globale risicoanalyse. Het verder uitwerken van relatie met de veiligheidsregio. Op alle niveaus (strategisch, tactisch, operationeel) geven we invulling aan de wettelijke rol die het waterschap als crisispartner heeft. Wij richten ons daarbij niet alleen op meedenken, maar willen ook als gelijkwaardige en volwaardige partner meedoen. Het helder communiceren met burgers over mogelijke risico s en welke rol burgers zelf, in de vorm van zelfredzaamheid, kunnen uitvoeren Programma watersysteem op orde: geschikt voor grondgebruik Waterwet en Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) Met de Waterwet wordt voorzien in integratie van een achttal bestaande wettelijke regelingen op het terrein van waterbeheer. De aparte vergunningenstelsels op grond van de Wet op de waterhuishouding (onder andere lozen en onttrekken aan oppervlaktewater in kwantitatieve zin), de Grondwaterwet (onder andere ontrekken van grondwater aan de bodem in kwantitatieve zin) en de Wet verontreiniging oppervlaktewateren (onder andere lozen op oppervlaktewateren in kwalitatieve zin) komen te vervallen; hiermee wordt voorzien in integrale vergunningverlening en handhaving op dit terrein. In het kader van de Waterwet vindt bovendien een verschuiving plaats van vergunningplicht naar algemene regels. Met de nieuwe afdeling Vergunningen en Handhaving hebben wij de basis gelegd voor integrale vergunningverlening en handhaving. Door één loket en op termijn één vergunning voor wateraspecten kunnen we een grote mate van klantgerichtheid realiseren. In verband met de nieuwe afdeling Vergunningen en Handhaving per 1 januari 2008 heeft uw bestuur bij besluit van 5 maart 2008 de begroting 2008 aangepast. Bij die gelegenheid zijn de kosten tot een bedrag van circa incidenteel gedekt. Voor de lange termijn is dit een ongewenste situatie. Op basis van de huidige inzichten bedragen de structurele meerkosten Met de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht verschuift onze vergunningverlenende bevoegdheid op het terrein van indirecte lozingen op de gemeentelijke riolering naar het bevoegd gezag Wabo (in de regel is dat de provincie of gemeente). Voor ons komt hiervoor in de plaats de bevoegdheid tot het uitbrengen van (bindend) advies aan het bevoegd gezag Wabo op het terrein van vergunningverlening en handhaving. Afhankelijk van de vraag of er wel of geen sprake is van verdergaande samenwerking tussen het bevoegd gezag Wabo en ons, zijn hieraan gevolgen voor onze formatie verbonden. Dit is overigens niet de enige ontwikkeling die gevolgen voor onze formatie kan hebben. Van belang zijn bijvoorbeeld ook de te ontwikkelen strategie ten aanzien van de achterstanden, de gevolgen van de (meer) integrale benadering én de in dat kader te boeken synergievoordelen, - 8-

11 de mate waarin verdergaande samenwerking met collega-overheden op het terrein van handhaving gestalte krijgt en de gevolgen van professionalisering van vergunningverlening / handhaving. Gelet op de vele variabelen enerzijds én de omstandigheid dat de nieuwe afdeling net is ingesteld anderzijds, is het doen van een uitspraak over de belangrijkste kostencomponent, de formatieontwikkeling, op dit moment nog niet mogelijk. Over een jaar kunnen wij hierover meer duidelijkheid geven. In afwachting daarvan vullen wij de organisatie op onderdelen flexibel in. Waterbeheerplan en stroomgebiedbeheerplan Op 22 december 2008 wordt het stroomgebiedbeheerplan en ons waterbeheerplan ter visie gelegd. Dat betekent dat 2009 met name in het teken zal staan van de inspraakprocedure en het definitief vaststellen van deze waterplannen (in de tweede helft van 2009). We laten onze aandacht met name uitgaan naar een goede afhandeling van de inspraakreacties, de communicatie en de uiteindelijke oplevering van het nieuwe waterbeheerplan. Beheer en onderhoud In 2009 ligt het accent bij het project De Stuwende Kracht op het doorontwikkelen van de beheersituatie. Dit doen wij door monitoring, zowel in kwalitatieve als in kwantitatieve zin. Met betrekking tot de beverrattenbestrijding is de landelijke vergoeding voor 2009 nog niet formeel toegezegd. In de begroting 2009 gaan wij hier wel van uit. Nieuw Limburgs Peil De bestuurlijke afronding van het project Nieuw Limburgs Peil vindt in de eerste helft van 2009 plaats. Voor de afronding van alle deelrapportages, technische inhoudelijke rapportage en eindanalyses is in 2009 capaciteit nodig die wij niet eerder hebben voorzien. Daarnaast intensiveren wij de communicatie in De communicatie met het bestuur, met de eigen organisatie, met de provincie, met de belangengroeperingen en met de streek zijn een belangrijke factor. Naast de capaciteit voor de afronding, hebben