GEMEENTE HEERHUGOWAARD RAMPBESTRIJDINGSPLAN WATEROVERLAST

Transcriptie

1 GEMEENTE HEERHUGOWAARD RAMPBESTRIJDINGSPLAN WATEROVERLAST Opdrachtgever Postbus AJ Heerhugowaard Telefoon : (072) Fax : (072) De heer K.H.B. Bogerd Coördinator rampenbestrijding Opdrachtnemer Adviesbureau Van Dijke bv Postbus AC Best Telefoon : (0499) Fax : (0499) avd@avd.nu Rapportagedata Kenmerk : Versie/datum : 1.0/ Status : eindconcept Opgesteld door : drs. D.C. Landa (onderzoeker) drs. ing. G. van Staalduinen (projectleider) Concept Gecontroleerd door : drs. ing. G. van Staalduinen Datum : Paraaf : Definitief : Geautoriseerd door : drs. Ing. G. van Staalduinen Datum : Paraaf : Oplevering :

2 INHOUDSOPGAVE INLEIDING EN LEESWIJZER...3 DEEL A: DOCUMENTINFORMATIE...5 Verzendlijst... 6 Algemene documentgegevens... 7 Bronnen en kaders... 9 Beheer DEEL B: ALGEMENE INFORMATIE...12 Hoofdstuk B-1: informatie over het grondgebied Hoofdstuk B-2: organisatie rampenbestrijding en coördinatieafspraken Hoofdstuk B-3: processen rampenbestrijding DEEL C: SCENARIO S...29 Hoofdstuk C-1: omgeving Hoofdstuk C-2: keuze scenario( s) Hoofdstuk C-3: scenario s DEEL D: OPERATIONELE INFORMATIE...39 Hoofdstuk D-1: opstartprocedure Hoofdstuk D-2: toestand Hoofdstuk D-3: taakstelling Hoofdstuk D-4: uitvoering Hoofdstuk D-5: verzorging Hoofdstuk D-6: bevelvoering en verbindingen BIJLAGEN...49 Bijlage 1: contactgegevens (niet openbaar) Bijlage 2: gegevens gemeente Heerhugowaard Bijlage 3: proces Voorlichting Bijlage 4: proces Ontruimen en Evacueren Bijlage 5: proces Geneeskundige Hulpverlening Bijlage 6: proces Waterbeheer en Waterkeringzorg Bijlage 7: begrippenlijst...66 Bijlage 8: afkortingenlijst...74 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopiëren, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Adviesbureau Van Dijke. Adviesbureau Van Dijke, postbus 142, 5680 AC te Best, mei Pagina 2 van 75

3 INLEIDING EN LEESWIJZER Aanleiding In het rampenplan van de gemeente Heerhugowaard zijn de risico s die de gemeente bedreigen geïnventariseerd, waaronder de risico s op wateroverlast en de effecten daarbij binnen de gemeente. Omdat de gevolgen van wateroverlast als gevolg van dijkdoorbraak of langdurige en/of overvloedige regenval voor wat betreft de effecten daarvan, naar plaats, aard en gevolgen voorzienbaar zijn, heeft het college van B&W van de gemeente Heerhugowaard besloten hiervoor een rampbestrijdingsplan vast te stellen. In het onderzoek naar de risico s van wateroverlast en een mogelijke dijkdoorbraak is naar voren gekomen, dat de kans gering is dat deze situaties plaatsvinden. In de omstandigheden dat deze situaties zich toch aandienen wil de gemeente Heerhugowaard zijn voorbereid op de maatregelen die dan getroffen moeten worden. In dit plan komen de mogelijke scenario s en de betreffende maatregelen aan de orde. Rampbestrijdingsplan Dit rampbestrijdingsplan heeft betrekking op het bestrijden van wateroverlast (als gevolg van extreem weer of een dijkdoorbraak). Dit plan gaat in op de mogelijke effecten hiervan en de op te starten deelprocessen uit het gemeentelijk rampenplan die nodig zijn om de effecten te bestrijden. Het beleid van de betrokken overheden voorziet in een calamiteitenorganisatie en aansluitende rampbestrijding. De risicocommunicatie en het beschikbaar hebben van geoefende crisisteams om een dijkdoorbraak te voorkomen, is een verantwoordelijkheid van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. De verantwoordelijkheid voor het bestrijden van de gevolgen van deze scenario s met wateroverlast ligt bij de gemeente. Zij werkt daarbij nauw samen met haar netwerkpartners en de hulpverleningsdiensten. Dit plan is tot stand gekomen op gezag van de burgemeester van de gemeente Heerhugowaard en opgesteld door de projectgroep Rampbestrijdingsplan Wateroverlast gemeente Heerhugowaard. Planvorming (en oefening) is de ruggengraat voor een goede organisatorische voorbereiding op mogelijke wateroverlastsituaties. 1 Relatie met het rampenplan Het rampbestrijdingsplan is een uitwerking van en een aanvulling op het gemeentelijk rampenplan. Overlegstructuren, bestuurlijke- en operationele opschaling, verantwoordelijkheden, bevoegdheden en begrippen zijn volledig geënt op het rampenplan. Als beheerder van de waterstaatswerken in ondermeer de gemeente Heerhugowaard heeft Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier een calamiteitenplan en een calamiteitenbestrijdingsplan opgesteld. Deze plannen bevatten een uitwerking van de mogelijke effecten en te treffen maatregelen van het hoogheemraadschap om de gevolgen van een dijkdoorbraak te voorkomen, te beperken en te bestrijden. 1 Kabinetsstandpunt Rampenbeheersing Overstromingen, Minister van Verkeer en Waterstaat, mevrouw Karla Peijs, Pagina 3 van 75

4 Inhoud rampbestrijdingsplan Dit rampbestrijdingsplan bestaat uit: Informatie over het document (Deel A); Algemene informatie over het betreffende gebied en de organisatie van de rampenbestrijding (Deel B); Operationele informatie (Deel C). Documentinformatie (Deel A) De informatie over het document bestaat uit: Een verzendlijst; Algemene documentgegevens; Bronnen en kaders voor het rampbestrijdingsplan; Informatie over het beheer van het document. Algemene informatie (Deel B) In dit deel wordt beschreven: Welk gebied binnen de gemeente het betreft; Welke activiteiten daar plaatsvinden; Welke risico s dat met zich mee brengt. Waar wordt afgeweken van het rampenplan, of daar waar dit nuttig is voor dit rampbestrijdingsplan, wordt tevens beschreven: Hoe de rampenbestrijding is georganiseerd in Noord-Holland Noord; Welke specifieke afspraken er zijn gemaakt met betrekking tot de rampenbestrijding in het geval van wateroverlast en de effecten daarvan; Hoe bevoegdheden en verantwoordelijkheden zijn verdeeld. Operationele informatie (Deel C) In dit deel wordt beschreven: Met welke risico s en gevaren rekening moet worden gehouden bij incidentbestrijding; Welke scenario s op grond van de aanwezige risico s voorzienbaar zijn; Welke maatregelen genomen kunnen of moeten worden (per scenario) om de gevolgen zo veel mogelijk te beperken en te bestrijden. Leeswijzer en inhoudsopgave Een gedetailleerde inhoudsopgave treft u op pagina s 1 en 2. In onderstaande tabel is op hoofdlijnen weergegeven hoe het rapport is opgebouwd: Onderwerp Zie hoofdstuk Deel A: documentinformatie Deel B: algemene informatie Informatie over het gemeentegebied B-1 Organisatie rampenbestrijding en coördinatieafspraken B-2 Bevoegdheden en verantwoordelijkheden B-3 Deel C: scenario s Object en omgeving C-1 Keuze rampscenario( s) C-2 Rampscenario( s) C-3 Deel D: operationele informatie Bijlagen Pagina 4 van 75

