Onderwerp Ruimtelijk beleid inzake bedrijventerreinen (definiering aard en schaal) en agrarisch aanverwante bedrijvigheid.

Transcriptie

1 Provinciale Staten Postadres Provincie Overijssel Postbus GB Zwolle Telefoon Telefax Uw kenmerk Uw brief Ons kenmerk Datum RWB/2006/ Bijlagen Doorkiesnummer Inlichtingen bij hr. P. Mossel Onderwerp Ruimtelijk beleid inzake bedrijventerreinen (definiering aard en schaal) en agrarisch aanverwante bedrijvigheid. Bijlagen: - Conceptregeling Aard en Schaal van de bedrijvigheid. - Memo agrarisch aanverwante bedrijvigheid (te raadplegen via het Stateninformatiesysteem - SIS kenmerk PS/2006/316. Bijlagen zijn op te vragen via statenstukken(a)prv-overijssel nl (ook indien deze niet beschikbaar zijn via het SIS In de commissie Ruimte en Groen is toegezegd uw Staten te informeren over het standpunt dat ons college inneemt over de vraag of het begrip "qua aard en schaal passende bedrijvigheid" nader gedefinieerd moet worden. In het kader van de dereguleringsintenties van ons college ligt het enerzijds niet voor de hand een regeling in het leven te roepen waaraan gemeentebesturen geen uitgesproken behoefte hebben. In de bestuurspraktijk blijkt het anderzijds wel wenselijk zo niet noodzakelijk om tot een objectivering te komen. De directe aanleiding vormen uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State over concrete bestemmingsplanregelingen voor bedrijventerreinen. Een rigoreuze oplossing in de vorm van een streekplanherziening waarbij het begrip en voorwaarde van naar aard en schaal passendheid wordt geschrapt, strookt ons inziens niet met de opgaven in het kader van onder meer zuinig ruimtegebruik en herstructurering. Bij correspondentie graag ons kenmerk vermelden. RABO Zwolle Tijdens de renovatie van het provinciehuis is een deel van de organisatie gehuisvest op kantoorlocatie Rechterland 1 te Zwolle. Zie voor meer informatie Bezoekadres Luttenbergstraat 2 Zwolle Rechterland 1 Zwolle

2 Wij hebben de vraag naar de wenselijkheid van een regeling daarom bevestigend beantwoord, in die zin dat een regeling in de Handreiking en beoordeling ruimtelijke plannen opgenomen zou kunnen worden. Het gaat daarbij dus nadrukkelijk om een handreiking, die gemeenten kunnen toepassen, maar waar zij ook gemotiveerd van kunnen afwijken. Wat dan niet meer kan, is ongemotiveerd een zeer ruime bestemmingsregeling vaststellen voor nieuwe bedrijventerreinen. Ons voorstel is een concept-regeling, waarover wij advies vragen van de Regionale Platforms Bedrijventerreinen Twente, IJssel-Vecht en Stedendriehoek Apeldoorn-Deventer-Zutphen, en van de Provinciate Commissie voor de Fysieke Leefomgeving en de SEACO. Wij verwachten na de zomer, na ontvangst van de adviezen, een definitief standpunt te kunnen bepalen. Wij hebben ons voorts beraden over de wenselijkheid van verruiming van de uitbreidingsmogelijkheden van agrarisch aanverwante bedrijven. In bijgevoegd voorstel zien wij beperkte mogelijkheden voor verruiming van het beleid, vooral gericht op al bestaande bedrijven. In het voorstel wordt ook een relatie met het onderwerp VAB's gelegd: liever hergebruik van bestaande bebouwing dan weer nieuw ruimtebeslag. Het voorstel houdt concreet in: a. nieuwvestiging van volwaardige paardenhouderijen toe te staan bij bestaande (agrarische bedrijfs)woningen in het buitengebied, rekeninghoudend met differentiatie van gebieden en onder randvoorwaarden gericht op de landschappelijke inpassing van de bedrijfsgebouwen; b. uitbreiding van het bouwblok van bestaande hoveniersbedrijven tot maximaal 0,25 ha toe te staan, afhankelijk van de werkelijke behoefte aan bebouwing. Daarbij dient via gebruiksbepalingen verzekerd te worden dat de verkoop aan particulieren een ondergeschikte activiteit blijft (een activiteit is ondergeschikt te noemen als niet meer dan 10% van het bouwperceel daarvoor wordt benut); c. uitbreiding toestaan van het aan het aantal m2 aan glastuinbouw op het agrarische bouwperceel bij bestaande agrarische bedrijven als neventak of ondersteunende teelt. Ook hierbij dienen voorwaarden gesteld te worden aan een goede landschappelijke inpassing, gelet op de visuele impact die glastuinbouw kan hebben op kwetsbaar landschap. Het voorstel kan uitmonden in een aanpassing van de Handreiking en beoordeling ruimtelijke plannen. Wij leggen dit voorlopige voorstel ter advisering voor aan de Provinciale Commissie voor de Fysieke Leefomgeving. Na ontvangst van het advies zullen wij ons definitieve standpunt bepalen. Beide voorstellen hebben wij voor u ter kennisneming op het SIS geplaatst. Gedeputeerde Staten van Overijssel, voomtter. secretary