wij extra budget nodig voor de communicatie (inzet van een communicatieadviesbureau) met de tien deelgebieden van het Nieuw Limburgs Peil, voor het opstellen van een of meerdere populaire versies van de rapportages en voor het produceren van folders of flyers. Voor bovenstaande (afronding rapportages en communicatie) is in 2009 een bedrag nodig van (directe kosten). Wij verwachten dat het totale project medio 2009 volledig is afgerond. Het op- en vaststellen van het gewenste Nieuw Limburgs Peil is één. De realisatie ervan is een tweede. Met het realisatietraject voor de pilotgebieden zijn wij gestart in 2008, maar vanaf 2009 moeten we Nieuw Limburgs Peil in het MIP verankeren. Ook moeten we de ontwikkeling die we met Nieuw Limburgs Peil hebben ingezet, borgen. Dit moeten we ook in personele zin doen. De dialoog met de streek naar vernieuwing van de waterhuishouding moeten we voortzetten. Ook moeten we de realisatie door externen en de doelrealisatie volgen. En we moeten uitvoeringsmaatregelen, zowel van de eigen organisatie als van derden, toetsen op het bereiken van de doelen van het Nieuw Limburgs Peil. In de begroting 2009 en verder hebben we hiervoor vanaf medio 2009 structureel personele capaciteit van 1 fulltime eenheid opgenomen. - 9-

12 Gebiedscoordinatie en Reconstructie In 2007 zijn we gestart met gebiedscoördinatie om de gebiedscommissies en onze bestuurders te faciliteren. Inmiddels is het rendement van de gebiedscoördinatoren reeds duidelijk geworden. Onze bestuurders worden beter ondersteund en de gebiedscoördinatoren fungeren als spin in het web voor communicatie van en naar onze omgeving (met name bij Reconstructie van het platteland). Door een intensievere inzet van de gebiedscoördinatoren kunnen we een duurzame relatie met onze partners opbouwen. Dit geldt zowel voor gemeenten als voor andere partners in het reconstructieproces. Wij constateren dat de volgende aspecten meer inzet vragen: Het verder uitbouwen van het relatiebeheer met gemeenten op strategisch niveau. Dit doen we door onder andere frequenter bestuurlijk overleg met gemeenten te organiseren en te faciliteren, voorafgegaan door een ambtelijk overleg op strategisch niveau. Een adequate ondersteuning van de bestuurlijke vertegenwoordiging in de reconstructie. De realisatie van onze inhoudelijke doelstellingen in de gebiedsprocessen. Buitenlandse activiteiten In 2009 intensiveren wij het aantal buitenlandse activiteiten verder. Zo gaan wij het INTERREG-IV-project Interactief Waterbeheer met Vlaanderen uitvoeren (onder meer herinrichting van de Tungelroysebeek bovenstrooms van het Kanaal W-NW) en het project Water zonder Grenzen met Niersverband en Schwalmverband (onder meer gemeenschappelijke meetstations en IBRAHYM). Het Twinning-project in Turkije ronden wij af in We starten een project in Kameroen waarin we met de overheden aldaar samen-werken in het kader van het realiseren van de Millenniumdoelen waaraan de Nederlandse waterschappen bij monde van de Unie van Waterschappen zich hebben gecommitteerd. In het algemeen vereisen deze buitenlandse projecten personele aandacht, maar leveren ze ook extra subsidie bijdragen op. Met name de interregionale en transnationale EU-projecten kunnen wij hierdoor in de regel budgetneutraal uitvoeren. Doorontwikkeling en verankering IBRAHYM We ronden het model IBRAHYM in 2008 af. Hiermee hebben wij een gebiedsdekkend model van het hele beheersgebied beschikbaar waarmee we de effecten van ingrepen in het gronden oppervlaktewatersysteem op verschillende schaalniveaus zichtbaar kunnen maken. We gebruikten het model intensief in 2008 voor het ondersteunen van het project Nieuw Llimburgs Peil- en voor het project WaterBeheer 21 e eeuw. Dit model is ook een krachtig instrument voor andere toepassingen, zoals voor herinrichtingprojecten en voor het optimaliseren van het onderhoud van beken en voor operationeel peilbeheer van beken. In het dagelijks beheer hebben wij hier grote behoefte aan. Waar wij nu rekenscenario s uitbesteden, kunnen we dit met het model IBRAHYM in eigen huis doorrekenen. Wij hebben immers een beter modelinstrumentarium in huis dan externe adviseurs