5 DEEL A: DOCUMENTINFORMATIE OVERZICHT Inleiding Dit documentdeel geeft informatie over de documentstructuur. Een verzendlijst met een overzicht van organisaties en personen aan wie een exemplaar van dit rampbestrijdingsplan toegestuurd moet worden is opgenomen. In de algemene documentgegevens wordt vermeld op welke situaties dit plan betrekking heeft, welke aanpak (tot planvorming) is gekozen en wie betrokken zijn geweest bij de totstandkoming van het rampbestrijdingsplan. Bij de bronnen en kaders wordt aangegeven wat de relatie is tussen het rampbestrijdingsplan en andere documenten en wat de (wettelijke) kaders zijn van dit rampbestrijdingsplan. Tenslotte wordt aangegeven hoe dit document beheerd moet worden, zodat dit een actueel en dynamisch rampbestrijdingsplan blijft. Inhoud Dit deel behandelt de volgende onderwerpen: Onderwerp Zie pagina Verzendlijst 6 Algemene documentgegevens 7 Bronnen en kaders 9 Beheer 11 Pagina 5 van 75

6 VERZENDLIJST Verzending De coördinator rampenbestrijding van de gemeente Heerhugowaard verzendt het rampbestrijdingsplan aan onderstaande betrokkenen: Interne verspreiding gemeente Heerhugowaard Leden gemeentelijk beleidsteam Crisis Managent Team Gemeentelijke Actiecentra Gemeentelijk Coördinatiecentrum Gemeentelijke brandweer Veiligheidsregio Noord-Holland Noord Regionale Brandweer Noord-Holland Noord: 0 Commandant regionale brandweer Noord-Holland Noord 0 Aantal exemplaren voor operationele (OvD) voertuigen Veiligheidsbureau 0 Hoofd Veiligheidsbureau (ook digitaal t.b.v. DOBP) 0 RCC GHOR Noord-Holland Noord: 0 Bureau GHOR 0 Regionale Ambulancevoorziening 0 Regionale Ziekenhuizen Noord-Holland Noord 0 Rode Kruis Noord-Holland Gemeenschappelijke Meldkamer Noord-Holland Noord Regiopolitie Noord-Holland Noord Directie Openbaar Ministerie Bureau Conflict en Crisisbeheersing (CCB) Afdelingshoofd Oost politie Aantal exemplaren voor operationele (OvD) voertuigen Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Provincie Noord-Holland Commissaris van de Koningin in Noord-Holland Provinciale Waterstaat Omliggende gemeenten Schermer Koggenland Langedijk Alkmaar Niedorp Opmeer Harenkarspel Overige betrokkenen Nutsbedrijven Wegbeheerders Nederlandse Spoorwegen (NS) Rijkswaterstaat Pagina 6 van 75

7 ALGEMENE DOCUMENTGEGEVENS Inleiding Onderstaand worden de algemene gegevens weergegeven die betrekking hebben op dit rampbestrijdingsplan. Uitgangspunt Dit rampbestrijdingsplan heeft betrekking op het bestrijden van de effecten van wateroverlast als gevolg van een dijkdoorbraak en/of langdurige regenval. Dit rampbestrijdingsplan Wateroverlast sluit in principe aan op de getroffen maatregelen van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Het vertrekpunt van een rampbestrijdingsplan Wateroverlast is de situatie waarbij het hoogheemraadschap niet meer in staat is overlast tot een aanvaardbaar niveau te beheersen. Vaststelling en inwerkingtreding Het plan wordt vastgesteld door de burgemeester van de gemeente Heerhugowaard middels een vaststellingsbesluit. Dit besluit maakt onderdeel uit van dit plan. Het plan treedt één dag na bekendmaking van het besluit in werking. Het rampbestrijdingsplan zal automatisch in werking treden in situaties waarin ten minste GRIP 2 wordt afgekondigd voor wateroverlast in de gemeente Heerhugowaard. Op deze fasering wordt later ingegaan. Aangrenzende gemeenten Dit rampbestrijdingsplan is vanwege de maatregelen die kunnen worden ingezet bij een situatie van wateroverlast, eveneens in voorbereidende zin bruikbaar voor de aangrenzende gemeente(n): Schermer; Koggenland; Langedijk; Alkmaar; Niedorp; Opmeer; Harenkarspel. Risico s De risico s die ten grondslag liggen aan dit rampbestrijdingsplan zijn geïnventariseerd door de werkgroep die dit rampbestrijdingsplan heeft voorbereid. Processen Op basis van de geselecteerde scenario s komen in dit plan de rampbestrijdingsprocessen uit het gemeentelijk rampenplan aan de orde die in deze situaties moeten worden opgestart. In de processen worden de bestrijdingsmaatregelen beschreven die bij de verschillende scenario s aan de orde zijn. Pagina 7 van 75

8 Taken De taakstelling van de bij de rampenbestrijding betrokken functionarissen is in overeenstemming met de formele bevoegdheden van deze betrokkenen. De taakstelling van derde partijen (het hoogheemraadschap, nutsbedrijven, et cetera) is afgestemd en wordt kenbaar gemaakt aan alle mogelijk bij de incidentbestrijding betrokken actoren middels dit rampbestrijdingsplan. Samenstelling werkgroep Het rampbestrijdingsplan Wateroverlast is opgesteld binnen een multidisciplinaire projectgroep, waarin vertegenwoordigers zitting hadden van de gemeente Heerhugowaard (coördinatie rampenbestrijding, sector Stadsbeheer, afdeling communicatie), de Veiligheidsregio Noord-Holland Noord (Veiligheidsbureau en GHOR), Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en de regionale Politie Noord-Holland Noord. Pagina 8 van 75

9 BRONNEN EN KADERS Inleiding Een rampbestrijdingsplan wordt opgesteld op grond van de Wet Rampen en Zware Ongevallen (WRZO). Bij het opstellen van een rampbestrijdingsplan wordt rekening gehouden met andere documenten die betrekking hebben op de voorbereiding of daadwerkelijke rampbestrijding. Onderstaand is weergegeven welke regelgeving betekenis heeft voor dit rampbestrijdingsplan en met welke documenten rekening is gehouden bij het opstellen ervan. Indien van toepassing is ook aangegeven welke ervaringen uit het verleden verwerkt zijn. Wettelijk kader Het algemeen wettelijk kader van rampbestrijdingsplannen wordt gevormd door: Brandweerwet 1985; Wet Rampen en Zware Ongevallen (WRZO) 1985; Wet Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen (1991); Wet Kwaliteitsbevordering Rampbestrijding (WKR) 2004; Kernenergiewet; Wet Milieubeheer; Wet Milieugevaarlijke Stoffen; Algemene Wet Bestuursrecht; Besluit Informatie Rampen en zware ongevallen (BIR) 1994; Besluit Risico s Zware Ongevallen (BRZO) 1999; Besluit rampbestrijdingsplannen inrichtingen (Bri)1999; Besluit kwaliteitscriteria planvorming rampenbestrijding. Specifiek voor wat betreft het waterbeheer is een aantal aanvullende wettelijke bepalingen van belang. Hierop wordt nader ingegaan in hoofdstuk B (deel B1). Gerelateerde documenten De inhoud van dit rampbestrijdingsplan is gebaseerd op de volgende documenten: Opsteller Landelijke en interregionale documenten Provincie Noord-Holland Veiligheidsregio Noord-Holland Noord Document Leidraad Maatramp Leidraad Operationele Prestaties Handboek voorbereiding rampenbestrijding Provinciaal coördinatieplan Toetsingskader voor het rampbestrijdingsplan Maatramp NHN Operationele prestaties NHN Regionaal model rampenplan NHN Regionaal model rampbestrijdingsplannen NHN Bijzondere regelingen zoals inzetprocedures Rapportage waterkering en extreme neerslag in Heerhugowaard, 2003 Integrale rapportage waterbeheer, Gemeentelijke draaiboeken gemeentelijke processen uit het Rampenplan van de gemeente Heerhugowaard Vervolg op volgende pagina Pagina 9 van 75