3 Concept-Regeling "Aard en schaal van de bedrijvigheid' Datum: 11 april 2006 Aanleiding Het huidige streekplanbeleid stelt dat de omvang van de bedrijfskavels in grotere en kleine kernen qua aard en schaal passend moet zijn 1. Criteria op grond waarvan de begrippen "aard" en "schaal" ingevuld zouden moeten worden om maatwerk in concrete situaties te bereiken, worden niet gegeven. Ook de Handreiking en beoordeling ruimtelijke plannen gaat hier niet nader op in. De Raad van State heeft in diverse uitspraken aangegeven dat de - op zich redelijke - eis van naar aard en schaal passendheid van bedrijvigheid zoals opgenomen in het streekplan, in het bestemmingsplan geobjectiveerd moet worden. De Raad van State is van mening dat concrete criteria genoemd moeten worden aan de hand waarvan kan worden bepaald of een bedrijf wat betreft aard en schaal past bij de functie van de kern. Een aanvullende inhoudelijke reden voor een regeling van de schaal kan worden gezien in de beleidsuitgangspunten voor duurzame ruimtelijke ontwikkeling. In het streekplan is aangegeven dat in dat kader gestreefd moet worden naar zuinig omgaan met de ruimte. Een beperking van de omvang van de uit te geven kavels stimuleert het intensief ruimtegebruik op bedrijventerreinen en de herstructurering van bestaande bedrijventerreinen. Huidige aanpak Naar aanleiding van de (le) uitspraak van de Raad van State over het bedrijventerrein de Weuste-Noord, gemeente Wierden, is bij de advisering over bestemmingsplannen in het algemeen uitgegaan van het stellen van een limiet aan de uit te geven kavels, voor grotere kernen in het algemeen 5,000 m2 en voor kleinere kernen m2, met vrijstellings- of wijzigingsmogelijkheid voor grotere kavels in bijzondere gevallen. In latere adviezen is de wenselijke maat opengelaten, maar is aangedrongen op een goede onderbouwing van de bestemmingsplanregeling aan de hand van de plaatselijke kenmerken van de bedrijvigheid en uitgiftepatroon van de gemeente. Voorzet voor een regeling In het Regionaal Platform Bedrijventerreinen Twente is een voorzet voor objectivering aan de orde geweest. Er is vanuit het platform een werkgroepje ingesteld dat een notitie over deze problematiek heeft opgesteld. In het RPB Twente bleek geen eenstemmigheid over de voorgestelde regeling te bestaan. Een aantal gemeenten zou het liefst het criterium van "qua aard en schaal passende bedrijvigheid" uit het streekplan geschrapt zien. Als het begrip wordt gehandhaafd, dan bestaat er voorkeur voor een objectivering door de provincie. Vanwege het streven van de provincie naar deregulering en het voorkomen van overbodige regelgeving, ligt een regeling uit eigen beweging (in streekplan of Handreiking en beoordeling ruimtelijke plannen) niet ogenblikkelijk voor de hand. Enkele concrete beoordelingsgevallen waarin aard en schaal van de bedrijvigheid een rol hebben gespeeld of nog spelen, hebben toch aanleiding gegeven d«eerdere voorzet verder uit te werken en deze nu voor te leggen aan de Regionale Platforms Bedrijventerreinen, de Provinciale Commissie voor de Fysieke Leefomgeving en de SEACO. In onderstaand kader wordt de hoofdlijn van een mogelijke regeling in het bestemmingsplan geschetst. 1 Voor kleine kernen zijn de bewoordingen iets anders: uitbreiding en nieuwbouw moeten in overeenstemming met schaal en omgevingskwaliteiten zijn.