13 Het applicatiebeheer van IBRAHYM hebben wij binnen de huidige formatie opgevangen. Dit model kan in veel werkvelden in onze organisatie dienstig zijn, met name bij projectvoorbereiding. Voor toepassingen in de organisatie hebben wij wel extra capaciteit nodig. De dekking voor de extra capaciteit (vooralsnog 1 fulltime eenheid structureel en 1,5 fulltime eenheid tijdelijk) verkrijgen wij door besparingen op de uitbesteding binnen de MIP-projecten. Binnen het MIP-budget wordt labelen wij hiervoor Deze uitbreiding evalueren wij eind 2010 op basis van de werkelijke besparingen. Als de ontwikkeling van IBRAHYM in een beheersituatie is geraakt, kunnen wij een bredere (interne en externe) toepassing overwegen. Het instrument is geschikt om voor of door derden te gebruiken. Dit is een groeiscenario. De mogelijkheden en consequenties leggen wij dan aan uw bestuur voor. Voor de verdere ontwikkeling van IBRAHYM voorzien wij investeringen om (samen met de andere partners) de modellering van de ondiepe ondergrond te verbeteren, het model uit te breiden met waterkwaliteitscomponenten en de inventarisatie van de dimensies van de watergangen af te ronden. Beheer en onderhoud In 2009 richten wij ons op: Het houden van meer watercafés naar aanleiding van klachten en meldingen, met als doel om van elkaar te leren en zonodig beleidsregels en uitvoeringsplanning te verbeteren; Het jaarlijks bijstellen van het onderhoudsplan aan de hand van de meldingen van het voorgaande jaar; Het beter in beeld brengen van effecten van afvoeren van maaisel uit beken. Het beschikbaar stellen van de planning van het onderhoudsplan via onze website. Het mogelijk maken van digitale communicatie met onze doelgroepen via en sms. Het doorvoeren van verbeteringen in het omgaan met klachten (naar aanleiding van het klanttevredenheidonderzoek). Het nadrukkelijker rekening houden met specifieke gebiedskenmerken bij onderhoud van beken. Monitoring In 2009 herstructureren wij de meetnetten op basis van het (in 2008 op te stellen) onderzoeksplan. Vooruitlopend daarop kunnen wij al een aantal ontwikkelingen voor 2009 aangeven: Start van de gefaseerde vervanging (gedurende 10 jaar) van de huidige afvoermeetapparatuur die gebreken begint te vertonen en die deels niet meer past binnen de nieuwe telemetrie-opzet. Investering in de automatisering van de huidige handmatige grondwaterstandmetingen. Doorontwikkeling van de datavalidatie tool Delft-FEWS Overdracht van de grondwatermonitoring van de provincie naar ons waterschap

14 Wat de overdracht van de taken op het gebied van grondwatermonitoring (financieel) gaat betekenen, is momenteel nog onduidelijk. Hierop kunnen wij nog niet worden anticiperen en dit vormt een zeker risico voor De investering in de automatisering van de huidige handmatige grondwaterstandmetingen staat los van deze overdracht naar de provincie, omdat het in elke optie besparingen oplevert Programma watersysteem op orde: herstelde watersystemen Kaderrichtlijn water In 2009 is het ontwerp Stroomgebiedbeheerplan (SGBP) gereed en loopt de inspraakprocedure. De capaciteit die wij momenteel inzetten op het gebiedsproces KaderRichtlijn Water (KRW) en de realisatie van het SGBP brengen wij met 30% terug in Deze capaciteit is noodzakelijk om invulling te geven aan de daadwerkelijk landelijke harmonisatie van het beleid op het gebied van diffuse bronnen en prioritaire stoffen. Daarnaast zetten wij in op de monitoring van de uitvoering van de KRW-maatregelen en de afstemming met andere partners hierover. Bijdrageregeling saneren overstorten Om ervoor te zorgen dat de gemeenten de meest urgente overstorten voor 2015 saneren, stellen wij voor om dit mede te financieren, dat wij hiervoor een regeling opstellen en dat uw bestuur deze begin 2009 vaststelt. Om deze medefinancieringsregeling uit te kunnen voeren putten wij uit de bestemmingsreserve van 3 miljoen euro. Optimalisatie Afvalwatersystemen Nadat wij de eerste generaties studies naar optimalisatie van het afvalwatersysteem (OASen) hebben afgerond, geven wij in 2009 in samenwerking met het WaterschapsBedrijf Limburg hier een vervolg aan door het aangaan van samenwerkingsverbanden met gemeenten. Daarnaast bepalen wij (in 2008) hoe wij de maatregelen die gemeenten aanvullend op de basisinspanning nemen, verder met hen uitwerken en vastleggen. Hierbij denken wij aan het opstellen van Waterakkoorden met gemeenten. Realisatie MIP en beekherstel De wijze waarop wij onze doelstellingen voor de komende jaren willen realiseren, gekoppeld aan de Wet Inrichting Landelijk Gebied, is gerelateerd aan het gebiedsproces waarin wij en andere organisaties lerende zijn. In 2008 hebben wij een belangrijke stap gezet door niet meer eendimensionaal onze doelrealisatie te benaderen, in de vorm van beekherstel, maar driedimensionaal, in de vorm van beekdalherstel. De verdere uitwerking van Nieuw Limburgs Peil en het bijbehorende maatregelenpakket zien wij als een belangrijke en essentiële basis voor het verder realiseren van onze doelstellingen. Daarnaast beseffen we dat het gebiedsproces een intensief proces is en verwachten we dat diverse projecten enkele jaren vertraging zullen ondervinden. Wij zijn er echter van overtuigd dat een integrale aanpak resulteert in een betere en duurzamere inrichting van het landschap. Door uitvoering te geven aan het plan van aanpak, zoals ook verwoord in de voorjaarsnota, door een actievere rol in de strategische grondverwerving en de ruimtelijke ordening te agenderen bij integrale projecten, willen wij via meerdere sporen onze doelrealisatie bewerkstelligen