10 Gerelateerde documenten (Vervolg) De inhoud van dit rampbestrijdingsplan is gebaseerd op de volgende documenten: Opsteller Document Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Brandweer Heerhugowaard Rijkswaterstaat Calamiteitenplan Calamiteitenbestrijdingsplan Boezemkadebreuk Bereikbaarheidskaarten Bijzondere regelingen zoals uitruk- en Inzetprocedures Calamiteitenplan Regionale Dienst Noord-Holland Ervaringen uit verleden/ toekomstperspectief Bij het opstellen van dit rampbestrijdingsplan is rekening gehouden met ervaringen die elders zijn opgedaan in situaties van scheurvormingen of dreigende dijkdoorbraken. Tegelijkertijd is bij het opstellen van het plan rekening gehouden met (project)ontwikkelingen die in de nabije toekomst plaatsvinden binnen de gemeente. Bij de uitwerking van de scenario s is onder andere rekening gehouden met de projecten Stad van de Zon, Broekhorn en toekomstige verkeerscirculatieplannen. Pagina 10 van 75

11 BEHEER Inleiding De omstandigheden waarin het rampbestrijdingsplan moet worden toegepast, kunnen wijzigen. Volgens de wettelijke voorschriften moet de actualiteit van het plan zijn gewaarborgd en is het noodzakelijk dat de inhoud ervan periodiek wordt beoefend. Implementatie Het plan is één dag na het besluit tot vaststelling door de burgemeester bekend is gemaakt van kracht. Aan alle betrokken partijen wordt een exemplaar van het plan toegestuurd. Na het vaststellen van het plan worden periodiek oefeningen georganiseerd met als doel: De sleutelfunctionarissen in de rampenbestrijdingsorganisatie bekend en vertrouwd te maken met het rampbestrijdingsplan; Het plan te toetsen op toepasbaarheid. Actualisatie en oefenen Het plan wordt eenmaal per vier jaar vastgesteld en wordt tussentijds geactualiseerd, indien de gewijzigde omstandigheden daartoe aanleiding geven; Om de geoefendheid van de gehele regionale en gemeentelijke organisatie die in dit rampbestrijdingsplan is beschreven te waarborgen, moet onder verantwoordelijkheid van het College van Burgemeester & Wethouders een oefenprogramma zijn opgesteld waarin voor een periode van ten minste 4 jaar is uitgewerkt welke bestuurlijke en operationele oefeningen ieder jaar plaatsvinden.. Pagina 11 van 75

12 DEEL B: ALGEMENE INFORMATIE OVERZICHT Inleiding In dit deel wordt informatie gegeven over: De organisatie van de rampenbestrijding in de gemeente Heerhugowaard; Opschaling en GRIP; Coördinatieafspraken die zijn gemaakt ter bevordering van de effectieve bestrijding van incidenten bij wateroverlast; De verdeling van bevoegd- en verantwoordelijkheden; Processen uit het gemeentelijk rampenplan en de proceseigenaren. De informatie is van algemene aard en heeft het karakter van achtergrondinformatie. De in dit deel opgenomen informatie zal voornamelijk in de voorbereidende fase gebruikt worden. Inhoud Dit deel bestaat uit de volgende hoofdstukken: Onderwerp Hoofdstuk Informatie over het grondgebied van de gemeente B-1 Organisatie rampenbestrijding en coördinatieafspraken B-2 Processen rampenbestrijding B-3 Pagina 12 van 75

13 HOOFDSTUK B-1: INFORMATIE OVER HET GRONDGEBIED OVERZICHT Inleiding In dit hoofdstuk wordt algemene informatie gegeven over het gemeentegebied van Heerhugowaard, zoals over: Specifieke kenmerken van het gebied; Het beheer van de dijken en waterkeringen in de gemeente; De toegankelijkheid van het gebied; De aanwezigheid van kwetsbare of bijzondere objecten of inrichtingen; De belangrijkste (bedrijfs)activiteiten; Aanwezige gevaarlijke stoffen. Vervolgens wordt aangegeven: Welke wet- en regelgeving van toepassing is; Van welke specifieke risico s sprake kan zijn; Alarmeringsstructuren; Bijzonderheden. De informatie in dit hoofdstuk heeft het karakter van achtergrondinformatie en kan bijdragen aan de beeldvorming over het gebied en de mogelijke (extra) risico s die er gelden. Inhoud Dit hoofdstuk behandelt de volgende onderwerpen: Onderwerp Zie pagina Algemene informatie over het gemeentegebied 14 Gevaarlijke stoffen in het gebied 16 Toepasselijke wet- en regelgeving 18 Risico s 19 Alarmering 20 Pagina 13 van 75

14 ALGEMENE INFORMATIE OVER HET GEMEENTEGEBIED HEERHUGOWAARD Algemene informatie De gemeente Heerhugowaard ligt in de provincie Noord-Holland en binnen de veiligheidsregio Noord-Holland Noord. Het is één van de snelst groeiende gemeenten binnen de regio wat betreft inwoneraantal, bebouwing en economische activiteit. De gemeente ligt in een hectare grote polder: De polder Heerhugowaard, waarvan het maaiveld in het noorden op NAP -1,20m ligt en afloopt naar het zuiden waar het maaiveld op NAP -3,00m ligt. De dijken die de Polder Heerhugowaard omsluiten liggen op een hoogte van minimaal NAP +0,30m. Dat is 0,8m boven het normale boezempeil. De polder wordt omsloten door boezemwateren. Daarvan kan het peil fluctueren tussen NAP 0 en -0,65m (Schermerboezem) en tussen NAP 0 en -0,70m en NAP -0,25m (Verenigde Raaksmaats en Niedorperkoggeboezem). De waterpeilen liggen gemiddeld op een niveau van respectievelijk NAP -0,50m en NAP -0,55m. De gemeente Heerhugowaard is opgedeeld in 18 wijken. De wijkindeling, bijzondere objecten binnen de gemeentegrenzen en het aantal inwoners is opgenomen in bijlage 2. De veeteeltbedrijven in de gemeente (schapen- en koeienbedrijven) liggen in het zuidoosten. In het noorden van de gemeente is een aantal industrieterreinen gevestigd. Daar ligt ook een gevangenis, die overigens op veilige hoogte is gebouwd en in geen geval een risico loopt wanneer het wateroverlast betreft. In bovenstaande weergave zijn de peilhoogten voor verschillende gebieden binnen de gemeente weergegeven. Pagina 14 van 75