4 Uitgangspunt daarbij is te komen tot een nadere invulling van het criterium "qua aard en schaal passend bij de functie van de kern" vanwege de eis in de jurisprudentie inzake objectivering van dit begrip. Basisregeling Als hoofdlijn geldt dat voor grotere kernen in principe een maximale maat van m2, en voor kleine kernen een maximum van m2 voor de kavelomvang wordt gehanteerd. Via vrijstelling kan in bijzondere gevallen (waar intensiever grondgebruik geen soulaas biedt) 50% meer worden toegestaan, en via een wijzigingsbevoegdheid 100% meer. Deze regeling geldt in principe voor 50 tot 75% van het te ontwikkelen oppervlak. De gemeente dient nader te onderbouwen voor welk deel een aparte regeling nodig is. De aard en schaal van de bestaande bedrijvigheid in een bepaalde kern of gemeente kan met zich mee brengen dat voor een nog groter deel dan 50% van een nieuw terrein grotere kavels nodig zijn. Deze omstandigheden zullen in het plan toegelicht en onderbouwd moeten worden. De algemene bandbreedte van 50 tot 75% is gebaseerd op uitgiftecijfers van de Overijsselse gemeenten, waaruit blijkt dat 75 tot 80% van de uitgegeven kavels binnen die maten van m2 resp m2 blijven 2. In beginsel zal het gaan om bedrijven met de maximale hindercategorie 3 volgens de VNG-lijst. De noodzaak en aanvaardbaarheid van een hogere categorie zal moeten worden aangetoond. "Aard" wordt ook bepaald door het soort en de omvang van de bedrijvigheid die reeds in de kern gevestigd is. Nieuwe bedrijven kunnen hierop aansluiten. Ook relevant is de mate waarin aangesloten wordt op de plaatselijke beroepsbevolking, op de aanwezige infrastructuur en op andere duidelijk aanwezige fysieke of sociale omstandigheden. Grotere kavels Een belangrijk uitgangspunt in het streekplanbeleid is dat de lokale economische ontwikkeling wordt ondersteund door mogelijkheden te scheppen voor vestiging en uitbreiding van uit de kern voortkomende bedrijvigheid. Daarom moet een uitzondering worden gemaakt voor al gevestigde grote bedrijven die veelal vanuit de kom of vanuit het buitengebied naar een bedrijventerrein verplaatst zouden moeten worden en die een grotere ruimtebehoefte hebben. De basisregeling staat daarom toe dat voor 25% tot 50% van het nieuw uit te geven terrein geen maximale maat geldt, maar beschikbaar is voor maatwerk. Het moet dan wel om reele gevallen gaan: nu al grote bedrijven die ook met intensief ruimtegebruik een grote kavel nodig hebben. Het gaat dus om op het moment van het opstellen van het bestemmingsplan al bekende of voorzienbare gevallen; het bestemmingsplan zal een goede onderbouwing moeten geven en inzicht geven in de aard van deze bedrijvigheid. Daarbij kan het bijvoorbeeld gaan om bedrijven in de bouwnijverheid, die vaak een grotere ruimtebehoefte hebben. Op grond van aantoonbare behoefte binnen de plantermijn kan eventueel ook een nog hoger percentage worden beargumenteerd. Aandachtspunt voor de gemeente is wel - met name als er sprake is van ruimtelijke beperkingen bij de kern - of zij zoveel grond aan een bedrijf of enkele bedrijven wil uitgeven, maar er blijft een keuzevrijheid. Kernen met bijzondere werkgelegenheidsfunctie. In het streekplan is een bijzondere werkgelegenheidsfunctie toegekend aan de grote kernen Kampen, Raalte, Genemuiden, Staphorst, Hellendoorn/Nijverdal, Rijssen, Oldenzaal, Haaksbergen, Goor en Vriezenveen. Deze functie kan met zich meebrengen dat er behoefte bestaat aan de mogelijkheid van uitgifte van grotere kavels voor een groter deel van de bedrijventerreinen in deze kernen dan op grond van de bovenstaande basisregeling mogelijk is. Voorgesteld wordt om voor een aanvullend deel (waarvan het percentage na overleg met de regionale platforms bedrijventerreinen kan worden vastgesteld) van te ontwikkelen In aantal gaat het bij de grotere kavels om 20 tot 25% van de gevallen, maar zij beslaan samen wel een relatief groter deel van de oppervlakte. Vandaar dat bij de oppervlaktes sprake is van andere percentages dan bij de aantallen.

5 bedrijventerrein een kavelgrootte van 0,75 ha tot 1,25 ha (via vrijstelling), met een wijzigingsbevoegdheid voor het vergroten tot 2 ha, toe te staan. N.B.: de regeling is niet van toepassing voor bedrijfsterreinen met een bijzondere functie en vestigingsprofiel, zoals b.v. de Zuiderzeehaven te Kampen. Afwijkingsbevoegdheid. Als bij wijze van uitzondering nog grotere kavels nodig mochten zijn, dan zal een desbetreffende bestemmingsplanwijziging slechts na het doorlopen van een streekplanafwijkingsprocedure kunnen worden goedgekeurd. Aspecten die een dergelijke afwijking kunnen rechtvaardigen, en die in de toelichting zullen moeten worden aangetoond en onderbouwd, zijn bijvoorbeeld: - past het bedrijf ondanks de grotere omvang nog steeds bij de kern (past omvang en verschijningsvorm van bedrijf nog bij andere bebouwing van de kern) - is vestiging/uitbreiding van groot belang voor de sociaal-economische ontwikkeling van de gemeente/provincie - is er sprake van bijzondere vestigingsomstandigheden (b.v. toeleveringssituaties of speciaal afzetgebied) - zijn er wel of geen geschikte alternatieven in de regio die beleidsmatig (meer) in aanmerking komen. De regeling kan in het volgende schema worden samengevat: Bestemmingsplanregeling Concrete aanvragen of voorzienbare bedrijfsverplaatsingen (o.m. wegens herstructurering en verplaatsingen vanuit woonomgeving of buitengebied) Nieuwe gevallen Bij recht (bestemmingsplanregeling) Via vrijstelling ex art. 15 WRO Via wijziging ex art. 11 WRO Via streekplanafwijking Kleine kernen Geen dwingende oppervlaktemaat vooraf ; wenselijkheid van verplaatsing/ vestiging en omvang moet in bestemmingsplan worden onderbouwd Tot m2 Tot m2 Tot m2 Boven m2 Grotere kernen idem Tot m2 Tot m2 Tot m2 Boven m2 Grotere kernen met extra werkgelegenheidsfunctie idem Tot m2 Tot m2 Tot m2 Boven m2 Toelichting: De regeling sluit in grote lijnen aan bij een concept-regeling die eerder al in het RPB Twente is besproken. Nieuw is de laatste kdlom met een voorstel voor de grotere kernen met extra werkgelegenheidsfunctie. Uitgangspunt vormt het gegeven dat het overgrote deel van de uitgifte in alle gemeenten uit kleinere kavels bestaat. In 75 tot 80% van de gevallen blijft de omvang van de kavels onder de m2 (en in kleine kernen onder m2) of heeft maximaal die maat. De basisregeling gaat daarom uit van deze oppervlaktes als maximum voor 50 tot 75% van de uit te geven grond. De voorgestelde oppervlaktes in de basisregeling hebben gelet op de uitgiftecijfers een reele basis. Gemeenten kunnen evenwel op basis van de specifieke situatie in de gemeente of kernen in de gemeente tot andere verhoudingen komen en zo maatwerk leveren. Dit zal in de toelichting moeten worden onderbouwd.