15 Zuiveringstaak In de bedrijfsvoering staat centraal dat wij zuiveren tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten, dat wij voldoen aan milieu- en regelgeving, staat veiligheid centraal, enzovoorts. Op het gebied van zuiveringen waren er op landelijk niveau grote verwachtingen met betrekking tot schaalvergroting met name door het sluiten van de waterketen. In de praktijk ligt dit moeilijker dan gedacht, enerzijds omdat de mogelijkheden tot kostenbesparing c.q. kwaliteitsverhoging beperkter blijken dan verondersteld, anderzijds omdat de structuur van de watersector inclusief de wetgeving waarop deze is gebaseerd niet erg bevorderlijk is voor vergaande integratie van activiteiten op het gebied van productie drinkwater, transport en zuiveren van afvalwater, harmonisering tarieven en belastingen, enzovoorts. Wij benutten voortvarend de mogelijkheden die er zijn om samen te werken met vooral gemeenten. Het gaat dan met name om het identificeren, voorbereiden en uitvoeren van investeringsprojecten (steeds meer als resultaat van optimalisatiestudies), het uitwisselen en samen opbouwen van informatiebestanden en het beheren van IBA s en gemalen. De initiatieven zijn inmiddels zo talrijk en de respons van vele gemeenten zo goed, dat structurering noodzakelijk is. Deze structurering is zowel beleidsmatig, met name met betrekking tot ambitieniveau en prioritering, als operationeel, met name met betrekking tot de doorrekening van de kosten en de verdeling van investeringen en risico s, noodzakelijk. Met betrekking tot de investeringen verschuift de aandacht. Nu wij de korte termijn van vijf jaar steeds beter planmatig beheersen, door het goed functionerende meerjaren investeringsprogramma, hebben wij meer aandacht voor de structuur van het zuiveringen- en transportstelsel op langere termijn (bijvoorbeeld tien tot vijftien jaar). Op dit moment laten wij studies uitvoeren uit naar de bedrijfseconomische haalbaarheid van de bouw van groene en duurzame zuiveringsinstallaties in combinatie met het verminderen van het aantal zuiveringsinstallaties van achttien naar ongeveer tien voor geheel Limburg. Gekoppeld aan de meerjarenraming presenteren wij een toekomstvisie over mogelijke wijzigingen in de structuur van het zuiveringen- en transportstelsel op een termijn van tien à vijftien jaar. Met betrekking tot de rioolwater zuiveringsinstallaties zetten wij in op een verdergaande zuivering voor stikstof en fosfaat (scenario 1 en 2), en op het kiezen voor kwetsbare regionale wateren voor volledige biologische zuivering (scenario 3). Dit leidt tot investeringen (Limburgbreed) in de ordegrootte van 140 miljoen tot Uw bestuur neemt hierover definitieve besluiten in het kader van de voorbereiding van het nieuwe Waterbeheerplan. In de beleidsbegroting 2008 hebben wij deze ontwikkeling voor de rioolwater zuiveringsinstallaties reeds aangegeven. In de periode wordt in de meerjarenraming uitgegaan van een groei van het investeringsniveau van 25 miljoen naar 30 miljoen per jaar in de periode en naar 35 miljoen per jaar in de periode Zowel om de achterstanden in onderhoud weg te werken als om het stelsel adequaat in stand te houden, gaan wij in het Meerjaren Exploitatie Programma onderhoud (MEP) uit van een groei van het onderhoudsbudget van 6,5 miljoen naar 8,0 miljoen per jaar in de periode Daarnaast vereist de opschoning van het investeringsprogramma voor de investeringen die eigenlijk thuis horen bij de exploitatielasten, een additionele verhoging van de exploitatielasten met ,- per - 13-

16 jaar. Omdat het investeringsprogramma met eenzelfde bedrag op jaarbasis kan worden verlaagd, zal het op termijn geen invloed hebben op het lastenniveau door de resulterende verlaging van de kapitaallasten. Naast de besluiten met betrekking tot de samenwerking met gemeenten en met betrekking tot het investeringsniveau voor het stelsel, moet uw bestuur in het komende jaar nog een ingrijpend besluit nemen, namelijk over hoe we in de toekomst ons zuiveringslib verwerken. Door de te verwachten stopzetting in de komende jaren (uiterlijk 2020) van de mergelwinning en de sluiting van de ENCI oven, in combinatie met de twijfelachtige toekomst van de in 2012 afgeschreven drogers in onder andere Venlo, zal het Waterschapsbedrijf Limburg een andere aanpak van het verwerken van het