15 Het beheer van dijken en waterkeringen De waterkeringen die de polder van Heerhugowaard omsluiten zijn in beheer bij het hoogheemraadschap en de provincie Noord-Holland (eigendom en onderhoud zuid en westzijde). Het hoogheemraadschap heeft op alle waterkeringen het toezicht op waterkerende en waterdichte toestand. Gegevens in de polder van Heerhugowaard Polderpeil m NAP en hoger Aswegligging hoofdwegen 1.10m boven polderpeil Binnenwegen 1.20m boven polderpeil Vloerpeil huizen (op basis van speciale bouwverordening) 1.35m boven polderpeil Agrarische gronden m m Diepte van leidingen Nutsvoorzieningen 0.70 m onder de grond Toegang van/ naar het gebied Hoofdtoegangswegen: De grootste aan- en afvoerweg naar en vanuit de gemeente is de nationale weg 242 (N 242). De weg loopt van het zuidwesten naar het noorden in een lus om een deel van de gemeente heen (de weg doorkruist de gemeente niet); De nationale weg 507 (N507), de Westangent, is de grootste verkeersader door de gemeente heen. De weg loopt van het zuidwesten naar het oosten van Heerhugowaard; Van het zuiden van de gemeente richting het noordwesten loopt een derde toegangsweg, de nationale weg 508 (N508), ofwel de Zuidtangent; De Rustenburgerweg is een toegangsweg vanuit het zuidoosten. Pagina 15 van 75

16 GEVAARLIJKE STOFFEN BINNEN HET GEBIED Overzicht gevaarlijke stoffen Bij wateroverlast is het van belang dat rekening wordt gehouden met de gevolgen voor gevaarlijke stoffen die in de gemeente zijn opgeslagen. Van de inrichtingen waarvoor een milieuvergunning is afgegeven is bij de gemeente bekend waar de stoffen worden bewaard, welke stoffen er zijn opgeslagen en welke hoeveelheid is opgeslagen. Bij wateroverlast vormen de onder- of bovengrondse tanks waarin brandbare vloeistoffen (benzine en of diesel) of brandbare gassen (LPG of propaan) zijn opgeslagen bijzondere aandacht. In onderstaand overzicht worden de locaties genoemd waar in ieder gal de opslag van LPG of propaan plaatsvindt. LPG-tanks In onderstaande tabel zijn de LPG-tanks weergegeven. LPG tanks (naam inrichting) Texaco tankstation Verlaat BV Farocy Beheer bv (P. Sijs) LPG- reservoir Shell station Vroneroord BP pompstation Gegevens Verlaat 32 Heerhugowaard Milieuvergunning: Wm Rustenburgerweg 38 Heerhugowaard Milieuvergunning: Wm Risicocontour 10-6 afstand (meters), 25 Effectafstand 1% letaliteit, 235 m Maatgevend scenario explosie Westerweg 1 Heerhugowaard Milieuvergunning: Wm Westerweg 2 Heerhugowaard Milieuvergunning: Wm Propaanopslag Onderstaande tabel vermeldt de propaanopslagen. Propaanopslag (naam inrichting) Gegevens Roozendaal, P. Manege Molendijk Westerweg 44 Heerhugowaard Milieuvergunning: Wm Rustenburgerweg 120 Heerhugowaard Milieuvergunning: Wm Pagina 16 van 75

17 Overige locaties van gevaarlijke stoffen De locaties met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen staan vermeld op de risicokaart van de gemeente op internet (zie afbeelding). Opgemerkt wordt dat in een situatie waarbij men te kampen krijgt met wateroverlast, ook de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen en locaties van niet geregistreerde gevaarlijke stoffen moeten worden geïnventariseerd. Deze informatie is vooraf niet beschikbaar. Pagina 17 van 75

18 TOEPASSELIJKE WET- EN REGELGEVING Inleiding In aanvulling op het wettelijke kader voor de rampenbestrijding (dat in het gemeentelijk rampenplan is uitgewerkt), wordt in deze paragraaf nader ingegaan op wet- en regelgeving die betrekking heeft op dit specifieke rampbestrijdingsplan wateroverlast. Waterstaatwet 1900 De Waterstaatswet 1900 omvat de algemene regels die de juridische basis vormen om de waterstaatswerken te beheren en te onderhouden. In de wet is ook de plicht tot het vaststellen van een calamiteitenplan door de beheerder opgenomen. De taken en bevoegdheden van de dijkgraaf en het waterschap bij calamiteiten staan in deze wet beschreven. Wet op de waterhuishoud ing De Wet op de waterhuishouding stelt regels voor de waterhuishouding. Een regel is dat de provincie verplicht is elke vier jaar een provinciaal waterhuishoudingplan op te stellen en dat de waterschappen elke vier jaar een waterbeheersplan op moeten stellen. De provincie heeft vervolgens de plicht deze waterbeheersplannen te toetsen. De wet biedt verder een aantal beheersinstrumenten zoals het peilbesluit, waterakkoord en lozing- of onttrekkingvergunning. Wet op de waterkering De Wet op de waterkering omvat de algemene regels ter verzekering van de beveiliging door waterkeringen tegen overstromingen. De wet is van toepassing op dijkringgebieden en primaire waterkeringen. De Minister van Verkeer en Waterstaat bepaalt de normen en het college van Gedeputeerde Zaken houdt toezicht op het beheer van de primaire waterkeringen. Onder primaire waterkeringen worden die waterkeringen verstaan die direct of indirect buitenwater moeten keren. Het gaat in dat geval om water van de zee, de grote meren en de grote rivieren. In en rond de gemeente Heerhugowaard is alleen sprake van regionale waterkeringen. Voor de veiligheidsfunctie van deze waterkeringen gelden lichtere normen. De wettelijke status en het benoemen van nieuwe, op risicofactoren gebaseerde normen, zijn in ontwikkeling. (zie ook hierna: IPO). Wet Milieubeheer De Wet milieubeheer (Wm) is de belangrijkste milieuwet. Het is een zogenaamde raamwet. De Wm bevat het algemene kader van de milieuwetgeving. Onderdelen kunnen in Algemene Maatregelen van Bestuur (AMvB s) of in ministeriële regelingen verder worden uitgewerkt. IPO Richtlijn 1999 Voor regionale waterkeringen (waarop de Wet op de Waterkering niet van toepassing is) heeft het IPO in 1999 een richtlijn opgesteld om te komen tot veiligheidsnormen, rekening houdend met de waarden in de te beschermen gebieden en de gevolgen van kadebreuk. Volgens de 4 e Nota Waterhuishouding hebben provincies tot 2006 de tijd tot toetsbare veiligheidsnormen voor de regionale waterkeringen te komen. Pagina 18 van 75

