IBA Parkstad als vliegwiel voor duurzame transformatie Parkstad Limburg

Transcriptie

1 Artikel : Forum Stedelijke Regio s in Parkstad Limburg Datum: 28 en 29 november 2013 Thema: Parkstad Limburg & de kansen van de Internationale Bau Ausstellung (IBA) IBA Parkstad als vliegwiel voor duurzame transformatie Parkstad Limburg Energiestad, Flexibele stad en Recyclestad zijn de drie thema s van de Internationale Bau Ausstellung (IBA) van Parkstad Limburg. IBA Parkstad plaatst een open oproep voor initiatieven die bijdragen aan een duurzame transformatie van de voormalige mijnstreek Het bewijs voor succes komt uit eerdere Duitse IBA s, die binnen acht tot tien jaar leidden tot kwaliteitsverbetering van de regio, locatie, stad of streek. Het bestaat onder andere uit vernieuwende bouwprojecten, bijzondere tentoonstellingen, symposia en innovatieve plannen. Het fenomeen IBA is in Duitsland ontstaan en uitgegroeid tot een creatieve aanpak met een bewezen economische impuls voor gebieden die in verandering zijn. Met als gegarandeerd tastbaar resultaat een fysieke verandering in het gebied. Maar minstens zo belangrijk: een cultuuromslag in denken en werken en waardering voor een gebied. Het IBA gedachtegoed sluit aan bij de zoektocht van de ruimtelijke sector naar de invulling van het vernieuwen op uitnodiging. Dit draait om een uitnodigend houding van overheden, meer betrokkenheid van burgers en initiatiefnemers, redeneren vanuit lokale kansen en het vinden van sluitende businesscases. De drie thema s Energie stad, Flexibele stad en Recycle stad geven volop ruimte voor het leggen van die verbinding. Leisure, de snelst groeiende economische sector, geeft o.a. betekenis aan de restanten van de mijnsteenbergen. Booming zijn de nieuwe concepten voor bestaand vastgoed en de combinaties van educatie met de zorg- en bouwpraktijk die leiden tot een effectieve krimpaanpak. Dit alles is stevig verankerd in de (bestaande) programma s van onderwijs, bouw, energie en ondernemers. In het werkbezoek van het Forum Stedelijke Regio s aan Parkstad staat centraal hoe de regio demografische transitie te lijf gaat. Het levert reflectie op de gekozen IBA aanpak op de thema s participatie en financiering. IBA in Parkstad Limburg Peter Bertholet, directeur van Parkstad Limburg, introduceert de opgave van de Zuid Limburgse regio. Parkstad Limburg telt inwoners in de gemeenten Heerlen, Brunssum, Kerkrade, Landgraaf, Nuth, Onderbanken, Simpelveld en Voerendaal. Nog niet zo lang geleden telde de regio nog inwoners. De krimpregio heeft een flinke opgave. "De mijnbouw, de motor voor de Limburgse economie, komt rond 1965 tot een einde door de concurrentie van aardgaswinning en de buitenlands steenkool. Het sluiten van de mijnen levert de 1

2 regio een nationaal herstructureringsplan op. Mijngebouwen, koeltorens, schachtgebouwen en spoorwegemplacementen worden gesloopt of ontmanteld. Deze aanpak bleek niet duurzaam waardoor de regio een krimpregio werd", stelt Peter Bertholet. Krimppraktijk & strategische agenda In 2006 komt de impact van de demografische transitie op de politieke agenda te staan en gaat de regio experimenteren met sloopprogramma s en het herbestemmen van gebieden. De financiële risico s en planschadeclaims worden verkend en er lopen proefprocessen over wie het verlies neemt. Want, hoe ga je om met krimp en wie draagt de pijn? Een paar jaar geleden lagen er plannen voor de bouw van woningen, terwijl de vraag bij 1150 stokte. Corporaties hebben inmiddels 3200 woningen gesloopt en daarmee hun verlies genomen. Het percentage leegstand in de sociale huursector is op dit moment op het