slib nodig hebben. Hierover doen wij voorstellen aan uw bestuur. Monitoring In 2009 zullen wij de meetnetten herstructureren op basis van het (in 2008 op te stellen) onderzoeksplan. Vooruitlopend daarop voorzien wij dat het onderzoek naar de chemische waterkwaliteit meer inspanning van zowel de eigen dienst als het INTERTEK-laboratorium zal vergen. Met name de uitwerking van de notitie Waterkwaliteit krijgt de sporen en de uitwerking van de Kaderrichtlijn Water vragen om specifiek nieuw onderzoek naar onder meer chemische bestrijdingsmiddelen en hormonale vervuilingen. Dit betekent dat de huidige voor ons beschikbare ILOW-punten niet meer voldoende zijn om het noodzakelijke onderzoek uit te voeren. We schatten momenteel dat een uitbreiding met naar punten afdoende is. Dekking kan naar alle waarschijnlijkheid plaatsvinden via herverdeling van het ILOW-puntenbudget intern, met het Waterschapsbedrijf Limburg en mogelijk (incidenteel) met het Waterschap Roer en Overmaas Programma bestuur, communicatie en heffingen Bestuur Met de begroting 2009 spelen wij in op maatschappelijke ontwikkelingen die spelen; Reconstructie van het Platteland, Nieuw Limburgs Peil, Waterbeheer 21 e eeuw, Kaderrichtlijn Water, verzwaring waterschapstaak waterkeringen. Vanaf 2009 heeft een nieuw algemeen bestuur, bestaande uit 25 leden, zitting voor de periode Rond de jaarwisseling zal de Provincie Limburg de rapportage behandelen die ziet op een evaluatie van het bestel. In onze eigen terugblik op de periode (het rapport Presterende waterschappen ) worden aanbevelingen gedaan die we oppakken. Dat betekent dat we de ingezette lijn van pro-actief handelen en meer omgevingsgericht zijn met extra kracht moeten doorzetten. Voor het nieuwe bestuur stellen wij in het eerste half jaar van 2009 een programma op ter introductie, waarbij inhoudelijke taken van ons waterschap aan de orde komen als ook het functioneren van het algemeen bestuur als geheel en de fracties en de leden

17 De nieuwe Waterschapswet en het Waterschapsreglement bieden de mogelijkheid om de genormeerde tijdsbesteding van het dagelijks bestuur meer in overeenstemming te brengen met de werkelijk bestede tijd. Het geven van een goede invulling aan het portefeuillehouderschap betekent extra werk voor de leden van het dagelijks bestuur. We ontwikkelen de nota visie en strategie verder door. De aanbevelingen vanuit de terugblik nemen wij in de nieuwe visie mee. Ook zullen wij het proces voor de totstandkoming hiervan omgevingsgericht insteken. Communicatie In 2009 implementeren wij het communicatiebeleidsplan verder. Dit plan geeft een ontwikkeling aan van 2008 tot en met Hierin staat centraal dat we groeien naar een communicatieve organisatie die in staat is de interactie met de doelgroepen aan te gaan. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van de juiste gespreks- en onderhandelingstechnieken. Volgens dit plan blijven we ook investeren in onze bekendheid, door onze doelgroepen te informeren over wie we zijn en wat we doen. Als onze doelgroepen dat weten, kunnen we meer met hen samenwerken en in dialoog gaan. Die dialoog gaat dan over de taken die van invloed zijn op de directe werk- en leefomgeving van onze doelgroepen. Uw bestuur stelt vast bij welke beleidsterreinen dit mogelijk en zinvol is. Heffingen Eind 2008 heeft uw bestuur de nieuwe kosten-toedelingverordening vastgesteld. Deze kosten-toedelingverordening is gebaseerd op de Waterschapswet, waarbij het principe geldt van solidariteit en een transparanter, doelmatiger en rechtvaardiger heffingensysteem. De lasten worden verdeeld over de systeemheffing en de zuiveringsheffing. De kosten van passief kwaliteitsbeheer en de kosten voor de waterkering vallen vanaf 2009 onder de systeemheffing. Natuurterreinen is een aparte categorie geworden. Ten opzichte van 2008 zullen er verschillen in aanslagen optreden die een gevolg zijn van de wetswijziging. Wij zetten de ontwikkeling zoals het Waterschapsbedrijf Limburg die heeft ingezet op het gebied van samenwerking met andere waterschappen voort Programma bedrijfsvoering Onze bedrijfsvoering is gericht op het ondersteunen van onze primaire processen, de realisatie van bestuurlijke doelstellingen en de sturing van de organisatie. Wij hebben ons tot doel gesteld om in 2010 een volwaardig extern georiënteerde organisatie te zijn (INK fase 3). Om dit te bereiken investeren wij in onze mensen en onze middelen. De stijl van leidinggeven is gericht op het bieden van helderheid, duidelijkheid en open communicatie. Wij objectiveren onze meetsystemen, leggen op open en transparante wijze verantwoording af en spreken openlijk onze waardering uit voor geleverde prestaties. Ons doel is om in 2009 alle informatiestromen binnen het waterschap en de aanwezige gegevens in kaart te brengen en de eerste stappen voor integratie te zetten. Leidraad hierbij vormt het project IRIS, waarbij alle waterschappen zijn aangesloten en dat we uitvoeren onder leiding van het Waterschapshuis. In 2009 nemen wij Iris versie 1.0 in gebruik, beginnen - 15-