19 RISICO S Inleiding Onderstaand wordt op basis van de kenmerken en eigenschappen van het grondgebied van de gemeente Heerhugowaard nagegaan welke risico s er aanwezig zijn. Risico s Door het hoogheemraadschap is een risicoanalyse uitgevoerd voor de polder Heerhugowaard. Daaruit kwam voort dat bij een dijkdoorbraak het laagst gelegen poldergebied te kampen krijgt met een overstroming, waarbij het water tot een hoogte van cm boven het maaiveld stijgt (water dat blijft staan). Deze waterstand heeft in het betreffende gebied consequenties voor de begaanbaarheid van de wegen, het (beperkt) onderlopen van huizen en bedrijven. Doordat er meer mensen in de polder Heerhugowaard zijn gaan wonen en er meer geïnvesteerd wordt, zullen de gevolgen (effecten) van een overstroming - bij een gelijkblijvende kans - toenemen. Zo mag verwacht worden dat de overstromingsschade ongeveer gelijke tred zal houden met het nationaal bruto product, wat betekent dat deze schade - bij een gelijkblijvende overstromingskans - gemiddeld jaarlijks met ongeveer 3 % zal toenemen. Dat betekent dat niet zozeer een kans op overstroming zo nadrukkelijk aanwezig is, maar doordat het poldergebied van grote(re) waarde is, kunnen de daardoor ontstane effecten aanzienlijk zijn. 2 Gevolgen De volgende risico s zijn voorzien en zijn daarom aanleiding geweest tot het opstellen van een rampbestrijdingsplan: Wateroverlast als gevolg van overvloedige regenval; (dreigende) Dijkdoorbraak; Dijkdoorbraak en ontstaan van wateroverlast. Bovenstaande scenario s kunnen mogelijk het onderstaande tot gevolg hebben: Inundatie- of waterschade in gebieden waardoor het water een weg heeft gezocht naar lager gelegen gedeelten in de polder; Lokale uitval van nutsvoorzieningen (gas, water, elektriciteit en riolering) waardoor de getroffen gebieden tijdelijk onbewoonbaar kunnen worden; Ontruiming of evacuatie van de getroffen gebieden. 2 Risico s in bedijkte termen, een thematische evaluatie van het Nederlandse veiligheidsbeleid tegen overstromen, Milieu- en Natuurplanbureau- RIVM, mei Pagina 19 van 75

20 ALARMERING Alarmering Hoogheemraadschap De interne alarmering van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier is uitgewerkt in het calamiteitenplan. Het hoogheemraadschap werkt met een interne opschalingstructuur die is onderverdeeld in verschillende fasen voor het uitvoerende, het tactische en het strategische niveau. De gemeente Heerhugowaard wordt door het hoogheemraadschap in kennis gesteld van bijzonderheden met betrekking tot de kwaliteit van de waterkeringen en eventuele noodreparaties. Bij een noodreparatie waarbij compartimenteringmaatregelen worden voorbereid vindt er een alarmering van de gemeentelijke en regionale diensten plaats. Bij het hoogheemraadschap is dan sprake van alarmfase 1 (ernstig incident). Het hoogheemraadschap treedt in overleg met de gemeente en stelt de Meldkamer Noord-Holland Noord van de noodreparatie op de hoogte. De meldkamer stelt de burgemeester in kennis van de situatie. Afhankelijk van de ernst van de situatie en op basis van de adviezen bepaalt de burgemeester wanneer het rampbestrijdingsplan in werking wordt gesteld. In deze situatie is er minimaal sprake van GRIP-2. Alarmering gemeente Verdere acties dienen door de burgmeester te worden geïnitieerd; conform de in het rampenplan opgenomen GRIP-regeling Noord-Holland Noord (zie ook hoofdstuk B). Pagina 20 van 75

21 HOOFDSTUK B-2: ORGANISATIE RAMPENBESTRIJDING EN COÖRDINATIEAFSPRAKEN OVERZICHT Inleiding In dit hoofdstuk wordt weergegeven hoe de regionale rampenbestrijding is georganiseerd. Inhoud Dit hoofdstuk behandelt de volgende onderwerpen: Onderwerp Zie pagina Regionale rampenbestrijdingsorganisatie 22 Uitgangspunten en afspraken met betrekking tot een gecoördineerde inzet bij wateroverlast 23 Opschaling en GRIP 24 Pagina 21 van 75

22 REGIONALE RAMPENBESTRIJDINGSORGANISATIE Organigram rampenbestrijding In onderstaand organigram is aan de linkerzijde weergegeven hoe de rampenbestrijding in de gemeente Heerhugowaard en de Veiligheidsregio Noord-Holland Noord is georganiseerd. Bij rampscenario s waarbij het hoogheemraadschap is betrokken werken de algemene en functionele (waterschaps)kolommen samen volgens onderstaande structuur. Minister BZK NCC* Commissaris der Koningin PCC** Burgemeester Dijkgraaf Bevelsbevoegdheid Burgemeester bij Fasen/GRIP 3 en 4 in het Rampgebied Gemeentelijk Beleidsteam (GBT) of Regionaal Beleidsteam (RBT) Beleidsteam (BT) Actiecentrum Waarschuwing en Communicatie Gemeentelijk Crisis Management Team (CMT) Regionaal Operationeel Team (ROT) Liaison / natte sectie Operationeel Team Actiecentrum Opvang en Verzorging Informatie / communicatie Meldkamer Actiecentrum Actiecentrum CRIB Actiecentrum Nazorg Commando Plaats Incident (CoPI) Actiecentrum Operationele Diensten Coördinator Plaats Ongeval (CPO) Actiecentrum Operationele Ondersteuning Eenheden Operationele Diensten ter plaatse van incident Bestrijdingsteams / Herstelteams NCC = Nationaal Coördinatie Centrum PCC = Provinciaal Coördinatie Centrum Pagina 22 van 75

23 UITGANGSPUNTEN EN AFSPRAKEN MET BETREKKING TOT GECOÖRDINEERDE INZET Uitgangspunten Met betrekking tot de gecoördineerde inzet van gemeentelijke en operationele diensten, het hoogheemraadschap en eventuele andere partijen gelden de volgende uitgangspunten en afspraken: Het Regionaal Operationeel Team (ROT) stuurt de multidisciplinaire inzet van de operationele diensten (politie, GHOR en brandweer) aan en wordt voorgezeten door de Operationeel Leider (het ROT wordt opgestart vanaf GRIP 2). De Operationeel Leider informeert en adviseert de burgemeester en ontvangt opdrachten van de burgemeester. De opdrachten vanuit het ROT worden uigezet bij de Actie Centra (AC), het ROT heeft een coördinerende rol wat betreft de AC s; Het hoogheemraadschap en de gemeente zijn in het ROT vertegenwoordigd door een liaison; Een vertegenwoordiger van het hoogheemraadschap neemt bij een GRIP- 3 situatie zitting in het gemeentelijk beleidsteam (GBT) als adviseur van de burgemeester; Bij opschaling naar een GRIP-4 situatie neemt de dijkgraaf als vertegenwoordiger van het hoogheemraadschap zitting in het RBT; De dijkgraaf en de (coördinerend) burgemeester stemmen de uitgevoerde en uit te voeren acties met elkaar af met inachtneming van elkaars verantwoordelijkheden en bevoegdheden. De finale besluitvorming berust bij de betrokken burgemeester(s); De voorlichting vindt plaats door of namens de gemeente. Afstemming over de voorlichting vindt plaats tussen de betrokken partijen; Het CMT stuurt de inzet van de gemeentelijke activiteiten aan en wordt voorgezeten door de gemeentesecretaris. De gemeentesecretaris (als lid van het GBT) informeert en adviseert de burgemeester en ontvangt zijn opdrachten van de burgemeester. Op grond van de Waterstaatswet heeft de dijkgraaf zelfstandige bestuurlijke bevoegdheden. De dijkgraaf treft in nauw overleg met de burgemeester de maatregelen die noodzakelijk zijn de functies van de waterstaatwerken te waarborgen. Intergemeentelijke afstemming In het geval dat de effecten zich uitstrekken over het gebied van meer dan één gemeente binnen de veiligheidsregio Noord-Holland Noord, is de afstemming met betrekking tot de operationele leiding en de bestuurlijke coördinatie (coördinerend burgemeester) geregeld in het gemeentelijke rampenplan. Interregionale coördinatie Indien andere regio s binnen de provincie betrokken zijn bij de ramp, zal het Provinciaal Coördinatiecentrum (PCC) de rampenbestrijding coördineren en kan de Commissaris van de Koningin aanwijzingen geven aan de diverse regionale beleidsteams en gemeentelijke beleidsteams. Interprovinciaal incident Indien er verschillende provincies bij de ramp betrokken zijn, zal het Nationaal Coördinatiecentrum (NCC) de rampenbestrijding coördineren en kan de minister aanwijzingen geven aan de Commissarissen van de Koningin. Pagina 23 van 75