juiste niveau. Het probleem van het overschot is verschoven naar het particulier bezit. Hoe pak je dat aan? Want welke particulier sloopt zijn eigen huis? In 2010 stelde Parkstad het regioprogramma Naar een duurzaam vitale regio vast in aansluiting op de strategische agenda, die door de Provincie Limburg is opgesteld. Twee pijlers die centraal staan in het regioprogramma zijn: de grootschalige herstructurering van woongebieden en de economische structuurversterking van de regio. De inspiratie van de IBA In de zoektocht naar een passende werkwijze voor het regioprogramma heeft de Parkstad Limburg buiten de eigen landsgrenzen gekeken en is ze geïnspireerd geraakt door het concept van de Internationale Bau Ausstellung (IBA), dat in het Ruhrgebied veel naam heeft gemaakt. Het concept sluit aan de opgave van de regio. De overheid kiest voor een uitnodigde houding, creëert ruimte voor meer betrokkenheid van burgers en initiatiefnemers en waardoor lokale kansen met sluitende businesscases van start kunnen. Sinds 2011 werkt een projectteam aan de vertaling van het concept op de economische structuur en het eigene van de streek. Tabel 1: Wat is een IBA Eine IBA ist: ein in Deutschland eingesetztes Instrument der Stadtplanung und des Städtebaus, um mit neuen Ideen und Projekten im sozialen, kulturellen und ökologischen Bereich Impulse zu setzen für einen in der jeweiligen Region als erforderlich angesehenen städtebaulichen bzw. landschaftlichen Wandel. Bron: Wikipedia IBA in kernwoorden: - Open oproep voor excellente projecten - Een proces zonder eindplan aan de voorkant - Lab situatie voor kennis en innovatie - Kwaliteitscriteria voor projecten - Buitenboordmotor als tijdelijk onafhankelijke organisatie - Uitvoeringsplan uitvoeren binnen IBA- periode ( ) Wat levert het op? - Vliegwiel - voor transformatie + versnellen van projecten - Imago + bekendheid - Investeringsklimaat - Broedplaats - Publiekprivate partners - Positieve mentaliteitsverandering bij bewoners 2

3 IBA-formule voor Parkstad Limburg IBA Parkstad heeft drie hoofdthema s gekozen en deze verweven aan de opgave van duurzame transformatie: 1. Flexibele stad IBA Parkstad richt zich op plekken en gebouwen die vrijkomen of leegstaan bij de transitie van Parkstad. Het gaat om gebiedsdelen of locaties die niet bijdragen aan de openbare ruimte. IBA Parkstad vindt ze, stelt ze open en geeft ze een nieuwe betekenis. Daarnaast is de herstructurering van de woningvoorraad en het voorzieningenniveau nu vooral een kwantitatief vraagstuk. IBA zorgt voor een kwalitatieve aanpassing, ook voor de zorg, het onderwijs en de vrijetijdsmarkt. IBA heeft de leegstaande kantoorgebouwen van het CBS en ABP aangewezen als werkplaats. Verder is de samenwerking van zorgsector en onderwijs in de zogenaamde zorgacademie bijzonder. Deze richt zich op innovatie rondom bevolkingsdaling en vergrijzing. Een deel van de Hendrik groeve in Brunssum wordt getransformeerd tot Nature Wonder World, een themapark met de nabootsing van de wereldnatuurwonderen. Er liggen kansen voor een Red Dot Institute (design) dat samen optrekt met het Discovery Center Continium (creative city) in Kerkrade. Het designer lab richt zich op de jeugd en industrieel ontwerp. Het Mijnbouwmuseum in Heerlen wil de kennis van jongeren over de mijnbouw vergroten en trekt samen op met bedrijfsleven en kennisinstellingen. Tot slot staat de herbouw van het slot Schaesberg in de steigers. Het gesloopte slot zal met oude technieken worden hersteld. Dit ambachtelijk herstellen is al een attractie op zich. 2. Energie stad Parkstad Limburg, zelf al heel lang een bron van