6 Grote zorg is wel dat voor bestaande bedrijven met uitbreidings- of verplaatsingsplannen die een grotere kavel vragen (wat veel incidenteler voorkomt, maar in oppervlakte gemiddeld 25 tot 50 % van de uitgifte vergt), bij recht voldoende mogelijkheden zijn. Daarom houdt de basisregeling in dat voor in principe 25 tot 50% van de nieuw uit te geven grond de maximum-maat niet geldt, mits de gemeente in het plan een goed onderbouwt dat hieraan binnen de planperiode behoefte bestaat. Afwijkende percentages zijn mogelijk, mits de noodzaak goed wordt toegelicht en onderbouwd. Het gaat hier dus om ten tijde van het opstellen van het plan al bekende of reeel voorzienbare gevallen van bedrijfsverplaatsingen of -uitbreidingen. De regeling richt zich op het bestemmingsplan; dat betekent dat per bedrijventerrein met een eigen bestemmingsplan een regeling wordt gemaakt met een onderbouwing die is toegesneden op aard en schaal van dat specifieke terrein. Met name in grotere kernen als Kampen, Raalte, Rijssen, Nijverdal, Haaksbergen en Oldenzaal komen per kern meerdere terreinen voor met verschillende profielen. Voor onvoorziene gevallen biedt de in de regeling opgenomen vrijstellings- en wijzigingsbevoegdheid nog de mogelijkheid om maatwerk te bieden voor grotere kavels. Nog grotere kavels kunnen alleen in concrete gevallen via een bestemmingsplanwijziging worden geregeld; een dergelijk plan zal de streekplanafwijkingsprocedure moeten doorlopen.

7 MEMO agrarisch aanverwante bedrijvigheid Aan; Gedeputeerde Staten van Overijssel Van: RWB (Trijnie Drint en Martin Haan) Datum: 5 april 2006 Onderwerp: agrarisch aanverwante bedrijvigheid in het buitengebied 1. AANLEIDING Naar aanleiding van enkele concrete gevallen heeft gedeputeerde Rietkerk gevraagd om na te gaan of een verruiming mogelijk is in het beleid voor agrarisch aanverwante bedrijvigheid in het buitengebied. In dat kader zijn met name "semi-groene bedrijven' genoemd, zoals hoveniersbedrijven, paardenhouderijen en loonwerkbedrijven. Hieronder wordt eerst ingegaan op de verschillende typen van bedrijvigheid. Vervolgens wordt een samenvatting gegeven van het bestaande beleid en wordt ingegaan op ontwikkelingen die aanpassing van dat beleid wellicht wenselijk maken. Afgesloten wordt met een opsomming van mogelijkheden om het bestaande beleid te verruimen. Deze memo is beperkt tot agrarisch aanverwante bedrijvigheid in het buitengebied. Dit is een eerste verkenning van een eventuele verruiming van het beleid. In een aparte nota wordt ingegaan op de kwestie van andere niet-agrarische bedrijvigheid in het buitengebied. 2. SEMI-GROENE BEDRIJVEN Hieronder wordt ingegaan op de verschillende typen van agrarisch aanverwante bedrijven en de verschillen in ruimtebeslag en uitstraling. 2.a. hoveniers Hoveniersbedrijven (in de zuivere vorm) worden beschouwd als niet-agrarische bedrijvigheid die weinig ruimte vergt (een tekentafel en een bestelbusje met aanhangwagen is zeker in het begin al genoeg). Vaak wordt het hoveniersbedrijf echter in combinatie met een kwekerij uitgeoefend (en wordt dan als een bijzonder agrarisch bedrijf beschouwt) of in combinatie met een tuincentrum (en is dan duidelijk een nietagrarisch bedrijf). 2.b. paardenhouderijen De Handreiking maakt onderscheid tussen productiegerichte en gebruiksgerichte paardenhouderijen. Productiegericht houdt in dat er met dieren worden gefokt, die vervolgens ook worden afgericht. Dit is een agrarische activiteit. In de gebruiksgerichte paardenhouderij staat de recreerende mens centraal. Een combinatie van productiegerichte en gebruiksgerichte bedrijfsvoering komt veel voor. In de praktijk is de volwaardigheid van de bedrijfsactiviteiten een probleem. Met zeer weinig paarden kan er al sprake zijn van een volwaardig productiegericht bedrijf. Het is daardoor voor gemeenten en provincie lastig om een grens te trekken tussen hobbymatig en bedrijfsmatig. Resultaat is dat niet uitgesloten is dat er agrarische bouwblokken (met ruime bouwmogelijkheden en vaak ook een bedrijfswoning) worden toegekend aan hobbyisten. Een ander probleem is de ruimtelijke impact. Er is heel vaak een rijhal van 20 bij 50 meter (met hoge gootlijn) nodig, waarin de paarden worden afgericht. Daarnaast zie je buitenbakken met verlichting, horeca, logeerverblijven voor gasten, kantoorruimtes, en witte hekken.