24 OPSCHALING EN GRIP Opschaling Multidisciplinaire opschaling vindt plaats conform de regeling Gecoördineerde Regionale Incidentenbestrijdings Procedure NHN (GRIP) 2005; Monodisciplinaire opschaling vindt plaats conform de geldende monodisciplinaire regelingen, die per kolom zijn opgesteld; Voor het rampbestrijdingsplan Wateroverlast is de GRIP regeling onverkort van toepassing. Niveau GRIP 0 GRIP 1 GRIP 2 GRIP 3 GRIP 4 Operationeel opschalingniveau Bestuurlijk opschalingniveau Omschrijving Kenmerken (niet aan alle punten hoeft te worden voldaan) Motorkapoverleg Geen Bronbestrijding monodisciplinair Routine: normale dagelijkse werkwijzen van de operationele diensten Multidisciplinaire afstemming door motorkapoverleg CoPI Informeren Operationeel Leider Informeren burgemeester Bronbestrijding multidisciplinair Gecoördineerde inzet bij de diensten ter plaatse Multidisciplinaire coördinatie door een technisch voorzitter CoPI ROT Alarmeren burgemeester en AOV Bron- en effectbestrijding Bron- en effectbestrijding Eenhoofdige leiding Operationele coördinatie op afstand in ROT CoPI ROT Operationele actiecentra indien nodig GBT CMT Bron- en effectbestrijding Bedreiging van het welzijn van (grote groepen van) de bevolking Bestuurlijke coördinatie vanuit GBT in één gemeente CoPI ROT Operationele actiecentra indien nodig RBT GBT s CMT s Bron- en effectbestrijding Gemeentegrensoverschrijdend, eventueel schaarste van middelen Bestuurlijke coördinatie vanuit regionaal beleidsteam voor meerdere gemeenten Pagina 24 van 75

25 Schema Hieronder volgt een organisatie- en communicatieschema van de volledige opschaling bij GRIP 4, waarbij ook aandacht is gegeven aan de lijnen van en naar nationaal niveau. Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Commissaris van de Koningin Noord-Holland Brongemeente of RCC Coördinerend Burgemeester Regionaal Beleidsteam (RBT) (PCC) Burgemeester Burgemeester Burgemeester GCC RCC Gemeentelijk Gemeentelijk Beleidsteam (GBT) Beleidsteam (GBT) (GBT) Voorzitter ROT Regionaal Operationeel Team (ROT) Gemeentesecretaris Crisis Management Team (CMT) Operationele Actiecentra Leider CoPI Gemeentelijke Actiecentra (GAC s) Commando Plaats Incident (CoPI) GRIP 4 Eenheden Eenheden Plaats incident Effectgebied aanwijzing bevel informatie Pagina 25 van 75

26 HOOFDSTUK B-3: PROCESSEN RAMPENBESTRIJDING OVERZICHT Inleiding De processen van de rampenbestrijding staan beschreven in het gemeentelijke rampenplan. In dit hoofdstuk worden de deelprocessen, die voortvloeien uit het gemeentelijk rampenplan, genoemd. In hoofdstuk C wordt ingegaan op eventuele bijzondere bepalingen bij de gemeentelijke processen. Inhoud Dit hoofdstuk behandelt de volgende onderwerpen: Onderwerp Zie pagina Processen en deelplannen rampenbestrijding 27 Pagina 26 van 75

27 PROCESSEN EN DEELPLANNEN RAMPENBESTRIJDING Deelprocessen In dit hoofdstuk staat het volledige overzicht van alle deelprocessen uit het gemeentelijk rampenplan met de vermelding van de organisatie die verantwoordelijk is voor de uitvoering van het proces. In hoofdstuk D is uitgewerkt welke processen en maatregelen bij de verschillende scenario s worden opgestart bij het bestrijden van de gevolgen van wateroverlast. Voor alle deelprocessen geldt de volgende opmerking: Het uitvoeren van elk van de relevante deelprocessen (die deel uitmaken van de effectbestrijding), staat of valt met een tijdige waarschuwing en heldere communicatie. Communicatie betekent informatie-uitwisseling tussen de bij de hulpverlening betrokken diensten, maar ook met de bevolking. Bewustmaking van de mogelijke gevolgen van een wateroverlastsituatie in algemene termen is van belang in elk stadium van een (dreigende) overlastsituatie. Bewustmaking en voorlichting leiden tot minder getroffenen, minder schade en meer adequate anticipatie en reacties. Mono- en multidisciplinaire (hoofd)processen: = eindverantwoordelijk voor dit proces = de gemeente levert een bijdrage aan dit proces A - Bron- en effectbestrijding Bestrijden van brand en emissie van gevaarlijke stof Metingen verrichten Technische hulpverlening Ontsmetten van mensen Ontsmetten van voertuigen Verzorging/logistiek rampbestrijdingspersoneel B - GHOR-processen Geneeskundige hulpverleningsketen realiseren Psychosociale hulpverlening Preventieve Openbare Gezondheidszorg C - Politieprocessen Afzetten en afschermen Verkeer regelen Handhaven rechtsorde Begidsen van hulpverlenende diensten Ontruimen en evacueren Identificatie slachtoffers Strafrechtelijk onderzoek GHOR Gemeente Brandweer Politie Vervolg op volgende pagina Pagina 27 van 75

28 Deelprocessen (vervolg) Vervolg. Mono- en multidisciplinaire (hoofd)processen: = eindverantwoordelijk voor dit proces = de gemeente levert een bijdrage aan dit proces D - Gemeentelijke processen Bevolkingszorg Waarschuwing sirenes/geluidwagens Communicatie Transport getroffenen Opvang en verzorging Primaire levensbehoeften (bijstand) Gehele registratie van personen Rouwverwerking Herhuisvesting Schaderegistratie en- afhandeling Operationele Ondersteuning: Toegankelijk/begaanbaar maken infrastructuur Verzorging van logistieke voorzieningen Nooddrinkwater Milieuzorg en herstel getroffen gebied Overige ondersteunende werkzaamheden Bron: Model Rampenplan NHN 2006, versie 12 oktober GHOR Gemeente Brandweer Politie Pagina 28 van 75