energie, zoekt naar innovatie voor de toekomst. Energie is een actuele nationale opgave. Met IBA zijn er kansen om de opgave uit te bouwen naar hergebruik en hernieuwbare energie. Denk aan mijnwater als duurzame energie en zonne-energie. Gen Coel, het cultuurcluster met woningen, zorgcluster, winkelcentrum en brede school in Heerlerheide maakt gebruik van mijnwater voor de verwarming en koeling van een deel van de gebouwen. Ook is er een grote luchtzonnecollector geplaatst op de koeltoren. In de nieuwe Wijk van Morgen op het grensoverschrijdende bedrijventerrein Avantis (Heerlen/Aken) is een aantal jaren geleden het passief huis opgeleverd en wordt er nu een huis gebouwd met biobased bouwmaterialen en is er een doorgroei naar een Max-energy huis. Onderwijs en bouw werken nauw samen aan deze projecten gericht op duurzaamheid. Jongeren zijn betrokken. Een prijsvraag onder scholieren leverde een energie opwekkende speeltuin op. 3. Recycle stad Bij het derde IBA thema Recycle city staat het belang van kringlopen voorop. Veel vrijgekomen gebouwen, zoals het CBS-kantoor en kerken krijgen een nieuwe functie en/of worden oude materialen permanent en slim hergebruikt. Met de IBA Werkplaats is Parkstad Limburg de plek om rondom kringlopen uitvindingen te doen, te testen en uit te voeren. De go voor IBA In oktober 2013 gaven Provincie Limburg en de acht afzonderlijke raden van de Parkstadgemeenten en de Parkstadraad een definitieve go voor de Internationale Bau Ausstellung in Parkstad voor de periode Momenteel wordt er een Algemene Vergadering van Aandeelhouders opgericht en een kwaliteitsteam van onafhankelijke deskundigen. In het voorjaar van 2014 wordt een IBA directeur aangesteld en in de zomer vindt een startmanifestatie plaats voor het publiek, waarbij de eerste Open Oproep om projecten aangekondigd wordt. Proces zonder eindplan Het IBA concept past in deze nieuwe tijd. "Het proces van de IBA maakt onderdeel uit van het geheel. Bestuurders ervaren dit vaak nog als politiek risico. Het is lastig te zeggen van wie het is en wie dan 3

4 verantwoordelijk is. Met deze uitnodigende manier van werken gaat het om delen en ruimte geven. Hiervoor is een nieuwe houding nodig, geloof in het traject en vertrouwen dat het werkt", aldus Peter Bertholet. Discussie Het delen van de Open Oproep zonder een vastomlijnd eindbeeld wordt herkend door het Forum. Het richten op de vier O s (overheid, onderwijs, ondernemers en onderzoek) is vaak de kracht van succes. Alleen de schaal voor Parkstad in ruimte en tijd is nieuw in de Nederlandse context. Het Forum geeft aan dat het project aan zijn reputatie moet bouwen en deze open en transparant moet laten zijn. Je moet onverdacht zijn. IBA heeft de opgave om raadsleden inzichtelijk te maken wat keuzes in ruimtelijke en bestuurlijke zin betekenen. De wil om samen op te trekken is belangrijk, ook al ligt het eindbeeld nog niet in detail vast. Bedrijfsleven, gemeenten en provincies tonen enthousiasme om mee te doen aan IBA. Om het benodigde budget te vinden raadt het Forum aan breder te kijken, zoals naar de Deltacommissie, Ruimte voor de Rivier en de verschillende fondsen. Participatie Het Forum adviseert IBA Parkstad op het thema van participatie: 1. breng belangen bijeen door co-operatie, co-creatie; 2. zorg voor trots, daar wil ik bij horen en begeisteren ; 3. IBA zal een identiteit moeten opbouwen, meer focus moeten aanbrengen en dient deze ook vast te houden. De praktijk in Parkstad Limburg Naast de opgave van de duurzame transformatie van Parkstad Limburg en de kansen van de IBA is het Forum Stedelijke Regio s in gesprek gegaan met betrokken