8 2.c. loonbedrijven Loonwerkbedrijven worden in principe beschouwd als agrarisch aanverwante bedrijvigheid. In verband met het teruglopende aantal agrarische bedrijven en de verdergaande schaalvergroting, gaan steeds meer bedrijven zich bezighouden met nevenactiviteiten als grondverzet en wegenbouw. Dit soort loonbedrijven blijken in de praktijk een grote actieradius te hebben, mede dankzij de goedkopere 'rode diesel' en de relatief snelle tractoren. Een duidelijk onderscheid in de verschillende takken is lastig te maken, doordat machines zowel voor loonwerk als voor grondverzet worden gebruikt. 2.d. mestvergistingsinstallaties De laatste tijd komen er veel (principe)verzoeken binnen van agrarische ondernemers die een mestvergistingsinstallatie willen oprichten. Dit past goed in het provinciaal beleid. Een van de doelstellingen van het streekplan voor land- en tuinbouw ( ) is immers ruimte bieden voor specialisatie en verbreding van de agrarische en/of niet-agrarische activiteiten op landbouwbedrijven, waarbij ook gedacht moet worden aan bio-energie. In de EMT-notitie "Energie voor het oprapen" wordt gepleit voor het stimuleren van de bouw van mestvergistingsinstallaties vanuit een oogpunt van duurzaamheid. De ruimtelijke uitstraling is meestal beperkt; de installaties kunnen vaak gewoon binnen het agrarische bouwblok worden opgericht. Bij gemeenten bestaat echter toch het beeld dat het ruimtelijke ordeningsbeleid de bouw van mestvergistingsinstallaties tegenwerkt. 2.e. composteerinrichtingen Het beleid voor composteringsinrichtingen is in de H&B ruim geformuleerd. Dit beleid is specifiek toegesneden op composteerinrichtingen. Dat wil zeggen dat de normen voor niet-agrarische bedrijvigheid (= 15% of 25% uitbreiding) niet van toepassing zijn. In plaats daarvan gelden enkele kwalitatieve normen (o.a. geen aantasting landschap). Deze normen zijn een vertaling van de streekplanpassage waarin staat dat bestaande niet-agrarische bedrijven "beperkt" mogen uitbreiden. Binnenkort zal de RvS uitspraak doen in een geschil over de werking van dit beleid. De verwachting is dat de RvS zal oordelen dat het beleid in de H&R verder gaat dan wat het streekplan toestaat. 2.f. ondersteunende glastuinbouw/boogkassen Voor glastuinbouw als neventak of ondersteunende teelt is bepaald (H&B ) dat dit bij recht toelaatbaar is bij bestaande agrarische bedrijven tot een omvang van maximaal 500 m2. Deze maat geldt ook voor ondersteunende teelten in boogkassen. In vergelijking met andere provincies is dit weinig. Sommige agrarische bedrijven hebben behoefte aan meer dan 500 m2 aan ondersteunende teelt in (boog)kassen. 3. BESTAAND BELEID 3.a. nota Ruimte In de nota Ruimte laat het rijk haar beleid los voor niet-agrarische bedrijvigheid in het buitengebied. Dit betekent niet dat nu alles mag in het buitengebied, maar dat het rijk het beleid hiervoor overlaat aan provincies en gemeenten. 3.b. streekplan In paragraaf van streekplan is als hbofdlijn van beleid vastgelegd dat nieuwe bebouwing en gebruiksvormen die niet-functioneel aan de groene ruimte zijn gebonden, daarin in principe niet-toelaatbaar zijn. Wanneer bestaande niet-agrarische bedrijven willen uitbreiden in het buitengebied, wordt aangestuurd op verplaatsing naar bedrijfsterrein in een kern. Wanneer dit niet mogelijk is, kan bij recht een beperkte uitbreiding worden toegestaan (maximaal 15%). In bijzondere gevallen kan een uitbreiding worden toegestaan tot maximaal 25%. In zeer bijzondere gevallen kan een (aanzienlijk) grotere uitbreiding worden toegestaan mits er sprake is van bijzondere omstandigheden die de uitbreiding juist op die plaats noodzakelijk of dringend gewenst maken.