29 DEEL C: SCENARIO S OVERZICHT Inleiding In dit deel staat informatie die met name voor de hulpverleningsdiensten tijdens een incident van belang zijn voor de beeldvorming en de besluitvorming over de mogelijke scenario s. De bestrijdingsmaatregelen zijn uitgewerkt in hoofdstuk D. Inhoud Dit deel behandelt de volgende hoofdstukken: Onderwerp Zie hoofdstuk Omgeving C-1 Keuze scenario( s) C-2 Uitwerkingen scenario( s) C-3 Pagina 29 van 75

30 HOOFDSTUK C-1: OMGEVING OVERZICHT Inleiding In het calamiteitenbestrijdingsplan kadebreuk van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier is uitgewerkt op welke wijze het waterschap zowel preventief als repressief de kwaliteit van het functioneren van de waterkering ook onder dreigende omstandigheden waarborgt. Preventieve maatregelen hebben betrekking op de aanwezige compartimenteringen in de boezem en de mogelijkheden van het hoogheemraadschap om de waterstand in de boezem te verlagen. Repressieve maatregelen hebben betrekking op noodmaatregelen om een waterkering te versterken of noodcompartimenteringen in de boezem aan te brengen. Dit rampbestrijdingsplan, de daarin uitgewerkte scenario s en maatregelen komen aan de orde wanneer het hoogheemraadschap bijzondere maatregelen treft. De gemeente krijgt een kennisgeving bij noodreparaties. Er is sprake van alarmering wanneer aansluitend op de noodreparaties aanvullende maatregelen in de boezem worden getroffen. Pagina 30 van 75

31 HOOFDSTUK C-2: KEUZE SCENARIO( S) OVERZICHT Inleiding Op basis van de in hoofdstuk B1 genoemde risico s wordt onderstaand aangegeven welke scenario s zijn uitgewerkt. Overwegingen bij de scenariokeuzes zijn: Grootte van het risico, met nadruk op de omvang van de gevolgen; Aard en omvang van de hulpverleningsbehoefte; Complexiteit van de bestrijdingsmaatregelen; Impact op bestuur en maatschappij. Er zijn drie mogelijke scenario s geselecteerd. Inhoud Dit hoofdstuk behandelt de keuze voor de drie scenario s die in dit rampbestrijdingsplan wateroverlast aan de orde komen. Scenariokeuze De drie gekozen scenario s worden uitgewerkt in hoofdstuk C3. Het eerste scenario gaat uit van wateroverlast die veroorzaakt is door een te grote hoeveelheid regenwater die in korte tijd in het gebied is gevallen. Dit plan bevat geen specifiek voorbereide maatregelen. In deze omstandigheden moet naar bevind van zaken door de gemeente, het hoogheemraadschap en de operationele diensten worden gehandeld; Het tweede scenario gaat uit van een dreigende dijkdoorbraak, waarbij met name de maatregelen van het hoogheemraadschap van belang zijn om de gevolgen van een feitelijke overstroming te beperken. De preventieve maatregelen zijn er op gericht de waterkering te versterken en de toevoer van boezemwater door compartimenteringmaatregelen te beperken; In het derde scenario is sprake van een feitelijke dijkdoorbraak die voor wateroverlast gaat zorgen in de laagst gelegen delen van de gemeente. In het derde scenario wordt uitgegaan van een feitelijke dijkdoorbraak, waarbij het volgende schadebeeld kan ontstaan: 0 Vanaf de doorbraaklocatie een inundatie- of schadegebied waardoor het water haar weg zoekt naar het lager gelegen gedeelte van de polder; 0 Het onderlopen van de laagste gedeelte(n) van de polder; 0 Het mogelijk uitvallen van de nutsvoorzieningen (gas, water, elektriciteit en riolering in dit overstroomde gebied,) gevolgd door het structureel uitschakelen van alle nutsvoorzieningen in een groter gebied. Het uitwerken van de scenario s dwingt alle bij rampenbestrijding betrokken diensten en organisaties relevante deelplannen af te stemmen en voor te bereiden, specifiek gericht op de bestrijding van de effecten bij wateroverlast. Vervolg op volgende pagina Pagina 31 van 75

32 Scenariokeuze (vervolg) De scenario s sluiten aan bij de risico s die als uitgangspunt zijn genomen. Bij een dreigende dijkdoorbraak kan het hoogheemraadschap maatregelen treffen om de waterkering te herstellen en de toevoer van boezemwater te beperken door het aanbrengen van compartimenteringen. Wanneer deze maatregelen tijdig zijn gerealiseerd zal de waterschade in Heerhugowaard bij een dijkdoorbraak beperkt zijn. Wanneer de preventieve maatregelen niet tijdig kunnen worden gerealiseerd, of wanneer er sprake is van een spontane dijkdoorbraak, is moeilijk te voorspellen hoeveel water naar de polder kan stromen en hoe hoog het water mogelijk in de ondergelopen gebieden komt te staan. De gevolgen worden bepaald door een groot aantal factoren zoals: Waterstand in de boezem; Snelheid waarmee compartimenteringen kunnen worden gesloten; Locatie en de breedte van de dijkdoorbraak; Mogelijkheden om door noodmaatregelen het instromen van boezemwater te beperken. Het worst-case scenario, waarbij er onaangekondigd een dijkdoorbraak plaatsvindt en het niet mogelijk is om bij de bres maatregelen te treffen en alle compartimenteringmaatregelen geen effect hebben, is niet uitgewerkt. Het onderlopen van een polder neemt naar alle waarschijnlijkheid ten minste 6 tot 12 uur in beslag. Dit tijdsbestek biedt de mogelijkheden om nog maatregelen te treffen die de gevolgen van een overstroming kunnen beperken. Deze bestrijdingsmaatregelen komen in Hoofdstuk D aan de orde. Pagina 32 van 75

33 HOOFDSTUK C-3: SCENARIO S OVERZICHT Inleiding In dit hoofdstuk zijn de gekozen scenario s uitgewerkt. Per scenario wordt aangegeven wat de te verwachten effecten zijn. De informatie wordt zo veel mogelijk grafisch en in tabelvorm aangeboden. Inhoud Dit hoofdstuk behandelt de volgende onderwerpen: Onderwerp Zie pagina Scenario 1: wateroverlast 34 Scenario 2: dreigende dijkdoorbraak 35 Scenario 3: dijkdoorbraak, wateroverlast en uitval nutsvoorzieningen 37 Pagina 33 van 75

34 SCENARIO 1: WATEROVERLAST Beschrijving gebeurtenis Als gevolg van hevige regenval (in een korte tijd) krijgt een deel van de polder te kampen met wateroverlast. Wateroverlast wil zeggen dat er in het laagst gelegen deel van de polder plassen met water komen te staan, omdat er meer water valt dan binnen redelijke tijd kan worden afgevoerd. Wateroverlast kan ontstaan door twee veroorzakers: 1. Overbelasting van het rioolsysteem treedt op, omdat er in relatief korte tijd extreme hoeveelheden neerslag moet worden verwerkt. De hoeveelheid neerslag is te groot voor de afvoercapaciteit; 2. Het watersysteem kan overbelast raken doordat er gedurende langere periode regenbuien zijn gevallen. Er is dan niet voldoende bergingscapaciteit voor de grote hoeveelheden water. In beide gevallen kan wateroverlast ontstaan, het zogenaamde water op straat. De mate van hinder en schade bepaalt het dat water op straat duidt op wateroverlast. Afhankelijk van de ernst van de situatie betekent dit: Kort durend beperkte hoeveelheden water op straat; Forse hoeveelheden water op straat met een duur van minuten; Langdurigere overlast, op grote schaal met mogelijke beperkte belemmering van het verkeer op sommige plaatsen. Wateroverlast doordat het rioleringssysteem niet meer toereikend is, is doorgaans van kortere duur dan wateroverlast die wordt veroorzaakt door traag afvoerende watersystemen (vanwege te grote hoeveelheden te verwerken water). Een effect dat kan optreden is dat wegen gedeeltelijk minder begaanbaar raken. 3 3 Stichting RIONED, Stedelijke Wateropgave, Vergelijking normen voor water op straat en inundatie, november Pagina 34 van 75