ondernemers, onderzoekers en beleidsstrategen in Parkstad. Elk van hen werkt aan innovatie vanuit zijn professie. Een korte impressie van de werkwijze van de verschillende spelers. C-Mill: Het beste bedrijventerrein van Nederland C-Mill is een gesloten businesscase in een krimpgebied en heeft als urban park een mix aan functies. C-Mill is een voorbeeld voor werkgebieden in de toekomst, aldus de jury over C-Mill in 2011, die in dat jaar de Menzis Award 'Beste Bedrijventerrein' ontvangt. Geerd Simonis, directeur en eigenaar van C-Mill vertelt over zijn stap naar het ondernemerschap en ziet kansen in locaties, die hij in zijn vorige professie als projectontwikkelaar bedacht. Hij ging zelf aan de slag met een hergebruikconcept voor een verliesleidend bedrijventerrein. Inmiddels heeft C-Mill 90 bedrijven en 800 werknemers. C-Mill anticipeert op de recessie en geeft (startende) bedrijven groeikansen. Simonis werkt met flexibele huur en hanteert contracten van één jaar. Banken en taxateurs redeneren andersom. De rekenkundige gemiddelde restlooptijd van de huurcontracten bedraagt nog 1,09 jaar. Simonis houdt zijn klanten vast als hotellier. De banken en taxtateurs worden daar nerveus van. Simonis spreekt over samen en wij. Hij doelt op de wijk Molenberg (de bewoners uit de wijk en bewoners van het terrein), waar het terrein is gelegen. Hij heeft de leegstaande gebouwen gevuld en van inhoud voorzien. Dit doet hij met tal van initiatieven, zoals een pop-up restaurant, de steun aan de Elephant parade en ruimten ter beschikking te stellen aan de uitzendingen van de regionale omroep. Hij genereert hierdoor weer free publicity voor zijn initiatieven in de media. 4

5 Tabel 2: Formule C-mill Formule: + = C-mill Onderscheidend Mens centraal - niet gebouw Privaat eigendom brengt langdurige betrokkenheid Denken in waardeontwikkeling, niet in opbrengsten Economisch duurzaam (herstructurering versus nieuw) Hotelier in plaats van ingenieur Mix van urban functies (Werken Plus) Eerst denken en meteen doen Geen eindplan maar een doel met procesafspraken Hotellier en tuinman Simons vergelijkt zijn manier van werken met die van hotellier en tuinman. Als hotellier maakt hij het zijn gasten comfortabel en doet hij aan goed beheer. Daarnaast kiest bij voor een kleinschalige aanpak het schoffelen binnen zijn bedrijventerrein. Hij heeft de rol van connector en maakt bondjes, hij regelt ontmoetingen voor het afstemmen van zaken en steunt nieuwe concepten zoals die van crowdfunding. Bij C-Mill staat de werkfunctie centraal, maar hij trekt ook samen op met kunst & cultuur, onderwijs en wellicht in de toekomst ook wonen. Hij maakt C-Mill tot een beleving, iets dat aansluit bij de huidige maatschappelijke ontwikkeling niet zozeer het centraal stellen van groei, maar veel meer het bouwen aan gemeenschappen en duurzaamheid voorop stellen. Initiatieven te vinden op C-Mill Regionale trots en netwerk Simonis is trots op de ligging van C-Mill in Parkstad Limburg. Het is een dynamische omgeving, op steenworp afstand van Snowworld en het Pinkpop terrein. Hij werkt samen met tal van partijen zoals de gemeente Heerlen, Parkstad Limburg, LIOF, Provincie Limburg (pilot duurzaamheid) en het ministerie I&M (verzakelijking, taskforce). Daarnaast is Simons actief in het OPL-netwerk van werkgevers en de ondernemersclub. Simonis kwam in het bezit van het terrein doordat de eigenaarbelegger het wilde verkopen. Hij deed het als gelegenheidsaankoop: eerst kopen, dan een plan. Het bedrag dat hij heeft neergelegd is 10x de huur (10 miljoen Euro). Simonis zou zijn concept graag uitbouwen op andere locaties in Nederland en ziet daar mogelijkheden toe. 5