18 wij Geo-informatie en administratieve informatie te integreren, zetten we als digitaal verlengstuk van het beheerregister, een data-dictionary op en werken we aan digitalisering van onze documenten. Vanaf 2010 zijn we in staat om gegevensverzamelingen bedrijfsbreed te benaderen en gebruiken. Vanaf 2011 richten we ons in onze informatievoorziening structureel op onze externe klanten. De contacten verlopen digitaal, interactief en transparant voor de klant. Vanaf 2012 verbreden wij ons perspectief op de digitale keten naar geautomatiseerde bedrijfsoverschrijdende processen. Deze ambitieuze doelen vereisen in de komende jaren extra inspanningen en investeringen in de ICT-infrastructuur, in de bijbehorende processen en in onze medewerkers. Projecten als IRIS en IBRAHYM kunnen niet tot volle wasdom komen als wij niet ook in hardware, software, kennis en beveiliging investeren. Het (verplicht) beschikbaar stellen van onze (geografische) informatie aan derden vergt een herziening van de infrastructuur en de hiervoor relevante processen. Conform de prognose in de voorjaarsnota hebben wij de investeringen in ICT infrastructuur, software, de telefooncentrale, 2 e fase Iris, integratie van de afdeling Vergunningen en Handhaving opgevoerd in deze begroting (totaal circa 1,1 miljoen). De exploitatie is met gestegen waarvan incidenteel. Daarnaast stellen wij voor om aanvullend op de Voorjaarsnota een bedrag van ter beschikking te stellen voor het op orde brengen van de ondersteuning die de afdeling Middelen biedt aan de rest van de organisatie. In diverse uitgebrachte rapporten, zoals het rapport van K+V (2005) en het rapport van Van Naem en Partners (2003) is aangegeven dat de onderdelen Personeel en organisatie, ICT en Gis versterking behoeven. In 2008 brengen wij de huidige stand van de problematiek in kaart en stellen wij een plan van aanpak op dat de basis zal vormen voor de besteding van het gevraagde budget van in Aangezien er nog geen inzicht is in de omvang van de benodigde versterking en het karakter hiervan (structureel of incidenteel of beide) moet rekening gehouden worden met de mogelijkheid van extra benodigde investeringen, mocht dit het resultaat zijn van de in 2008 uitgevoerde onderzoeken. Als dit het geval zal zijn dan zult u hier afzonderlijke voorstellen voor ontvangen. Organisatieontwikkeling Onze medewerkers zijn ons kapitaal. Het organisatieontwikkelingtraject is rond de zomer van 2006 gestart en heeft geleid tot een heldere, duidelijke aansturing van de organisatie, het beschrijven van onze processen en een nieuwe leiderschapsstijl. Nu is het zaak om vanuit deze basis te komen tot veranderingen die voor onze omgeving merkbaar zijn in termen van klantvriendelijkheid, accuraatheid en snelheid van handelen. Wij willen structureel blijven investeren in onze medewerkers. Wij stellen voor om vanaf op te nemen voor organisatieontwikkeling, het opleidingsbudget te verhogen met en een reserve mobiliteit op te nemen. Daarvoor ontwikkelen we in 2009 een mobiliteitsbeleid

19 1.3 De financiële situatie De meerjarenraming De meerjarenraming is de belangrijkste indicator om inzicht krijgen hoe de ontwikkeling in de jaren is (trend) van de structurele lasten ten opzichte van de structurele baten. Niet meer, niet minder. De nauwkeurigheid dient daarom gerelativeerd te worden. De wetgever schrijft voor dat er sprake moet zijn van een structureel sluitende meerjarenraming en, als dat niet zo is, hoe gedacht wordt om het evenwicht te herstellen. De provincie heeft in deze een toezichthoudende taak. ) Programma waterkering en veiligheid Programma watersysteem op orde: Geschikt voor grondgebruik Programma watersysteem op orde: Herstelde watersystemen Programma Bestuur, communicatie en heffingen Programma Bedrijfsvoering (*) Programma concernposten/administratieve posten Vrijval kapitaallasten in meerjarenraming (cumulatief)! Programma waterkering en veiligheid Programma watersysteem op orde: geschikt voor grondgebruik Programma watersysteem op orde: herstelde watersystemen Programma bestuur, communicatie en heffingen Programma bedrijfsvoering (*) Programma concernposten/administratieve posten! " # # # $ % % " & ' % % ( * De bruto lasten en baten van het programma bedrijfsvoering maken, via een doorverdeling naar de overige programma s, al onderdeel uit van de