9 Het streekplan biedt in dezelfde paragraaf een soort vangnetconstructie waarbij via een afwijkingsprocedure meegewerkt kan worden aan incidentele ruimteclaims in de groene ruimte, die in het kader van het streekplan nog niet waren voorzien. 3.c. H&B In de Handreiking en Beoordeling ruimtelijke plannen is in paragraaf voor agrarisch aanverwante bedrijven het volgende beleid geformuleerd: 1. agrarisch aanverwante bedrijven horen thuis op een bedrijventerrein of een locatie grenzend aan de kern; 2. het vestigen van agrarisch aanverwante bedrijven in vrijkomende agrarische bedrijfsbebouwing wordt onder bepaalde voorwaarden toegestaan; 3. als verplaatsing niet mogelijk is, worden de bestaande agrarische aanverwante bedrijven specifiek bestemd. Vervolgens wordt het onderscheid gemaakt tussen hulpbedrijven (bedrijven die goederen of diensten aanleveren aan agrarische bedrijven, zoals loonbedrijven) en nevenbedrijven (niet-industriele bedrijven die agrarische producten bewerken, vervoeren of verhandelen, zoals grasdrogerijen en veehandelbedrijven). Bovengenoemde bedrijven hebben wel een bepaalde binding met agrarische bedrijven, maar een vestiging in het buitengebied is voor de uitvoering van hun werkzaamheden niet noodzakelijk. Deze bedrijven trekken bovendien veel verkeer aan. Om verdere (nietfunctionele) verstening van het buitengebied tegen te gaan, worden de hiervoor genoemde vestigingsbeperkingen opgelegd. In paragraaf is het beleid voor hergebruik van vrijkomende agrarische (bedrijfs)bebouwing (VAB's) uitgewerkt. In dat verband wordt bedrijvigheid als agrarisch aanverwante bedrijven, hoveniers, tuincentra, gebruiksgerichte paardenhouderijen en maneges genoemd als nieuwe functies voor voormalige boerderijen. 3.d. Uitvoeringskader hergebruik Vrijkomende Agrarische Bebouwing (VAB) De H&B wordt op het punt van VAB's herzien door middel van het Uitvoeringskader hergebruik Vrijkomende Agrarische bebouwing. Uitgangspunt blijft dat de nieuwe functie moet worden uitgeoefend in de bestaande bedrijfsgebouwen. Er worden geen uitbreidingsmogelijkheden geboden. Een ondernemer die kiest voor een VAB weet wat dat betreft waar hij aan begint. 4. RELEVANTE ONTWIKKELINGEN In deze paragraaf wordt ingegaan op zaken die relevant zijn voor het bepalen van de wenselijkheid om agrarisch aanverwante bedrijvigheid meer ruimte te geven in het buitengebied. 4.a. nieuwvestiging, uitbreiding of nevenvestiging Voor een verruiming van beleid is relevant of er sprake is van nieuwvestiging, uitbreiding van een bestaand bedrijf of van een nevenvestiging. Bij nieuwvestiging wordt een nieuw stenig element toegevoegd aan het landschap, terwijl er bij uitbreiding en nevenvestiging al sprake is van een zekere mate van verstening. Bij nieuwvestiging moet de ontwikkeling daarom kritisch benaderd worden met de vraag of vestiging in het buitengebied nodig is en of er geen alternatieven te vinden zijn. Bij nieuwvestiging kan immers beter gestuurd worden op locatiekeuze dan in het geval dat een bedrijf al investeringen heeft gedaan op een bepaalde locatie en verplaatsing moeilijk is. Bij nieuwvestiging speelt verder het risico dat wanneer de bedrijfsactiviteiten achteraf toch niet levensvatbaar blijken te zijn, er al wel een bedrijfswoning staat met dan wel erg royale bijgebouwen. Met name bij paardenhouderijen bestaat de indruk dat onder het

10 mom van een x op termijn volwaardig bedrijf het vooral de bedoeling is om een riante woning in het buitengebied te realiseren. 4.b. "binding 7 aan het buitengebied Bij verplaatsing speelt niet alleen een rol dat de kosten van vestiging op bedrijfsterrein veel hoger liggen dan op aangrenzende agrarische gronden. Ook gevoelsmatig hebben veel agrarisch aanverwante bedrijven moeite met de vestiging op bedrijfsterrein, omdat dit niet past in het (semi-)groene beeld van het bedrijf. Verder ontstaat een bedrijf vaak vanuit hobbymatige activiteiten of als nevenactiviteit vanuit een bestaande woning of boerderij in het buitengebied. Wanneer men bij verplaatsing van het bedrijf moet verhuizen naar een kern, wordt dit gezien als een enorme verslechtering van de woonsituatie. 4.c. VAB's Door de teruggang in de landbouwsector, komen nog steeds voormalige agrarische bedrijfsgebouwen beschikbaar waarvoor een nieuwe passende functie moet worden gezocht. Dit biedt in principe kansen voor de semi-groene bedrijvigheid van hoveniers, loonwerkers en paardenhouderijen die graag in het buitengebied gevestigd willen zijn. Een serieus probleem daarbij is dat de prijzen van VAB's worden opgedreven door burgers die het vooral om een woning in het buitengebied te doen is. Een ander probleem is dat de bestaande bebouwing vaak niet berekend is op de nieuwe functie en de nieuwe ondernemers aanpassing en uitbreiding wenselijk vinden. Voor de calculerende ondernemer geldt dan dat nieuwbouw als regel goedkoper is dan aankoop en verbouw van bestaande bedrijfspanden. Wanneer echter al te gemakkelijk medewerking wordt verleend aan nieuwvestiging, ontstaat er onvoldoende druk om serieus werk te maken van hergebruik van bestaande bedrijfsbebouwing in het buitengebied. 4.d. Verbreding van de landbouw Juist door de teruggang van de traditionele landbouw groeit de behoefte aan nevenactiviteiten als aanvullende inkomstenbron. Die verbreding van de landbouw komt niet alleen in de vorm van agrarisch aanverwante activiteiten, maar ook in de vorm van activiteiten die vreemd zijn aan de landbouw. Het huidige beleid (H&B ) is vrij beperkend ten aanzien van nevenactiviteiten die geen directe relatie hebben met de agrarische bedrijfsactiviteiten. De activiteiten worden in principe alleen toegestaan binnen de bestaande bedrijfsgebouwen, moeten kleinschalig van omvang zijn en niet gericht op productie. De activiteiten moeten passen bij de kwaliteit en schaal van het landschap en ondergeschikt zijn aan de agrarische functie. Verder mogen ze geen aanmerkelijke toename van de verkeersbelasting opleveren, moeten ze infrastructureel goed inpasbaar zijn en geen belemmeringen veroorzaken voor agrarische activiteiten. 4.e. Ruimtelijke kwaliteit Een belangrijk nieuw criterium om de aanvaardbaarheid van agrarisch aanverwante bedrijvigheid in het buitengebied te beoordelen is de vraag of daarmee de ruimtelijke kwaliteit kan worden verbeterd. Het lastige daarbij is om grip te krijgen op wat ruimtelijke kwaliteit in dat geval is. Op 25 mei 2005 is het werkschrift "ruimtelijke kwaliteit' aangeboden aan Provinciale Staten. Dit werkschrift moet bijdragen aan de beeldvorming bij dit begrip. Inmiddels is wel duidelijk dat ruimtelijke kwaliteit differentieert al naar gelang de gebied/landschapskenmerken van de omgeving, het belang dat wordt gehecht aan die kwaliteit en de kansen om ruimtelijke ontwikkelingen kwaliteit te realiseren. Voor de beoordeling van de aanvaardbaarheid van agrarisch aanverwante bedrijvigheid is het