6 Economische structuurversterking: leisure en toerisme "Toerisme is de snelst groeiende economische sector in Parkstad Limburg", start Kees Werkhoven van Parkstad Limburg zijn presentatie over de toeristische visie van deze regio. De grote attracties zoals Snowworld, Mondo Verde, Gaiapark ZOO, Pinkpop ( Megaland), Kasteel Hoensbroek en Discovery Center Continium Kerkrade zijn nationaal bekende trekkers. De toeristische bestedingen zijn tussen 2002 en 2006 gestegen van 120 miljoen per jaar naar 215 miljoen. Door deze economische groei in de toeristische visie van 2010 in te kaderen levert de regio een economische bijdrage aan het toerisme in Parkstad. De ambitie is om van dagtoerisme naar een 'full package', inclusief verblijf, te groeien. De IBA kan deze economische sector van een extra impuls voorzien. Toerisme in Parkstad Parkstad profiteert van de goede naam van Zuid-Limburg. Maar, de toeristische invulling moet zich onderscheiden van het Heuvelland en Maastricht. Heerlen is niet de hoofdbestemming. Er liggen kansen in de complementariteit aan Maastricht (cultuurhistorie) en Heuvelland (landschap). Parkstad Limburg met haar overwegend stedelijk karakter heeft sterke (autonome) trekkers. De drie regio s samen vormen een compleet aanbod voor verschillende doelgroepen. Er zijn inmiddels programmatische afspraken gemaakt in de regio. Het verzorgingsgebied van Parkstad Limburg beslaat een straal van 200 km met de potentie van 50 miljoen bezoekers. Het is de ambitie is om over vijf jaar door te groeien naar 410 miljoen toeristische bestedingen in Parkstad. Complementair toeristisch aanbod in Zuid-Limburg Recycle city : Nature Wonder World Daan Bours, gemeente Brunssum gaat in op het project Nature Wonder World. Dit themapark in ontwikkeling maakt deel uit van de gebiedsontwikkeling Oostflank van Parkstad Limburg. Het bestaat uit vier deelprojecten: 1. De aanleg van de Buitenring om het gebied te ontsluiten; 2. de aanleg van de Rode Beek ter compensatie van de natuurverlies en het realiseren van een ecologische verbindingszone; 3. de aanpassing van verschillende bedrijventerreinen met onder andere het NATO-terrein op een deel van de Hendrik groeve; 4. de aanleg van het themapark Nature Wonder World in een andere deel van de Hendrik groeve. Nature Wonder World is een samenwerking tussen de gemeente Brunssum, de provincie Limburg, Parkstad Limburg, ADD Adventures en het Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf. Deze 6

7 samenwerking heeft zijn basis in de structuurvisie, dat een globale kaart bevat en geen dicht getimmerd masterplan. Ligging en globaal ontwerp van Nature Wonder World Toeristisch verzorgingsgebied Parkstad Limburg Concept Nature Wonder World Nature Wonder World is een themapark en aanverwante attracties over de natuurlijke wereldwonderen : De Grand Canyon, de Mount Everest, vulkaan Vesuvius, Great Barrier Reef, Copa Cobana en het Noorderlicht. ADD Adventures ziet de locatie in Parkstad als economisch rendabel. Dit vanwege de gelijkenis met de ruimtelijke spreiding van toeristische attracties in de staat Florida, Verenigde Staten, waarbij bezoekers meerdere attracties bezoeken. Hoe meer thema s in deze regio, hoe meer mensen het aantrekt. Samenvattend is de ontwikkeling van Nature Wonder World voor ADD Adventures en de publieke partijen in de Oostflank interessant vanwege: 7