gepresenteerde kosten per programma. Wanneer deze afzonderlijk vermeld zouden worden, is er sprake van een dubbeltelling. In de meerjarenraming hebben wij gerekend met een loon- en prijsontwikkeling van 2%. Gelet op marktontwikkelingen is dit een concreet risico voor de meerjarenraming. Daarnaast hebben wij rekening gehouden met de meerjarige lasten van het investeringsplan voor zowel de afschrijvingslasten als de financieringslasten. Géén rekening hebben wij gehouden met groei van het accres of opname van een budget voor structureel nieuw beleid. De structurele lasten zullen ons inziens op basis van voortschrijdend inzicht eerder toenemen dan afnemen. De structureel te dekken kosten over de periode lopen op van 44,6 miljoen in 2008, naar 53,6 miljoen (+ 9 miljoen = +20,2%) in De nog te dekken kosten 2009 bedragen afgerond 47,9 miljoen. Ten opzichte van het belastingvolume 2008 stijgen de te dekken kosten met 7,5%

20 Procentuele verdeling lasten progamma's % 4% 3% 23% 59% Programma waterkering en veiligheid Programma watersysteem op orde: herstelde watersystemen Programma concernposten/administratieve posten Programma watersysteem op orde: geschikt voor grondgebruik Programma bestuur, communicatie en heffingen Door een aantal ontwikkelingen én in het verleden genomen besluiten, staan de structureel te dekken kosten zwaar onder druk. De analyse op hoofdlijn van de stijging van 2009 ten opzichte van 2008 is als volgt: 1. In de Waterwet (inwerkingtreding op zijn vroegst 1 januari 2009) worden de grondwatertaken toebedeeld aan het waterschap. De basis onder het huidige delegatiebesluit waarmee de provincie grondwatertaken aan ons opgedragen heeft, vervalt daarmee. Dit geldt dan ook voor de lumpsum-vergoeding die wij nu ontvangen. Op basis van de huidige begroting betekent dit dat ook de rekening voor uitvoering van de grondwatertaken volledig bij het waterschap komt te liggen. Het gaat hierbij om een structureel bedrag van circa (inclusief uitvoering Nieuw Limburgs Peil) waarop wij, door de wetswijziging, geen enkele invloed uit kunnen oefenen, maar waarvan wij wél structureel de financiële consequenties moeten dragen. In 2009 komt, omdat we nog een lumpsum vergoeding hebben geraamd, hiervan al circa structureel ten laste van het waterschap. Om deze kosten te dekken, zou het belastingvolume 2009 met 1,02% moeten stijgen ten opzichte van Zoals in de begroting 2008 was aangekondigd, is de overgang van de afdeling Vergunningen en Handhaving gepaard gegaan met structurele meerkosten. Op basis van de aan uw bestuur voorgelegde begrotingswijziging in de vergadering van 5 maart 2008, bedragen de structurele meerkosten ca Deze meerkosten zijn in de begroting 2008 incidenteel gedekt, omdat ten tijde van de totstandkoming nog geen duidelijkheid bestond omtrent de precieze omvang van deze structurele kosten. Om deze kosten te dekken, zou het belastingvolume 2009 met 0,81% moeten stijgen ten opzichte van In de eerste begrotingswijziging 2008 van het waterschapsbedrijf (behandeld in de vergadering van het uw bestuur van 5 maart 2008) was niet alleen de overgang van Vergunningen en Handhaving opgenomen, maar ook de wijziging van een aantal structurele uitgavenposten (energiekosten, personeelslasten) welke ten opzichte van de primitieve begroting 2008 heeft geleid tot structurele meerkosten voor ons - 18-

21 waterschap in het Waterschapsbedrijf van circa Omdat deze in 2008 incidenteel zijn gedekt, werken deze in de begroting 2009 voor het eerst structureel door. Tezamen met de reguliere stijging ten opzichte van de gewijzigde begroting 2009 van , zijn de structurele kosten ten opzichte van de primitieve begroting 2008 met gestegen. Om deze kosten te dekken zou het belastingvolume 2009 met 3% moeten stijgen ten opzichte van Bij de begrotingsbehandeling 2006 heeft uw bestuur besloten om een deel van de nadeel compensatiegelden hoogwater van de staatssecretaris in zetten in de periode , om de tarieven voor de waterkeringomslag te verlagen. Mede naar aanleiding van een bestuurlijke belofte gedaan bij de verhoging van de waterkeringtarieven Daarnaast is vanwege egalisering van tariefsstijgingen 2008 aanvullend een bedrag uit de reserves gehaald. Als gevolg van het vervallen van de hiervoor bedoelde incidentele dekkingen, nemen de door belastingen te dekken kosten in structureel toe met afgerond Om deze kosten te dekken, zou het belastingvolume 2009 met 1,46% moeten stijgen ten opzichte van De overige wijzigingen bestaan met name uit de verhoging van het budget voor de bestuurskosten van vanwege uitbreiding van de tijdsbesteding van het dagelijks bestuur. De opvoering van de onderhoudskosten van de waterkeringen van De verhoging