11 nodig dat de gemeente een goede analyse maakt van de huidige en potentiele gebiedskwaliteiten binnen de gemeente en het beleid daarop differentieert. Het probleem van agrarisch aanverwante bedrijvigheid is vaak dat er sprake is van (combinatie van) activiteiten die vaak weinig bijdragen aan ruimtelijke kwaliteit. In dat verband kan gewezen worden op de tuincentrumachtige activiteiten bij een hoveniersbedrijf (uitstalling van te verkopen materiaal zoals stenen en houten schuttingen), de manegeachtige activiteiten bij de paardenhouderijen (horeca, evenementen, parkeergelegenheid) en de grondverzetpoot bij de loonwerkbedrijven (verhardingen, stalling van groot materieel in de open lucht). Verder moet bedacht worden dat extra eisen met het oog op ruimtelijke kwaliteit de ondernemer geld gaan kosten. Niet elke ondernemer is daartoe bereid of in staat. Wanneer "ruimtelijke kwaliteit" het criterium wordt om de aanvaardbaarheid van uitbreidingen van agrarisch aanverwante bedrijvigheid te beoordelen, betekent dit dat er een grotere verantwoordelijkheid bij de gemeente wordt gelegd om eigen ruimtelijke afwegingen te maken. Daarbij geldt dat wanneer er verantwoordelijkheid wordt overgedragen, je ook het vertrouwen moet hebben in het normbesef van de andere partij. Een alternatief hiervoor is een meer sturende invulling van de provinciate rol. De wenselijkheid en de mogelijkheid hiervan zal de komende jaren zichtbaar moeten worden in voorbeeldprojecten. 5. CONCLUSIES Het bestaande beleid is in sommige opzichten te beperkend voor bestaande agrarisch aanverwante bedrijvigheid in het buitengebied. Het streekplan gaat weliswaar er vanuit dat bij uitbreidingsplannen wordt aangestuurd op verplaatsing, maar in de praktijk moet bijna altijd geconstateerd worden dat dit (financieel) niet haalbaar is. Vervolgens wordt bijna altijd meegewerkt aan beperkte uitbreiding. Wanneer de zaken goed gaan, kan een bedrijf niet uit de voeten met deze beperkte uitbreidingsruimte en wordt de druk op de gemeente opgevoerd om meer toe te staan. Wanneer dus wordt meegewerkt aan nieuwvestiging, dan moet bedacht worden dat dit op termijn bijna altijd leidt tot meer bebouwing. Daarbij wijzen wij erop dat uitbreiden in het buitengebied altijd goedkoper is dan verplaatsing, omdat bedrijfsterrein nu eenmaal meer kost dan de agrarische grond van de buurman. Om de kwaliteit van het buitengebied te handhaven, moet niet meer meegewerkt worden aan nieuwvestigingen van agrarische aanverwante bedrijven wanneer daarvoor (geheel) nieuwe bouwpercelen in het buitengebied moeten worden aangewezen. Aanwezige bedrijvigheid in het buitengebied moet als een gegeven worden beschouwd en het bieden van (enige) uitbreidingsruimte is na verloop van tijd onvermijdelijk. Belangrijk daarbij is dat alleen uitbreidingsruimte wordt geboden, wanneer de ondernemer daar tegenover een kwaliteitsverbetering stelt. Wanneer de ondernemer de overheid nodig heeft om uitbreiding te realiseren, biedt dat een hefboom om ruimtelijke kwaliteit af te dwingen. Voordeel van het werken met kwantitatieve normen is dat voor iedereen duidelijk is waar de grenzen aan uitbreiding liggen. Het lastige van maatwerk is dat je eindeloze discussies kunt oproepen over de vraag hoe de ruimtelijke kwaliteit in dit geval het meest gediend kan worden. Mogelijk dient ook ruimtelijke kwaliteit soms 'afrekenbaar' gemaakt te worden.