8 De ligging Aanwezigheid natuur Snelst groeiende toeristische regio Aanwezigheid meerdere locaties die nu weinig tot geen waarde vertegenwoordigen (o.a. Oostflank Brunssum) Ambitieniveau bestuurders: Leisurecapital Zuid-Nederland Letterlijk en figuurlijk nieuwe energie toevoegen aan een krimpregio Aanleg Buitenring is wel noodzaak Uitbreidingsmogelijkheden voor het park in kleinere stappen Hoe ver is het project? "Het consortium van provincie, defensie, Parkstad, gemeente Brunssum en ADD werkt in co-creatie", legt Bours uit. "De Hendrik groeve zelf is nog tot 2020 in werking. Er zijn maar een paar grondeigenaren. Dat is voor deze ontwikkeling heel praktisch, om goed door te kunnen schakelen. De NATO investeert 30 miljoen in zijn deel van het terrein. Het omliggend natuurgebied maakt de inpassing van het park heel logisch. Het draait volgens de initiatiefnemers wel om een goede ontsluiting van het gebied. Momenteel verkeert het project in een tussenfase. Een financieeleconomisch haalbaarheidsonderzoek toont aan dat het project kansrijk is. Een maatschappelijke kosten baten analyse wijst uit dat het project 1800 banen oplevert. De bouw start naar verwachting in 2018 en valt daarmee in de IBA-looptijd. Als Nature Wonder World voltooid is zullen naar verwachting 2,2 miljoen bezoekers per jaar komen", licht Bours toe. Energietransitie in de gebouwde omgeving Wendy Broers is docent, onderzoeker en projectleider duurzaam gebouwde omgeving van het Center of Expertise Neber van Zuyd Hogeschool. Neber onderzoekt hoe energietransitie in Parkstad mogelijk gemaakt kan worden samen met de Universiteit Wageningen en HNS Landschapsarchitecten. De huidige energiekosten van de huishoudens in Parkstad bedragen 204 miljoen per jaar. Dat is gemiddeld per woning per jaar (totaal woningen). De prijs van energie is de afgelopen vijftien jaar ruim driemaal zo snel gestegen als de Consumenten prijs index (CPI). Dit geld verdwijnt uit de regio. Er zijn kansen om dit geld te investeren in de eigen regio gericht op energiebesparing en duurzame energieopwekking. In de zoektocht naar de energietransitie heeft Neber eerst een nulmeting uitgevoerd om inzicht te krijgen in het huidige gebruik. Hieruit blijkt dat de gebouwde omgeving met 66% de grootste energieverbruikers is. Als tweede komen verkeer en vervoer en de industrie met 16%. Welk type energieverbruik zal in de toekomst belangrijker worden en wat is dan de verwachte energievraag? Deze vraag hebben Neber en de Universiteit Wageningen inmiddels in kaart gebracht. Het is belangrijk voor de keuze welke techniek je verder wilt ontwikkelen. De woningvoorraad en dan met name rijwoningen zijn de grootverbruikers. Deze hebben nu veelal energielabel E. Broers heeft op basis van afspraken uit het Energieakkoord een scenario uitgerekend naar energieverbruik bij renovatie met minimaal energielabel B en het maximale scenario voor een Passief huis renovatie. Dit geeft een beeld van keuze van investering en vermindering van energieverbruik. Daarnaast heeft Neber doorgerekend wat de verandering van de energievraag zal zijn bij energiereductie. Het elektriciteitsgebruik- en tapwaterverwarming zal daardoor een hoger aandeel krijgen, terwijl ruimteverwarming een kleiner aandeel krijgt. Conclusie: partijen moeten innoveren op elektriciteitsopwekking en tapwaterverwarming. 8