van het budget voor ICT met (waaronder de bijdrage aan het Waterschapshuis) waarvan incidenteel. De opname van een incidenteel budget voor de ontwikkeling van de afdeling Middelen van De wijzigingen als gevolg van algehele loon- en prijsstijgingen. De correctie van de achterstand in het investeringsplan, de hogere activering van kosten, de verlaging van de formatie en de raming van structurele meer-opbrengsten belastingen hebben een verlagend effect gehad op het saldo (circa 1,6 miljoen structureel). De toename in de meerjarenraming wordt naast loon- en prijsindexatie, veroorzaakt door de uitvoering van het investeringsprogramma. Jaarlijks investeren wij uit hoofde van onze opgedragen taken en ambitie, aanzienlijke bedragen. Als gevolg hiervan neemt de groei van de jaarlijkse kapitaallasten vanaf 2009 met jaarlijks gemiddeld zo n toe, terwijl de vrijval uit oude investeringen gemiddeld zo n per jaar bedraagt. Hierdoor stijgen de te dekken kosten vanaf 2009 elk jaar met zo n Dit betekent dat jaarlijks het belastingvolume met ca 1,65% moet stijgen om de kosten van de uitvoering van het investeringsplan te dekken (uitgegaan van het belastingvolume van 2008). Om de stijging van de te dekken kosten 2009, maar ook van de afgelopen jaren, te beperken, hebben wij de afgelopen jaren alle lucht (die in die jaren heeft gezorgd voor aanzienlijke positieve rekeningsaldi) uit de begroting geperst. Voor 2009 hebben wij wederom onze begroting vergeleken met de jaarrekening 2007 om zo scherp mogelijk te begroten. Om het verschil tussen de begroting en de jaarrekening verder op te heffen hebben wij voor 2009 de achterstand in de investeringen van de watersysteemprojecten gecorrigeerd ( 10 miljoen), op basis van ervaringen een structurele meeropbrengst van uit belastingen geraamd, en de formatie verder laten krimpen (per saldo -2,55 fte). Hiermee verwachten we dat alle lucht die nog in onze begroting zat, er uit is gehaald

22 De getroffen maatregelen in de begroting 2009 volgen op diverse maatregelen van de afgelopen jaren om de kostenontwikkeling in de hand te houden en de lasten voor de burger tot het minimum te beperken. In 2006 hebben wij reserves ingezet om investeringen vervroegd af te schrijven om een structurele besparing te realiseren van In de begroting 2007 hebben wij een bezuinigingspakket van voorgelegd (waarvan structureel). U heeft op basis hiervan de organisatie opdracht gegeven deze uit te voeren. Ook het personeel is hierbij niet buiten schot gebleven (bijvoorbeeld het vervallen van verlofdagen om de productieve uren te verhogen). In 2008 hebben wij aanvullend een bezuiniging van doorgevoerd, waarvan structureel. Met de maatregelen 2009 is daar nog 1,6 miljoen structureel bovenop gekomen. In totaal is de afgelopen jaren structureel 2,9 miljoen bezuinigd. Deze bezuiniging is gerealiseerd op eigen te dekken kosten door belastingen van 15,8 miljoen (2008 exclusief waterschapsbedrijf). Dit is een structurele bezuiniging over de periode van ca 18%. Met de inzet van de reserves is de gemiddelde lastenstijging voor de burgers gemiddeld 2,5% per jaar geweest. Dekkingsplan Op dit moment beschikken we over 12,2 miljoen aan vrij in te zetten reserves, waarvan 3 miljoen wordt geoormerkt in verband met een stimuleringsregeling voor verbetering van watersystemen. Resteert 9,2 miljoen. Uw algemeen bestuur heeft de wens uitgesproken om de door belastingen te dekken kosten 2009, met inzet van de reserves, niet harder te laten stijgen dan 3%. Met inzet van de reserves van 9,2 miljoen over de jaren is dat incidenteel te realiseren. Uitgaande van een structureel sluitende meerjarenraming in 2013 wordt het scenario voor de komende jaren als volgt: Ontwikkeling belastingvolume (x 1.000) Nog te dekken kosten Dekking uit reserves t.b.v. tariefsontwikkeling Totaal belastingvolume Stijging t.o.v. voorgaande jaar 3,00% 3,50% 4,00% 4,00% 4,25% Totale onttrekking reserves Dit scenario leidt tot herstel van het structurele evenwicht in de meerjarenraming. In dit scenario blijft er per 1 januari 2013 circa 4 miljoen (inclusief rentebijschrijving) nog in de reserve over voor incidenteel nieuw beleid. Dit scenario leidt tot een taakstellende structurele bezuiniging voor 2013, om op 4% stijging in 2013 uit te komen, van circa 0,1 miljoen. Natuurlijk is het zo dat van jaar tot jaar op basis van voortschrijdend inzicht, een heroverweging plaatsvindt. Ook hebben wij de mogelijkheden bekeken van een scenario met 3% per jaar in de periode Echter, gelet op de meerjarige ontwikkeling, met als uitgangspunt een structureel sluitende meerjarenraming in 2013, lijkt dit geen reële optie. De overwegingen die tot die conclusie leiden, zijn de volgende