12 Hergebruik van vrijkomende agrarische bedrijfsbebouwing zal actief gestimuleerd moeten worden, omdat dit voor ondernemers vaak een duurdere en minder efficiente oplossing is voor hun huisvestingsproblemen. Dit alternatief blijft alleen aantrekkelijk als de schaarste aan ruimte in het buitengebied voldoende hoog blijft. Gemeenten zouden actief moeten (laten) bemiddelen in het zoeken van nieuwe functies voor vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen. Gelet op de binding van agrarisch aanverwante bedrijven aan het buitengebied kan voor deze bedrijven een uitzondering worden gemaakt op de regel die in het algemeen voor VAB's wordt gehanteerd dat ten behoeve van de nieuwe functie geen uitbreidingsruimte mogelijk wordt gemaakt. loonwerkbedrijven Met name bij loonwerkbedrijven speelt de kwestie van werken met kwantitatieve normen versus maatwerk. Geconstateerd kan worden dat voor enkele bestaande, zeer grote loonwerk- annex grondverzetbedrijven een maximummaat van b.v. 1 ha wellicht niet voldoende zal zijn om het omvangrijke materieel onder dak te brengen c.q. op het erf te parkeren. Voor deze bedrijven dient maatwerk geleverd worden, waarbij het aspect 'landschappelijke inpassing' nog belangrijker wordt gelet op de omvang van het terrein en bouwmassa van de bedrijfsgebouwen. Voor andere bedrijven lijkt zo'n maat al veel te groot. In 2.c is al geconstateerd dat er vaak sprake is van combinatie met andere nevenactiviteiten; daardoor komt het karakter van "agrarisch aanverwante bedrijvigheid" steeds meer onder druk te staan. De problematiek lijkt steeds meer op die van nietagrarische bedrijvigheid in het buitengebied. Voorgesteld wordt om hierbij aan te haken en de uitbreidingsbehoefte van deze bedrijven te benaderen via het ruimtelijke kwaliteitsspoor (zie ook hiervoor 4.e). De provincie start een project om de mogelijkheden van een beleidskader en een checklist voor concrete gevallen te verkennen. IMS: Gelet op de teruggang in de landbouwsector ligt het niet in de verwachting dat er een groeiende behoefte bestaat aan nieuwe loonwerkbedrijven. Voor nieuwvestigingen van loonwerkbedrijven geldt dat deze bedrijven gebruik zullen moeten maken van bedrijventerreinen of van vrijkomende agrarische bedrijfspercelen. 6. VOORSTELLEN OM HET BELEID AAN TE PASSEN Gelet op het voorgaande zien wij de volgende (beperkte) mogelijkheden om het bestaande beleid aan te passen. Het gaat hier om globaal aangeduide mogelijkheden, en nog niet om concrete tekstvoorstellen voor aanpassing van de Handreiking en beoordeling ruimtelijke plannen. paardenhouderijen Nieuwvestiging van productiegerichte paardenhouderijen uitsluitend nog toestaan bij bestaande (agrarische bedrijfs)woningen in het buitengebied, rekeninghoudend met differentiate van gebieden en onder randvoorwaarden gericht op de landschappelijke inpassing van de bedrijfsgebouwen. NB Hiermee ondervang je dat men onder het mom van een bedrijf een nieuwe woning realiseert in het buitengebied. Voor gebruiksgerichte paardenhouderijen geldt al dat deze alleen op VAB-locaties mogen worden opgestart, dus hier is vooralsnog geen beleidsaanpassing nodig. Wel zal worden gertracht een beter zicht te krijgen op de marktontwikkelingen in deze sector, om zodoende beter te kunnen beoordelen wanneer er sprake is van een bedrijf en wanneer van een hobbymatige activiteit.

13 Voorts zal nader bekeken wat hoe de verwachte groei van de paardenhouderij kan leiden tot een versterking van de ruimtelijke kwaliteit Eventueel zal advies worden gevraagd aan het Kwaliteitsatelier. Daarna zonodig besluiten over beleidsaanpassingen. hoveniersbedrijven Uitbreiding van het bouwblok van bestaande hoveniersbedrijven tot maximaal 0,25 ha toe te staan, afhankelijk van de werkelijke behoefte aan bebouwing. Daarbij dient via gebruiksbepalingen verzekerd worden dat de verkoop aan particulieren een ondergeschikte activiteit blijft (een activiteit is ondergeschikt te noemen als niet meer dan 10% van het bouwperceel daarvoor wordt benut). NB: Voorkomen moet worden dat op allerlei plekken in het buitengebied tuincentrumachtige activiteiten ontstaan, gelet op de verkeersaantrekkende werking en de negatieve visuele aspecten. mestvergistingsinstallaties GS hebben in februari 2006 een brief verstuurd aan de gemeentebesturen waarin het provincial beleid voor verduidelijkt wordt. De kern van deze brief is dat het bestaande ruimtelijke beleid volop mogelijkheden biedt voor mestvergistingsinstallaties op agrarische bedrijven. Aanpassing van de Handreiking is vooralsnog niet nodig. In de brief staat dat nog onderzocht zal worden of de vestiging van grootschalige mestverwerkingsinstallaties in landbouwontwikkelingsgebieden mogelijk moet worden gemaakt. Als het antwoord op deze vraag bevestigend is, zal dit kunnen worden meegenomen in een aanstaande streekplanherziening. composteerinrichtingen Afhankelijk van de verwachte uitspraak van de RvS zal provincie de huidige criteria nog goed bekijken. Waarschijnlijk is enige aanscherping noodzakelijk om Handreiking (weer) in overeenstemming met het Streekplan te brengen. Wellicht zullen de nieuwe criteria deels ook kwantitatief moeten zijn, om duidelijk te maken dat het beleid echt alleen geldt voor "beperkte uitbreidingen" als bedoeld in het streekplan. ondersteunende glastuinbouw/boogkassen Uitbreiding toestaan van het aan het aantal m2 aan glastuinbouw en boogkassen op het agrarische bouwperceel bij bestaande agrarische bedrijven als neventak of ondersteunende teelt. Ook hierbij dienen voorwaarden gesteld te worden aan een goede landschappelijke inpassing, gelet op de visuele impact die glastuinbouw kan hebben op kwetsbaar landschap.

14