9 Broers gaat uit van een energietransitie volgens de drie stappen van trias energetica van Andy van den Dobbelsteen: Stap 1: energie besparen, stap 2: uitwisselen, stap 3: opwekken. Energie uitwisselen In Parkstad Limburg is al de nodige ervaring met energie uitwisseling. Een aantal voorbeelden: de warmte die vrijkomt bij het koelen van de skibaan in Landgraaf wordt gebruikt voor het verwarmen van het naastgelegen hotel. Warmte van het datacenter van het ABP in Heerlen wordt geleverd aan het warmtenet van het Mijnwaterproject 2.0. Ook zal het nieuwe Arcus College deze warmte gaan gebruiken. Energie opwekken in Parkstad Limburg De Universiteit Wageningen onderzoekt de type energiebronnen waarmee Parkstad Limburg zelf energie kan opwekken. Zon, wind, biomassa, warmte-koude opslag en water zijn onderzocht. Deze potenties zijn weergegeven in thematische kaarten. Broers merkt dat zij met haar onderzoeksresultaten aansluiting moet vinden met de ambities van gemeenten. De gemeenten worden nauw betrokken bij het opzetten van het ambitiedocument. Ook ziet zij kansen bij bewoners, die trots zijn als zijzelf energie kunnen produceren en daardoor meer grip krijgen op hun woonlasten. Op de vraag over hoe in de toekomst het landschap en de energieproductie er uit zal zien, stelt Broers dat het een mix van maatregelen en typen zal zijn. "Het wordt lokaal maatwerk en partijen zullen daarin hun eigen smaak ontwikkelen." Het thema energie opwekken en het IBA thema Energiestad zal aan het energietransitie programma een versnelling gaan geven." De wijk van morgen Gabriël Bergmans, Directeur van De Wijk van Morgen B.V. start zijn presentatie met de vraag: Waarom bouwen wij nieuwe woningen op een industrieterrein? Bergmans ziet veel meerwaarde in zijn onderwijsproject De Wijk van Morgen vanwege het open Innovatieproces. Het omvat onderzoek, ontwerp, realisatie en exploitatie. De uitvoering is in handen van VMBO, MBO, HBO, (WO) studenten. Het is meteen ook een real life lab omdat het concreet vier duurzame gebouwen en terreininrichting oplevert. De Wijk van Morgen krijgt steun vanuit subsidies en samenwerkingspartners als EFRO-subsidie, EOS- DEMO subsidie, provincie Limburg en gemeente Heerlen, drie woningcorporaties, onderwijspartners, installatie bedrijven, sponsoren en BIHTS. tabel: De vier woningen van De Wijk van Morgen Gebouw 1: Knik naar de Zon Passiefhuis (15 kwh/j/m2 t.b.v. binnenklimaat) energie 0 voor woongedeelte 25% recycled of hernieuwbare materialen 2011 geopend Gebouw 2: Eco//nect Energie + 50% recycled of hernieuwbare materialen Werktekeningen gereed, uitvoering begin 2013 Landgebruik +1 (stapeling van functies) Gebouw 3: FLexhouse Energie +, exergetische benadering 75% hernieuwbare materialen In uitvoering Gebouw 4: MAXergy Energie + 100% hernieuwbare materialen Werktekeningen in uitvoering 9

10 Opgaven en kansen De Wijk van Morgen zoekt als partner in een groot netwerk continue naar product innovatie voor bedrijfspanden, water, bouwmaterialen. Ook biedt zij onderwijsprogramma s aan voor basisscholen in samenwerking met het Continium in Kerkrade. Bergmans ziet een kans in zijn niche voor het vinden van een alternatief voor cement. Cement is wereldwijd verantwoordelijk voor 6% van de CO² uitstoot. Bergmans droom is om gerecycled cement te ontwikkelen. Ook ziet hij kansen voor 3D-bio plastic (3D-print). De grote opgave in de woning zit in innovatie van de installaties. Het gebouw is nog steeds niet uitgedokterd. Meer informatie IBA Parkstad IBA Parkstad: C-Mill C-mill: Toerisme in Parkstad Limburg Parkstad Limburg: Stadsregio Parkstad Limburg: Nature wonder World: Energie en onderwijs Energie transitie Parkstad Limburg: De Wijk van Morgen: Het Forum Stedelijke Regio s is een netwerk van professionals werkzaam voor de stadsregio s. Het doel van de werkbezoeken is leren van elkaar, reflectie op aanpak, netwerken. Platform31 is secretaris van het netwerk. De werkbezoeken worden georganiseerd samen met de gaststad. Dit artikel is geschreven door Annette Duivenvoorden, Platform31, januari 2013 Redactie: Marlie Dix/communicatie Parkstad Limburg/8 januari