35 SCENARIO 2: DREIGENDE DIJKDOORBRAAK Beschrijving gebeurtenis Het scenario dreigende dijkdoorbraak heeft als kenmerk dat voorzien wordt dat op enige locatie de waterkering een zwakke plek vertoont die kan leiden tot een doorbraak. Bij het ontdekken van een zwakke plek in de waterkering zal de gemeente door het hoogheemraadschap worden geïnformeerd (Fase 1 van het calamiteitenbestrijdingsplan). Wanneer daar beschermende maatregelen moeten worden genomen, is Fase 2 van kracht en wordt met de burgemeester overlegd over de maatregelen en mogelijke gevolgen van het niet slagen van de preventieve maatregelen. In deze fase worden ook compartimenteringmogelijkheden onderzocht en voorbereid op basis van het calamiteitenbestrijdingsplan Kadebreuk en het draaiboek Compartimentering van het hoogheemraadschap. Er hoeft in deze fase nog geen sprake te zijn van opschaling naar bijvoorbeeld GRIP-2. Wanneer de compartimentering in de boezem het beoogde effect heeft, zal in de meeste gevallen de wateroverlast bij een dijkdoorbraak beperkt blijven tot het onderlopen van de agrarische percelen in het zuiden en zuidoosten van de polder (gemiddeld zo n 30 cm water op het maaiveld). Ook zal er water uit de vijvers treden en op straat komen te staan in de wijken Edelstenenwijk, Molenwijk, Rivierenwijk, Butterhuizen, Zuidwijk, Huygenhoek en Oostertocht. Wanneer de dreiging van een doorbraak niet kan worden voorkomen en de compartimenteringen nog niet het gewenste effect hebben, zal de dijkgraaf de burgemeester adviseren de bedreigde gebieden te ontruimen en GRIP-3 van toepassing te verklaren. In bijlage 2 zijn de wijkprofielen in de gemeente Heerhugowaard opgenomen. Deze laten tevens zien hoeveel inwoners in dat geval geëvacueerd moeten worden. Bij het scenario van een dreigende dijkdoorbraak worden uitsluitend de processen voor de alarmering en de leiding en coördinatie opgestart en worden de processen met betrekking tot waarschuwing, voorlichting, ontruimen en evacueren zonodig voorbereid. De feitelijke voorbereiding van de andere bestrijdingsprocessen vindt plaats door het Regionaal Operationeel Team (zie hoofdstuk D) op basis van een inschatting van het gebied dat als gevolg van een dreigende dijkdoorbraak kan overstromen. Pagina 35 van 75

36 Effecten Bij een dreigende dijkdoorbraak bepalen de compartimenteringmaatregelen of en waar sprake zal zijn van schade of van onveilige situaties binnen het bedreigde gebied. Op basis van de locatie van de dreiging en het voorspelde effectgebied krijgen de betreffende bewoners en bedrijven het advies om de nodige voorzorgsmaatregelen treffen schade aan infrastructuur en eigendommen. Slachtofferbeeld Er worden in het geval van een dreigende dijkdoorbraak geen slachtoffers verwacht. Overige effecten Een effect dat als gevolg van de dreigende situatie kan gaan spelen, is het volgende: Maatschappelijke onrust omdat men niet weet wat er aan de hand is, of omdat men onvoldoende informatie krijgt. Pagina 36 van 75

37 SCENARIO 3: DIJKDOORBRAAK, WATEROVERLAST EN UITVAL NUTSVOORZIENINGEN Beschrijving gebeurtenis Wanneer op enige locatie de waterkering doorbreekt, al dan niet na voorafgaande kennis van de dreiging, zal het water uit de boezem de polder Heerhugowaard instromen en in haar stroom schade aanrichten. Ook de waterhuishouding en met name de afvoer van overtollig water (of in droge tijden de aanvulling van tekorten) in grote delen van Noord Holland zal door deze gebeurtenis gedurende weken, zo niet maanden ontregeld zijn. Wanneer de feitelijke dijkdoorbraak vooraf is aangekondigd, zijn de benodigde compartimenteringen in de boezem aangebracht om in het bedreigde gebied de schade te voorkomen of zo beperkt mogelijk te houden. Bij een dijkdoorbraak zal het water in de polder stromen en in het stroomgebied in een zone van ongeveer 200 tot 300 meter de nodige schade aanrichten. Vanwege de helling in het terrein (1,80 meter hoogteverschil, aflopend van NAP -1,20m in het noorden naar NAP -3,00m in het zuiden) zal het water een weg zoeken via de waterlopen naar het zuidelijke deel van de polder. Onderweg zullen wellicht oevers, bruggen en duikers en daardoor ook wegen beschadigd raken. Het instromende water verzamelt zich uiteindelijk in het zuidelijke, laagst gelegen deel van de polder. Om de gevolgen van een dijkdoorbraak te beperken, ligt de eerste zorg van het hoogheemraadschap bij het realiseren van de compartimenteringwerken. Die werkzaamheden spelen zich voornamelijk af buiten de gemeentegrenzen en daarmee buiten de jurisdictie van de burgemeester. Niet uitgesloten is dat vanwege een groter effectgebied en de betrokkenheid van meerdere gemeenten, instanties en belangen, verdere opschaling (GRIP-4) noodzakelijk is. De snelheid waarmee de compartimentering wordt gerealiseerd bepaalt de hoeveelheid water die de polder instroomt en dus ook de uiteindelijke hoogte en verspreidingsgebied van het water. Het effect van compartimentering is groter naarmate de werken dichter bij de doorbraak liggen. De hoeveelheid water die in de polder kan stromen, wordt daarmee direct beperkt. In essentie betekent dit dat voor het sluiten van de grotere werken (in het NH-kanaal bijvoorbeeld) meerdere uren beschikbaar zijn, voordat enig verschil merkbaar is tussen preventief sluiten en het starten van een sluitingsoperatie na de doorbraak. Grootste aandacht zal dus moeten uitgaan naar de sluiting van compartimenteringwerken op korte afstand. Er is gerekend aan het scenario dat (blijkens de berekeningen) de meeste gevolgen heeft. Op basis van de berekeningen worden de meeste effecten als gevolg van een dijkdoorbraak in het Zuiden verwacht, ter hoogte van de Rustenburgerweg. De effecten zijn bij een dijkdoorbraak in dit gebied het grootst. Wanneer sprake is van een onaangekondigde doorbraak en er geen tijd is geweest om de compartimentering van de boezem voor te bereiden of uit te voeren, kan de hoeveelheid water die de polder instroomt groter zijn, dan wanneer de compartimentering al functioneerde bij aanvang van de doorbraak. Hoeveel groter hangt af van verschillende factoren die de reactiesnelheid bepalen: dag of nacht, moment van ontdekken en wijze van alarmeren. Pagina 37 van 75